TÜRKLERDE YAZI
Yazının Tarihsel Gelişimi
Ağızdan çıkan seslerin,dili oluşturan sözcüklerin gözle görülebilen simgeler haline getirilmesine yazı denir.
Yazının ilk bulunuşundan
günümüzdeki harf yazısına
biçimlenişine kadar geçen sürede
yazı 5 aşamadan geçmiştir.
Yazının Tarihsel Gelişimi
1. Madde Yazısı:
Anlatılmak istenen şeyin, çevrede
bulunan çeşitli
maddelere,simgelere başvurularak
anlatılması.Örneğin dolmen ya da menhir denilen dikili taşlar mezar anlamına gelmektedir.
2.Resim Yazısı:
Anlatılmak istenen nesnenin resminin yapılması.Resim yazısı ilk kez
Mezopotamya’da sonrasında da
Mısır’da
kullanılmıştır.
Yazının Tarihsel Gelişimi
3.Düşün Yazısı:
Düşüncelerin belirli simgeler ile
anlatılması.Resim yazısının gelişmesi ile ortaya
çıkmıştır.Çivi yazısı bunun örneğidir.
4.Hece Yazısı:
Şekil yazısından seslerin belirtildiği yazıya geçiş, yazı tarihinin ikinci
büyük gelişmesidir.
Yazının Tarihsel Gelişimi
5. Harf Yazısı:
Şekil yazısındaki işaretlerin stilize
edilip belirli bir sesi belirten simgelere dönüştürülmesi ile harf yazısı ortaya çıkmıştır.Böylece alfabe ortaya
çıkmıştır.
Mısır hiyeroglif yazısı bugünkü alfabenin
bulunmasını sağlayan kaynak
olmuştur.Yazının
tarihsel gelişiminde asıl büyük aşama resim yazısından heceye geçişte olmuştur.Bu da
Ortadoğu da Fenikeliler tarafından
gerçekleştirilmiştir.
Türklerin Tarih Boyunca Kullandıkları Alfabeler
Türklerin kullandıkları alfabeler 4 tanedir.
1.Göktürk Alfabesi
2.Uygur Alfabesi
3.Arap Alfabesi
4.Latin Alfabesi
Bu noktada Osmanlı alfabesi olarak
nitelenen alfabe Arap alfabesinin Türkçeye uygunluk sağlanmasına çalışılan
geliştirilmiş bir biçimidir.
Göktürk Alfabesi
Türklerin
kullandıkları kesin olarak bilinen ilk
alfabedir.
Söz konusu alfabe ilk kez Yenisey ırmağı yakınlarında
keşfediliş olan Orhon
Yazıtlarında
kullanılmıştır.
Göktürk Alfabesi
Göktürk
Alfabesi’nde kullanılan
işaretler Runik
diye adlandırılan eski İskandinav yazısındaki
işaretlere
benzemektedir.
Yazıyı çözen Thomsen’a göre ise
Arami
alfabesinden
türemiştir.
Göktürk Alfabesi
Göktürk Alfabesi 38 harften
oluşmuştur.Bunlard an 4’ü ünlü 30’u ünsüz 4’ü de hece işaretidir.Ünsüzlerd e 27 tane tek
ünsüz ve 3 tane çift ünsüz olarak ikiye ayrılmıştır.
Sözcükler
aralarında üst üste ikişer nokta
konularak
birbirlerinden ayrılırdı.
Sözcük başlarındaki ve içindeki ünlüler yazılmazken,
sondakiler yazılır.
Göktürk Alfabesi
Göktürkler çağında yaygınlaşan bu ilk Türk yazısı ya da alfabesi,yazma eserlerde de kullanılmıştır.
Doğu Türkistan Yazmaları diye
adlandırılan eserler bunu
kanıtlamaktadır.
Uygurlardan kalma Şine-usu Yazıtı ile Taryat Yazıtlarında Göktürk Alfabesi kullanılmıştır.
Bu yazı
Bulgarlar,Hazarlar, Peçenekler
arasında da kullanılmıştır.
Uygur Alfabesi
Uygur Alfabesi, Soğd kökenli
olup, bazı
değişiklikler ile Türkçeye
uygulanmıştır.Gö ktürkçede 38
olan harf sayısı Uygurcada 18’e indirilmiştir.
Bunlardan 3’ü ünlü,15’i
ünsüzdür.Yazı tıpkı Arap Alfabesinde olduğu gibi sağdan sola yazılır, Z
dışındaki bütün
harfler bitiştirilirdi.
Uygur Alfabesi
Uygur Alfabesi Cengiz Han’ın fetihlerini
izleyen süreç içinde kurulan imparatorluğun resmi yazışması haline gelmiştir.
Alfabe
Uygurların siyasal
bağımsızlıkları
nı yitirmelerine
rağmen uzun
yıllar varlığını
sürdürmüştür.
Uygur Alfabesi
1482’de Ebu Said Mirza’nın Uzun Hasan’a gönderdiği
bitik(mektup) Uygur
Harfleriyle yazılmıştır.
Yine Fatih Sultan Mehmet’in
Otlukbeli
Savaşı’ndan önce Özbek Hanı’na
gönderdiği
Zafername Uygur alfabesi ile
yazılmıştır.
Arap Alfabesi
Türkler Arap
alfabesine olduğu gibi
almamış,İranlıların yaptığı gibi ona bazı harfler eklemiştir.
Arap alfabesi
birleşik lamelif de dahil olmak üzere 29 harften
oluşmuştur.
İranlıların p,ç,g,j ve ne harflerini
eklemeleri bu sayı 34’e çıkmıştır.
Arap alfabesinin en önemli eksikliği bu alfabe bir tek
ünlünün bulunmasıdır o da eliftir.Bunun
haricinde vav ve ye harfleri de duruma göre sesli olur
Arap Alfabesi
Arapçanın bir başka özelliği de temelde aynı olup birbirine yakın sesler için ayrı ayrı işaretlerin yani harflerin
bulunmasıdır.
Türkçe de tek bir h harfi bulunmasına rağmen Arapçada 3 ayrı h harfi
bulunmaktaydı.
Türkçe’ye ait olan kaf-ı nuni harfi ile
yumuşak g Arap
alfabesine
sonradan dahil
olmuştur.
Arap Alfabesi
1862’de Münif Paşa harekelerin sayısın arttırarak Arapça ile
Türkçe arasındaki farklılığı ortadan kaldırmaya
çalışmıştır.
Arap Alfabesi
İttihat Terakki döneminde
alfabeye yönelik bir değişiklik izlenmiştir.Cemiyet içinde
önemli bir kesim Latinceye geçiş taraftarıydı.Fikirleri
yüzünden İbrahim Temo Latinci
Temo olarak adlandırılmıştır.
Arap Alfabesi
Tartışmalar içinde Enver
Paşa var olan sorunları biraz
da olsun azaltabilmek için
ünlü harfler kullanmaksızın
yazılan sözcüklerde
ünlülerin de yazılması
zorunluluğunu getirmiştir.
Latin Alfabesi
1928 başlarında Türkçeye en uygun alfabeyi
belirleyebilmek için 9
üyeden oluşan bir komisyon
oluşturulmuştur.
Latin Alfabesi
Alfabe komisyonu 24 harften oluşan
Latin alfabesini uygun bulmuştur.Ancak alfabe doğrudan kabul
edilmemiştir.Türkçeye uygun olmayan Q ve X harfleri çıkartılmış, ç,ğ,j,ş ünsüzleri ile ı,ö,ü ünlüleri eklenmiş,bu sayede 29 harften oluşmuştur.
