KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
248
8. ÜNĠTE
ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESĠ
1. BÖLÜM ÇÖZÜNÜRLÜK
ÇÖZÜNÜRLÜK: 1L çözeltide çözüne bilen maksimum mol miktarına çözünürlük denir.
Sembolü ‘’S’’ dir
(çok çözünen tuzlar için daha önceki üniteler- de çözünürlüğü 100ml suda çözünebilen maksimum madde miktarı olarak tanımlamış- tık. Burada çok az çözünen tuzları inceleye- ceğiz.)
Çözünürlüğün birimi mol/L yani molaritedir.
‘’M’’ ile gösterilir. Bu tanımlardan yola çıkar- sak doymuş madenin derişimine çözünürlük denir.
ġimdi AB tipi bir tuzun çözünürlüğünü inceleyelim
ABk↔ + -S SS Kçç = [ A+].[B-] Kçç= S2
S= √
Öğrenciler sıkça çözünürlük ve çözünürlük çarpımı kavramını karıştırır.
S: çözünürlük, Kçç: çözünürlük çarpımıdır.
Örnek: AgCl’ün çözünürlük çarpımı 4.10-6 ise a) Çözünürlüğü nedir?
b) 5L doygun çözeltide kaç gram AgCl çözünmüştür. (AgCl: 142g/mol)
Çözüm: Çözünürlük çarpımı, Kçç = 4.10-6 AgCI(k) <=> +
-S S S a) Kçç= [ Ag+].[CI-] =S2 4.10-6 = S2
S= 2.10-3mol/L olur.
b) M=n/V
2.10-3 = n/5 ise n= 10-2mol n= m/Ma
10-2= m/142 ise m= 1,42g AgCI çözünmüştür.
(Çözelti hazırlanırken 1,42g AgCI katısı alınır, üzerine su eklenerek hacmi 5L ye tamamla- nır.
Örnek: AgOH’in 5L’lik çözeltisinde 10-5 mol iyon bulunduğuna göre
a) Çözünürlüğü nedir?
b) pH=?
c) Çözünürlük çarpımı nedir?
Çözüm: toplam iyon 10-5 mol ise bileşiğin molü 5.10-6 mol
M=n/V
M = 5.10-6 / 5 ise M= 10-6 M olur. Bileşiğin molaritesi aynı zamanda çözünürlüğü demek- tir.
AgOH(k) <=> + 10-6 M 10-6 M 10-6 M pOH= 6 ise pH = 8 olur.
c) Kçç= [ Ag+].[OH-] = (10-6)2 Kçç = 10-12
ÜNİTE : 8 KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS) KONU: ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ KİMYA ALTIN SERİSİ BAŞARININ ADRESİ
249 ġimdide AB2 tipi tuzların çözünürlük den- gesine bakalım
AB2(k) + -S S 2S Kçç = [ A+2].[B-]2
Kçç= S. (2S)2 Kçç= 4(S)3 S= √
Örnek: CuBr2 nin çözünürlük çarpımı 4.10-12 dir. (Cu:64, Br: 80)
A) Çözünürlüğü nedir?
B) Her bir iyonun derişimi nedir?
C) Toplam iyon derişimi nedir?
D) 20litre suda kaç gram bakır (ll) bromür çözülür.
Çözüm:
CuBr2(k) + -S S 2S a) Kçç = [ Cu+2].[Br-]2
4.10-12= S. (2S)2 4.10-12= 4S3
S= 10-4mol/L çözünürlük.
b) CuBr2(k) + 10-4M 10-4M 2.10-4M c) Toplam iyon derişimi 3.10-4M dır.
d) M=n/V
10-4 = n/20 ise n= 2.10-3mol CuBr2(k)
n= m/Ma
2.10-3=m/224 ise m=0,448g CuBr2 çö- zünmüştür.
Örnek: Ag2CrO4 tuzunun 2 litresinde 6.10-6 mol gümüş iyonu bulunduğuna göre, Ag2CrO4 nin çözünürlük çarpımı nedir?
Çözüm:
M=n/V
M= 6.10-6/2 = 3.10-6M Ag+ iyonu Ag2CrO4k ↔ + -1,5.10-6M3.10-6M 1,5.10-6M
Kçç = [ Ag+]2.[CrO4-2] Kçç= (3.10-6)2. 1,5.10-6 Kçç= 1,35. 10-17 mol3/L3
ġimdide AB3 tipi tuzların çözünürlük den- gesine bakalım
AB3(k) ↔ + -s s 3s Kçç = [ A+3].[B-]3
Kçç= S. (3S)3 Kçç= 27S4 S= √
Örnek: 20 L doygun FeI3 tuzunun doygun çözeltisinde 6.10-6 M iyot iyonu bulunduğuna göre;
a) Çözünürlüğü nedir?
b) Çözünürlük çarpımı nedir?
Çözüm:
FeI3(k) + - 2.10-6M 2.10-6M 6.10-6M a) çözünürlüğü= 2.10-6M dır.
b) Kçç = [ Fe+3].[I-]3 Kçç= 2.10-6. (6.10-6)3 Kçç= 4,32.10-22
Son olarak A2B3 tipi tuzların çözünürlük dengesine bakalım.
A2B3(k) ↔ + -s 2s 3s Kçç = [ A+3]2.[B-2]3
Kçç= (2S)2. (3S)3 Kçç= 108.S5 olur.
S=√
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
250 TEST 1 ÇÖZÜNÜRLÜK
1. PbS tuzunun saf sudaki çözünürlüğü kaç mol/lt dir? (Kçç= 4.10 -28)
A) 2.10-14 B) 3,2.10-12 C) 16.10-56 D) 1.6.10-15 E) 3,2.10-14
2. 100 ml doygun Ag2S çözeltisinde 4.10-5 mol Ag+ iyonu bulunuyor.
Buna göre Ag2S’nin çözünürlük çar- pımı kaçtır?
A) 3,2.10-13 B) 3,2.10-12 C) 3,2.10-11 D) 3,2.10-15 E) 3,2.10-14
3. BaSO4’ın 1000 litrelik doygun çözeltisinde 10-3 mol Ba+2 iyonu vardır.
BaSO4’ın aynı sıcaklıktaki Kçç değeri nedir?
A) 310-6 B) 10-12 C) 10-10 D) 10-8 E) 10-4
4. Bileşik İsmi Kç .
I. Gümüş Sülfür [Ag+]2. [S-2] II. Bakır (II) hidroksit [Cu+]2. [OH-]2 III. Civa (I) kromat [Hg+] . [CrO4-2
]
Yukarıda verilen tuzların hangilerinin çözünürlük denge bağıntısı doğru ola- rak verilmiĢtir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
5.
XY2 tuzunun suda çözünmesi ile ha- zırlanan 1 L çözel- tideki iyonların mol sayısının zamana bağlı grafiği şekil- deki gibidir.
XY2 tuzunun aynı sıcaklıktaki çözü- nürlüğü kaç molardır?
A) 2.10-2 B) 4.10-2 C) 2.10-4 D) 3,2.10-5 E) 3,2.10-6
6. XY2’nin oda sıcaklığında çözünürlük çarpımı Kçç = 4.10-21 dir.
Aynı sıcaklıktaki doygun XY2 çözeltisiyle ilgili, I. X+2 iyonları derişimi 10-7 M dir.
II. Y- iyonları derişimi 2.10-7 M dir.
III. Tuzun çözünürlüğü 4.10-7 M dir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Zaman Mol sayısı
X2
2.102
Y1
4.102
ÜNİTE : 8 KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS) KONU: ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ KİMYA ALTIN SERİSİ BAŞARININ ADRESİ
251 7. CaCO3 çözeltisinin 10 litresinde kaç gram
CaCO3 çözmek mümkün olur?
(CaCO3:100g/mol, CaCO3 için Kçç = 10-10 ) A) 10-5 B) 10-4 C) 10-3
D) 10-2 E) 10-1
8.
XY3 tuzu çözeltisinin zamanla iyonlaşma denklemi grafikteki gibidir.
Buna göre, XY3 çözünürlük çarpımı (Kçç) nedir?
A) 10-3 B) 3.10-3 3.10-3 D) 2,7.10-3 E) 2,7.10-12
9. AB2(k) ↔ A+2(suda) +2B-(suda) Kç1 = 4.10-6 XY3(k) ↔ X+3(suda) +3Y-(suda) Kç2 = 27.10-8 AB2 ve XY3 kayıtları ile eşit hacimli iki ayrı doygun çözelti hazırlanıyor.
Buna göre her iki çözelti için,
I. Çözünen AB2 ve XY3 ün mol sayı- ları
II. A+2 ve X+3 ün derişimleri III. B- ve Y- nin iyon sayıları niceliklerinden hangileri eĢittir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III
10. AgOH’in çözünürlük çarpımı 4.10-8 dir.
AgOH’in doymuş çözeltisi için, I. [Ag+] =2. 10-4 mol/L dir.
II. [OH-] =4. 10-8mol/L dir.
III. AgOH’in çözünürlüğü 10-4 mol/L dir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
11.
XnYm tuzunun sudaki iyon derişimi ile za- man grafiği yanda verilmiştir.
Buna göre XnYm tuzunun Kç’si kaçtır?
A) 2,16.10-16 B) 1,08.10-14 C) 8.10-16 D) 4,32.10-14 E) 16.10-12
12. 1000 litre arı suda 1 gram CaCO3 ün tamamı çözünerek doygun çözeltisi hazırlanıyor.
CaCO3 ün aynı sıcaklıktaki çözünürlük çarpımı (Kçç) kaçtır? (CaCO3 : 100 g/mol) A) 10-5 B) 10-8 C) 10-10 D) 10-12 E) 10-4
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 A C B A A D D D D A D C
t Zaman
M(mol / L)
X3
103
Y1
3.103
t Zaman
M(mol / L)
Xm
2.104
Yn
6.104
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
252 TEST 2 ÇÖZÜNÜRLÜK
1. Bir tuz için çözünürlük çarpımı bağlantısı Kçç= [X3+]2[Y2-]3 şeklindedir.
Buna göre, bu tuzun saf suda çözünme denklemi aĢağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiĢtir?
A) X2Y3 ↔2X3+3Y2- B) X3Y2 ↔3X2++2Y2- C) XY3 ↔X3++3Y- D) X2Y ↔2X++Y-2 E) X2Y2 ↔2X++2Y-
2. FeCl2(k) +su ↔ Fe+2 (suda )+ 2Cl- (suda) Kçç = a FeCl3(k) +su ↔ Fe+3 (suda) + 3Cl- (suda) Kçç = b Aynı sıcaklıkta farklı kaplardaki doymuş FeCl2 ve FeCl3 çözeltileri için,
I. Tuzların çözünürlükleri aynı ise Cl- iyon derişimleri farklıdır.
II. Fe+2 ve Fe+3 iyon derişimleri 10-3 M ise Kçç leri eşittir.
III. Fe+2 ve Fe+3 iyon derişimleri farklı ise Kçç’leri farklıdır.
yargılarından hangileri kesinlikle doğru- dur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III
3. Oda koşullarında saf suda az çözünen:
I. XY II. X2Y III. XY3
tuzlarının doygun çözeltileri hazırlandı- ğında çözünürlükleri eĢit olmaktadır.
Buna göre, bu tuzların Kçç değerleri arasındaki iliĢki aĢağıdakilerden hangi- sinde doğru olarak verilmiĢtir?
A) I < II < III B) III < II < I C) I = II = III D) II < I < III E) III < I < II
4. CuS için çözünürlük çarpımı (Kçç)=
16.10 -16 dir.
Buna göre, CuS’nin çözünürlüğü kaç molardır?
A) ) 2,10-14 B) ) 2.10-18 C) 4.10-12 D) 4.10-8 E) 8.10-14
5. Pb3 (PO4)2 için çözünürlük çarpımı (Kçç)= 1,08.10-33 dür.
Doygun Pb3(PO4)2 çözeltisindeki Pb2+ ve PO4-3 iyon deriĢimleri aĢağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiĢtir?
[Pb2+] (M) [PO4-3] (M) A) 10-7 10-7 B) 3.10-7 2.10-7 C) 2.10-7 3.10-7 D) 2.10-6 4.10-6 E) 4.10-6 5.10-4
ÜNİTE : 8 KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS) KONU: ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ KİMYA ALTIN SERİSİ BAŞARININ ADRESİ
253 6. Bazı bileşikler ve çözünürlük çarpımları (Kçç)
aşağıda verilmiştir.
Bileşik Kçç I. CuS 8,5.10-45 II. Cul 5.10-12 III. CuCl 3.10-7
Buna göre, bileĢiklerin aynı koĢullarda doygun çözeltilerinin deriĢimleri arasında- ki iliĢki aĢağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiĢtir?
A) I > II > III B) III > II > I C) I = II = III D) I > III > II E) III > I > II
7. 2.10-3 mol Pbl2’ün tamamının çözünmesiy- le hazırlanan doygun çözeltinin hacmi kaç litredir?
(Pbl2 için çözünürlük çarpımı (Kçç)=4.10-12)
A) 1 B) 2 C) 5
D) 20 E) 50
8. 2000 litre arı suda 2,4 gram MgSO4 ün ta- mamı çözünerek doygun çözeltisi hazırlanıyor.
MgSO4 ün aynı sıcaklıktaki çözünürlük çar- pımı (Kçç) kaçtır? (MgSO4 : 120 g/mol) A) 10-5 B) 10-8 C) 10-10
D) 10-12 E) 10-4
9. yandaki Ģekilde 5L lik bir kapta XY3 Katısının çözünme grafiği VerilmiĢtir.
Buna göre XY3 tuzunun çözünürlüğü ne- dir?
A) ) 2,710-12 B) ) 1.08.10-18 C) 4.10-12 D) 2.10-4 E) 8.10-14
1 2 3 4 5 6 7 8 9
A A B D B B D C D
t Zaman
X3
103
Y1
3.103
mol
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
254
ÇÖZÜNÜRLÜĞE ETKĠ EDEN FAKTÖRLER
Daha önceki çözeltiler ünitesinde çözünür- lüğe madde cinsi ve basıncın etkisini ince- lemiĢtik. Burada diğer faktörlere bakaca- ğız.
1) MADDE CĠNSĠ 2) BASINÇ
3) SICAKLIK: çözünme endotermik ise sıcak- lık artıkça sistem sıcaklığı azaltmak için daha çok çözünecektir. Böylece hem çözünürlük hem de çözünürlük çarpımı artacak- tır.
AB katısının çözünmesi endotermik olsun. 25
0C deki çözünürlüğü 3.10-5 iken sıcaklık 40 0C ye çıkarılırsa sistem sıcaklığı azaltmak için bir miktar ürünlere doğru kayacaktır. Böylece çözünürlük artar. Fakat ne kadar artacağı o tuzun karakteristik bir özelliğidir, bilinmez.
Deneysel veriler ile ölçülerek tespit edilir.
ısı + AB(k) ↔ +
250C 3.10-5 3.10-5 3.10-5 Kçç1= 9.10-10 400C 7.10-5 7.10-5 7.10-5 Kçç2=4,9.10-9 Görüldüğü gibi sıcaklık artınca hem çözü- nürlük hem de çözünürlük çarpımı artmış oldu.
Örnek: XY tuzunun 25C0 de çözünürlük çar- pımı 5.10-8 iken 35C0 deki çözünürlüğü 8.10-10 dur. Buna göre aşağıdakilerden hangi- leri doğrudur?
I. Çözünürlük ekzotermiktir.
II. Sıcaklık azalırsa çözünürlük azalır.
III. Aynı sıcaklıkta su eklenirse çözünür- lük artar.
IV. XY tuzunu toz haline getirirsek çö- zünürlük artar.
V bir miktar XY tuzu eklersek çözünür- lük artar.
Çözüm: sıcaklık artığında çözünürlük azal- mış. O halde tepkime ekzotermiktir. I. Öncül doğru
XYk↔ + + ISI
Sıcaklık azalırsa tepkime ürünlere doğru gi- der çözünürlük artar. II. Öncül yanlış.
Su eklemek ya da buharlaştırmak çözünürlü- ğe etki etmez. III. Öncül yanlış.
Katıyı toz haline getirmek ya da katı eklemek çözünürlüğü etkilemez. IV. ve V. Öncüller yanlış.
4) ORTAK İYON: Ortak iyon derişimi arttıkça çözünürlük azalır.
Saf suda çözünürlük daha fazladır.
Bunu karşılaştırmalı bir örnekle açıklayalım AgBr’ün çözünürlük çarpımı 10-8 olsun önce saf sudaki çözünürlüğünü bulalım, sonrada 0,1M NaBr deki çözünürlüğünü bulalım.
(ortak iyon sorularını çözebilmek için hangi iyonların tuzlarının %100 iyonlaştığını iyi bil- mek gerekir.)
AgBrk ↔ + -S +S +S Kçç = S2
10-8 = S2
S =10-4mol/L olur. Saf sudaki çözünür- lüğü
Şimdi de 0,1M NaBr deki çözünürlüğünü bu- lalım.
İlk önce çok çözünen (Kçç si verilmeyen) tuz
%100 iyonlaştırılır.
0,1M NaBr → + -0,1M +0,1M +0,1M
Ortamda 0,1M Br- iyonu varken içine AgBr(k) atılır. AgBr çözünmeden önce ortamda iyonu vardır.
ÜNİTE : 8 KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS) KONU: ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ KİMYA ALTIN SERİSİ BAŞARININ ADRESİ
255 AgBr’nin çözünme denklemi yazılır. İlk satırda Br- iyonunun altına daha önceden var olan,
%100 çözünen tuzdan gelen Br- derişimi yazı- lır.
AgBrk ↔ + Başlangıç 0,1M İyonlaşma -s +s +s Denge s (0,1+ s)
0,1+s teki ‘s’ 0,1 den çok küçük olduğu için ihmal edilir.
Kçç= [ Ag+].[Br-] 10-8 = s. 0,1 S= 10-7mol/L olur.
Saf sudaki çözünürlük ile karşılaştırıldığın- da çözünürlüğün 1000 kat azaldığı görülür.
Örnek: CuCl2nin çözünürlük çarpımı 4.10 -
12dir
a) Saf sudaki çözünürlüğü nedir?
b) 0,01M Cu(NO3)2 deki çözünürlüğü ne- dir?
c) 0,01 M KCl deki çözünürlüğü nedir?
CuCI2k ↔ + -S S 2S a) Kçç = [ Cu+2].[CI-]2
4.10-12= S. (2S)2 4.10-12 = 4S3
S= 10-4mol/L saf sudaki çözünürlük.
b) KCI → + 0,01M 0,01M 0,01M
CuBr2k ↔ +
Baş- langıç
0,01M
Tepkime -s s 2s Denge s 0,01
+2s Kçç = [ Cu+2].[Br-]2 4.10-12= s. (0,01)2 4.10-12= 10-4.s S= 10-8
mol/L 0,01M Cu(NO3)2 çözeltisindeki çö- zünürlük. ( saf sudakinden 1000 kat az)
c) Cu(NO3)2 → + -0,01M + 0,01M + 0,02M CuBr2k ↔ + Başlangıç 0,01M Tepkime -s s 2s Denge 0,01 +s
2s Kçç = [ Cu+2].[Br-]2 4.10-12= 0,01. (2S)2 4.10-10 = 4S2
S= 10-5mol/L 0,01M KCI çözeltisindeki çözünürlük. ( saf sudakinden 10 kat az)
5) YABANCI ĠYON: Normalde çözünürlüğe bir etkisi yoktur. Ancak eklenen yabancı iyon dengedeki tepkimenin iyonlarından biri ile tepkimeye giriyorsa çözünürlük artar.
ġu örnekle açıklayalım;
CuBr2(k) ↔ +
Çözeltisine NaNO3 katısı atıldığında Na+ ve NO3- iyonları oluşur. Bu iyonlar kolay kolay çökelek oluşturmazlar. Dolayısıyla çözünürlü- ğe bir etkileri olmaz.
Çözeltiye HCI eklersek oluşan H+ iyonları OH- iyonları ile tepkimeye girerek su oluşturur.
Böylece ortamdan OH- iyonu derişimi azalır sistem derişimi arttırmak için ürünlere doğru gider. Çözünürlük artar.
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
256 6) SU EKLEMEK: Dengedeki bir çözeltiye su eklendiğinde derişim önce azalır, tekrar den- geye gelmek için çözünme devam eder. İyon- ların derişimi tekrar eski derişime ulaşıncaya kadar bu işlem devam edecektir.
Kısacası su eklemek ya da buharlaştırmak çözünürlüğü etkilemez.
(Bu nedenle 6 numara olmayı hak etmiyor.
Altı yazısını siliniz.)
AgCIk↔ + 1L 4.10-5 4.10-5 4.10-5 1L su
eklenirse
Derişim önce yarıya düşer. Çö- zünme devam ederek eski deri- şim değerine ulaşılır.
Sıcaklık dışında Kçç’nin değiş- memesi için derişim değerlerinin değişmemesi gerekiyor.
Örnek:
A2B tuzunun çözünürlüğü ekzotermiktir. Buna göre sıcaklık arttıkça çözünme hızı, çözünür- lük ve Kçç nasıl değişir?
Çözüm: Tepkime ekzotermik olduğundan, sıcaklık arttıkça çözünürlük azalır. Çözünür- lük çarpımı da azalır. Çözünme hızı ise tep- kimenin endotermik ya da ekzotermik oldu- ğuna bakılmaksızın sıcaklık arttıkça artar.
Bir örnekle konuyu özetlemeye çalışalım.
Yandaki katısıyla dengede bulunan AgOH çözeltisine aşağıdaki işlemler yapılıyor. Bu etkileri dikkate alarak tab- loyu doldurunuz.
Etki Yön S Kçç [Ag+] [OH-]
AgOH(k)
ekle - - - - -
AgOH’ı toz haline
getir. - - - - -
NaOH
ekle ← ↓ - artar
AgNO3
ekle ← ↓ - artar azalır
HNO3 ekle
→ ↑ - artar azalır
ısıtmak → ↑ artar artar artar Su buhar-
laştır
← - - - -
ÜNİTE : 8 KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS) KONU: ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ KİMYA ALTIN SERİSİ BAŞARININ ADRESİ
257 TEST 1 ÇEEF
1. Doygun CaSO4 çözeltisi- ne;
I. Saf su
II. Ca(NO3)2 katısı III. Na2 SO4 katısı Hangilerinin ilave edil- mesiyle çözeltideki Ca+2 iyonu sayısı artar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
2. 10-3 M Na2CO3 çözeltisinin 10 litresinde kaç gram CaCO3 çözmek mümkün olur?
(CaCO3 : 100g/mol, CaCO3 için Kçç=10-10) A) 10-5 B) 10-4 C) 10-3 D) 10-2 E) 10-1
3. CaSO4 için Kçç= 2,5.10-5 tir.
I. CaSO4’ın saf sudaki çözünürlüğü kaç mol/lt dir?
II. CaSO4’ın 0,1 M Na2 SO4 çözelti- sindeki
çözünürlüğü kaç mol/lt dir?
I II . A) 5.10-3 2,5.10-4
B) 10-2 5.10-4 C) 5.10-4
5.10-4 D) 2.10-2 1,5.10-5 E) 5.10-3 5.10-2
4. Ag2S’ün 10-3 M’lık K2S çözeltisindeki çözünürlüğü kaçtır? (Ag2S için Kçç=4.10-15)
A) 2.10-6 B) 10-6 C) 2.10-7 D) 10-8 E) 10-9
5. 0,2 M Na2SO4 çözeltisinde, CaSO4’ın çözünürlüğü 3.10-4 molardır.
Buna göre, CaSO4’ın çözünürlük çar- pımı nedir?
A) 6.10-5 B) 3.10-4 C) 9.10-4 D) 2.10-4 E) 6.10-8
6. BaCO3’ın 0,2 M lık BaCl2 çözeltisinde- ki çözünürlüğü kaçtır?
(BaCO3 için Kçç = 7.10-9)
A) 10-7 B) 3,5.10-8 C) 7.10-7 D) 1,4.10-8 E) 3,5.10-6
Ca2 2
SO4
4(k )
CaSO
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
258 7. Mn(OH)2’nin 20 C de 10-4 M NaOH çö-
zeltisindeki çözünürlüğü 4.10-7 oldu- ğuna göre, bu tuzun aynı sıcaklıktaki saf suda çözünürlüğü kaç mol/L dir?
A) 10-7 B) 10-8 C) 4.10-15 D) 10-5 E) 2.10-5
8. PbCl2’nin 10-2 M lık NaCl çözeltisindeki çözünürlüğü 4.10-11 ise PbCl2’nin saf sudaki çözünürlüğü kaçtır?
A) 10-4 B) 10-3 C) 10-5 D) 10-7 E) 2.10-4
9. XY2(k) ↔ X+2(aq) +2Y (aq) ΔH>0 XZ(k) ↔ X+2(aq) +Z-2(aq) ΔH<0 Yukarıdaki denge denklemleri verilen XY2 ve XZ nin doygun çözeltileri için;
I. 1. kapta sıcaklık arttırıldığında XY2 nin çözünürlüğü artar.
II. 2.kapta sıcaklık arttırıldığında XZ nin Kçç değeri büyür.
III. Sıcaklık azaltılırsa her ikisinde de X+2 derişimi artar.
yargılarından hangileri yanlıĢtır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
10. XY2(k) ↔ X+2(suda) +2Y (suda) ΔH<0 tepkimesine göre 2 litre suda n mol XY2 katısı çözünüyor. Buna göre,
I. XY2’nin çözünürlük çarpımı n3/8 dir.
II. Sıcaklık arttırılırsa Kçç değeri kü- çülür.
III. Çözünmenin olduğu kap zamanla ısınır.
Ġfadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
11. Doymuş çözeltide
Isı+ X(OH)2(k) ↔ X+2(aq) +2OH-(aq) reaksi- yonu dengededir.
Ortamdaki X+2 iyon derişimi, I. X(OH)2 katı ilavesi II. Sıcaklığın arttırılması
III. Katının bir kısmını çözecek kadar saf su ilavesi
iĢlemlerinden hangileriyle artar?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I ve III
X2
OH
2(k )
X(OH)
ÜNİTE : 8 KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS) KONU: ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ KİMYA ALTIN SERİSİ BAŞARININ ADRESİ
259 12. AĢağıdakilerden hangisi katı bir mad-
denin çözünürlüğünü etkilemez?
A) Sıcaklığın düşürülmesi B) Sıcaklığın yükseltilmesi C) Ortak iyon ilavesi D) Çözücünün cinsi
E) Dış basıncın arttırılması
13. BaCO3(k) ↔Ba+2(suda) +CO-23(suda) ΔH>0
Denge denkleminin oda sıcaklığında- ki Kçç değeri 4,9.10-9 dur.
Buna göre,
I. Sıcaklığın artması ile Ba+2 de- rişimi artar.
II. BaCO3 ün çözünürlüğü 10-5 mol/L dir.
III. Maksimum düzensizlik ürün- ler lehinedir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III
14. XY2 çözeltisinin 400C deki çözünürlü- ğü, 25 0C deki çözünürlüğünden bü- yüktür.
Buna göre,
I. XY2 tuzu çözünürken ısı alır.
II. XY2 tuzunun Kçç’si sıcaklık arttıkça küçülür.
III. Çözünme denklemi,
XY2(k) ↔ X+2(aq) +2Y- (aq) + ısı şeklin- dedir.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
15. İyonik bir katının çözünürlük çarpımı, I. Katalizör
II. Sıcaklık III. Derişim
niceliklerinden hangilerine bağlı- dır?
A)Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
16. Bir tuzun çözünürlüğü, I. Sıcaklık
II. Ortak iyon III. Çözücü miktarı
niceliklerinden hangilerine bağlı- dır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 C B A B A B D C D D B E D A A C
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
260 TEST 2 ÇEEF
1. Doygun AgCl çözeltisine azar azar NaCl katısı ekleniyor.
Buna göre,
grafiklerinden hangileri doğru olur?
(AgCl suda az çözünen bir tuzdur.) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
2. XY2 tuzunun oda sıcaklığında sudaki mo- lar çözünürlüğü 10-4 mol/L dir.
Buna göre, bu sıcaklıkta XY2 tuzu ve doy- gun çözeltisi ile ilgili,
I. Çözünürlük çarpımı (Kçç)= 4.10-12 dir.
II. Y-1 iyonlarıderişimi 2.10-8 M dir.
III. Çözeltiye aynı sıcaklıkta NaY katısı eklenirse, XY2’nin çözünürlüğü azalır.
yargılarından hangisi doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
3. I. Sıcaklık
II. Çözücü ve çözünenin türü III. Basınç
yargılarından hangileri bir katının çö- zünme hızına etki eder?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
4. Basınç (atm)
Sıcaklık ( 0C )
Çözücü Kütlesi (gram)
Çözünürlük (mol/L)
1 60 100 x
2 60 100 y
2 30 50 z
2 30 100 z
Yukarıdaki tabloda saf A maddesinin çö- zünürlüğüne ait değerler verilmiştir.
z > y > x olduğuna göre, saf A maddesi- nin çözünürlüğü;
I. Sıcaklık II. Basınç
III. Çözücü Kütlesi
niceliklerinden hangilerine bağlıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
5.
Yukarıda saf X ve Y katılarının çözünür- lük sıcaklık grafiği verilmiştir.
Buna göre;
I. X katısının çözünmesi endoter- miktir.
II. t 0C deki çözünürlükleri eşittir.
III. Y’nin doygun çözeltisi ısıtılırsa çökme olur.
Ġfadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
X
Y 0
Çözünürlük(g / 100gsu)
Sıcaklık Zaman
[Ag ]
III.
[Cl ]
0
Zaman 0 II.
+ -
[Ag ].[Cl ]
Zaman I.
ÜNİTE : 8 KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS) KONU: ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ KİMYA ALTIN SERİSİ BAŞARININ ADRESİ
261 6. Suda çözünme denklemi;
X(g) →X(suda) + ısı
şeklinde olan X maddesinin çözünürlüğünü arttırmak için;
I. Sabit basınçta sıcaklığı arttırma II. Sabit sıcaklıkta basıncı arttırma III. Sabit basınçta bir miktar daha X(g)
ilave etme
ĠĢlemlerinden hangileri yapılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III
7. Suda çözünmesi ekzotermik olan X tuzu- nun katısıyla dengede olan sulu çözeltisinin sıcaklığı azaltılıyor.
Bu olay sırasında X tuzunun çözünürlü- ğü, X katısının kütlesi ve çözeltinin yo- ğunluğunun değiĢimi aĢağıdakilerden hangisinde doğru verilmiĢtir?
Çözünürlük (g/100g su)
Yoğunluk (g/cm3)
Katlı kütlesi (g) A) Artar Artar Azalır B) Değişmez Değişmez Değişmez C) Değişmez Değişmez Azalır D) Artar Artar Artar E) Artar Azalır Azalır
8. Üç ayrı kapta bulunan doygun AgCl çözeltile- rine,
I. KCI II. AgCl III. AgNO3
katıları ilave ediliyor.
AgCl nin çözünürlüğü nasıl değiĢir?
I II III
A) Azalır Artar Azalır B) Azalır Değişmez Artar C) Azalır Değişmez Azalır D) Değişmez Artar Değişmez E) Artar Artar Değişmez
9. Çözünmesi endotermik olan Fe(OH)2 tuzunun Fe+2 iyonunun sayısını arttır- mak için
aĢağıdakilerin hangisinin yapılması doğru değildir?
( FeS’in çözünürlüğü Fe(OH)2 çözünür- lüğünden çok az.)
A) Sıcaklığı artırmak.
B) HNO3 sıvısı eklemek.
C) Na2S katısı eklemek D) Su eklemek
E) Fe(NO3)2 eklemek
1 2 3 4 5 6 7 8 9
E C D C E B A C C
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
262 Qçç- Herhangi bir andaki iyonların çarpı-
mı;
Bir çözeltiye tuz atıldığında yada iki çözelti karıştırıldığında çözeltinin doymamış, doymuş yada aşırı doymuş olup olmadığını anlama- mız için, o anki tespit edilen derişim değerle- rinin çarpımına, anlık iyon çarpımı veya ya- lancı iyon çarpımı denir. Qii ya da Qçç ile gösterilir.
Suya AgCl tuzunu atalım 5 dk ara ile verileri dedektörle ölçüp iyonları çarpa- lım.
İki ayrı çözeltiyi ka- rıştıralım yeni deri- şimlerini bulup Qçç değerlerini hesap edelim
5.dk. Qç < Kçç ise çözelti doymamış.
Çözünme devam edi- yor.
Qçç < Kçç ise çözel- ti doymamış. Çökme olmaz.
10.dk. Qçç = Kçç ise çözelti doymuş çö- zünme hızı çökme hızına eşit.
Qçç = Kçç ise çözel- ti doymuş, çökme olmaz.
15dk. Qçç > Kçç ise çözelti 10. Dakika doymuş ise artık deri- şimler değişmez, böy- le durum oluşmaz. 10.
dk sonra hep Qçç = Kçç kalır.
Qçç > Kçç ise çözel- ti aşırı doymuştur.
Çökme olur.
Çözeltilerin karıĢtırılması:
Yukarıdaki tabloda veriler dikkate alınarak örnekleri çözelim.
Çökmeli soruların çözümünü yapılırken;
I-Verilen derişimleri M1V1=M2V2 formülün- den faydalanarak karışımdaki her bir iyo- nun yeni derişimi bulunur.
II - Çökmesi beklenen iyonların Qçç değe- ri hesap edilir. Burada Kçç si verilen tuz- daki iyonların derişimi kullanılır. bulunan Qçç değerleri soruda verilen Kçç değerle- riyle karşılaştırılarak, çöküp çökmeyece- ğine karar verilir.
Örnek: 4.10-4M200ml AgNO3 ile 6.10-5M 300ml KBr çözeltileri karıştırılınca çökme olur mu? ( AgBr nin Kçç= 4.10-8)
Çözüm: çökmesi beklenen iyonlar, Ag ile Br’dır. Çünkü bulların Kçç’si verilmiş.
İyonların karışımdaki derişimlerini bulalım.
AgNO3 için; KBr için;
M1V1=M2V2 M1V1=M2V2
4.10-4.0,2= M2.0,5 6.10-5.0,3= M2.0,5 M2= 1,6.10-4M Ag-
NO3
M2= 3,6.10-5M KBr
AgNO3 → + 1,6.10-4M 1,6.10-4M 1,6.10-4M
KBr → + 3,6.10-5M 3,6.10-5M 3,6.10-5M
Qçç= [Ag+].[Br-]= 1,6.10-4.3,6.10-5= 5,76. 10-9 Qçç< Kçç olur. Çökme olmaz. Oluşan çözelti doymamıştır.
Örnek: Eşit hacimde 5.10-3M AgNO3 ile 3.2.10-5 M NaBr çözeltileri karıştırılıyor. Çök- me olur mu? ( AgBr nin Kçç= 4.10-8)
Çözüm: çökmesi beklenen iyonlar, Ag ile Br’dır. Çünkü bulların Kçç’si verilmiş.
İyonların karışımdaki derişimlerini bulalım.
AgNO3 için; KBr için;
M1V1=M2V2 M1V1=M2V2 5.10-3.V= M2.2V 3,2.10-5.V= M2.2V M2= 2,5.10-3M Ag-
NO3
M2= 1,6.10-5M KBr
ÜNİTE : 8 KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS) KONU: ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ KİMYA ALTIN SERİSİ BAŞARININ ADRESİ
263 Aslında hacim iki katına çıktığı için derşimler yarıya düşer. Bu bilgi yardımıyla yukarıdaki işlemler yapılmadan yeni derişimler bulunabi- lir.
AgNO3 → + 2,5.10-3M 2,5.10-3M 2,5.10-3M
KBr → + 1,6.10-5M 1,6.10-5M 1,6.10-5M
Qçç= [Ag+].[Br-]= 2,5.10-3 .1,6.10-5= 4. 10-8 Qçç = Kçç olur. Oluşan çözelti doygundur.
Çökme olmaz.
Örnek: Eşit hacimde 0,04M Cu(NO3)2 ile 0,04M KI çözeltileri karıştırılıyor.(CuI2 nin Kçç= 4.10-12)
I.
Qçç>Kçç olduğundan çökme olacak- tır.
II. Çökme tamamlandığında iyonların çarpımı Kçç ye eşit olacaktır.
III.
NO3- ve K+ iyonları çökmeyeceğinden derişimleri ilk derişimlerinin yarısı olacaktır.(eşit hacimde iki çözelti karıştırıldığında derişim yarıya dü- şer.)
IV.
Cu+2 ve I- iyonları çökerek derişimleri ilk derişimlerinin yarından daha az olacaktır.
KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS)
Kısa özetli-şifreli, Akılda kalıcı, Seri öğretim
264 TEST
1. AgCl’nin oda sıcaklığındaki çözünürlük çarpımı (Kçç) 2.10-10 dur. 2.10-6 M AgNO3 ve 2.10-4 M NaCl çözeltileri eşit hacimde karıştırılıp bekletiliyor.
Son karışımdaki Ag+ ve Cl- iyonları için, I. Doygundur.
II. Doymamıştır.
III. Kapta çökelek olmuştur.
Ġfadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
2. EĢit hacimlerde 2.10-4 M AgNO3 çözelti- si ile en çok kaç M lik Na2CrO4 çözeltisi karıĢtırıldığında çökelme olmaz?
(Ag2CrO4 için Kçç=1.10-11)
A) 0.10 B) 0.001 C) 0.002 D) 0.005 E) 0.008
3. Eşit hacimlerde 2.10-4M AgNO3 ve 4.10-4M NaBr çözeltileri karıştırılıyor.
Reaksiyon tamamlanıp sistem dengeye geldiğinde,
I. Çökelme olmaz
II. [Ag+] ve [Br] çarpımı Kçç ye eşit olur.
III. [NO3] =10-4 M’dir.
yargılarından hangileri doğru olur?
(AgBr’nin Kçç=2.10-8)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I,II ve III
4. 2.10-4M AgNO3 çözeltisi ile 4.10-6M HCI çözeltisi eşit hacimlerde karıştırıldığında çözelti doygunluğa ulaşıyor.
Buna göre,
I. AgCl’ün çözünürlük çarpımı 2.10-10 dur.
II. AgCl’ün çözünürlüğü √ .10-10 M dir.
III. Çözeltideki NO-3 iyonları derişimi 10-4 M dir.
Ġfadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
5. 500 ml 10-2 M AgNO3 çözeltisine 500 ml Na2SO4 çözeltisi ilave ediliyor.
Kapta çökelmenin baĢlaması için Na2SO4 çözeltisinin konsantrasyonu en az kaç M olmalıdır?
(AgSO4 için Kçç 6,25.10-5)
A) 0.010 B) 2,5.10-2 C) 0,025 D) 5.10-4 E) 6.25.10-10
ÜNİTE : 8 KİMYA ALTIN SERİSİ (KAS) KONU: ÇÖZÜNÜRLÜK DENGESİ KİMYA ALTIN SERİSİ BAŞARININ ADRESİ
265 6. Eşit hacim ve derişimli Na2 CO3 ve CaCl2
çözeltileri karıştırıldığında CaCO3 çöküyor.
Çökelme sonucu dengeye ulaşan çözelti için,
I. Ca+2 ve CO3-2 iyonları derişimleri çarpımı Kçç den büyüktür.
II. Ca+2 ve CO3-2 derişimleri eşittir.
III. Na+ iyon derişimi CO3-2 derişimin- den 2 kat büyüktür.
yargılarından hangileri doğrudur?
(CaCO3 için Kçç=1.10-10)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
7. AgNO3 ve NaBr çözeltileri karıştırıldı- ğında bir çökelme olup olmayacağını anlayabilmek için,
I. AgNO3 çözeltisinin derişimi ve hacmi
II. NaBr çözeltisinin derişimi ve hacmi
III. AgBr nin çözünürlük çarpımı hangilerinin bilinmesi yeterlidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
8. AgCl için Kçç=2.10-10 dur.
2.10-16 M AgNO3 ve 2.10-4 M NaCl çö- zeltileri eşit hacimde karıştırılıp bekleti- liyor.
Buna göre, oluşan çözelti için;
I. Doygundur II. Doymamıştır
III. Çökme meydana gelir.
ifadelerinden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
9. Eşit hacimli ve eşit derişimli, I. Al2(SO4)3 - KOH II. AgNO3 - NaCl III. NH4F - Ca(NO3)2
çözelti çiftlerinden hangileri karıĢtırı- lırsa çökelme gözlenebilir?
(Al(OH)3, AgCl ve CaF2’nin sudaki çö- zünürlükleri azdır.)
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
1 2 3 4 5 6 7 8 9
B C E D B B E B E
