KARAKTER VE

KARAKTER VE

DEĞERLER EĞİTİMİ

FİLOLOJİ GRUBU 9. HAFTA I. DERS

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİVE EĞİTİM SÜRECİ

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Değerlerin Öğretimi

• Eğitimin amacı çağlara ve toplumların gelişme düzeylerine göre değişiklik göstermiştir.

• Örneğin eski Yunan ve Romada eğitimin genel amacı, yeni kuşakları

bedence sağlam, ahlaklı ve erdemli, konuşma(hitabet), sanatında yeterli ve belirli bir zanaatta ustalık kazanmış kimseler olarak yetiştirmekti.

• Ortaçağlarda ise eğitimin genel amacı, dindar, zihin yetileri gelişmiş, bilgili aynı zamanda pratik hayat içinde kendisini hazırlamış kimseler

yetiştirmekti.

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Değerlerin Öğretimi

• Yakın-çağlarda eğitimin amacı, toplumsal ve kolektif hayata uymaya

hazır, teknik becerilerle donanmış duygu ve irade bakımından gelişmiş kimseler yetiştirmek olduğunu görüyoruz.

• Bugün eğitimin amacı ise, toplumların siyasal, ekonomik ve kültürel durumlarına göre değişiklik göstermekle birlikte, bireylerin kişisel yeteneklerini, insan ilişkilerine özgü becerilerini, ekonomik

yeterliliklerini geliştirmek ve yurttaşlık görevlerini tam olarak yerine getirmeyi sağlamak noktalarında toplanmıştır.

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Değerlerin Öğretimi

• Türk milli eğitim amacına ilişkin 1960 yılında alınan bir karar şöyledir;

• Düşünmesini bilen, toplumdaki sorumluluğunu idrak eden, değer ölçülerinde ilmin ve güzelliğin, insanlığın ayırt edici vasfı olduğuna inanan, müşterek miras olarak

aldığı milli hazineyi daha zengin daha değerli bir hale getirerek gelecek nesillere teslim etmeye mecbur bir milletin evladı olduğunu bilen Türk yurttaşını

yetiştirebilmek için, Türk aileleri ve Türk toplumu ile el ele vermiş kuvvetli bir ortaöğretim müessesesinin geliştirilmesine şiddetle ihtiyaç vardır (Türk Eğitim Millî Komisyonu Raporu, 1960:48).

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Değerlerin Öğretimi

• Bir ülkenin eğitim sistemi o ülkenin önem verdiği ve eğitim sistemine de yansımış olan değerlerle başlar, ve bu değerler eğitimin

çerçevesini, amaçlarını ve yönünü belirler (Doğan, 1997:18).

• 1900'lü yıllardan başlayarak ahlâk ve değer eğitiminin yöntem ve amaçları üzerinde bir çok çalışma yapılmıştır.

• 1960 lı yıllara kadar Değer ve ahlâk eğitimi tüm dünyada geleneksel metotlarla sürdürülmüştür

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Değerlerin Öğretimi

• 1960'tan sonra geleneksel yöntemler ve değerler sorgulanmaya başlanmış, değerin öğretiminde öğretmenin modelliği yerine öğrenciyi kendi

değerlerini açıklamaya cesaretlendirme, ahlâki muhakeme yapabilme ve değer analizi becerilerini geliştirmeye yönelik yöntemlere öncelik verilmiştir.

• 1980 den sonra muhafazakarlık ve geleneksel değerlere bağlılığın tekrar öne çıkmış bu da değerler eğitiminde etkin bir rol oynamıştır.

• 1980 ile 1990 arasında toplumlarda yeniden geleneksel değerlere dönmüş, bunun sonucunda saygı, sorumluluk, öz disiplin, aile, vatan sevgisi ve

başkalarına hizmet gibi değerler öne çıkmıştır

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Değerlerin Öğretimi

• Gelenekçi eğitim süreçlerinde değerlerin öğretilmesi daha ziyade rol öğrenmesi şeklinde bir sosyal öğrenmedir.

• Herkesin toplumun içinde bir mevkii ve bu mevki için toplumun uygun gördüğü rolleri vardır.

• Bir mevkideki insanların neler yapması, neler düşünmesi, nelere kıymet vermesi v.s. gerektiği hakkındaki bilgiler değerler eğitimi yoluyla verilirdi

• Ancak değer sistemi oluşturma sadece bilişsel boyut ya da davranış

kazandırma değil aynı zamamanda duyuşsal bir boyut da ön plana çıkar

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Değerlerin Öğretimi

• Yeni bir üniteye başlamakta olan öğrencilere baktığımızda, daha ünitede hiç çalışma yapmamış olan öğrenciler arasında bile bu

öğrenme ünitesine karşı duyuşsal yönelimler bakımından büyük farklılıklar görürüz.

• Öğrencilerden bazıları öğrenecekleri bu yeni üniteye yönelik ilgi ve istekle derse girerler.

• Bu öğrenciler öğrenme isteğini arzu edilebilir bir öğrenme görevi olarak kabul ederler.

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Değerlerin Öğretimi

• Bazı öğrenciler ise, öğrenecekleri yeni üniteyi bir görev olarak kabul etmekte ve kendilerini zorunlu hissetmektedirler (Bloom, 1998).

• Kendilerini zorunlu hisseden öğrencilerin öğrenmeye yönelik

duyuşsal yönelimleri ile öğrenmeye istekli ve arzulu olan öğrencilerin duyuşsal yaklaşımları ebetteki farklı olacaktır.

• Bundan dolayıdır ki, eğitim ve öğretim sürecinde duyuşsal boyut her zaman ön plana çıkacaktır.

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Değerlerin Öğretimi

• Eğitimde duyuşsal boyutun ihmal edilmesi, insanların sahip olduğu önemli bir potansiyelin kullanılmamasını doğuracaktır.

• Duygular, tercihler, sevinçler, duygulanımlar, inançlar, beklentiler, tutumlar, takdir duyguları, değerler, ahlak ve etik gibi öğelerden

oluşan (Bacanlı,1999) duyuşsal boyut hem bireysel hem de toplumsal yaşam için vazgeçilmez bir boyuttur (Doğanay, 2006).

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Değerlerin Öğretimi

• Duyuşsal boyutun, bilişsel boyut sürecine önemli etkileri de vardır.

• Duyuşsal özelliklerin, bireylerin göstermiş olduğu başarı ve performans süreçlerinde önemli katkıda bulunduğu da bilinir (Paykoç, 1995).

• Duyuşsal boyut bireyin insani hedeflere ve değerlere ait iç

görünüm kazanılabilme sürecine de katkı ve destek sağlar.

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Değerlerin Öğretimi

• Değerlere ait iç görünüm kazanılması doğumdan ölüm anına kadar olan ve yaşam boyu süren bir girişimdir.

• Eğitimi, bireyin tam insan olma yolculuğunda yardımcı bir unsur olarak düşünürsek, temel ilke bireyin sadece bilişsel alanının değil, duyuşsal ve davranışsal boyutlarını da kapsayan tüm insani

kapasitesinin kullanılmasını içermelidir (Maslow, 1996).

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Değerler ve Eğitim

• Eğitimin en genel ve öncelikli amacı, çocuk ve gençlerin toplum yaşamına sağlıklı bir şekilde uyumunu sağlamaktır

• Bu uyum için evrensel, denenmiş ve yerleşmiş değerlerin öğretim faaliyetleri yoluyla öğretilmesi amaçlanır

• Bu değerler, toplumda herkesin öğrenmesi ve bilmesi gereken ortak bilgi, beceri ve ahlaki öğeleri içerir.

• Değerler eğitimi genel olarak Duyuşsal Davranış eğitimi yoluyla gerçekleşir

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Duyuşsal Eğitim

• Genel olarak;

• Öğrencinin his, duygu, değerler, ahlak ve etik konusundaki bireysel ve sosyal gelişimini kapsar.

• Duyuşsal eğitim daha çok öğrencinin kişisel ve sosyal gelişimi için kullanılır

• Duyuşsal eğitim aynı zamanda Duyuşsal davranış eğitimi olarak da bilinir

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Duyuşsal Davranış

• Duyuşsal davranışlar; bilişsel davranışların aksine duygusal, sezgisel davranışlardır.

• Duyuşsal davranışların üst düzeyde geliştirmesi için uzun süreli ve tutarlı bir çevrenin varlığına ihtiyaç duyulmaktadır

• Duyuşsal davranışlar; okulda disiplin, öğretmenin değer ve

davranışları, vatanseverlik değerinin anlatılma çabası, çok çalışma,

onur, tutumlu olmak, fedakarlık ve cesaret gibi değerlerden bahsetme ile okulda ilk günden itibaren hissedilir.

DEĞERLERİN ÖĞRETİM VE EĞİTİM SÜRECİ

• Duyuşsal Davranış

• Duyuşsal davranışların eğitimi «Duyuşsal alan basamakları» yoluyla yapılabilir.

• Bloom’un Bilişsel alan Taxonomisi

• Karthwohl’un Duyuşsal Alan Taxonomisi

• Grobman’Devinişsel Alan Taxonomisi

Bilişsel alan (Bloom)

Duyuşsal Alan (Karthwohl)

Devinişsel Alan (Grobman)

1. Bilgi (Bilme) 1. Alma 1. Algılama

2. Kavrama 2. Tepkide bulunma 2. Kurulma

3. Uygulama 3. Değer verme 3. Klavuzla yapma

4. Analiz 4. Örgütleme 4. Mekanikleşme

5. Sentez 5. Kişilik haline getirme 5. Beceri haline getirme

6. Değerlendirme 6. Uyum (duruma uyma)

7. Yaratma

KARTHWOHL’UN DUYUŞSAL ALAN TAXONOMİSİNİN BASAMAKLARI

• Alma basamağı:

• Öğrencinin, yeni bir duyu yargısıyla tanışması, onu fark etmesi veya hissetmesidir.

• Bilişsel alandaki bilme (hatırlama) ile bu düzey iç içedir.

• Bir durumun hatırlanması için farkındalık gerekmektedir.

• Belirli bir nesne, fikir ya da uyarıcının farkına varmak, dikkat etmek ve duyarlı olma halidir.

KARTHWOHL’UN DUYUŞSAL ALAN TAXONOMİSİNİN BASAMAKLARI

• Alma basamağı:

• Farkındalık, almaya isteklilik; kontrollü, seçici ve dikkati kullanma söz konusudur.

• Örnekler;

• Konuşanın sözünü kesmeden dinleme

• Trafik kurallarına uymanın farkında olma.

• Toplumsal sorunlara duyarlılık göstermek.

• (Televizyonda toplumsal sorunlarla ilgili yayınlardan en az üçünün adını yazma. Bu yayınların hangi kanallarda ve ne zaman yayıldığını yazma)

KARTHWOHL’UN DUYUŞSAL ALAN TAXONOMİSİNİN BASAMAKLARI

• Tepkide bulunma (karşılık verme) basamağı:

• Tutum veya değer yargısının sergileme konusunda istekli veya isteksiz davranma durumudur

• Kişi uyarıcılara bilinçle tepkide bulunur ve onlarla ilgilenir.

• Belli uyarıcılarla ilgilenme, onlara uygun ve bilinçli tepkilerde bulunma,

uyarıcıyı arama ve önem verme, yardım etme, tartışmalara katılma, okuma yazma, rapor etme, kurallara uyma, tepkide uysallık, tepkide isteklilik, doyum sağlama gibi süreçlerden oluşur.

KARTHWOHL’UN DUYUŞSAL ALAN TAXONOMİSİNİN BASAMAKLARI

• Tepkide bulunma (karşılık verme) basamağı:

• Örnekler;

• Sağlıkla ilgili kurallara uymaya razı olma.

• Okul ve trafik kurallarına uyma.

• Okula zamanında gelme

• Okulu temiz tutma

• Devamsızlık yapmama

• Bir sosyal yardım kolunda görev almak için aday olma

• Sosyal yardım kolu etkinlikleri için zaman ayırma

KARTHWOHL’UN DUYUŞSAL ALAN TAXONOMİSİNİN BASAMAKLARI

• Değer verme basamağı:

• Kişinin uyarıcılara karşı nasıl bir tepkide bulunacağı bu basamak ile ilgilidir.

• Tutum, inanç ve değerler bu basamağın kapsamındadır.

• Sınıflanmış davranışlar, yeterli derecede tutarlı ve istikrarlı olup, bir inanç veya tutum özelliği kazanır.

• Takdir etme, olumlu tutum gösterme, bir olay ya da olguyu tercih etme, kabullenme, değere düşkünlük, adanmışlık, örgütlenme, paylaşma gibi süreçlerden oluşur.

• Birey zamanla değer yargısı veya tutumu önemser ve benimser. Ona dokunmak isteyenleri protesto eder.

KARTHWOHL’UN DUYUŞSAL ALAN TAXONOMİSİNİN BASAMAKLARI

• Değer verme basamağı:

• Örnekler:

• Vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü korumaya kendini adama.

• Demokratik hayatın önemini takdir etme.

• Yapılan eleştirilere karşı çıkmadan dinleme

• Kendini eleştiren kişilere küsmeme, saldırmama

• Özgürlükçü, demokratik ortamı savunan konuşmalar yapma

• Çıkar beklemeden, demokratik kuruluşları savunma

KARTHWOHL’UN DUYUŞSAL ALAN TAXONOMİSİNİN BASAMAKLARI

• Örgütleme Basamağı:

• Kişi yeni değerler ve duyuşsal alanla ilgili yeni örüntüler oluşturur.

• Hem başkalarında oluşturulan değerleri hem de kendisince benimsediklerini irdeler, aralarındaki ilişkiye bakar.

• Değerler sistemine yenilerini ekleyerek farklı değerleri bir araya getirme, kararlılık, savunma, formüle etme, sıralama, genelleme ve sentez gibi

süreçlerden oluşur.

KARTHWOHL’UN DUYUŞSAL ALAN TAXONOMİSİNİN BASAMAKLARI

• Örgütleme Basamağı:

• Öğrenci, bir yandan kendi değerler sistemini oluştururken bir yandan da bu tutumları sergilemek için elinden geleni yapmaya çalışıp kararlılık gösterir.

• Örnekler:

• Yapılan eleştirilere göre, gerekiyorsa davranışlarını değiştirme.

• Sorunları giderici yeni değerler oluşturuncaya dek sürekli çalışma/araştırma

• Yaratandan dolayı, tüm yaratılanları sevme.

KARTHWOHL’UN DUYUŞSAL ALAN TAXONOMİSİNİN BASAMAKLARI

• Kişilik haline getirme:

• Kişinin davranışları onun karakterini ve değer yargılarını yansıtır.

• Kişi yaşamı boyunca geliştirmiş olduğu duyuşsal özellikleri, bu basamakta hem tutarlı olmuş, hem de kapsamı bakımından genişlemiş ve zenginleşmiştir.

• Bireyin, alışılmış hallerde, duygusal rahatsızlık yaşamadan, benimsediği

değerlerle tutarlı davranmasını,“her zaman, her durumda ve sürekli olarak yapma, savunma, gözden geçirme, hürmet etme, çözme ve kullanma”

gerektiren özellikleri içerir.

KARTHWOHL’UN DUYUŞSAL ALAN TAXONOMİSİNİN BASAMAKLARI

• Kişilik haline getirme:

• Öğrenci, değer yargılarını sergilemekten hiç bir koşulda vazgeçmez ve ödün vermez.

• Örnekler:

• Çevresinde yardım sever kişiliği ile tanınma.

• Kanıtlar karşısında, yargılarını ve davranışlarını değiştirmeye alışık olma.

• Haksızlığa uğradığı zaman her durumda yasal yollara başvurma

• İnsanlar arasında hiçbir zaman ayırım yapmama

DEĞERLERİN ÖĞRENİLMESİNE ETKİ

EDEN TEMEL FAKTÖRLER

DEĞERLERIN ÖĞRENİLMESİNE ETKİ EDEN TEMEL FAKTÖRLER

• Model

• Pekiştirme

• Etkileşim

DEĞERLERİN ÖĞRENİLMESİNE ETKİ EDEN TEMEL FAKTÖRLER

• Model

• Çocuklar, tutum ve değerleri öğrenirken çoğunlukla ailelerini model alırlar.

• Aileler, çocuklarına yapması ve yapmaması gereken sosyal davranışları öğretirler.

• Bazı aileler onur, çok çalışma, disiplin, sorumluluk ve güvenilir olma gibi değerleri öğretirken; bazıları ise bu değerleri göz ardı edebilir.

DEĞERLERİN ÖĞRENİLMESİNE ETKİ EDEN TEMEL FAKTÖRLER

• Pekiştirme

• Takdir edilen ve sosyal onay alan davranışlar, zamanla davranış ölçütü haline gelerek değerleri oluştururlar.

• Bu da ancak o model davranışın pekiştirilmesiyle oluşur

DEĞERLERİN ÖĞRENİLMESİNE ETKİ EDEN TEMEL FAKTÖRLER

• Etkileşim

• Model davranışı pekişitirilmesi için ise etkileşim gereklidir

• Öğretmenler, program hedeflerinde belirlenmiş değerlere ulaşma amacıyla, öğrencilerin örnek alabileceği kişilerle sosyal deneyimler yaşanılabilecek konferanslar, paneller düzenleyebilir.

DEĞERLERİN ÖĞRENİLMESİNE ETKİ EDEN TEMEL FAKTÖRLER

• Değerler Eğitimi gerekli midir?

• Değer eğitimi, demokratik bir toplumun başarısı için temeldir.

• Demokratik kuralların uygulanabilmesi için insanlara önce adil ve özgür bir toplum sağlamalıdır.

• Bunun anlamı da insanın en azından “iyi” olmasıdır.

• Kişi demokrasiyi anlamalı ve ahlaki boyutuyla hemfikir olmalıdır.

DEĞERLERİN ÖĞRENİLMESİNE ETKİ EDEN TEMEL FAKTÖRLER

• Değerler Eğitimi gerekli midir?

• Değerler öğretiminin gerekliliği üzerine ileri sürülen bir başka neden de insanın mutluluğudur.

• İnsanın mutlu olmasının vazgeçilmez unsurlarının başında da insanların sağlam bir değerler sistem bütünlüğüne sahip olmakla açıklanabileceği vurgulanmaktadır (Eyre ve Eyre1993).

DEĞERLERİN ÖĞRENİLMESİNE ETKİ EDEN TEMEL FAKTÖRLER

• Değerler eğitimi varsayımları :

• İnsanda ahlâkî kişiliğin oluşması belli bir dönemde ve belli bir süreçte olur.

• O dönemde ona davranış örnekleri veren çevrenin rolü oldukça büyüktür.

• İnsana ahlâkî şahsiyetini asıl veren yer, onun yakın çevresidir.

• Bu varsayımlar dahilinde çocukların gelişimlerine bağlı olarak hangi değerin hangi yaşta çocuk tarafından içselleştirilebileceği programların temelini

oluşturur.

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN

TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• Değerler öğretiminde hiçbir zaman zorlanma söz konusu değildir.

• Bir kişinin, bir başka kişiye herhangi bir değeri seçmeye zorlayamayacağı gibi, kendi değerlerini de kabullendirme yönünde zorlama yapamaz.

• Okullarda inançlar, değerler, yaşama biçimleri, bireysel zevkler üzerinde öğrenciler arasında farklılıklar görülebilir.

• Bazı inanışlar ve değerler değiştirilmeye yatkın değildir ve üzerinde tartışılması insanları bir çözüme götürmez.

• Ancak temel evrensel değerlerin bütün sınıflarda ve okullarda öğretilmesi gerektiği de bir gerçektir.

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• İnsanlar farkında olsun ya da olmasın doğumundan itibaren değer eğitimi ile iç içedir.

• Ancak okullarda verilen değer eğitimi bilinci, planlı ve programlı olmalıdır.

• Değer eğitiminin; genç bireylerin ve bütün insanların daha karakterli bir yaşam sürmesi ve hayatından memnun kalmasını sağlamak, toplumun iyiliğine katkı

sağlamak "insanları ve diğer yaşam grupları için şefkat ve iyilik istemek" üzere iki hedefi vardır.

• Bottery (2000) bir toplumda değer eğitiminin dört genel süreci kapsaması gerektiğini vurgulamıştır.

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• Bottery (2000) değer eğitiminin dört süreci

• Akıl Yürütme ve Mantığı Teşvik Etme

• Empati Geliştirme

• Benlik (Öz) Saygısı Geliştirme, ve

• İşbirliği Geliştirme

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• Akıl Yürütme ve Mantığı Teşvik Etme

• Akıl yürütmeyi, bilmek için sınamak, gözlemlemek, düşünmek, olayları çözümlemek ve sonra farklı olaylardan genellemeler yapmak ve sonuçlar

çıkartmak olarak tanımlayabiliriz (Hançerlioğlu, 1982 ve Hançerlioğlu, 1988).

• Bu süreçte öğrenenler, öğrenme sürecine uyum sağlayarak, adım adım soyutlama sürecine yönelirler.

• Öğrenme süreci içinde bulundukları olayları gözlemleme imkânı bulur, bu

doğrultuda olaylar arasında muhakeme yaparak öğrenme sürecine aktif olarak katılırlar (Ültanır, 2003).

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• Akıl Yürütme ve Mantığı Teşvik Etme

• Değerler eğitimi/öğretimi yapılırken hiçbir zaman birilerinin zorlamasının söz konusu olamaz.

• Değer öğretiminde ister çocuklarda, isterse yetişkinlerde olsun öğretim yapılırken öğretilmeye çalışılan değerler takdim edilir.

• Takdim edilen bu değerler, değerleri öğrenen bireyin yaşama normlarına ve kişisel tercihlerine uygun olup olmadığı birey tarafından analiz edilerek uygun olup olmadığına karar verilir.

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• Akıl Yürütme ve Mantığı Teşvik Etme

• Birey kendi mantığı çerçevesine takdim edilen değerler, kendi yaşamına uygunsa öğrenmeye yönelecektir.

• Şayet sunulan değerler sistemi bireyin yaşam normlarına uygun değilse bu değerler sistemini kabul etmeyecektir.

• Bundan dolayıdır ki, değer eğitiminde, akıl yürütme sürecine odaklanılması gerekmektedir (Doğanay, 2006).

• Odaklanan bu süreçte, değerler sistemi insanlara mantıklı harekât alanı sağlar.

• Sağlanan harekât alanında bireyler kendi muhakeme gücünü kullanma imkânı bulurlar.

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• Empati Geliştirme

• Empati karşıdaki bireyin yaşantılarına, kişinin kendi açısından değil, karşıdaki bireyin açısından bakabilme süreci olarak tanımlayabiliriz (Kuzgun, 1991).

• Bu süreçte birey karşıdaki kişinin iç dünyasına girip, onun kendi iç dünyasını doğru algılamaya ve kendi kimliğine ve bütünlüğüne zarar vermeden

karşıdakinin duygularını anlamaya çalışır (Özgüven, 1999).

• Bireyin kendisinin kabul edildiğini ve kendisine karşı hoşgörülü davranıldığını görmesi, kendine olan güvenini artırır.

• Böylece uzun bir süreç içersinde kendisini engelleyen bazı olumsuz yaşantıları bırakarak, kendine ait değerler sistemi oluşturma yoluna gider.

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• Benlik (Öz) Saygısı Geliştirme

• Benlik kavramı, varoluşsal anlamda bizi birbirimizden ayıran, farklı kılan, bizi biz yapan en temel yapılanımdır.

• Bireyin benlik kavramı algısının temel unsurları, kendinden hoşlanma ve temel yeterliliği hakkındaki oluşturduğu inanç sistemini içerir.

• Benlik saygısı ise, değişik terimlerle ifade edilmekle birlikte Türkçe'deki

kavramsal karşılığı, öz saygı, kendilik saygısı ve özdeğerlilik duygusu gibi eş anlam taşıyan kavramlarla ifade edilmektedir.

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• Benlik (Öz) Saygısı Geliştirme

• Benlik saygısı kişiliğin önemli bir parçası olarak, bireyin hayatının tüm yönlerini etkileyerek onun davranışlarına yön verebilmektedir.

• Kişilik gelişiminde önemli bir yer tutan ve birey için önemli olan algı, duygu ve

düşüncelerin bir bütünü olan benlik saygısı, bireyin sosyalleşme düzeyinde önemli bir rol oynamaktadır (Hamarta, 2004).

• Benlik saygısının duygusal, bilişsel, toplumsal ve bedensel öğeleri vardır.

• Kendini değerli hissetme, yeteneklerini, bilgi ve becerilerini ortaya koyabilme,

başarma, beğenilir olma, kabul görme, sevilme, kendi bedensel özelliklerini kabul ve benimseme, benlik saygısının oluşması ve gelişmesinde önde gelen etkenlerdir

(Yörükoğlu, 1986).

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• Benlik (Öz) Saygısı Geliştirme

• Benlik saygısı, bireyin kendini değerlendirmesinin bir sonucu ve bireyin benlik kavramına ilişkin ulaştığı değerlilik yargısıdır.

• Benlik saygısı; bireyin kendi saygınlığı ile ilgili yaptığı bir değerlendirme olduğu için bireyin kendi yeterlilik, önem, başarı ve değerlerine ilişkin inancının ve

kendini onaylama ya da onaylamama tutumunun bir ifadesidir.

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• Benlik (Öz) Saygısı Geliştirme

• Bir çok araştırmacı benlik saygısı gelişiminde en önemli etkenin aile olduğunu vurgulamaktadır.

• Ailenin, çocuğu kabulünden başlayan bu süreç, onun bireysel özgürlüğüne kadar uzanmaktadır.

• Bu süreçte çocuğa duyulan saygı ve kabul, onun gelişimine katkıda bulunacak ve benlik saygısını yükseltecektir.

• Çocuğun kendini değerli ya da değersiz olarak algılaması, onun yaşam pozisyonlarını belirlemektedir.

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• Benlik (Öz) Saygısı Geliştirme

• Kendi benlik algısı yüksek olan bireyler, kendine güvenen, kendine saygı duyan bir yaşam tarzı geliştirirler.

• Kendisine yönelik düşük benlik algısına sahip olan bireylerde ise, kendine güven duymayan, başkalarının duygularını önem vermeyen, başkalarının duygularının farkında olmayan bir tutum geliştirirler.

• Bu açıdan da baktığımızda benlik (öz) saygı geliştirmek değerler eğitiminin kesinlikle bir parçası olmalıdır.

• Bireyler benlik gelişimleri sayesinde kazanmış oldukları ahlaki gelişim düzeyleriyle de bulundukları toplumun değer yargılarını edinerek, içsel yaşantısına ve çevreye uyum sağlama sürecini gerçekleştirir

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• İşbirliği Geliştirme

• İşbirlikçi öğrenme, öğrencilerin küçük gruplar halinde çalışarak ve birbirlerinin

öğrenmesine yardım ederek öğrenmeyi gerçekleştirme süreci olarak ele alınabilir (Açıkgöz, 2005).

• İşbirliği Geliştirme sürecinde öğrencilerin birbirleriyle etkileşerek birbirlerine yardımcı olması ve ortak bir ürün ortaya koyması esastır.

• Takdir etme, grup faaliyetlerine katılma, saygı, hoşgörü, sorumluluk alma, beraber çalışma, yardımlaşma, karar verme, iyi vatandaş olma, sevgi, güven, fedakârlık,

topluluk karşısında konuşabilme vb. sosyal kavram, değerler sistemi ve becerilerin öğrencilere bireysel olarak sadece kitap, dergi ile sınıfta ders dinleyerek

kazandırılması olanaksızdır (Gelen, 2001).

DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER

• İşbirliği Geliştirme

• Eğer eğitim bireysel ve yarışmacı olursa, yetişen bireyler kendisini düşünen, ben- merkezci kişiler olarak yetişebilir (Doğanay, 2006).

• Değerler sistemlerinin ve becerilerinin kazandırılması da işbirlikçi bir yaklaşımla gerçekleşir (Gelen, 2001).

• İşbirliği içinde yetişen öğrencilerin ben duygusundan çok biz duygusu gelişmesine katkı sağladığı gibi toplumsal değerlerin kazanımı da sağlar.

• Bunun için hem akademik hem de duyuşsal özelliklerin kazanımında önemli etkileri kanıtlanmış işbirliğine dayalı öğrenme, değer eğitiminin de önemli bir parçası olmalıdır (Doğanay, 2006).

DEĞERLER NE ZAMAN, NEREDE VE KİM

TARAFINDAN KAZANDIRILMALIDIR?

DEĞERLER NE ZAMAN, NEREDE VE KİM TARAFINDAN KAZANDIRILMALIDIR?

• Değerler eğitiminin verilme yaşı ile ilgili soruya verilecek yanıt «her zaman»

olarak vermemiz mümkündür.

• Fakat çocuklarda kişilik gelişiminin yüzde seksen oranında ilk beş yaşlarında

gerçekleştiğini düşünürsek bu yaşlarda değerler eğitiminin verilmesi daha uygun olduğu görülmektedir.

• Bu yaşta çocukların büyük çoğunluğu herhangi bir eğitim kurumuna gitmedikleri için, yaşamının büyük bir kısmını aile yanında geçirmektedir.

DEĞERLER NE ZAMAN, NEREDE VE KİM TARAFINDAN KAZANDIRILMALIDIR?

• Çocuğun bütün sorumlulukları aile dediğimiz mekanizmaya bağımlıdır.

• Aile yanında verilen her türlü eğitim süreci, bireyin kişiliğinin yapılanmasında önemli rol oynamaktadır.

• Bireylerin değerler eğitim sistemine sahip olmaya başlama yaşı yeri olarak da aileleri göstermemiz doğru olacaktır.

• Bu yıllarda da çocuğa verilen değerler eğitimi çocuğun ileride iyi bir vatandaş olma bilincine sahip olmasına katkı sağlayacaktır.

DEĞERLER NE ZAMAN, NEREDE VE KİM TARAFINDAN KAZANDIRILMALIDIR?

• İleri yaşlarda okula başlama döneminden itibaren de öğretmenler değerler eğitimcisi olarak karşımıza çıkacaktır.

• Okul çağına kadar aile yanında alınan değerler eğitiminin sürdürülebilmesi çocuğun gelecek yaşamı için önemli bir süreçtir.

• Değerler eğitimi baskıcı bir ortamda yapıldığı takdirde, bir dayatma, baskı ve koşullandırmaya dönüşmekten ileri götüremezsiniz.

• Değer eğitiminde model olmak, değerleri yaşayarak kazanmak çok önemlidir.

• Öğretmenlerin kişiliği, model olma özelliği, bu aşamada belirleyici bir özellik taşır

DEĞERLER NE ZAMAN, NEREDE VE KİM TARAFINDAN KAZANDIRILMALIDIR?

• Değer eğitimini vermesi gerekenlerden biri de öğretmenlerdir. Tyree&Vence'ye (1997) göre; öğretmenler;

• a. Model olmalı,

• b. Sınıf içinde ortak bir sosyal doku oluşturmalı,

• c. Her öğrenciye sorumluluk verip, onların ahlâki gelişimlerine katkıda bulunmalı,

• d. Öğrencileri cesaretlendirip, cezalandırarak değerleri empoze etmeli,

• e. Öğrencilere karar verme imkanı tanımalı,

• f. Öğrencilere paylaşım fırsatı vermeli,

• g. Ortaklaşa çalışmaya teşvik etmeli, ve

• h. Tartışma ve paylaşma ortamları oluşturmalı (Akt:Dilmaç, 1999:23).

DEĞERLER NE ZAMAN, NEREDE VE KİM TARAFINDAN KAZANDIRILMALIDIR?

• Önemli bir süreçte değerler eğitiminin nasıl verileceğine ilişkin sorunun yanıtıdır. Ancak nasıl sorusunun tek bir yanıtı yoktur.

• Değerler eğitiminde farklı koşul ve durumlarda uygulanabilecek yöntem ve teknikler vardır (Doğanay, 2006).

• Değerler eğitiminde uygulanacak yöntem ve tekniklere geçmeden önce, değerler eğitimi ile ilgili temel süreç ve ilkelerin belirlenmesi yararlı olacaktır.

İkinci dersimizde görüşmek üzere