DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• Değerler öğretiminde hiçbir zaman zorlanma söz konusu değildir.
• Bir kişinin, bir başka kişiye herhangi bir değeri seçmeye zorlayamayacağı gibi, kendi değerlerini de kabullendirme yönünde zorlama yapamaz.
• Okullarda inançlar, değerler, yaşama biçimleri, bireysel zevkler üzerinde öğrenciler arasında farklılıklar görülebilir.
• Bazı inanışlar ve değerler değiştirilmeye yatkın değildir ve üzerinde tartışılması insanları bir çözüme götürmez.
• Ancak temel evrensel değerlerin bütün sınıflarda ve okullarda öğretilmesi gerektiği de bir gerçektir.
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• İnsanlar farkında olsun ya da olmasın doğumundan itibaren değer eğitimi ile iç
içedir.
• Ancak okullarda verilen değer eğitimi bilinci, planlı ve programlı olmalıdır.
• Değer eğitiminin; genç bireylerin ve bütün insanların daha karakterli bir yaşam sürmesi ve hayatından memnun kalmasını sağlamak, toplumun iyiliğine katkı
sağlamak "insanları ve diğer yaşam grupları için şefkat ve iyilik istemek" üzere iki hedefi vardır.
• Bottery (2000) bir toplumda değer eğitiminin dört genel süreci kapsaması gerektiğini vurgulamıştır.
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• Bottery (2000) değer eğitiminin dört süreci
• Akıl Yürütme ve Mantığı Teşvik Etme
• Empati Geliştirme
• Benlik (Öz) Saygısı Geliştirme, ve
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• Akıl Yürütme ve Mantığı Teşvik Etme
• Akıl yürütmeyi, bilmek için sınamak, gözlemlemek, düşünmek, olayları
çözümlemek ve sonra farklı olaylardan genellemeler yapmak ve sonuçlar
çıkartmak olarak tanımlayabiliriz (Hançerlioğlu, 1982 ve Hançerlioğlu, 1988).
• Bu süreçte öğrenenler, öğrenme sürecine uyum sağlayarak, adım adım soyutlama sürecine yönelirler.
• Öğrenme süreci içinde bulundukları olayları gözlemleme imkânı bulur, bu
doğrultuda olaylar arasında muhakeme yaparak öğrenme sürecine aktif olarak katılırlar (Ültanır, 2003).
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• Akıl Yürütme ve Mantığı Teşvik Etme
• Değerler eğitimi/öğretimi yapılırken hiçbir zaman birilerinin zorlamasının söz konusu olamaz.
• Değer öğretiminde ister çocuklarda, isterse yetişkinlerde olsun öğretim yapılırken öğretilmeye çalışılan değerler takdim edilir.
• Takdim edilen bu değerler, değerleri öğrenen bireyin yaşama normlarına ve kişisel tercihlerine uygun olup olmadığı birey tarafından analiz edilerek uygun olup olmadığına karar verilir.
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• Akıl Yürütme ve Mantığı Teşvik Etme
• Birey kendi mantığı çerçevesine takdim edilen değerler, kendi yaşamına uygunsa öğrenmeye yönelecektir.
• Şayet sunulan değerler sistemi bireyin yaşam normlarına uygun değilse bu değerler sistemini kabul etmeyecektir.
• Bundan dolayıdır ki, değer eğitiminde, akıl yürütme sürecine odaklanılması gerekmektedir (Doğanay, 2006).
• Odaklanan bu süreçte, değerler sistemi insanlara mantıklı harekât alanı sağlar.
• Sağlanan harekât alanında bireyler kendi muhakeme gücünü kullanma imkânı bulurlar.
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• Empati Geliştirme
• Empati karşıdaki bireyin yaşantılarına, kişinin kendi açısından değil, karşıdaki bireyin açısından bakabilme süreci olarak tanımlayabiliriz (Kuzgun, 1991).
• Bu süreçte birey karşıdaki kişinin iç dünyasına girip, onun kendi iç dünyasını doğru algılamaya ve kendi kimliğine ve bütünlüğüne zarar vermeden
karşıdakinin duygularını anlamaya çalışır (Özgüven, 1999).
• Bireyin kendisinin kabul edildiğini ve kendisine karşı hoşgörülü davranıldığını görmesi, kendine olan güvenini artırır.
• Böylece uzun bir süreç içersinde kendisini engelleyen bazı olumsuz yaşantıları bırakarak, kendine ait değerler sistemi oluşturma yoluna gider.
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• Benlik (Öz) Saygısı Geliştirme
• Benlik kavramı, varoluşsal anlamda bizi birbirimizden ayıran, farklı kılan, bizi biz
yapan en temel yapılanımdır.
• Bireyin benlik kavramı algısının temel unsurları, kendinden hoşlanma ve temel yeterliliği hakkındaki oluşturduğu inanç sistemini içerir.
• Benlik saygısı ise, değişik terimlerle ifade edilmekle birlikte Türkçe'deki
kavramsal karşılığı, öz saygı, kendilik saygısı ve özdeğerlilik duygusu gibi eş anlam taşıyan kavramlarla ifade edilmektedir.
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• Benlik (Öz) Saygısı Geliştirme
• Benlik saygısı kişiliğin önemli bir parçası olarak, bireyin hayatının tüm yönlerini etkileyerek onun davranışlarına yön verebilmektedir.
• Kişilik gelişiminde önemli bir yer tutan ve birey için önemli olan algı, duygu ve
düşüncelerin bir bütünü olan benlik saygısı, bireyin sosyalleşme düzeyinde önemli bir rol oynamaktadır (Hamarta, 2004).
• Benlik saygısının duygusal, bilişsel, toplumsal ve bedensel öğeleri vardır.
• Kendini değerli hissetme, yeteneklerini, bilgi ve becerilerini ortaya koyabilme,
başarma, beğenilir olma, kabul görme, sevilme, kendi bedensel özelliklerini kabul ve benimseme, benlik saygısının oluşması ve gelişmesinde önde gelen etkenlerdir
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• Benlik (Öz) Saygısı Geliştirme
• Benlik saygısı, bireyin kendini değerlendirmesinin bir sonucu ve bireyin benlik kavramına ilişkin ulaştığı değerlilik yargısıdır.
• Benlik saygısı; bireyin kendi saygınlığı ile ilgili yaptığı bir değerlendirme olduğu için bireyin kendi yeterlilik, önem, başarı ve değerlerine ilişkin inancının ve
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• Benlik (Öz) Saygısı Geliştirme
• Bir çok araştırmacı benlik saygısı gelişiminde en önemli etkenin aile olduğunu vurgulamaktadır.
• Ailenin, çocuğu kabulünden başlayan bu süreç, onun bireysel özgürlüğüne kadar uzanmaktadır.
• Bu süreçte çocuğa duyulan saygı ve kabul, onun gelişimine katkıda bulunacak ve benlik saygısını yükseltecektir.
• Çocuğun kendini değerli ya da değersiz olarak algılaması, onun yaşam pozisyonlarını belirlemektedir.
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• Benlik (Öz) Saygısı Geliştirme
• Kendi benlik algısı yüksek olan bireyler, kendine güvenen, kendine saygı duyan bir yaşam tarzı geliştirirler.
• Kendisine yönelik düşük benlik algısına sahip olan bireylerde ise, kendine güven duymayan, başkalarının duygularını önem vermeyen, başkalarının duygularının farkında olmayan bir tutum geliştirirler.
• Bu açıdan da baktığımızda benlik (öz) saygı geliştirmek değerler eğitiminin kesinlikle bir parçası olmalıdır.
• Bireyler benlik gelişimleri sayesinde kazanmış oldukları ahlaki gelişim düzeyleriyle de bulundukları toplumun değer yargılarını edinerek, içsel yaşantısına ve çevreye uyum sağlama sürecini gerçekleştirir
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• İşbirliği Geliştirme
• İşbirlikçi öğrenme, öğrencilerin küçük gruplar halinde çalışarak ve birbirlerinin
öğrenmesine yardım ederek öğrenmeyi gerçekleştirme süreci olarak ele alınabilir (Açıkgöz, 2005).
• İşbirliği Geliştirme sürecinde öğrencilerin birbirleriyle etkileşerek birbirlerine
yardımcı olması ve ortak bir ürün ortaya koyması esastır.
• Takdir etme, grup faaliyetlerine katılma, saygı, hoşgörü, sorumluluk alma, beraber çalışma, yardımlaşma, karar verme, iyi vatandaş olma, sevgi, güven, fedakârlık,
topluluk karşısında konuşabilme vb. sosyal kavram, değerler sistemi ve becerilerin öğrencilere bireysel olarak sadece kitap, dergi ile sınıfta ders dinleyerek
DEĞERLERİN ÖĞRETİMİNDE KULLANILAN TEMEL İLKE VE SÜREÇLER
• İşbirliği Geliştirme
• Eğer eğitim bireysel ve yarışmacı olursa, yetişen bireyler kendisini düşünen, ben-merkezci kişiler olarak yetişebilir (Doğanay, 2006).
• Değerler sistemlerinin ve becerilerinin kazandırılması da işbirlikçi bir yaklaşımla gerçekleşir (Gelen, 2001).
• İşbirliği içinde yetişen öğrencilerin ben duygusundan çok biz duygusu gelişmesine katkı sağladığı gibi toplumsal değerlerin kazanımı da sağlar.
• Bunun için hem akademik hem de duyuşsal özelliklerin kazanımında önemli etkileri kanıtlanmış işbirliğine dayalı öğrenme, değer eğitiminin de önemli bir parçası olmalıdır (Doğanay, 2006).