2.ÜNĠTE ATOM VE PERİYODİK CET- VEL

(1)

38

2.ÜNĠTE

ATOM VE PERİYODİK CET- VEL

1.BÖLÜM : ATOM MODELLERİ

1-DALTON ATOM MODELĠ: (1803)

 İçi dolu kürecik şeklindedir.

 Parçalanamaz.

 Aynı cins atomların büyüklük ve kütle- leri aynıdır.

 Küresel Ģekildedir.

 Sabit ve katlı oranlardan bahsetmiştir.

 Peki bu modelin eksik yönleri neler?

 Atomlar parçalanıyor.

 İzotop modele aykırıdır.

 Proton, nötron ve elektron yok.

 Boşluk yok.

2-THOMSON ATOM MODELĠ (1897) THOMSON 1897 de elektronu

daha sonra protonu keşfetti. Bu- nun üzerine üzümlü kek modeli ile bilinen atom modelini geliştir- di.

 Kek kısmı protonu, üzümler elektronu temsil eder.

( proton denizindeki elektronlar..)

 Bir atomda proton kadar elektron vardır.(+ = - )

 10^-10m atomun çapı

 mp⁺>> me^- ( protonun kütlesi elektronun kütle- sinden çok fazladır.)

 Elektronun q/m= -1,75.10⁺¹¹Coulomb/kg Eksik yönleri

 Atomda boşluklar yok diyor.(var)

 Yörüngeden bahsetmiyor .

 Nötrondan bahsetmiyor.

3-RUTHERFORD ATOM MODELĠ(1912)

„+‟ Yüklü alfa ışınlarını, ince altın levhaya gön- derdiğinde ışınların çoğunun karşıya geçtiğini bi- razının kırıldığını gözlemlemiş. Çok azının ise tekrar geri döndüğünü gözlemleyince aşağıdaki modeli önerdi:

 Proton atomun çekirdeğinde bulunur.

 Elektronlar boşlukta bulunur.

 Çekirdeğin hacmi atomun hacminden çok kü- çüktür.(protonlar çok küçük bir alanda toplanmış- tır.)

 Kütlenin yaklaşık yarısını protonlar oluşturur.

Eksik yönleri

 Yörüngeler yok.

 Nötron yok. Ama nötronun varlığına işaret var.

 Atomların ışımalarını izah edemedi.

***Nötronun varlığını Rutherford un öğrencisi Çeymis Çhadwik bulmuştur(1932)

***Nötron atom modellerinden hangisinde göste- rilmelidir...(Modern atom modeli)....

(2)

39 3-BOHR ATOM MODELĠ (1913 )

1-Elektronlar K,L,M,N gibi yörüngelerde bulunur- lar. Bu yörüngelerin belirli bir enerjileri vardır.

Kabuk ya da enerji düzeyi olarak tanımlanır.

Katmanlar n= 1,2,3,4 gibi rakamlarla da gösteri- lebilir

2-Çekirdeğe yakın elektronun enerjisi en azdır.

(Potansiyel enerji) çekirdekten uzaklaştıkça elektronların enerjileri artar.

3-Elektron bulunması gerektiği yörüngede ise bu enerji değerine temel hal denir. Temel haldeki elektronlar ışıma yapmazlar. Kararlıdırlar.

4-Atom enerji absorbe ederek elektronlar üst enerji düzeyine çıkar. Bu duruma uyarılma denir.

Bu atomlara uyarılmış atom denir.

5-Uyarılmış atomlar kararsızdır. Işıma yaparak tekrar kararlı hale geçerler.( Yani temel hale).

Bu ışımaya emisyon denir.

Beyaz ışık prizmadan geçirilirse kırmızıdan mora kadar renkleri içeren gökkuşağında gördüğümüz renk tayflarını oluşturur. Bunların ekran üzerine düşürülmesiyle sürekli spektrum oluşur.

Niels Bohr bu çalışmaları atomlar üzerinde yaparak elektronların belirli enerjiler alıp verebildiğini belirterek yukardaki atom modelini geliştirmiştir.

Eksik yönleri

 Dairesel hareket doğru değildir.

 Bohr yalnızca hidrojen ve tek elektronlu iyonik atomların enerjilerini açıklayabilmiş.

ELEKTROMANYETĠK IġINLAR

Dalga hareketi yapan, ışık hızıyla hareket eden tüm ışınlara elektromanyetik ışın denir.

Aşağıdaki tabloda yer alan televizyon, telsiz ışın- larından gama ışınlarına kadar tüm ışınlar elektromanyetik ışındır.

+

En düşük enerjili kabuk (temel hal)

Elektron

Çekirdek(proton) 32e 18 8e2e-

LK

M N

n=1 n=2

n=3 n=4

(3)

40 Absorbe = Alma = soğurma= emme: Bir elekt- rona enerji verildiğinde bu elektronun bu enerjiyi alması emmesidir.

Emisyon = Yayınma: Elektronun aldığı enerjiyi ışık enerjisi olarak, kararlı hale geçerken vermesi olayıdır.

Temel Hal: Atomun yüksüz olduğu, elektronun uyarılmadığı durumdur. En kararlı haldir.

UyarılmıĢ atom: Atom elektronunun enerji verile- rek üst enerji seviyelerine çıkarılmasıdır

Bir maddenin ısı enerjisini almasına absorbsiyon (soğurma-emme), aldığı enerjinin bir kısmını ışı- ma olarak geri yaymasına emisyon (yayınma) denir.

Not:

Bir elektron yüksek enerji düzeyinden daha düşük bir enerji düzeyine geçtiğinde belli miktarda enerji, ıĢık şeklinde yayınlanır. Ya- yılan enerji; (ΔE=E_yüksek- E_düĢük) farkıyla bulunur.

HEĠSENBERG BELĠRSĠZLĠK ĠLKESĠ( 1926) Bir elektronun yeri ve hızı aynı anda tespit edile- mez.

( çünkü elektronlar o kadar küçüktür ki tespit ede- bilmek için çok küçük dalga boylu ışın kullanmak gerekir. Bu ışınların enerjileri fazla olduğundan elektronların konumunu ve hızını etkilerler)

ERWĠN SCRHÖDĠNGER

Orbital tanımını kulanmış ve elektronların bir dalga fonksiyonu yaptığını kanıtlamıştır.

Modern atom modelinin kurucusudur. . Bu modele göre elektronların, elektron bulutu adı verilen belirli hacimlerde bulunma olasılığının maksimum ol- duğu alanların varlığı savunulmuştur. Bu alanlara orbital

denir.

Heisenberg, Erwin Scrhödinger ve De Broglie Modern Atom Teorisinin kurucu- larındandır.

ÖĞRETĠCĠ SORULAR:

1. Bohr Atom Modeli için;

I. Hidrojen atomu ve çok elektronlu katyonların görünür bölge spektrumlarını açıklar.

II. Atom, çok küçük hacimli bir çekirdek ve etra- fında dairesel yörüngelerde dönmekte olan elektronlardan oluşur.

III. Atoma dışarıdan enerji verildiğinde, elektron temel hal enerji düzeyinden daha yüksek enerji düzeyine çıkar.

Yargılarından hangileri yanlıĢtır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III

D) I ve III E) I, II ve III 2. Üzümlü kek modeli olarak adlandırılan

Thomson atom modelinde,

I. Atomda proton ve elektron sayıları eşittir.

II. Atomlar içi dolu küre biçimindedir.

III. Elektronların bulunma olasılığının olduğu yerlere orbital denir.

Sonuçlarından hangilerine ulaĢılmıĢtır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I ve III E) I, II ve III

3. Rutherford atom modeline göre;

I. Atomunda pozitif yüklerin küçük bir hacim- de yoğun olduğu.

II. Atomun büyük bir kısmının boşluk olduğu III. Elektronların belirli bir enerji seviyesinde çekirdek etrafında döndüğü,

hangileri söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

Cevap: 1A, 2A, 3C

(4)

41 BOġLUK DOLDURMA

1. Atom hakkında ilk bilimsel model

………..tarafından ortaya atıldı.

2. Yunanca bölünemez anlamına gelen atom ifadesini ilk kullanan ……….tur.

3. Atomlarda kütlesi aynı olanların aynı cins ol- duğunu savunan ………dur.

4. ………2.atom modelinin sahibidir.

Atom modeline proton ve elektron kavramını eklemiştir.

5. Ruherford………. Işını ile yaptığı deneyde atomların güneş sistemindeki gibi büyük boş- luklardan oluştuğunu savundu.

6. ……….. atom modelinde kütlenin yaklaşık yarısının protonlara ait olduğunu söylemiştir.

7. Atom modelinin gelişimi Dalton, Thom- son,……….. , ………. Tarih sı- rasındadır.

8. Atomlarda uyarılma, elektron alıp verme ve yörünge kavramını ………..kullanmıştır.

9. Temel haldeki bir atom eneri ………..

ederek uyarılmış hale geçer.

10. Modern atom modelinin oluşumuna Dalton, Heisenberg, Robert Boyle ve De Brog- lie,den……….….katkı sağlamamıştır.

1. 2. 3. 4. 5.

John DAL- TON

De- mocri- tus

Dalton Thom- son

Alfa

6. 7. 8. 9. 10.

Rut- herford

Ruther herford, Bohr

Bohr absorbe

Ro- bert B oylee

TEST-1

ATOM MODELLERĠ

1. I. Bir elementi oluşturan tüm atomlar aynı değildir. Aynı elementin nötron sayıları farklı olan izotopları vardır.

II. Atomlar içi dolu küre değildir. Yapısında çok büyük boşluklar vardır.

III. Atomların bilinen en küçük tanecik olduğu bilgisi doğru değildir. Atomlar daha küçük parçacıklardan oluşur.

Yukarıdakilerden hangileri Dalton Atom Modelindeki yanlıĢ yönleri açıklayan ifade- lerdir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I-II D) II-III E) I-II-III

2. Rutherford Atom Modeli’nde,

I. Protonlar atomun çok küçük bir hacmine toplanmıştır.

II. Atomun yapısında çok büyük boşluklar vardır.

III. Her elektronunun belirli bir potansiyel enerjisi vardır?

GörüĢlerinden hangileri ileri sürülmemiĢ- tir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II-III E) I-II-III 3.

Rutherford atom modeline göre,

I. Elektronların bulunduğu hacim, çekirdek hacmine göre çok büyüktür.

II. Bir masa tenis topu atomun çekirdeği kabul edilirse, atomun hacmi yaklaşık bir futbol sa- hası büyüklüğü kadar olur.

III. Çekirdekteki pozitif yük miktarı bir elementin bütün atomlarında aynı, başka bir elementin atomlarında farklıdır.

Yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I-II D) II-III E) I-II-III

(5)

42 4. I. Bohr Atom Modeli hidrojen atomu ve

benzer tek elektronlu iyonların spektrumla- rını açıklayabilir.

II. Modern Atom Modeli elektronların bulunma ihtimalinin yüksek olduğu, bulutsu bölgelerden söz eder.

III. Thomson Atom Modeli‟ ne göre atomda çekirdek yoktur.

Yukarıdaki bilgilerden hangileri doğru- dur?

A) Yalnız I B) I-II C) I-III D) II-III E) I-II-III

5. Sodyum ve lityum tuzları aleve tutulduğunda kendine özgü bir alev rengi oluşur. (sodyum sarı, Lityum kırmızı renkli alev verir)

Buna göre,

I. Uyarılan elektronlar ışık vererek temel hale dönerler.

II. Sodyum ve lityum atomlarını uyarılmış hale getirmek için farklı büyüklüklerde enerjiye ihtiyaç duyulur.

III. Elektronlar renkli maddelerdir.

sonuçlarından hangileri çıkarılabilir?

A)Yalnız I B) I-II C) I-III D) II-III E) I-II-III

6. Dalton atom modeline göre, I. Atomların şekli küreseldir.

II. Protonlar atomun çekirdeğinde bulunur.

III. Atomlar parçalanabilir.

A)Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I-II E) II-III

7. Bohr atom modeline göre,

I. Atomdaki bir elektronunun aynı anda yeri ve hızı hesaplanamaz.

II. Her elektronunun potansiyel enerjisi vardır.

III. Uyarılmış bir atomun elektronları kendi temel seviyelerine dönerken ışık yayarlar.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D)II ve III E) I, II ve III

8. Thomson, atomu bir üzümlü keke(karpuz) benzeterek yorumlamıştır.

Bu modele göre,

I. Kekteki üzümler protonları gösterir.

II. Üzümlü kekin hamuru atomun pozitif yüklü gövdesini belirtir.

III. Kekin hamuru elektron bulutunu temsil eder.

A)Yalnız I B) I-II C) I-III D) II-III E) I-II-III

9. Modern Atom Teorisi ile Ġlgili,

I. Atomda elektronun yeri ve hızı aynı anda bilinemez.

II. Elektronların bulunduğu temel enerji sevi- yeleri, alt enerji seviyelerinden oluşur.

III. Elektronlar atomun çekirdeği dışında her- hangi bir yerde olabilir.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III

(6)

43 10. Atomun yapısının büyük boĢluklar içerdiği

ve pozitif yüklerin yoğun olarak atomun çok küçük bir kısmında bulunduğu fikri hangi bilim adamına aittir?

A)Rutherford B)Bohr C)Dalton D)Thomson E)Democritu

s

11. Bohr Atom Modeline göre enerji katmanları- nın (yörünge) enerjileri farklıdır. Elektron katman değiştirdiğinde enerjisi değişir. Bohr atom modeli;

Şeklinde gösterilebilir.

Buna göre,

I. Enerjisi en küçük olan katman, çekirdeğe en yakın olandır.

II. Elektron çekirdekten uzaklaştıkça enerji seviyesi artar.

III. 3. Katmandaki bir elektron, 2. Katmana indiğinde enerji açığa çıkar.

A)Yalnız I B) Yalnız II C) I-II D) II ve III E) I, II ve III

12. I. Atomda, kütlesi atomun kütlesine kıyasla çok küçük olan (-) yüklü elektronlar vardır.

II. Atomlarda (-) yüklü elektronlar olduğu gibi (+) yüklü tanecikler de vardır.

III. Atomda, elektronlar bir bölgeye toplanmış olarak bulunurlar.

Ġfadelerinden hangileri Thomson Atom Modelindeki bilgilerdendir?

A) Yalnız I B) I ve II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III

13.

14.

Rudherford yaptığı alfa ışını deneyiyle ilgili, aĢağıdakilerin hangisine ulaĢmıĢtır?

I. atomunda pozitif yüklerin küçük bir ha- cimde yoğun olduğu.

II. atomun büyük bir kısmının boşluk oldu- ğu

III. Elektronların belirli bir enerji seviyesinde çekirdek etrafında döndüğü

Modern atom teorisine aşağıdaki bilim adam- larının hangisinin katkısı olmamıştır?

A) Robert BOYLE B) Dalton

C) Thomson D) Heisenberg

E) Erwin SCRHÖDİNGER

1E 2C 3C 4E 5B 6A 7D 8C 9E 10 A11E 12 B 13C 14A

(7)

44 2.BÖLÜM ATOMUN YAPISI

Proton sayısı=çekirdek yükü= atom numarası Kütle numarası = nükleon sayısı

K.N = p.s. + n.s. p.s. = e.s.+ yük

K.N= A , Proton sayısı= Z ile sembolize edilebilir.

1. Proton sayısı 13 olan A atomunun +3 yüklü iyonunun proton sayısı kaç olur.

Çözüm: Burada öğrencilere bir atomun yükü değişince proton sayısının değişmeyeceği vur- gulanır. Cevap 13olur.

2. Y^-2 iyonunun elektron sayısı 18‟dir. Proton sayısı nedir?

Çözüm:Nötr bir atomda proton kadar elektron vardır. Bu atom iki elektron aldığında e.s. 18 oluyorsa nötr iken 16 elektronu olur. O halde protonu da 16dir.

3. Kütle numarası 43 olan A atomunun nötron sayısı protondan 3 fazladır. Bu atomun yükü + kaç olursa en yakın soy gazın elektron dü- zeyine ulaşır? ( ₁₀Ne , ₁₈Ar)

Çözüm: K. N. = p.s. +n.s 43 = p.s+ p.s.+3

p.s.= 20

bu nedenle yükü +2 olmalı.

A⁺²: 2) 8) 8) argona benzer.

4. X^-2 iyonuYⁿ iyonuna 3 elektron verince yük- leri eşit oluyor. n =?

Çözüm:

+1 = n-3 n=+4 olur.

5. Tanecik Kütle(akb) Yük

Proton 1 +

Nötron 1 0

Elektron 1/1840 -

Atom, çekirdek ve enerji katmanlarından oluşur. Çekirdekte, proton ve nötron tanecik- leri vardır. Elektron, enerji katmanlarında bulunur.

Yukarıdaki bilgilere göre,

I. Atomun neredeyse bütün kütlesi çekirdek- te toplanmıştır.

II. Çekirdek pozitif (+) yüklüdür.

III.Nötronun kütlesi, elektronun kütlesine eşittir.

6.

Cevap : C

X₂O₃^-2 iyonunun elektron sayısı 50 dir. Oksije- nin proton sayısı 8 olduğuna göre X in proton sayısı kaçtır?

Burada X₂O₃^-2 kökü tek bir atom gibi düşü- nülür. Toplam proton elektron değerlerine bakılır.

p = e + yük p = 50+ (-2)

p= 48, toplam proton sayısı 48= 2X + 3O

48 = 2X +3.8 = >X= 12

(8)

Proton, elektron, nötron, elektron, 1840, 8,18, 32, kimyasal, kütle numarası.

1- Nötr bir atomda her zaman proton kadar…………..vardır.

2- Proton ile ………çekirdekte bulunur.

3- .Nükleon sayısı çekirdekte bulunan

……….ve .………un toplamına eşittir.

4- .………..çekirdeğin etrafında boşlukta bulunur.

5- .Elektronların kütlesi proton ve ya nötronun kütlesinin yaklaşık ……….ta biri kadar- dır.

6- .Bir atomun ………, proton ve nötronun toplamına eşittir.

7- Bir atomun elektron sayısı değiştiğinde, atomun ……….özelliği de değişir.

8- Proton sayısı 17 olan X atomunun -1 yüklü iyonunun elektron sayısı……..dir.

9- A^-2 iyonunun toplam tanecik sayısı 28dir.

Nötron sayısı elektron sayısına eşit olduğu- na göre proton sayısı………dir.

10- X O₂ ₃^-2 iyonunun e.s. 58 dir X in proton sa- yısı ………..dır.( 8O )

1 2 3 4 5

elektron nötron Pro- ton, nötron

elektron

1840

6 7 8 9 10

Kütle numa- rası

kimyasal

18 8 16

TEST-1 (ATOM VE YAPISI) 1. ³¹ ⁺³

15X iyonundaki proton sayısı, nötron sayısı ve elektron sayısı için aĢağıdaki- lerden hangisi doğrudur?

Proton sayısı

Nötron sa- yısı

Elektron sayısı

A) 15 16 12

B) 15 31 18

C) 18 16 17

D) 16 15 12

E 31 15 15

2. Kütle numarası 50 olan Xⁿ iyonun 22 elektronu vardır.

X’in nötron sayısı, atom numarasından 4 fazla olduğuna göre iyonun yükü kaçtır?

A) -3 B) -2 C) +1 D) +2 E) +3

3. I. NH₃ II. OH^- III. H₃O⁺

Yukarıda verilen taneciklerin içerdikleri elektron sayılarının karĢılaĢtırılması aĢa- ğıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiĢtir?( 1H,7N,8O)

A) II > I = III B) III > I > II C) II > I > III D) I = II = III E) I > III > II

4. X elementinin proton sayısı 19 olan, +1 yüklü iyonu için,

I. Son katmanında 18 elektron vardır.

II. Katman sayısı 3 tür.

III. Oktet kuralına uymuştur.

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I - II D) I - III E) I - II - III

(9)

46 5. Cl elementinin

I. Nötr II. Katyon III. Anyon

hallerinde içerdiği elektron sayıları ara- sındaki iliĢki aĢağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiĢtir?

A) III > II > I B) III > I > II C) II > I > III D) I = II = III E) I > III > II

6. ⁺³

13P veXⁿiyonlarında toplam 22 elektron ve 23 proton vardır.

Buna göre, Xⁿiyonundaki n sayısı kaç- tır?

A) +2 B) +1 C) 0 D) -2 E) -3

7. Nötr halde katman elektron dizilimi, 2) 8) 10) 2) şeklinde olan X atomu için, I. +2 yüklü iyonu oktede uyar.

II. Çekirdek yükü +22 dir.

III. Kararlı iyonunda 18 elektron olabilir.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I - II D) II - III E) I - II - III

8. p = Proton sayısı n = Nötron sayısı e = Elektron sayısı I. n > p = e

II. e = n > p III. p = n > e

Katyon, anyon ve iyon terimleri hangileri için uygundur?

Katyon Anyon Ġyon

A) I II I-II

B) II III II-III

C) III II II-III

D) I-II III I-III

E III I II

9. X⁺³ ve Y^-2 iyonlarının elektron sayıları ve nötron sayıları birbirine eşittir.

Buna göre, X ve Y nin kütle numaraları arasındaki fark kaçtır?

A)3 B) 5 C) 8 D) 9 E) 10

10. AĢağıdaki ifadelerden hangisi kesinlikle doğrudur?

A) Nötr bir atomda nötron sayısı, proton sayısına eşittir.

B) Çekirdek elektrikçe pozitif yüklüdür.

C) +2 yüklü bir iyonda atom numarası, pro- ton sayısından iki fazladır.

D) Nükleonlar (nötron ve proton) katmanlar- da bulunur.

E) -2 yüklü bir iyonda elektron sayısı, nötron sayısından 2 büyüktür.

(10)

47 11. X elementi, Y elementi ile reaksiyona girerek

iyonik bağlı XY bileşiğini oluşturuyor.

X elementinin reaksiyon sırasında, I. Çekirdek yükü

II. Nötron sayısı III. Elektron sayısı

niceliklerinden hangileri değiĢmez?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I - II D) II - III E) I - II - III

12. ²³ ⁺

11Na ve²⁴₁₂Mg⁺² iyonlarının aĢağıdaki nice- liklerinden hangileri eĢittir?

A) Yalnız proton sayıları B) Yalnız nötron sayıları C) Yalnız elektron sayıları D) Proton ve elektron sayıları E) Nötron ve elektron sayıları

13. ⁴⁰

20X atomu 2 elektron verdiğinde, I. Proton sayısı 2 azalır.

II. Elektron dizilimi 2) 8)10) şeklinde olur.

III. Kimlik özellikleri değişir.

AĢağıdakilerden hangileri doğru olur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C)Yalnız III D) II - III E) I - II - III

14. Ġyon Kütle nu- marası

Nötron sayısı

X⁺7 ⁸⁰ ⁴⁵ ^a

Y⁺2 ⁶³ ^b ²⁷

Z^-3 ^c ³⁶ ³⁶

Yukarıdaki tabloda X⁺⁷, Y⁺²ve Z^-³iyon- larının bazı nicelikleri verilmiĢtir.

Buna göre a, b ve c değerleri aĢağıdakiler- den hangisinde doğru olarak verilmiĢtir?

a b c

A) 42 34 62

B) 28 36 69

C) 42 28 71

D) 28 34 69

E 38 31 66

15.

Yukarıda Ca ve P atomlarının temel hal katman elektron dizilimleri verilmiştir.

Buna göre bu atomlar arasında bileĢik oluĢurken,

I. Ca elementi elektron vermeye, P elementi elektron almaya yatkındır.

II. Ca atomu son katmanına 6 elektron alarak -6 yüklü iyon haline gelir.

III. Soy gaz kararlılığındaki Ca ve P iyonları- nın elektron dizilimleri aynıdır.

A) Yalnız II B) I - II C) I - III D) II - III E) I - II - III

(11)

48 16. X^- iyonu Yⁿiyonuna 4 elektron verince

yükleri eşit oluyor.

Buna göre, n nin değeri aĢağıdakilerden hanginde doğru olarak verilmiĢtir?

A) -7 B) +4 C) +5 D) +6 E) +7

17. I. Çekirdek kütlesi II. Çekirdek yükü III. Elektron sayısı

Yukarıdakilerden hangilerinin eĢit olması durumunda, iki taneciğin aynı element ol- duğu kesindir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C)Yalnız III D) I - II E) II - III

18.

Yukarıdaki grafikte bazı taneciklerin atom numarası ve elektron sayısı değerleri verilmiş- tir.

Buna göre, taneciklerin anyon, katyon ve nötr olarak sınıflandırılması aĢağıdakiler- den hangisinde doğru olarak verilmiĢtir?

Anyon Katyon Nötr A) X ve T K ve L Y ve M B) Y ve T M ve L X ve K C) K ve L Y ve X T ve M D) M ve L Y ve T X ve K E) L ve X K ve T Y ve M

19.

31 3

X⁺ iyonunun katman elektron dağılımı yu- karıda verilmiştir.

Buna göre,

I. X in nötron sayısı 19 dur.

II. X‟ in atom numarası 15 tir.

III. Nötr hale geldiğinde katman sayısı artar.

A) Yalnız II B) I - II C) I - III D) II - III E) I - II - III

20. Y⁺²iyonu, Xⁿiyonuna iki elektron verdi- ğinde yükleri eşit oluyor.

Buna göre,

I. Xⁿnin elektron sayısı, proton sayısından fazladır.

II. Xⁿiyonu 6 elektron alırsa proton sayısı, elektron sayısına eşittir.

III. Xⁿ ve Y⁺² iyonları katyondur.

A) Yalnız II B) I - II C) I - III D) II - III E) I - II - III

21. X^- ve X⁺⁵ iyonlarında toplam 30 elektron bulunduğuna göre, X atomunun proton sayısı kaçtır?

A) 14 B) 17 C) 20 D) 21 E) 23

(12)

49 22. Atom ile ilgili,

I. Fiziksel ve kimyasal olaylarda parçalanmaz- lar.

II. İyon haline geçerken çekirdeklerinde de- ğişme olmaz.

III. Elementlerin özelliğini taşıyan en küçük taneciğidir.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I - II E) I - II - III

23. Temel elektron dağılımı X: 2) 8) 8) 2) Ģeklinde olan X elementinin, X⁺²iyonu için,

I. Okted kararlılığındadır.

II. Katman sayısı azalmıştır.

III. Elektronları 3. katmandan vermiştir.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I - II E) I - II - III

24.

Sem- bol

Atom numara-

sı

Kararlı iyon yükü

Kararlı iyonun uyduğu kural

Mg 12 +2 Dublet

Br 35 -1 Oktet

S 16 -2 Oktet

Atomlar soygazlara benzemek için son yö- rüngedeki elektron sayılarını 2‟ye benzetirlerse dublet kuralı, 8 „ e benzetirlerse okted kuralı olarak bilinir. Bu bilgiye göre aşağıdaki hangi atom ya da atomlar. Tablodaki yüke sahip olduklarında değerlik elektron yapısı yanlış verilmiştir?

A) Mg B) Br C) Mg-Br

D) Br-S E) Mg-S

25. Cr O2 7^-²iyonunda bulunan toplam proton , nötron ve elektron sayıları ile ilgili aşağıdaki karşılaştırmalardan hangisi doğrudur?(⁵²₂₄Cr ,

16 8O )

(p: proton sayısı, e: elektron sayısı, n: nötron sayısı, )

A) p = n > e B) p > n = e C) p = n = e D) e = n > p E) n > e > p

26. X, Y ve Z atomları ile ilgili olarak Ģu bilgiler veriliyor.

I. X in kütle numarası atom numarasının 2 katıdır.

II. Y nin nötron sayısı proton sayısından 2 fazladır.

III. Z nin kütle numarası, proton sayısından 10 fazladır.

Buna göre, aĢağıdaki yargılardan hangisi yanlıĢtır?

A) X in proton sayısı, nötron sayısına eşittir.

B) Y nin proton sayısı elektron sayısına eşittir.

C) Z nin nötron sayısı 10 dur.

D) Z nin atom numarası, elektron sayısı- na eşittir.

E) Y nin kütle numarası, atom numarası- na eşittir.

27. ⁿ

aX , ⁿ⁺¹_aX ve ⁿ⁺²_aX atomlarının I. Değerlik elektron sayıları

II. Kimyasal özellikleri III. Nötron sayıları

niceliklerinden hangileri farklıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I-II D) Yalnız III E) II-III

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 A C D A B D D C B B C E C D C 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 E B D A D B E D A E E D E

(13)

50 ATOM ĠLE ĠLGĠLĠ TERĠMLER

ĠZOTOP: Proton sayıları aynı nötron sayıları farklı atomlardan her birine izotop atom denir.

35

17Cl -³⁷₁₇Cl , ¹²₆C -¹⁴₆C , ¹₁H -²₁D -³₁T

izotop izotop Hidrojen –Döteryum- Tridyum

Özellikleri:

1-Kimyasal özellikleri aynıdır.(e sayıları aynı ) 2- Fiziksel özellikleri farklıdır.

ALLOTROP: Uzayda farklı dizilimlerden her biri- ne allotrop denir.

Atom 1. Allotrop 2. Allotrop O oksijen (O₂) Ozon(O₃)

C elmas

Çok sert, ısıyı iletir. Elektriği iletmez

Grafit

Kırılgan , ısı ve elektriği iletir.

P beyaz fosfor (P₄) kırmızı fosfor(P₈) S rombik kükürt

(S₄)

monoklik kükürt (S₈)

Özellikleri:

1-Kimyasal özellikleri farklı olabilir, ama oluştur- dukları ürün aynıdır.

Ca + 1/2O2 =>CaO (yavaş) Ca + 1/3 O3 =>CaO (hızlı)

!!tepkimeye girme yatkınlığı bir kimyasal karak- terdir.

2- Fiziksel özellikleri farklıdır.

ĠZOBAR: Kütle numaraları aynı proton ve nötron sayıları farklı atomlara izobar denir.

40

20X -⁴⁰₁₉Y Özellikleri:

1-Kimyasal özellikleri farklıdır.

ĠZOTON:Nötron sayıları aynı, proton sayıları fark- lı atomlara izoton denir.

40

20X -³⁹₁₉Y Özellikleri:

ĠZOELEKTRON:

Elektron sayıları ve dizilimleri aynı olan atom ya da iyonlara izoelektron denir.

** Proton sayısı 20 ye kadar aynı olan taneciklerin, elektron dizilimi aynı, 20 den sonra değişiyor.

Dikkat edilmeli. .(20 ile 30 arası izoelektronik mi sorusuna doğru cevap verebilmek için dizilimleri- ne bakmak gerekir.)

11Na⁺)2)8

10Ne )2)8

Özellikleri:

:Proton sayıları aynı olan taneciklerin kimyasal özelliği aynı olur.

Elektron değişirse kimyasal özellik değişir.

İki tanecik arasında küçük bir fark olması fiziksel özelliğin farklı olmasına neden olur. Bu nedenle yukarıdaki tüm tanecik örneklerinde fiziksel özel- lik farklıdır.

(14)

allotrop, izobar, kimyasal, aynı izotoptur ,farklı, farklı, izo elektron, fiziksel,33

1- İzotop atomlarda elektron sayısı aynı ol- duğunda ………özellikleri aynıdır.

2- ………atomların nötron ile proton toplamları birbirine eşittir.

3- Aynı tür atomun uzayda farklı dizilimlerin- den her birine………..denir.

4- İzoton atomların hem fiziksel, hem kimyasal özellikleri………..dır.

5- Elektron sayıları ve dizilimleri aynı olan ta- neciklere ………..denir.

6- Allotrop atomların aynı atomla tepkimesin- de tepkimeye girme istekleri

………..dır.

7- X^-1 iyonunun 18 elektronu ve nötronu vardır. Y⁺²iyonunune.s. 15 olup nötron sayısı 17 dir. Bu durumda X ile Y atomları birbirinin ………..dur.

8- Allotrop atomların aynı atomla tepkimesin- de oluşan ürün………..dır.

9- A^-3 atomunun elektron sayısı 36 dır. Bu atomun izotopunun proton sayısı……den başkası olamaz.

10- İzotop , allotrop, izobar ve izotonun hepsi- nin ………özellikleri farklıdır.

1 2 3 4 5

kimyasal izobar allotrop farklı İzo elektron

6 7 8 9 10

Farklı İzotopu aynı 33 Fiziksel

YENĠ NESĠL SORU 1:

Zeynep oksijen atomunun kütle numarası 16 ve18 olan iki izotopu olduğunu biliyor. Gittiği bir laboratuvarda oksijen ve ozon molekülleri ile yaptığı çalışmada; Oksijen gazının 1molünün 36 g ozonun ise 1 molü- nün 48g geldiğini görüĢ. Bunun üzerine Zey- nep’in yaptığı yorumlardan hangisi yanlıĢ olur? ( 8O )

A) Oksijen ve ozon moleküllerinin her ikisi de oksijen atomlarından oluşmuştur.

B) Oksijen molekülündeki oksijen atomlarının nötron sayısı 10‟dur.

C) Oksijen ile ozon birbirinin allotropudur.

D) Oksijen ile ozon molekülleri oksijen atomunun farklı izotop atomlarından oluşmuştu.

E) Eşit sayıda oksijen ve ozon taneciği alınırsa oksijen daha ağır gelir.

Cevap: E

YENĠ NESĠL SORU 2:

Doğru bilgi yarıĢmasında öğrenciler kimya ile ilgili doğru kavramları söylerken birinin söylediği yanlıĢ kavramı diğerleri de göre- memiĢ acaba siz o yanlıĢ kavramı kimin sö- lediğini bulabilir misiniz?

A) Ayşe: izotopların kimyasal özellikleri aynı- dır.

B) Nisa: bir otomun kimliğini proton sayısı be- lirler.

C) Sinem: nötronu farklı olan atomların kimyasal özelliği de farlı olur.

D) Mert: bir atomun uzayda farklı dizilimlerden her birine allotrop denir.

E) Eda: izobarların kimyasal özellikleri farklı- dır.

Cevep: E

(15)

52 TEST-1(ATOM VE YAPISI)

1. ³⁵

17Cl ve³⁷₁₇Cl izotop atomlardır.

16

8O ile yaptıkları iki ayrı Cl O₂ molekülleri için, I. Kimyasal özellikleri aynıdır.

II. Toplam nötron sayıları farklıdır.

III. Yoğunlukları farklıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız II B) I - II C)Yalnız III D) I - II - III E) II - III

2. 1H ,H₂ ve ³H gösterimleri ile ilgili, I. Hidrojen atomunun proton sayısı 1 dir.

II. Hidrojen molekülündeki atom sayısı 2 dir.

III. Hidrojenin kütle numarası 3 olan izotopu vardır.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I - II D) II - III E) I -II - III

3. Karbon(C) elementi doğada grafit, elmas ve kömür şeklinde bulunabilir. Bunlara karbonun allotropları denir. Allotrop maddelerin genelde fiziksel özellikleri farklı, kimyasal özellikleri aynıdır.

Buna göre,

I. Grafit ve elmasın içerdiği atomlar aynı atom- lardır.

II. Grafit ve kömürün fiziksel özellikleri farklıdır.

III. Elmas ve kömürün erime noktaları eşittir.

A) Yalnız I B) Yalnız II C)I ve II D) II ve III E) I, II ve III

4. I. Protonun kütlesi, nötronların kütlesinin yak- laşık 1840 katıdır.

II. Elektron ve protonların elektriksel yükü bü- yüklük olarak eşit, işaret olarak zıttır.

III. Bütün atomların kütle numarası ile ortalama atom ağırlıkları eşittir.

Atomun yapısı ile ilgili olarak yukarıdaki bilgilerden hangisi yanlıĢtır?

A)Yalnız II B) Yalnız III C) I - II D) I - III E) I, II ve III

5.

Yukarıdaki grafikte X, Y, Z ve T atomlarının proton – nötron sayıları verilmiştir.

Buna göre,

I. X ve T izotop atomlardır.

II. Y ve Z nin kütle numaraları eşittir.

III. Kütle numarası en küçük olan T dir.

A)Yalnız II B) Yalnız III C) I - II D) I - III E) I, II ve III

6. ⁴⁰

20X,³⁹₂₀Y⁺,³⁹₁₉Z

Yukarıda atom ve iyonlar için aĢağıdaki yargılardan hangileri yanlıĢtır?

A) X ile Y izotoptur.

B) X ile Z izotoptur.

C) Y+ ile Z izoelektroniktir.

D) X ile Z izotondur.

E) Y⁺ ile Z izobardır.

(16)

53 7. ²ⁿ

nX,²ⁿ⁺¹_nY⁺,²ⁿ⁺¹_n+1Zatomları ile ilgili, I. X ile Z birbirinin izotopudur.

II. Y ve Z birbirinin allotropudur.

III.X ve Z birbirinin izotonudur.

Yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

8. ³⁷Cl^- ve³⁵Cl⁷⁺iyonları için, I. Elektron sayıları farklıdır.

II. Atom numaraları aynıdır.

III. Nötron sayıları farklıdır.

A)Yalnız I B) Yalnız II C) I - II D) II - III E) I, II ve III

9.

Kütle numaraları aynı, atom numaraları farklı olan atomlara izobar denir.

Yukarıdaki grafiğe göre, hangi atomlar bir- birinin izobarıdır?

A) X ve Y B) Y ve Z C) Y ve T D) X ve Z E) X ve T

10. X⁺veY^-iyonlarının elektron sayıları eşit, nöt- ron sayıları farklıdır.

Buna göre,

I. X ile Y birbirinin izotopudur.

II. X ile Y nin kütle numaraları aynıdır.

III. X ile Y nin proton sayıları eşittir.

Yargılarından hangileri kesinlikle yanlıĢtır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II - III E) I - III

11. Sembol Kütle nu- marası

Nötron Sayısı

Xm 27 14 10

Yn 32 16 18

Yukarıdaki iyonların yükleri için aĢağıdaki- lerden hangisi doğrudur?

m n

A) +2 -2 B) +3 +2 C) +3 -2 D) -3 +1 E) -1 -3

12. X⁺veX⁺⁵izotop iyonları için, I. Elektron sayıları

II. Kimyasal özellikleri III. Çekirdek yükleri

Niceliklerinden hangileri aynıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I - II D) II - III E) Yalnız II

(17)

54 13. X⁺³, Y^-2 ve Z^-nin elektron sayıları eşit olup

18 dir.

Bu iyonlar için,

I. Üçü birbirinin izotopudur.

II. Çekirdek yükleri eşittir.

III. Fiziksel özellikleri farklıdır.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I - II E) I - II- III

14.

Atom numarası

Kütle numarası

X+ 19 39

Y- 18 18

L+3 27 14

N 17 20

Tablo ile ilgili olarak aĢağıdakilerden han- gisi yanlıĢtır?

A) X ve L elektron vermeye yatkındır.

B) Y ve N birbirinin izotopudur.

C) X⁺ ve Y^-iyonlarının kimyasal özellikleri aynıdır.

D) Y‟nin kütle numarası 35 tir.

E) Y ve L‟nin nötr halde katman sayısı eşittir.

15. Birbirinin izoelektroniği olan iki tanecik için,

I. Kütle numarası II. Elektron sayısı III. Atom numarası

niceliklerinden hangileri kesinlikle farklıdır.

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I - II D) I - III E) I - II -III

16. X ve Y atomları birbirinin izotopudur.

75 3

X^- Ġyonunun elektron sayısı 36 ise, Y atomu için,

I. Elektron sayısı 28 dir.

II. Nötron sayısı 42 dir.

III. Proton sayısı 33 tür.

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I, II ve III E) I ve III

17. Kimyasal bir tepkimede maddenin, I. Çekirdek yapısı

II. Elektron sayısı III. Bağ yapısı

Nicelik ve özelliklerinden hangileri değiĢe- bilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I - II D) II - III E) I - II- III

18. Fosforun P⁺³iyonunda 12 elektron, 16 nötron vardır.

Buna göre, fosfor için, I. ³³₁₅Xile izotopdur.

II. Kütle numarası 28 dir.

III. Atom numarası 9 dur.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I - III E) I - II- III

(18)

55 19. ⁶³ ⁺

29Cu ⁶⁴₂₉Cu⁺²iyonları için,

I. Elektron sayısı fazla olanın, nötron sayısı fazladır.

II. Elektron sayısı küçük olanın, proton sayısı küçüktür.

III. Kütle numarası küçük olanın, elektron sayı- sı büyüktür.

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I - II D) II - III E) I - II- III

20. Hidrojen atomunun,

1

1H , ²₁D ve ³₁T izotopları vardır.

Bu izotoplarla ilgili,

I. Nötronu olmayan hidrojen izotopu diğerlerine göre daha ağırdır.

II. Kimyasal özellikleri aynıdır.

III. Çekirdek yoğunlukları eşittir.

21.

Ġyon Atom Numa- rası

Kütle nu- marası

A^- x y

B⁺5 x z

Yukarıdaki tabloda A^- ve B⁺⁵ iyonlarının atom ve kütle numaraları verilmiştir.

Buna göre, nötr A ve B atomları için, I. İzotopturlar.

II. Elektron sayıları farklıdır.

III. Nötron sayıları farklıdır.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I - II D) I - III E) I - II- III

22.

X⁺4 2 - 12

Y^-3 10 7 -

Z^-4 18 14 -

Q⁺2 5 - 15

Yukarıda tabloda bazı iyonların elektron, nöt- ron sayıları ve kütle numaraları verilmiştir.

Buna göre, hangi iki element bir birbirinin izotopudur?

A) X ve Q B) Y ve Z C) Z ve Q D) Y ve Q E) X ve Y

23. Birbirinin izotopu olan atomların,

I. Farklı yüklü iyonlarının kimyasal özellikleri II. Nükleon sayıları

III. Çekirdek yükleri

Nicelik ve özelliklerinden hangileri farklı- dır?

24. Hidrojen elementinin,

1

1H , ²₁D ve ³₁T izotopları bilinmektedir.

Buna göre,

I. H₂O ve D₂O nun fiziksel özellikleri aynıdır.

II. Aynı şartlarda D₂nin yoğunluğu, H₂nin yo- ğunluğundan büyüktür.

III. H₂O ve T₂O birbirinin izotopudur.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I - II D) I - III E) I - II- III

(19)

56 25.

Geometrik yapıları yukarıda sırayla verilen O₂ ile O₃ birbirinin alltropudur.

Buna göre,

I.Bir molekülünün hacmi II. Bir molekülünün kütlesi,

III. Bir molekülündeki toplam elektron sayısı Niceliklerinden hangileri ozon gazında(O3), oksijen gazına(O₂) göre daha büyüktür?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I - II D) II - III E) I - II - III 26. Proton sayısı 80 olan Hg atomunun, nötron

sayısı 121 olan izotopunun, +2 yüklü iyo- nunda kaç elektron, kaç proton bulunur?

A) 80 78

B) 82 121

C) 80 82

D) 121 78

E) 78 80

27. Bir X atomunun çekirdek yükü 29 ve nötron sayısı 36 dır.

Buna göre, X atomunun, bir izotopunun atom numarası ve kütle numarası aĢağıda- kilerden hangisi olabilir?

A) 29 65

B) 13 65

C) 30 67

D) 36 67

E) 29 68

28. Doğada ₁₇Cl atomunun iki izotopunun ol- duğu kabul edilirse, klor elementinin orta- lama atom kütlesini bulmak için,

I. İzotoplardan birinin doğada bulunma yüzdesi II. İzotoplarının kütle numaraları

III. H ile oluşturduğu bileşik formülleri Niceliklerinden hangileri bilinmelidir?

29. Nötron sayısı 18 olan X atomunun kararlı bile- şiklerinde elektron sayısı nötron sayısına eşit- tir.

Buna göre aĢağıdakilerden hangisi X ato- munun izotonu olur.

Kütle no Proton Elektron

A) 36 18

B) 34 14

C) 36 20

D) 42 16

E) 38 20

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 D E C D B B B E B E C B D C B 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 B D A B B D D C B E A E C E

(20)

57

3.Bölüm : PERĠYODĠK CETVEL

Johann Wolfgang DÖBEREİNER;1817 (Triadlar kuralı):

İlk sistematik gruplandırmadır. 1.ve 3. atomun kütlelerinin aritmetik ortalaması 2. Atomun küt- lesini verir.

7Li

*Na * =( 7+39)/2= 23

39K

De Chancourtois1862 (silindir.)

İlk periyodik cetveldir. 16 gruba ayırdığı elementleri silindir şeklinde dizdiğinde benzer özellikler alt alta gelmiştir.

John Newlans; 1864 (oktav kuralı)

Elementleri artan kütleye göre sıraladığında1. ve 8. elementin benzer özellikler gösterdiğini fark etti. Buna müzik notasına benzeterek oktav kuralı dedi.

Dimitri Mendeleyev ve LotherMayer; 1869 da Bugünkü kullandığımız periyodik cetvelin temelini oluşturdu. Elementleri artan kütle sırasına göre dizdiğinde benzer özellikler alt alta geldi. 8 sütun 12 periyot oluşturdu. O günlerde bilinmeyen elementlerin birçoğunun yerini boş bıraktı. Bazıları- nın özelliklerini doğru tahmin etti. O gün bilinen 63 elementi yerleştirdi.

Si 2,33 Ga

5,9

Ge (eka- silisyum)

As 5,7 Sn

7,3

Periyodik cetvelde öz kütle düzenli bir şekilde değiştiğine göre germanyumun öz kütlesini tahmin ediniz.

Cevap: periyodik cetvelde birçok değişim ritmik devam etmektedir. Germanyumun öz kütlesi 4 atomun arasında olmalıdır. 5,7-5,9 arası olmalı.

Henry MOSELEY (1913):

Atomların yaydıkları X ışınları spektrumlarını in- celedi. Atomun proton sayısı ile yaydıkları ışınla- rın çizgi frekanslarının karekökünün doğru orantı- lı olduğunu buldu.

Atomun kimliğini proton sayısının belirlediğini kanıtladı. Proton sayısına atom numarası dedi.

Periyodik cetvelin artan kütleye göre değil, artan protona göre dizilmesi gerektiğini önerdi.

William Ramsay: Soygazların çoğunu keşfede- rek periyodik cetvele yeni bir grup kazandırdı.

GlennSeaborg(GılenSiborg):

Moseley`in, elementleri proton sayılarının artışına göre sıralamasından sonra, son değişiklik

GlennSeaborg (GılenSiborg) tarafından gerçek- leştirilmiştir. GlennSeaborg çizelgenin altına iki sıra daha ekleyerek periyodik sisteme son şeklini vermiştir.

PERĠYODĠK CETVELĠN ÖZELLĠKLERĠ - Periyodik tabloda yatay sıraya periyot denir.

- Düşey sütuna grup adı verilir.

- 7 periyot vardır.

- B grubu 4. Periyottan itibaren başlar.

- 6. periyotta 3B grubunun yerinde lantanitler - 7. periyotta aktinitler yer alır.

- 18 tane grup bulunur.

- 10 tanesi B grubu elementidir

- Günümüzde 118 element bulunmuştur. Bu elementlerin ilk 92 si doğal olarak bulunur.

IUPAC a göre 18 grup vardır.

(21)

58 GRUP VE PERİYOT BULMA

 Yörünge sayısı periyodu verirken son yörün- gedeki elektron sayısı grubu verir.

(A grupları için)

 Her katmanda 2,8,18,32 sayısında elektron bulunur.

 Bir katmanda 32 e yoksa yerine 18 yazılabil- diği gibi 18 e olmayan yere de 8 e yazılır.

 Dış katmanda en fazla 8 e bulunur.

 B grupları bu dizilime uymayabilir.

 Atom numarası 21 ile30 arası olanlar B grubu elementidirler.

NOT:Grup ve periyot bulunurken 8A grubundan yararlanılabilir.

8A Periyot ve Grubu Atom no aralığı

2He

10Ne

18Ar

36Kr

54 Xe

86Rn

1.periyot 8A...

2.periyot 8A...

3.periyot 8A...

4.periyot 8A...

5.periyot 8A...

6.periyot 8A...

1-2 arası 3-10 arası 11-18 arası 19-36 arası 37-54 arası 55-86 arası

AĢağıdaki atomların grup ve periyotlarını bu- lunuz.

7N

10Ne

12Mg

17Cl

20 Ca

32Ge

35Br

52Te

2X

36Kr

)2 )5 2.periyot 5A grubu )2 )8 2.periyot 8A grubu )2 )8 )2 3.Periyot 2A grubu

)2 )8 )7 3.periyot 7A grubu )2 )8 )8 )2 4.periyot 2A grubu )2 )8 )18 )4 4.periyot 4A grubu )2 )8 )18 )7 4.periyot 7A grubu )2 )8 )18 )18 )6 5.periyot 6A grubu )2 1.periyot 8A grubu )2 )8 )18 )8 4.periyot 8A grubu

GRUPLARIN ÖZELLİKLERİ

1A GRUBU (Alkali metaller )

-Bazik metal anlamındadır. (alkali: bazik) -DES 1‟ dir bileşiklerinde daima +1 değerlik alır.

( H metallerle -1 alırken ametallerle +1 alır.) -H alkali metal değildir.

-Hidroksitleri ve oksitleri bazik karakterlidir.

- Suya atıldıklarında H₂ gazı çıkarırlar.

(k) 2 (suda) 2(g)

Na +H O=>NaOH +1/2H DES: değerlik elektron sayısı

2A GRUBU (toprak alkali metal)(2.grup=2A)

 Be,Mg, Ca, Sr,Ba, Ra atomları 2A grubun- dadır.

 DES 2 dir. Bileşiklerinde daima +2 değerlik alır.

 1A grubu su ile hemen tepkime verirken 2A Grubusıcak su ile tepkime verir.

Metallerin bazlarıoluşurken hidrojen gazı açığa çıkar.

Ca + H₂O(sıcak) → Ca(OH)₂ + H_2(g) Bunlara alkali adı baz oluşturduklarından dolayı verilmiştir.

3A GRUBU( Toprak metal)(13.grup=3A)

-DES 3 tür. Bileşiklerinde +3 alır. ( B metal değil- dir yarı metaldir bu nedenle iyonik+3 almaz.) +Bir Alçak Gafil İnsafsızca Tellendi (B, Al, Ga, İn Tl)

Not: Bor yarı metal, alüminyum amfoter metal, Galyum, indiyum, talyum metaldir.

6A GRUBU (Kalkojen grubu)(16. Grup=6A) DES 6 dır. genellikle -2 değerlik alırlar. +6 ya kadar pozitif değerlikler alabilirler. Oksijen sade-

ce Florlu bileşiklerinde „‟+‟‟ alabilir.

O Saat Sekizde Telgrafı Postaladı (O, S, Se, Te, Po)

(22)

59 7A GRUBU(Halojenler)(17. Grup=7A)

- Tuz yapıcı anlamına gelir.

-DES 7 dir. Bileşiklerinde genellikle -1 değerlik alır.

+1,,,,,+7 değerliklerini de alabilir. ( flor sadece -1 değerlik alır.)

Oda koşullarında Flor (F₂) ve Klor (Cl₂)gaz, Brom (Br2)sıvı, İyot (I2)katı halde bulunur.

Astatin yapay bir elementtir. Radyoaktiftir.

SOYGAZLAR(18. Grup= 8A)

-Hepsi gazdır.

-Doğada tek atomlu halde bulunurlar.

-DES 8dir ( Helyumun DES 2 dir.) -Oktedini tamamlamışlardır. (Helyum dubletini

tamamlamıştır).

-Bu nedenle bağ yapmaya yatkın değillerdir.

He Ne Ar Kr Xe Rn

B GRUBU ( GEÇİŞ METALLERİ)

-Bileşiklerinde genellikle farklı pozitif değerlikler alırlar.

- 4. periyottan itibaren başlarlar.

- Cıva hariç hepsi katıdır.(oda şartlarında)

METALLERİN ÖZELLİKLERİ,

-Doğada tek atomlu ya da bileşikleri halinde bulunurlar.

-Hg hariç hepsi katıdır.

-Tel ve levha haline gelebilirler. Haddelenebilirler.

-Elektriği ve ısıyı iyi iletirler.

-Parlak görünümleri vardır.

-Erime noktaları genelde yüksektir.

-Kendi aralarında alaşım ametallerle iyonik bağlı bileşik oluştururlar.

-Oksitleri bazik karakterlidir.

-Bir çoğu asitlerde çözünerek hidrojen gazı açı- ğa çıkarır.

AMETALLER

-Oda sıcaklığında katı sıvı gaz halinde olabilirler.

-Katı halde kırılgandırlar.

-Grafit hariç elektriği iletmezler.

-Kendi aralarında kovalent metallerle iyonik bağlı bileşik oluştururlar.

-Bileşiklerinde genellikle eksi değerlik alırlar farklı pozitif değerliklerde alabilirler.

YARI METALLER

Metaller ile ametallerin arasında çapraz bir bant içerisinde yer alırlar. Bor(B), Silisyum(Si), Ger- manyum(Ge), Arsenik (As), Antimon(Sb), tel- lür(Te), Astatin(At) ve polonyum(Po) yarımetal olarak bilinir.

*ġifre: Ben Size Geldim, Asker Sebo, Telden Poşeti At

YARI METALLERİN ÖZELLİKLERİ:

-Mat ya da parlak olabilirler.

-Kırılgandırlar.

-Isı ve elektriği metallerden az, ametallerden fazla iletirler.

- Sıcaklık artığında iletkenlikleri artar.(metallerinki azalır)

-Kovalent bağlı bileşikler oluştururlar.

- Bileşiklerinde kimyasal olarak ametallere, fiziksel olarak metallere benzerler.(Genel)

(23)

60

*Lântanitler aslında 6. Periyot, Aktinitler 7. Peri- yot elementleridirler.

*Grup olarak da 3B grubundadır, iç geçiş metal- leridir.

* 1A grubunun hepsi alkali metal değildir.!!!

(H ametal)

* 8A grubunun hepsinde son yörüngede 8e olmaz

(He da 2 elektron var)

BOġLUK DOLDURMA

1. Periyodik cetvel …….. sütun ve……….periyottan oluşur.

2. 1A grubundan ……...alkali metal değildir.

3. Johann Wolfgang DÖBEREİNER ilk sistematik gruplama yapmıştır buna

………..kuralı demiştir.

4. Geçiş metalleri bileşiklerinde farklı

………….değerlikler alabilir.

5. Değerlik elektron sayısı, son yörüngedeki elektron sayısıdır. Aynı zamanda A grupları için ………eşittir.

6. ………..atomları bileşiklerinde dublet kuralına uyarlar.

7. Halojen ………yapıcı anlamına gelir.

8. Tüm atomlar son yörüngedeki elektronlarını

………benzetmek isterler.

9. Atomların kimliğinin kütleye değil protona bağlı olduğu tezini ……….ortaya at- mıştır.

10. ………değerlik elektron sayısı 2 dir, ama toprak metali değildir.

11. 6A grubuna oksit yapan anlamında ...denir.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

18, 7

Hidrojen Tri adlar pozitif Grup nu- marasına

H,Li,

7. 8. 9. 10. 11.

tuz soygazlara Henry MOSE- LEY

Hel- yum

kalkojen

(24)

61 TEST-1

GRUP-PERĠYOT BULMA VE ÖZELĠKLERĠ 1. Bir tane XO₃^-³ iyonunda toplam 32 elekt-

ron vardır.

Oksijenin atom numarası 8 olduğuna göre X in periyot ve grup numarası ne- dir?

Periyot Grup

A) 2 4A

B) 3 5A

C) 2 5A

D) 4 4A

E) 2 3A

2. X⁺ : 2) 8) 8) Y^-3:2) 8) Z^- : 2)

X, Y ve Z elementlerinin kararlı iyonlarının elektron dizilişleri yukarıda verilmiştir.

Periyodik sistemde,

1A 8A

Z 2A 3A 4A 5A 6A 7A

Y

X B GRUBU

bu elementlerden hangilerinin yeri doğru olarak gösterilmiĢtir?

A) Yalnız X B) Yalnız Y C) Yalnız Z D) Y ve Z E) X ve Z

3. Nükleon sayıları sırasıyla 80 ve 79 olan peri- yottaki X ve Y elementlerinin nötron sayıları- nın eşit olduğu biliniyor.

Buna göre, X ve Y atomları için,

I. X‟in atom numarası, Y‟ninkinden 1 fazladır.

II. X halojen ise Y 6A grubundadır.

III. X‟in çekirdek yükü daha büyüktür.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I - II D) I - III E) I - II - III

4. Periyodik sistem için aĢağıdaki yargılardan hangisi yanlıĢtır?

A) Elementler artan atom numaralarına göre sıralanmıştır?

B) Benzer özellik taşıyan elementler aynı dü- şey sütunda toplanmıştır?

C) Yatay sıralara periyot, düşey sütunlara grup denir.

D) Değerlik elektron sayıları aynı olan ele- mentler aynı periyotta toplanmıştır.

E) En sağ tarafta soy gazlar yer alır.

5. Bir ⁴⁰₁₉Yelementi için aĢağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?

A) Geçiş elementidir.

B)Temel haldeki elektron dizilimi 2) 8) 8) 1) şeklindedir.

C) Halojendir.

D) Atom numarası 40 tır.

E) Periyodik tablonun 9B grubunda yer alır.

(25)

62 6. X: 2) 8) 1)

Y: 2) 8) 3) Z: 2) 8) 9) 2)

Elektron düzenleri yukarıda verilen X, Y ve Z için aĢağıdakilerden hangisi yanlıĢtır?

A) Z ile Y alaşım oluşturur.

B) X ile Y aynı periyottadır.

C) X, alkali metaldir.

D) Y ile Z, YZ bileşiğini oluşturur.

E) Y metaldir.

7. AĢağıdakilerden hangisi metallerin genel özelliği değildir?

A) Isı ve elektriği iyi iletirler..

B) Elektron alma yatkınlığı fazladır.

C) Birbirleriyle alaşım yaparlar.

D) Diğer elementlere göre, kolay elektron ve- rirler.

E) Periyodik tablonun sol tarafındadırlar.

8. X⁺¹, Y ve Z^-²atom ve iyonlarının elektron sayıları eĢit ise,

I. Atom numaraları X > Y > Z şeklindedir.

II. Y soy gaz ise, X alkali metaldir.

III. Y soy gaz ise, üçü de aynı periyottadır.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

9. AĢağıdaki genel özelliklerin hangileri ame- tallere aittir?

I. Tabiatta çoğunlukla katı halde bulunurlar.

II. Isı ve elektrik akımını iletirler.

III. Elektron almaya yatkındırlar.

A) Yalnız III B) Yalnız II C) Yalnız I D) I ve II E) II ve III

10. Elektron dizilimi 2) 8) 8) olan X⁺²iyonunun nötr (X) haliyle ilgili, aĢağıdakilerden han- gisi doğrudur?

A) 8O ile aynı gruptadır.

B) Oda koşullarında gaz fazında bulunur.

C) 4. periyot elementidir.

D) 10Ne ile aynı özellikleri gösterir.

E) X alkali metaldir.

11. Aşağıda elektron dizilimi verilen X, Y ve Z elementleri için aşağıda yargılar verilmiştir.

X: 2) 8) 3) Y: 2) 8) 6) Z: 2) 8)

Buna göre, yargılardan hanisi yanlıĢtır?

A) X ve Z arasında bileşik oluşmaz.

B) Z bir soy gazdır.

C) Y bileşiklerinde -2...+6 arasında değerlik alabilir.

D) X elementi 3A grubundadır.

E) Z elementi en kolay elektron verir.

(26)

63 12. Periyodik cetvelde yerleri verilen X, Y, Z, ve T

elementleri ile ilgili,

Y Z

B GRUBU T

X

aĢağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıĢ- tır?

A) Y ile Z arasında bileşik oluşturabilir.

B) T nin atom numarası 17 dir.

C) Z nin değerlik elektron sayısı 6 dır.

D) X toprak alkali metaldir.

E) Hacmi en büyük olan T dir.

13. X elementi 3. periyot, 6A grubunda oldu- ğuna göre,

2

XO4^- iyonundaki toplam elektron sayısı kaçtır? (₈O)

A) 22 B) 24 C) 46 D) 48 E) 50

14. X⁺³iyonunun elektron sayısı 18 dir.

Buna göre,

I. X atomu 4. periyot elementidir.

II. X atomu 3A grubundadır.

III. Nötr X‟in 3. katmanında 9 elektron bulunur.

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I - III D) II ve III E) I, II ve III

15. Modern periyodik sistem için, I. 1A grubunda iki tane element vardır.

II. Aynı gruptaki elementlerin son katmanla- rında genellikle eşit sayıda elektron vardır.

III. 3. periyotta 8 tane element vardır.

16. X: 3.periyot 2. grup Y: 2.periyot 7. grup Z: 3.periyot 6. grup

Elementlerinin atom numaralarına göre karĢılaĢtırılması aĢağıdakilerden hangile- rinde doğru verilmiĢtir?

A) Z > X >Y B) X > Y > Z C) Z > Y > X D) Y > Z > X E) X > Z > Y

17. Yarı metaller için,

I. Bazı fiziksel özellikleri metallere bazı kimya- sal özellikleri(bileşiklerinde) ametallere ben- zer.

II. Periyodik sistemin 8. grubunda bulunurlar.

III. Periyodik sistemde metaller ile ametaller arasında bulunurlar.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III