Turizmin Sosyo-Ekonomik Etkilerinin Girişimcilerin Turizm Algısına Etkisi** (The Effects of Socio-Economic Impacts of Tourism on the Tourism Perception of Entrepreneurs)

(1)

JOURNAL OF TOURISM AND GASTRONOMY STUDIES ISSN: 2147 – 8775

Journal homepage: www.jotags.org

Turizmin Sosyo-Ekonomik Etkilerinin Girişimcilerin Turizm Algısına Etkisi (The** Effects of Socio-Economic Impacts of Tourism on the Tourism Perception of Entrepreneurs)

Furkan YİĞİT ^a , Ebru Özlem GÜVEN ^b , *Aydın YILMAZER ^c , Volkan TEMİZKAN ^d

a Sakarya University of Applied Sciences, Faculty of Tourism, Sakarya/Turkey

b Sakarya University of Applied Sciences, Faculty of Tourism, Department of Tourism Management, Sakarya/Turkey

c Sakarya University of Applied Sciences, Faculty of Tourism, Department of Recreation Management, Sakarya/Turkey

d Karabük University, Social Sciences Vocational School, Department of Hotel, Restaurant and Catering, Karabük/Turkey Makale Geçmişi

Gönderim Tarihi:09.03.2021 Kabul Tarihi:30.05.2021

Anahtar Kelimeler Turizm algısı Girişimci

Sosyo-ekonomik etki

Öz

Turizm faaliyetlerinin gerçekleştiği destinasyonlarda sosyo-ekonomik açıdan olumlu ve olumsuz birtakım gelişmeler yaşanmaktadır. Bu gelişmeler bölge insanının turizme bakış açısının şekillenmesine etki etki etmektedir. Özellikle de bölgede faaliyet gösteren girişimcilerin turizme yönelik algılarını etkilemektedir. Bu kapsamda araştırmanın amacı, Sakarya ilinin Karasu ilçesinde yaşayan ve faaliyet alanlarına göre farklılık gösteren KOBİ’lere sahip girişimcilerin görüşleri doğrultusunda turizmin sosyo-ekonomik etkilerinin turizm algıları üzerindeki etkisinin tespit edilmesidir. Bu amacın gerçekleşmesi için, Sakarya ili Karasu ilçesinde Esnaf ve Sanatkârlar Odası’na 2019 yılında kayıtlı olan 2550 KOBİ sahibi üzerinde araştırma yapılmıştır. Araştırma örneklemini, kolayda örnekleme tekniğiyle belirlenen ve yüz yüze anket yöntemiyle verilerin toplandığı 384 girişimci oluşturmaktadır. Ölçeğin geçerlilik ve güvenirlilik analizleri kapsamında öncelikle açıklayıcı faktör analizi ardından korelasyon, basit doğrusal regresyon, T-testi ve ANOVA analizleri yapılarak girişimcilerin görüşleri doğrultusunda turizmin sosyo-ekonomik etkileri ve turizm algısının girişimcilerin demografik değişkenlerine göre farklılıkları incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına ilişkin yapılan analizler neticesinde, turizmin sosyo-ekonomik etkilerinin destinasyonda faaliyet gösteren girişimcilerin ekonomik algılarını olumlu yönde etkilediği görülmektedir. Ayrıca girişimcilerin turizmin sosyo-ekonomik etkilerine ve turizm algısına ilişkin görüşleri bazı demografik özelliklerine göre anlamlı farklılıklar göstermektedir.

Keywords Abstract

Perception of tourism Entrepreneur

Socio-economic influence

Makalenin Türü Araştırma Makalesi

There are a number of positive and negative developments in terms of socio-economic aspects in the destinations where tourism activities take place. These developments affect the shaping of the people of the region's perspective on tourism. In particular, it affects the perceptions of entrepreneurs operating in the region towards tourism. In this context, the purpose of the research is to determine the effect of socio-economic effects of tourism on tourism perceptions in line with the opinions of entrepreneurs who live in Karasu district of Sakarya province and have SMEs that differ according to their field of activity. In order to achieve this goal, a research was carried out on 2550 SME owners who are registered in the Chamber of Tradesmen and Craftsmen in 2019 in the Karasu district of Sakarya province. The research sample consists of 384 entrepreneurs who are determined by the convenience sampling technique and whose data are collected by face-to-face survey method. Within the scope of validity and reliability analysis of the scale, firstly, explanatory factor analysis followed by correlation, simple linear regression, T-test and ANOVA analyzes were performed, and the socio- economic effects of tourism and the differences in tourism perception according to the demographic variables of entrepreneurs were examined in line with the opinions of entrepreneurs. As a result of the analysis of the research results, it is seen that the socio-economic effects of tourism positively affect the economic perceptions of entrepreneurs operating in the destination. In addition, entrepreneurs' views on the socio-economic effects of tourism and tourism perception differ significantly according to some demographic characteristics.

* Sorumlu Yazar

E-posta: yilmazer@subu.edu.tr (A. Yılmazer) DOI: 10.21325/jotags.2021.814

(2)

GİRİŞ

Turizm sektörü insan odaklı bir sektördür. Bu bakımdan turizm, sosyal amaçlı bir nitelik taşımaktadır. İnsanların turizm faaliyetlerine katılarak yaşadıkları bölgelerden başka bir bölgeye tatil amaçlı seyahat etmelerinden doğan karşılıklı (bölge halkı-turist) etkileşimler söz konusu olmaktadır. Bölgeye gelen turistler gittikleri bölgelere turizmin meydana getirdiği birtakım olumlu ve olumsuz etkiler bırakmaktadır. Bu etkiler ekonomik, kültürel, çevresel ve sosyo-ekonomik etkiler adı altında incelenmektedir. Turizmin etkilerinin olumlu veya olumsuz olma durumunu bölge halkı ile turistler arasında oluşan etkileşim yön vermektedir. Etkileşimin olumlu yönde olması bölge halkı için büyük önem arz ettiği söylenebilir. Çünkü turizm hareketliliği bulunan bölgelerde faaliyet gösteren çeşitli sektör grupları turizmden nemalanmaktadır. Turizm başka sektörlere de hareketlilik sağlayan bir sektördür. Bu açıdan bölgedeki girişimcilerin önemi büyük olmaktadır. Turizm, ülkelere ve özellikle de yerel topluluklara teşvik edici bir girişimcilik fırsatları sunmaktadır. Girişimciler turizmin hareketliliğinden faydalanmak için yeni işletmeler açmakta ve yeni gelir kaynakları oluşturmaktadır. Turizmin bu yönüyle sağladığı ekonomik etkileri ön plana çıkaran bir endüstri haline getirmektedir. İstihdam oluşturması, gelir kaynağı oluşturması gibi etkiler ekonomik yönü daha fazla önem arz etmektedir. Fakat diğer taraftan turizmin bir tek ekonomik etkileri olmadığı buna kültürel, çevresel ve sosyo- ekonomik etkilerinde dâhil edilmesi gerekliliği birçok çalışmada üzerinde durulmaktadır.

Her yıl insanlar gerek ülke içine gerekse ülke dışına seyahat etmelerinden dolayı, bölgeler arası büyük nüfus hareketliliklerine neden olmaktadır. Bu durum sosyo-ekonomik etkilere verilen önemi arttırmaktadır. Turizm sektörünün oluşturduğu sosyo-ekonomik etkiler, ülkeden ülkeye, bölgeden bölgeye, turizm faaliyetlerinin yaşandığı yoğunluğa, turizmin çeşidine, turizm gelişim hızına, bölge halkı ile turistler arasındaki sosyo-ekonomik düzeye göre değişkenlik göstermektedir (Özmen, 2007). Bu doğrultuda her bölgenin turizme olan bakış açısında farklılıklar görülmekte ve her sektörde turizme farklı yaklaşmaktadır. Bu bilgiler ışığında, araştırmada turizmin sosyo-ekonomik etkilerinin turizm algısı üzerindeki etkileri mikro, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerde (KOBİ) girişimcilerinin bakış açısıyla tespit edilmesi hedeflenmiştir. Özellikle bölge esnafının ve halkının turizme yönelik olumsuz bakış açısı bölge turizmini sekteye uğratmaktadır. Bu gerçeğe rağmen çalışmanın ortaya koyduğu en önemli sonuç turizmden ekonomik kazanç sağlayan paydaşların turizmin sosyo-ekonomik etkilerine dair görüşleri olumsuz olsa da turizm algılarının olumlu olduğudur.

Çalışmanın amacı ise, Sakarya ilinin Karasu ilçesinde yaşayan ve faaliyet alanlarına göre farklılık gösteren KOBİ sahiplerinin görüşleri doğrultusunda turizmin sosyo-ekonomik etkilerinin turizm algıları üzerindeki etkisinin tespit edilmesidir. Ayrıca, bu araştırma ile turizmin sosyo-ekonomik etkileri ile turizm algısı arasındaki ilişkinin yönü ve şiddetinin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Diğer yandan araştırma modeline dayalı olarak turizmin sosyo-ekonomik etkileri ile turizm algısının KOBİ girişimcilerinin demografik özelliklerine göre değişip değişmediğinin de ortaya konulması hedeflenmektedir. Özellikle araştırmanın KOBİ girişimcileri gibi turizmdeki gelişmelerden ekonomik kazanç elde edebilecek bir örneklem üzerinde gerçekleşmesi çalışmayı literatür açısından önemli hale getirmektedir.

Takip eden bölümlerde turizmin etkileri, turizm algısı, turizm girişimciliği kavramları açıklanmış ardından konu ile ilgili literatürde yer alan çalışmalara yer verilmiştir. Son olarak araştırmanın bulguları, ulaşılan sonuç ve öneriler ortaya konularak çalışma tamamlanmıştır.

(3)

Kavramsal Çerçeve

Turizm kavramı, geniş kapsama sahip, çok yönlü ve karmaşık bir yapıya sahiptir. Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda turizmin pek çok tanımının yapılması bunun göstergesi olarak ifade edilmektedir. Uluslararası Turizm Uzmanlar Birliği’nin 1954’te yaptıkları toplantı da belirlemiş oldukları tanım günümüzde de geçerlilik göstermektedir. Bu tanıma göre turizm; “kazanç sağlama amacına yönelik olmamak ve sürekli yerleşmemek koşuluyla bir yere seyahatleri ve orada konaklamalarından doğan olay ve ilişkilerin bütünüdür” (Uçkun, 2004, s. 28).

Türk Dil Kurumu (TDK) turizm tanımını ise “Dinlenme, eğlenme, görme, tanıma vb. amaçlarla yapılan gezi” olarak tanımlamaktadır (Kozak vd., 2014, s. 2). Turizm sektörü, tüm sektörlerden girdi alan ve bu sektörlere girdi veren bir endüstridir (Bresce, 2009: s.3). Bu nedenle lokomotif sektörlerden biridir (Szpilko, 2015, s. 977). Bu nedenle bulunduğu bölgeye ekonomik açıdan önemli kazanımlar sağlamaktadır (Yıldız, 2011, s. 69). Bu kazanımlar sektördeki yatırımları ve rekabeti arttırmaktadır. Özellikle ödemeler dengesine önemli miktarda döviz girdisi sağlamaktadır. İstihdam imkânı oluşturarak işsizliğin daha büyük boyutlara ulaşmasını engellemektedir. Turizm, ülkelerin ve destinasyonların sosyo-ekonomik düzeyde gelişmesine aracılık eden hizmet ve misafirperver bir endüstridir. Turizm endüstrisi dinamik bir özellik taşır ve bu nedenle sürekli kendini yenilemesi gerekmektedir.

Turizm endüstrisi ekonomik, sosyal ve siyasi konjonktürel gelişmelerden hemen etkilenmektedir (Batman vd., 2018, s. 23-24). Bu bağlamda turizm sektörüne verilen önemin arttırılması ülke ekonomisinin gelişmesinin yanı sıra turizm bölgesindeki tüm işletmelere de katkı sağlayacaktır.

Turizm hareketlerine katılan insanların gittikleri bölgelerde yapmış oldukları faaliyetler, turizmin boyutlarını oluşturmaktadır. Örneğin; dükkânlardan ürün satın alınması (ekonomik boyutu), yerel halkla etkileşime girilmesi (sosyo-kültürel boyutu), doğal kaynakların korunması veya tahrip edilmesine yol açılması (çevresel boyutu), kişisel ihtiyaçların oluşması (psikolojik boyutu) gibi örnekler verilebilmektedir. (Turan, 2018; Stynes, 1997). Turizmin ekonomik, sosyo-kültürel, çevresel ve psikolojik boyutu yanında tarihi, dini, siyasi vb. birçok boyutu bulunmaktadır.

Sosyo-kültürel ve ekonomik boyutunun günümüzde daha fazla ön plana çıktığı bilinmektedir. Günümüzde turizmle oluşan ekonomik, sosyo-kültürel ve çevresel etkiler özellikle uluslararası ilişkilerde büyük öneme sahip olmaktadır.

Turizm hareketlerinin giderek arttığı günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler için turizme verilen önemi arttırmaktadır (Çakır, 2018, s. 35-36).

Turizmle oluşan ulusal ve uluslararası seyahatler, bölgede yaşayan topluluklar üzerinde olumlu ve olumsuz izlenim bırakmaktadır. Turizmin istihdama katkı sağlaması, kültürel ilişki, sosyal yerlerin artması ve çevreye karşı duyarlılık üzerinde olumlu etkisi olsa da toplumsal hayat üzerinde olumsuz bir etki bırakmaktadır (Akova, 2006).

Bunun yanı sıra çevresel faktör üzerinde de olumsuz etkileri olmaktadır. Andereck ve diğerleri (2005) turizmin etkilerini altı faktör ile açıklamışlardır. Bu faktörler; toplumsal çevre, toplumsal sorunlar, toplumsal yaşam, toplumsal imaj, toplumsal olanaklar ve toplumsal ekonomi olarak ifade edilmektedir (Andereck vd., 2005). Belirtilen bu ifadelerden anlaşılacağı gibi turizmin gelişmesi ile birtakım önemli fırsatlar ve olumsuz faktörler oluşmaktadır (Tyrrel & Johnston, 2006). Bu fırsatların oluşturulmasında bölge halkının turizme bakış açısı çok önemlidir. Turizmi uzun vadeli ve sürekli getirisi olan bir yatırım gibi gördüklerinde hem bölge hem de ülke turizmi kazanacaktır.

Oluşacak olan olumlu bir turizm iklimi ve kültürü ile bölge halkı hem girişim hem de istihdam fırsatı yakalayacaktır.

Böylece bölgenin refah ve gelişmişlik düzeyi artacaktır (Avcıkurt, 2017, s. 58).

(4)

Öte yandan turizmde giderek artan girişimcilik faaliyetleri önem kazanmaktadır. Çünkü girişimcilik bir ülkenin kalkınmasında, büyümesinde ve bireysel refaha ulaşmasında önemli rol üstlenmektedir. Günümüz bilgi çağındaki girişimciler, hem ekonomide hem de toplumda kalıcı birçok yeniliklerin ve gelişmelerin kaynağını oluşturan baş aktörlerdir (Tekin, 2019, s. 34). Girişimci, ürünlerini belirsiz fiyatlarla satmak amacıyla belirli bir fiyata faktör hizmetleri alan bir kişidir (Veerabhadrappa, 2009, s. 95). Girişimcilik, işletme ve ekonominin yapı ve işleyişinin en önemli parçasıdır. Girişimcilik veya yeni iş kurma, sosyal ve ekonomik anlamda hareketlilik sağlamaktadır (Keister, 2005, s. 1). Girişimcilik sürecinde risk alma, fırsatları yakalama, faaliyete geçirme ve yenilik yapma girişimciliğin temel göstergeleridir (TÜSİAD, 2002, s. 34). Turizm endüstrisinde girişimcilik “iktisadi mal veya hizmet üretimi için üretim faktörlerinin bir araya getirilmesiyle ekonomik fırsatların yeni değerlere dönüştürüldüğü organizasyonun oluşturulmasıdır” şeklinde tanımlanmıştır. (Çamur & Cihangir, 2017). Turizm endüstrisinde girişimcilik ekonomide canlanma, iş fırsatları ve gelir artışına katkı sağlamaktadır. Yapılan yatırımlar sonucunda toplumun yaşama, dinlenme, eğlenme, çalışma alanlarında ilerlemeler görülmektedir. Bütün bunların gerçekleşebilmesi için girişimcilere ihtiyaç duyulmaktadır (Koh & Hatten, 2002; Lordkipanidze vd., 2005).

1980’lere kadar turizm deniz-kum ve güneş üzerinden ağırlıklandırılıyor iken bugün küreselleşme ve dijitalleşmenin etkisi ile birlikte algı üzerinden de ağırlıklandırılmaktadır. Filmdeki bir kare, fenomenin bir paylaşımı o bölgenin ilgi görmesi için yeterli olabilmektedir. Bu gelişmeler yerel yönetimlerin de daha uluslararası ölçekte düşünmesini zorunlu kılmaktadır. Kongreler, film festivalleri, spor organizasyonları gibi uluslararası etkinlikler düzenlenmelidir. Yerel paydaşlar ile uluslararası projeler gerçekleştirilmelidir. Kısaca günümüzde gelinen nokta, girişimcilik, hem küresel hem de bölgesel olarak turizmin gelişiminde kritik bir faktör olmaktadır (Russell &

Faulkner, 2004).

Turizmin etkilerine yönelik algıların oluşması, 30 yıldan uzun süredir araştırma konusu olmuştur. Turizm araştırmalarının 1960’larda turizmin etkilerinin olumlu yönlerine, 1970’lerde olumsuz yönlerine ve 1980’li yıllarda ise daha dengeli bir yaklaşım üzerinde durulmuştur (Andereck & Vogt, 2000, s. 27). Algı; “kişiden kişiye değişebilen, aynı hal, durum veya şartlar altında oluşan farklı şartlanmalardır” (Erdamar, 2011). Algılama ise, “duyu organlarına çarpan uyaranların farkına varılması ve yorumlanması” olarak tanımlamaktadır (İslamoğlu & Altunışık, 2017, s. 96).

Bir insanın belirli bir yönde devam etmesi için bilinmesi gereken ön şart, hedefindeki varlığı tahmin etmesi ve bu elde ettiği bilgiyi kullanmasıdır. Yani, birey bir nesne hakkında bir yoruma sahip olabilmesi için, bireylerin etrafındaki kişileri, konuları, nesneleri nasıl anladıklarını ve yorumladıklarını gözlemesi gerekmektedir (İnceoğlu, 2010: s.67; Yılmazdoğan & Kaşlı 2011, s. 592). İnsanların olayları ve durumları algılama şeklini etkilemekte olan birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörlerin en uygun şekilde olanları motivasyon, alışkanlık, sosyal geçmiş, öğrenme ve uzmanlık gibi kendine mahsus olanlardır (Otara, 2011, s. 22-23). Algılama kişiye özgü bir süreç olduğundan dolayı mesajların ve yorumlamaların algılanması kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Aynı durum farklı kişilerinde davranışlarında ve tutumlarında farklılığa sebep olmaktadır. Algılama sürecini az veya çok etkileyen türlü etmenler bulunmakta ve bu etmenler sebebiyle zaman zaman algılananla doğru olan arasında farklılıklar meydana gelmektedir (Özarslan, 2014, s. 11). Algılamayı etkileyen faktörler temel olarak üç grupta incelenmektedir. Bunlar;

“algılayan kişiye” (tecrübe, algıda seçicilik, fizyolojik özellikler, kültür ve değerler, istek, ihtiyaç ve duygular gibi)

“algılanan objeye” (hareket, ses, yakınlık, büyüklük, konum, yenilik, netlik ve açıklık, renk gibi) ve “algı sırasındaki duruma bağlı faktörler” (fiziksel, çevresel ve örgütsel çevre koşullar gibi) olmaktadır (Akten, 2016, s. 33;

(5)

Turizm algısı konulu araştırmalar farklı modeller etrafında incelenmektedir. Bu bakımdan ilk olarak, Doxey’in irridex (kızgınlık) modeli literatürde konu edilmiştir. Bu modelde Doxey, turizmin gelişiminin aynı zamanda yerel halkın olumlu ve olumsuz algılamalarındaki ilişkisini ileri sürmektedir (Harrill, 2004, s. 7). Doxey’in “irridex modeli” ile bölgede turizm kaynaklı oluşan bir hareketliliğin, ilk başta turizme yönelik olumlu bir algıya neden olacağını daha sonra ise olumsuz bir algıya dönüşeceğini ileri sürmüştür (Ünlüönen & Özekici, 2017, s. 468). Diğer bir model ise Butler’ın 1980 yılında geliştirdiği “Yaşam Döngü Modeli” dir. Bu model, “irridex modeli” ile paralel varsayımlara sahiptir. İki model de birbirine benzerlik göstermektedir. İrridex modeli daha çok turizmin sosyal etkilerini içermektedir. Turizm yaşam döngü modeli ise turizmin ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerini içermektedir (Filiz & Yılmaz, 2017, s.1805). Turizmin etkilerinde oluşan bu farklılıklar turizm algısını da etkilemektedir ve bu etkiler turizm algılamalarında değişkenliğe sebebiyet vermektedir. Toplam turizm algılamasını oluşturan turizmin sosyal, kültürel, ekonomik ve çevresel etkilerin tümüdür (Türker & Türker, 2014, s. 82). Turistik tüketicilerin sosyal, kültürel, çevresel ve ekonomik olarak turizm hakkında yeterli bilgiye sahip olabilmesinde bireylerin turizme yönelik bakış açıları ya da algıları belirleyici etkendir (Güneş, 2014, s.15).

Yöntem

Araştırmanın Modeli

Araştırmanın amacı ve hipotezleri doğrultusunda oluşturulan araştırma modeli Şekil 1’de gösterilmektedir.

Şekil 1. Araştırma Modeli

Araştırma modelinde sosyo-ekonomik etkiler; ekonomik etkiler, olumlu sosyal etkiler, olumsuz sosyal etkiler alt boyutlarından oluşur iken turizm algısı; çevresel algı ve ekonomik algı alt boyutlarından oluşmaktadır. Araştırma sürecinde, 1 araştırma sorusuna cevap aranır iken 3 ana hipoteze bağlı 18 alt hipotez test edilmiştir.

Araştırmanın Sorusu; Turizmin sosyo-ekonomik etkileriyle turizm algısı arasında nasıl bir etkileşim vardır?

Araştırmanın Hipotezleri; H1: Turizmin sosyo-ekonomik etkileri girişimcilerin turizm algısını etkiler.

Demografik Değişkenler

• Cinsiyet

• Medeni Hal

• İkamet Süresi

• Faaliyet Gösterdiği Sektör

• Gelirlerini Arttırıp Arttırmadığı

• Yaş

• Eğitim Durumu

• Gelir Durumu

• Sektör Tecrübesi

Turizmin Sosyo-Ekonomik Etkileri

• Ekonomik Etkiler

• Olumlu Sosyal Etkiler

• Olumsuz Sosyal Etkiler

Turizm Algısı

• Ekonomik Algı

• Çevresel Algı H2

H3

H1

(6)

H2: Girişimcilerin turizmin sosyo-ekonomik etkilerine ilişkin görüşleri, katılımcıların demografik özelliklerine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir.

H3:Girişimcilerin turizm algısına ilişkin görüşleri, katılımcıların demografik özelliklerine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir.

Evren ve Örneklem

Araştırma evrenini, Sakarya ili Karasu ilçesinde Esnaf ve Sanatkârlar Odası’na 2019 yılında kayıtlı olan mikro, küçük ve orta büyüklükteki 2550 işletme sahibi oluşturmaktadır. Karasu’da bu şartlara sahip ve ankete katılmaya gönüllü bütün KOBİ girişimcileri veri toplama sürecine dâhil edilmiş ve 384 girişimciden sağlıklı bilgi alınmıştır.

Araştırma evreni olarak Karasu ilçesinin seçilmesinin nedeni, yakın zamanda bölgeye sanayi ve turizm açısından büyük yatırımlar yapılıyor olması, demiryolu ve otoyolu projelerinin tamamlanıyor olması, mevsimsel olarak turizm hareketliliğin yoğun olması ve insanların turizm destinasyon seçiminde bölgeyi tercih etmesi etkili olmuştur.

Veri Toplama Aracı

Bu araştırmada kullanılan verilerin toplanabilmesi için gerekli olan etik kurul izin belgesi Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Etik Kurulu 8.01.2021 tarihi ve 900/2532 karar/sayı numarası ile alınmıştır. Araştırmanın veri toplama süreci 1 Kasım 2019-30 Ağustos 2020 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Veri toplama süreci esnasında 11 Mart 2020 tarihinde Türkiye'de ilk koronavirüs (Covid-19) vakası tespit edilmiştir. Bu süreçte alınan önlemler veri toplama sürecinin 10 ay gibi uzun bir sürede tamamlanmasına neden olmuştur. Araştırmanın gerçekleştirilmesinde nicel araştırma yöntemlerinden yararlanılmıştır. Veri toplama aracı olarak ise anket formu kullanılmıştır. Anket formu, konu ile ilgili yapılan literatür araştırmasına istinaden oluşturulmuştur. Toplam üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde katılımcıların betimleyici istatistiklerinin yer aldığı tanımlayıcı sorulardan oluşmaktadır. Bu bölümde toplam dokuz soru bulunmaktadır. Tanımlayıcı sorular literatür taraması ve uzman görüşü neticesinde oluşturulmuştur. Oluşturulan dokuz soru, çalışmanın amaçlarına uygun şekilde katılımcıları en iyi tanımlayan sorulardan oluşmasına dikkat edilmiştir. Anketin ikinci ve üçüncü bölümleri likert tipi ölçek şeklinde hazırlanmıştır. İkinci bölümde turizmin sosyo-ekonomik etkilerine yönelik ifadeler yer almaktadır. Bölümde toplam 25 ifade yer almakta ve ifadeler 1-kesinlikle katılmıyorum ile 5-kesinlikle katılıyorum şeklinde 5’li likert’e göre derecelenmiştir. Üçüncü bölümde ise katılımcıların genel turizm algısı ekonomik ve çevresel algı boyutlarıyla ölçen 13 ifade yer almaktadır. Bu bölümdeki ifadelerde ikinci bölümdeki gibi 1-kesinlikle katılmıyorum ile 5-kesinlikle katılıyorum şeklinde 5’li likert’e göre derecelendirilmiştir. Anketin birinci ve ikinci bölümündeki ölçeklerin elde edilmesinde detaylı bir literatür taraması gerçekleştirilmiştir (Altunel, 2009; Güdü, 2011; Toprak, 2015; Ersoy, 2017;

Parlak, 2018; Bildin, 2019; Ennew, 2003; Demir, 2017). Ölçekler araştırma problemi ve hipotezler ışığında, çalışmanın araştırma evreninin sosyo-ekonomik özellikleri de dikkate alınarak değerlendirilmiş ve anketin son hali verilmiştir.

Verilerin Analizi

Geçerliliğin en önemli koşullarından biri kullanılan ölçeğin daha önce benzer problemlerin ölçümünde kullanılmış olmasıdır. Bu bilgilerden hareketle bu çalışmadaki ölçeklerin ve ölçeklerdeki 38 ifadenin daha önce benzer çalışmalarda kullanılması çalışmanın geçerlilik şartını sağladığı anlamına gelmektedir. (Coşkun vd., 2015, s. 123;

Şengel, 2015, s. 74). Çalışmalarda güvenilirlik için SPSS programı yardımıyla da elde edilebilen ve çok yaygın bir

(7)

şekilde kullanılan Cronbach Alfa katsayısına bakılmaktadır. (Altunışık, vd., 2010, s.126). Bu çalışmada da bu katsayıya bakılmış ve 38 ifade için 30 katılımcıya pilot çalışması yapılmıştır. Cronbach Alfa katsayısı 0,792 olarak tespit edilmiştir. Bu katsayıdan hareketle çalışmanın güvenilir (0,60≤α≤0,90= oldukça güvenilir) olduğu söylenebilir (Can, 2014, s. 369). 38 ifade için bu sefer 384 katılımcıya bakılarak Cronbach Alfa katsayısı 0,838 olarak tespit edilmiştir. Bu katsayıdan hareketle çalışmanın güvenilir olduğu söylenebilir. Ayrıca, veriler George ve Mallery’nin (2010) işaret ettiği unsurlar bağlamında normal dağılım göstermektedir.

Nicel analiz tekniklerine uygun olarak verilerin analizinde SPSS 22 paket programından yararlanılmıştır. Faktör analizinin akabinde, turizmin sosyo-ekonomik etkileriyle turizm algısının KOBİ girişimcilerinin betimleyici istatistiklerine göre anlamlı olarak farklılaşma durumunun tespitine yönelik farklılık testleri uygulanmıştır. İki grup arasındaki farkların belirlenmesi için Independent T-Test (Bağımsız örneklemler t-testi), ikiden fazla gruplar arasındaki farklar içinse One-Way Anova (Tek Yönlü ANOVA) analizlerine başvurulmuştur. Ayrıca, turizmin sosyo- ekonomik etkileriyle turizm algısı arasındaki ilişkilerin yönü ve şiddetinin belirlenmesi için korelasyon analizi, bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki etki düzeylerinin ortaya konması için ise regresyona analizi yapılmıştır.

Bulgular

Demografik özelliklere ait verilere yapılan frekans (sıklık) analizine göre araştırmaya 384 katılımcı dâhil edilmiştir. Bu katılımcılardan 245’i erkek (%63,8), 139’u (%36,2) kadın katılımcılardan oluşmaktadır. Katılımcıların yaşları 34-41 yaş aralığı (%33,9) ve 42-49 yaş aralığında (%30,5) yoğunlaşmaktadır. Katılımcıların eğitim düzeyleri incelendiğinde, lise (%27,1), ön lisans (%26,3) ve lisans (%26,6) eğitim düzeyine sahip katılımcıların çoğunluğu (%80) oluşturduğu görülmektedir. %78,6’sı evli olan katılımcıların gelir durumlarına bakıldığında ise çoğunluğunun düşük ve orta düzey de gelire sahip olduğu görülmektedir. Diğer yandan katılımcıların araştırmanın gerçekleşmiş olduğu Karasu ilçesindeki ikamet süreleri incelendiğinde, %72,4’ünün 21 yıl ve üzeri, %27,6’sının ise 20 yıl ve altında ilçede ikamet ettikleri sonucuna ulaşılmıştır. Katılımcıların işletmelerinin turizm mi yoksa diğer sektörle mi ilgili olduğuna dair sorulan ifadelerin cevapları incelendiğinde ise katılımcıların %35,2’sinin turizm işletmesiyle (konaklama, yiyecek-içecek ve ulaştırma) ilgili olduğu görülmektedir. %64,8’i ise diğer sektörlerde (gıda, otomotiv, inşaat, tekstil, eğlence sağlık, bilişim vb.) faaliyet göstermektedir. Katılımcıların çalıştıkları sektörlerde 1-5 yıl (%20,1), 6-10 yıl (%36,5), 11-15 (%27,6) ve 16 yıl ve üzeri (%15,9) tecrübeye sahip oldukları görülmektedir. Ayrıca katılımcıların %89,1’i turizm faaliyetlerinin gelirlerini arttırdığı kanaatindedir.

Araştırmada kullanılan turizmin sosyo-ekonomik etkilerini test eden ölçeğe yönelik faktör analizi sonuçları Tablo 1’de gösterilmektedir. Bu kategoride bulunan 25 ifadenin analiz edilmesinde kolaylık sağlanması adına bu ifadelerin sadeleştirilerek boyutlar halinde analize dâhil edilmesi için AFA (Açıklayıcı Faktör Analizi) gerçekleştirilmiştir.

Sadeleştirilen ifadelerin boyutlar halinde kullanılmasıyla analizin gerçekleşmesi kolay ve anlaşılır bir hale gelmektedir. Ölçeğin faktör analizine uygunluğunun test edilmesi için KMO (Kaiser-Meyer-Olkin / Örneklem Ölçüm Değer Yeterliliği) testi yapılmıştır. Yapılan analizlerde KMO %79,7 olarak tespit edilmiştir. Bununla birlikte, Barlett Küresellik Testi Ki-Kare: 2367,269; df: 105; p: 0,000 olarak bulunmuştur. AFA’ya ait toplam açıklanan varyans ise

%59,6’dir. Ön testler sonucu elde edilen bu değerler AFA’nın istatiksel olarak yapılabilirliğini ortaya koymaktadır.

(8)

Tablo 1. Sosyo-ekonomik etkilere ilişkin ifadelerin faktör analizi

Turizmin sosyo-ekonomik etkilerini ölçen 25 ifadeden on tanesi devre dışı bırakılmıştır. Özellikle faktör yükü 0.50’nin altında olan ifadeler devre dışı kalmıştır. Ayrıca yatay olarak her iki boyutta bulunan ifadeler arası aritmetik ortalama farkı 1’in altında olan ifadelerde analizlere dâhil edilmemiştir. Geriye kalan 15 ifade “Ekonomik Etkiler (4 ifade)”, “Olumsuz Sosyal Etkiler (5 ifade)”, ve “Olumlu Sosyal Etkiler (6 ifade) olmak üzere toplam 3 boyutta toplanmıştır. Boyutların faktör yükleri 0,900 ile 0,611 aralığında değişen değerler almaktadır. Boyutlardan ekonomik etkiler için açıklanan varyans % 26, olumsuz sosyal etkiler için %19, olumlu sosyal etkiler içinse %13 seviyelerindedir. Boyutların Cronbach Alpha değerleri 0,70’in üzerindedir. Ekonomik etkiler boyutunun aritmetik ortalaması ortanca değerin (3) üzerinde iken, sosyal etkilerin her iki boyutunda ortanca değerin altındadır. İlçedeki KOBİ girişimcilerinin turizmin ekonomik etkileri konusundaki görüşleri pozitife yakın iken sosyal etkileri konusundaki görüşleri negatife yakındır.

Araştırma kapsamında turizm algısını test eden ölçeğe ilişkin faktör analizi Tablo 2’de yer almaktadır. Bu ölçekte yer alan 13 ifadenin daha kolay analiz edilmesi için bu ifadelerin sadeleştirilmesine gereksinim duyulmuştur. Bu gereksinimin sağlanması adına ifadelere AFA gerçekleştirilerek ifadelerin sadeleştirilmesine çalışılmıştır. Faktör analizi neticesinde ifadeler sadeleştirilerek boyutlandırılmıştır. Ölçeğin faktör analizine uygunluğunun test edilmesi için KMO (Kaiser-Meyer-Olkin) testi yapılmıştır. Yapılan analizlerde KMO %83,6 olarak tespit edilmiştir. Bununla birlikte, Barlett Küresellik Testi Ki-Kare: 2047,509; df: 55; p: 0,000 olarak bulunmuştur. AFA’ya ait toplam açıklanan varyans ise %60,1’dir. Ön testler sonucu elde edilen bu değerler AFA’nın istatiksel olarak yapılabilirliğini ortaya koymaktadır.

Faktör Boyutları Açıklanan

Varyans Aritmetik

Ortalama Cronbach Alfa Faktör Yükü

Ekonomik Etkiler 26,368 3,3828 0,896

Turizm, bölge halk arasında ekonomik kazançta eşitsizlik yaratmaktadır. 0,900 Turizm sayesinde bölgedeki işletmelerin sayısında artış yaşanmaktadır. 0,891

Turizm, bölgede güvenlik hizmetlerini arttırmaktadır. 0,881

Turizm, bölge halkının daha çok dışarda yeme-içme alışkanlıklarının artmasına yol açmaktadır. 0,790

Olumsuz Sosyal Etkiler 19,191 2,9219 0,816

Turizm, bölgede suç oranında artışa yol açmaktadır. 0,809

Bölgeye gelen turistler, bölge halkının dini yaşantıları üzerinde olumsuz bir görüntü bırakmaktadır. 0,800 Turizm, bölgede zararlı alışkanlıkların (alkol, uyuşturucu, kumar gibi) yaygınlaşmasına neden olmaktadır. 0,775

Turizm, bölgede aşırı kalabalığa sebep olmaktadır. 0,731

Turizm, bölgede hayat pahalılığına neden olmaktadır. 0,617

Olumlu Sosyal Etkiler 13,503 2,7344 0,768

Turizm, yörede eğitimli eleman ihtiyacında artış meydana getirmektedir. 0,733 Turizm, bölge halkının giyim kuşamında daha modern giyinmeye itmektedir. 0,722 Turizm sayesinde bölge halkı ile turistler arasında yeni dostluklar kurulmaktadır. 0,685 Turizm, bölgeye gelen turistler arasında bilgi alışverişi sağlamaktadır. 0,660 Bölge halkının eğlence ve boş zaman değerlendirme imkânı artmaktadır. 0,642 Turizm sezonunda bölge dışından gelen çalışanların sayısı artmaktadır. 0,611 Varimaks Rotasyonlu Temel Bileşenler Analizi: Açıklanan Toplam Varyans: %59,06; KMO: %79,7; Barlett Küresellik Testi:

(0,000): p<0,05; df: 105; Ki-Kare: 2367,269; Değerlendirme Aralığı (Boyutlar için [1] Kesinlikle Katılmıyorum – [5]

Kesinlikle Katılıyorum)

(9)

Tablo 2. Turizm algısına ilişkin ifadelerin faktör analizi

KOBİ girişimcilerinin turizm algısını ölçen 13 ifadeden iki tanesi devre dışı bırakılmıştır. Özellikle faktör yükü 0.50’nin altında olan ifadeler devre dışı kalmıştır. Ayrıca yatay olarak her iki boyutta bulunan ifadeler arası aritmetik ortalama farkı 1’in altında olan ifadelerde analizlere dâhil edilmemiştir. Geriye kalan 11 ifade “Ekonomik Algı (6 ifade)” ve “Çevresel Algı (5 ifade) olmak üzere toplam 2 boyutta toplanmıştır. Boyutların faktör yükleri 0,858 ile 0,591 aralığında değişen değerler almaktadır. Boyutlardan ekonomik algı için açıklanan varyans %41, çevresel algı için %18’dir. Boyutların Cronbach Alpha değerleri 0,70’in üzerindedir. Ekonomik algı boyutunun aritmetik ortalaması ortanca değerin (3) üzerinde (4,411) iken, çevresel algı için ortanca değer seviyelerindedir. İlçedeki KOBİ girişimcilerinin turizmin ekonomik algısı konusundaki görüşleri oldukça pozitif iken, çevresel algıları konusundaki görüşleri ne negatif nede pozitiftir.

KOBİ girişimcilerinin görüşleri doğrultusunda turizmin sosyo-ekonomik etkilerinin turizm algısı üzerindeki etkilerinin test edildiği regresyon analizinin sonuçları Tablo 3’de verilmektedir. Verilerin regresyon analizinde çoklu regresyondan yararlanılmıştır. Analizlerde turizm algısı için tespit edilen iki boyut bağımlı değişken olarak analize dâhil edilmiş ve her iki boyut için analiz tekrarlanmıştır. Her iki bağımlı değişken için turizmin sosyo-ekonomik etkilerini oluşturan üç boyut bağımsız değişken olarak analizde kullanılmıştır.

Tablo 3. Regresyon analizi

Bağımsız Değişkenler Beta Std. Hata t Anlamlılık F Uyar.

R² Anlamlılık

Ekonomik Etkiler ,112 ,038 2,231 ,026

10,934 ,072 0,000

Olumlu Sosyal Etkiler -,203 ,045 -3,978 ,000

Olumsuz Sosyal Etkiler ,223 ,046 4,457 ,000

*p<0,05 düzeyinde anlamlı Bağımlı Değişken: Ekonomik Algı

Bağımsız Değişkenler Beta Std. Hata t Anlamlılık F Uyar.

R² Anlamlılık

Ekonomik Etkiler ,069 ,035 1,585 ,114

57,422 ,306 0,000

Olumlu Sosyal Etkiler ,533 ,041 12,108 ,000

Olumsuz Sosyal Etkiler ,040 ,042 0,919 ,359

*p<0,05 düzeyinde anlamlı Bağımlı Değişken: Çevresel Algı

Faktör Boyutları Açıklanan

Varyans Aritmetik

Ortalama Cronbach Alfa Faktör Yükü

Ekonomik Algı 41,913 4,4115 0,883

Yerel yönetiminin turizme yatırım yapılmasını yararlı bulurum. 0,858

Bölgede turizmin gelişmesini yararlı bulurum. 0,845

Turizm, başka sektörlerin de canlanmasını sağlar. 0,839

Turizm insanların gelirlerini arttıracaktır. 0,806

Turizm bölgenin güzelleşmesini sağlamaktadır. 0,729

Turizm bölgenin ekonomik kalkınması için önemli ve öncelikli bir araçtır. 0,612

Çevresel Algı 18,226 3,1224 0,787

Bölgenin sakin yapısını değiştirerek gürültü kirliliği (çarpık kentleşme, betonlaşma, inşaat vb.) yaratır. 0,817

Turizm çevre kirliliği yaratmaktadır (çöp, su, hava vb.). 0,778

Bölgedeki ürün ve hizmet fiyatlarını arttırmaktadır. 0,765

Turizm, bölgede araçlar için park yeri ve trafik sorununa yol açar. 0,605

Turizm, doğal çevrenin bozulmasına neden olacaktır. 0,591

Varimaks Rotasyonlu Temel Bileşenler Analizi: Açıklanan Toplam Varyans: %60,14; KMO: %83,9; Barlett Küresellik Testi:

(0,000): p<0,05; df: 55; Ki-Kare: 2047,509; Değerlendirme Aralığı (Boyutlar için [1] Kesinlikle Katılmıyorum – [5] Kesinlikle Katılıyorum)

(10)

Tablo 3 incelendiğinde ekonomik algının turizmin sosyo-ekonomik etkileri tarafından açıklanma düzeyi %7 seviyelerinde kalmıştır. Yani ekonomik algının sadece %7’si turizmin sosyo-ekonomik etkileri tarafından açıklanmaktadır. Açıklayıcılık düşük olmasına rağmen, bu açıklayıcılık hem genel model (F=10,934p=0,000 ve p<0,05) hem de bağımsız değişkenlerden ekonomik etkiler (t=2,231, p=0,35 ve p<0.05) olumlu sosyal etkiler (t=- 3,978, p=0,000 ve p<0,05) ve olumsuz sosyal etkiler (t=4,457, p=0,000 ve p<0,05) boyutlarının her biri için anlamlıdır.

KOBİ girişimcilerinin görüşlerine göre turizmin sosyo-ekonomik etkileri çevresel algıyı %30 seviyelerinde açıklamaktadır. Yani çevresel algının yaklaşık %30’u turizmin sosyo-ekonomik etkileri tarafından açıklanmaktadır.

Bu oran sosyal bilimlerdeki kavramlar arası ilişkiler bağlamında iyi bir açıklayıcılık oranıdır. Bu iyi açıklayıcılığa rağmen turizmin çevresel algısı genel modelin dışında (F=57,422, p=0,000 ve p<0,05) bağımsız değişkenlerden sadece olumlu sosyal etkiler (t=12,108, p=0,000 ve p<0,05) boyutu için anlamlıdır.

Tablo 4’de katılımcıların turizmin sosyo-ekonomik etkileri turizm algıları arasındaki ilişkileri ortaya koymak için gerçekleştirilmiş olan korelasyon analizine ilişkin bulgular yer almaktadır. İlişki testi sonucunda ekonomik etkiler ile olumsuz sosyal etkiler (r=0,19 ve r<0,33) ve çevresel algı (r=0,17 ve r<0,33) arasında düşük şiddete de olsa doğrusal bir ilişki söz konusudur. Benzer şekilde olumsuz sosyal etkiler ile olumlu sosyal etkiler (r=0,17 ve r<0,33) arasında düşük şiddete de olsa doğrusal bir ilişki söz konusudur. Olumsuz sosyal etkiler ile ekonomik algı (r= -0,14 ve r<0,33) arasında düşük şiddete de ancak negatif yönlü bir ilişki söz konusudur. Burada ilişkilerin şiddetinde “r” değerlerinin mutlak değerleri üzerinden değerlendirme yapılmaktadır. Bu düşük ilişkilerin yanında; olumsuz sosyal etkiler ile çevresel algı (r=0,55 ve 0,33<r<0,66) arasında orta şiddette ve doğrusal bir ilişki tespit edilmiştir.

Tablo 4. Boyutların analizi (Korelasyon analizi)

Değişkenler 1 2 3 4 5

Ekonomik Etkiler (1) 1

Olumsuz Sosyal Etkiler (2) ,190^** 1

Olumlu Sosyal Etkiler (3) ,015 ,176^** 1

Çevresel Algı (4) ,170^** ,553^** ,135^** 1

Ekonomik Algı (5) ,077 -,142^** ,189^** ,-,322^** 1

**p<0,01 düzeyinde anlamlı; ^*p<0,05 düzeyinde anlamlı

Son olarak olumlu sosyal etkiler boyutu ekonomik algı (r=0,13 ve r<0,33) ve çevresel algı (r=0,18 ve r<0,33) ile düşük şiddetli ve pozitif bir ilişki içerisinde iken, çevresel algı ve ekonomik algı (r= -0,32 ve 0,33<r<0,66) arasında orta şiddete yakın ve negatif bir ilişki mevcuttur. Aşağıda analiz sonuçlarının tablolaştırılmış hali görülmektedir. Bu tablolar katılımcıların vermiş oldukları cevapların, aritmetik ortalamalarına göre farklılaşıp farklılaşmadığını göstermektedir. 2 değişkenli ifadelerden oluşması sebebiyle t testi uygun görülmüştür. Bu sebeple uygulanan t testi sonuçları aşağıdaki şekilde oluşturulmuş ve yorumlanmıştır.

(11)

Tablo 5. Katılımcıların cinsiyete göre farklılıkları (t-testi)

Boyutlar Değişken Sayı (n) A. O. T p

Ekonomik Etkiler Erkek 246 3,3837

0,024 0,981

Kadın 139 3,3813

Olumsuz Sosyal Etkiler Erkek 246 2,9102

-0,380 0,704

Kadın 139 2,9424

Olumlu Sosyal Etkiler Erkek 246 2,6653

-2,453 0,015*

Kadın 139 2,8561

Çevresel Algı Erkek 246 3,1224

0,002 0,382

Kadın 139 3,1223

Ekonomik Algı Erkek 246 4,4612

1,686 0,093

Kadın 139 4,3237

n: sayı, A.O.: Aritmetik ortalama, T: t-istatistiği, p: anlamlılık *: p<0,05 düzeyinde anlamlı

Tablo 5’e bakıldığında katılımcıların cinsiyetine göre farklılık analizi sonucuna göre ekonomik etkiler, olumsuz sosyal etkiler, çevresel algı ve ekonomik algı boyutlarında herhangi bir anlamlı farklılığa rastlanılmamıştır. Olumlu sosyal etkiler boyutunda ise cinsiyete göre anlamlı farklılık söz konusudur. Bu anlamlı farklılık erkeklerin kadınlara göre olumlu sosyal etkilere boyutundaki ifadelere daha olumsuz tutum içerisinde olmalarından kaynaklandığı söylenebilir.

Tablo 6. Katılımcıların medeni haline göre farklılıkları (t-testi)

Ekonomik Etkiler Bekâr 82 3,4268

0,477 0,633

Evli 302 3,3709

Olumsuz Sosyal Etkiler Bekâr 82 3,0122

1,157 0,248

Evli 302 2,8974

Olumlu Sosyal Etkiler Bekâr 82 2,8537

1,600 0,110

Evli 302 2,7020

Çevresel Algı Bekâr 82 3,3659

3,238 0,002*

Evli 302 3,0563

Ekonomik Algı Bekâr 82 4,2561

-2,258 0,024*

Evli 302 4,4536

Tablo 6 incelendiğinde katılımcıların medeni haline göre, ekonomik etkiler, olumsuz sosyal etkiler ve olumlu sosyal etkiler boyutlarında anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Buna rağmen çevresel algı ve ekonomik algı boyutlarında medeni duruma göre anlamlı farklılıklar söz konusudur. Bu anlamlı farklılıklardan ilki çevresel algı boyutunda bekâr bireylerin evli bireylere göre daha olumlu bir tutum içerisinde olmalarından kaynaklıdır. Diğer anlamlı farklılığın söz konusu olduğu ekonomik algı boyutunda ise evli bireylerin bekâr bireylere göre daha olumlu tutum içerisinde olmalarından kaynaklandığı söylenebilir.

Tablo 7. Katılımcıların Karasu’da ikamet ettikleri yıllara göre farklılıkları (t-testi)

Ekonomik Etkiler 20 yıl ve altı 106 3,3491

-0,434 0,665 21 yıl ve üzeri 278 3,3957

Olumsuz Sosyal Etkiler 20 yıl ve altı 106 3,0377

1,763 0,079 21 yıl ve üzeri 278 2,8777

Olumlu Sosyal Etkiler 20 yıl ve altı 106 2,9245

3,191 0,002*

21 yıl ve üzeri 278 2,6619

Çevresel Algı 20 yıl ve altı 106 3,2170

1,433 0,154 21 yıl ve üzeri 278 3,0863

Ekonomik Algı 20 yıl ve altı 106 4,2925

-2,048 0,041*

21 yıl ve üzeri 278 4,4568

(12)

Tablo 7’ye bakıldığında ekonomik etkiler, olumsuz sosyal etkiler ve çevresel algı boyutlarında herhangi bir anlamlı farklılığa rastlanılmamıştır. Olumlu sosyal etkiler ve ekonomik algı boyutlarında ise ikamet sürelerine göre anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Bu anlamlı farklılık ilçede 20 yıl ve altı ikamet edenlerin 21 yıl ve üzeri ikamet edenlere göre daha yüksek aritmetik ortalamaya sahip olmalarının sebep olduğu söylenebilir.

Tablo 8. Turizm faaliyetlerinin gelirinizi arttırdığını düşünüyor musunuz? (t-testi)

Ekonomik Etkiler Evet 342 3,4123

1,406 0,166

Hayır 42 3,1429

Olumsuz Sosyal Etkiler Evet 342 2,8830

-2,746 0,006*

Hayır 42 3,2381

Olumlu Sosyal Etkiler Evet 342 2,7544

1,215 0,230

Hayır 42 2,5714

Çevresel Algı Evet 342 3,0439

-6,132 0,000*

Hayır 42 3,7619

Ekonomik Algı Evet 342 4,5322

8,968 0,000*

Hayır 42 3,4286

Tablo 8 incelendiğinde araştırma boyutlarına göre gelirinin arttığını düşünenler ile düşünmeyenler arasında tutumsal bir farklılık olup olmadığı incelenmiştir. Olumsuz sosyal etkiler, çevresel algı ve ekonomik etkiler boyutlarında anlamlı farklılıkların meydana geldiği görülmektedir. Özellikle dikkat çeken anlamlı farklılığın ekonomik algı boyutunda meydana geldiği söylenebilir. Turizm faaliyetlerinin gelirlerini arttırdığını düşünenler, gelirlerini arttırdığını düşünmeyenlere göre ekonomik algı boyutunda daha yüksek olumlu tutuma sahip olduğu görülmektedir.

Tablo 9. İşletmeniz hangi sektörde faaliyet göstermektedir? (t-testi)

Ekonomik Etkiler Turizm 135 3,2815

-1,558 0,120

Diğer 249 3,4378

Olumsuz Sosyal Etkiler Turizm 135 2,8222

-1,808 0,071

Diğer 249 2,9759

Olumlu Sosyal Etkiler Turizm 135 2,7556

0,400 0,689

Diğer 249 2,7229

Çevresel Algı Turizm 135 2,9778

-2,808 0,005*

Diğer 249 3,2008

Ekonomik Algı Turizm 135 4,5111

2,045 0,042*

Diğer 249 4,3574

Tablo 9 incelendiğinde KOBİ’lerin turizm veya turizm dışında herhangi bir sektörde faaliyet gösterip göstermediğine dair tutumlarında bir farklılık meydana gelip gelmediği incelenmiştir. Analiz sonucuna göre ekonomik etkiler, olumsuz sosyal etkiler ve olumlu sosyal etkiler boyutlarında herhangi bir farklılığa rastlanılmamıştır. Çevresel algı boyutunda turizm endüstrisinde faaliyet gösteren katılımcılar diğer sektörlere göre daha düşük aritmetik ortalama sahip olmalarından kaynaklanan bir farklılık söz konusudur. Diğer anlamlı farklılığa konu olan boyut ise ekonomik algıdır. Turizm endüstrisinde faaliyet gösteren katılımcılar diğer sektörlere göre ekonomik algı boyutunda daha olumlu tutuma sahip olduklarından dolayı anlamlı farklılığın meydana geldiği görülmektedir. Tablo 10 incelendiğinde birçok yaş grubunda farklılaşma meydana geldiği görülmektedir. Bu farklılıklar incelendiğinde sadece ekonomik etkiler boyutunda yaş’a göre anlamlı farklılığa rastlanılmamıştır.

Olumsuz etkiler boyutunda birçok yaş grubunda birbiri arasında anlamlı farklılıklar (p=0,001) mevcuttur. Bu

(13)

farklılıklar 18-33 yaş ile 34-41 ve 42-49 yaş grupları arasında meydana gelmiştir. Diğer farklılık ise 34-41 yaş ile 50 yaş ve üzeri yaş grubunda meydana gelmiştir. Genel çerçevede bakıldığında olumlu sosyal etkiler (p=0,000), çevresel algı (p=0,000), ekonomik algı(p=0,013) boyutlarında da yaş gruplarına göre anlamlı farklılıklar mevcuttur. Ayrıca bu anlamlı farklılıkların nedenlerini yaş gruplarının aritmetik ortalamalarına bakarak anlamak mümkün olacaktır.

Tablo 10. Katılımcıların yaşlarına göre farklılık analizi

Boyutlar F p 18-33 Yaş 34-41 Yaş 42-49 Yaş 50 ve Üzeri Tukey Ekonomik

Etkiler 0,298 0,827 3,3133 3,3923 3,4359 3,3519 Farklılık yoktur.

Olumsuz Sosyal Etkiler

5,785 0,001* 3,1687 2,7615 2,8462 3,0926

18-33 yaş ile 34-41 yaş ve 42-49 yaş arasında, 34-41 yaş ile 50 ve üzeri yaş arasında farklılık vardır.

Olumlu Sosyal Etkiler

7,210 0.000* 3,0602 2,6692 2,6667 2,5370

18-33 yaş ile 34-41 yaş, 42-49 yaş ve 50 ve üzeri arasında farklılık vardır.

Çevresel

Algı 15,629 0.000* 3,5181 2,8846 3,0171 3,3148

18-33 yaş ile 34-41 yaş ve 42-49 yaş arasında, 34-41 yaş ile 50 ve üzeri arasında farklılık vardır.

Ekonomik

Algı 3,641 0,013* 4,1928 4,4385 4,5043 4,4815

18-33 yaş ile 42-49 yaş arasında farklılık vardır.

*p0,05 olduğu için anlamlıdır. Burada A.O. aritmetik ortalamayı ve “p” olasılık değerini göstermektedir.

Aşağıdaki Tablo 11’e bakıldığında katılımcıların eğitim durumlarına göre boyutlar üzerindeki tutumlarının farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Anlamlılık değerleri incelendiğinde ekonomik etkiler (p=0,075) ve olumsuz sosyal etkiler (p=0,624) boyutlarında eğitim durumlarına göre herhangi bir anlamlı farklılık söz konusu değildir.

Olumlu sosyal etkiler (p=0,000), çevresel algı (p=0,014) ve ekonomik algı (p=0,000) boyutlarında ise eğitim durumlarına göre anlamlı farklılıklar meydana geldiği görülmektedir.

Tablo 11. Katılımcıların eğitim durumuna göre farklılık analizi

Boyutlar F p İlköğretim Ortaöğretim Lise Önlisans Lisans Tukey Ekonomik

Etkiler 2,145 0,075 3,2857 3,7714 3,3365 3,4455 3,2745 Farklılık yoktur.

0,655 0,624 3,0476 3,0000 2,8942 2,9505 2,8431 Farklılık yoktur.

14,125 0,000* 2,1667 2,5143 2,6923 2,7228 3,0980

İlköğretim ile lise, önlisans ve lisans arasında, ortaöğretim ile lisans arasında, lise ile lisans arasında, önlisans ile lisans arasında farklılık vardır.

Çevresel

Algı 3,177 0,014* 3,3571 3,2857 3,0962 3,1782 2,9412 İlköğretim ile lisans arasında farklılık vardır.

Ekonomik

Algı 5,845 0,000* 4,0952 4,3429 4,2981 4,4554 4,6373

İlköğretim ile önlisans ve lisans arasında, lise ile lisans arasında farklılık vardır.

(14)

Tablo 12’deki analiz bulgularına göre ekonomik etkiler boyutu (p=0,653) haricindeki tüm boyutlarda katılımcıların gelir durumlarına göre anlamlı farklılıklar meydana gelmiştir. Olumsuz sosyal etkiler (p=0,035), olumlu sosyal etkiler (p=0,000), çevresel algı (p=0,000), ekonomik algı (p=0,000) boyutlarında katılımcıların gelir durumlarına göre anlamlı farklılıklar mevcuttur. Bu anlamlı farklılıkların hangi gelir durumuna sahip katılımcılar arasında gerçekleştiği Tukey testi sonuç kısmında açıkça belirtilmiştir. Ayrıca gelir gruplarının aritmetik ortalamalarını da Tablo 12’den incelemek mümkündür.

Tablo 12. Katılımcıların gelir durumuna göre farklılık analizi

Boyutlar F p 2000-3000

TL

3001-4000 TL

4001 TL ve

üzeri Tukey Ekonomik

Etkiler 0,426 0,653 3,3963 3,4122 3,2917 Farklılık yoktur.

3,390 0,035* 3,0183 2,7905 2,9722

2000-3000 TL ile 3001-4000 TL arasında farklılık vardır.

23,314 0,000* 2,5122 2,7500 3,2083

2000-3000 TL ile 3001-4000 TL ve 4001 TL ve üzeri arasında, 3001-4000 TL ile 4001 TL ve üzeri arasında farklılık vardır.

Çevresel

Algı 15,448 0,000* 3,3598 2,9392 2,9583

2000-3000 TL ile 3001-4000 TL ve 4001 TL ve üzeri arasında farklılık vardır.

Ekonomik

Algı 26,339 0,000* 4,1280 4,6014 4,6667

2000-3000 TL ile 3001-4000 TL ve 4001 TL ve üzeri arasında farklılık vardır.

*p0,05 olduğu için anlamlıdır. Burada A.O. aritmetik ortalamayı ve “p” olasılık değerini göstermektedir.

Aşağıdaki Tablo 13’teki veriler incelendiğinde katılımcıların gelir durumunda olduğu gibi sektör tecrübelerine göre de sadece ekonomik etkiler boyutunda herhangi bir anlamlı farklılığa rastlanılmamıştır.

Tablo 13. Katılımcıların sektör tecrübelerine göre farklılık analizi.

Boyutlar F p 1-5 Yıl 6-10 Yıl 11-15 Yıl 16 Yıl ve üzeri Tukey Ekonomik

Etkiler 0,156 0,926 3,3506 3,4000 3,4151 3,3279 Farklılık yoktur.

4,421 0,005* 3,0909 2,9000 2,7264 3,0984

1-5 yıl ile 11-15 yıl arasında, 11-15 yıl ile 16 yıl ve üzeri arasında farklılık vardır.

4,935 0,002* 3,0130 2,7214 2,6038 2,6393

1-5 yıl ile 6-10 yıl, 11-15 yıl ve 16 yıl ve üzeri arasında farklılık vardır.

Çevresel

Algı 9,235 0,000* 3,4545 3,0357 2,9245 3,2459

1-5 yıl ile 6-10 yıl ve 11- 15 yıl arasında, 11-15 yıl ile 16 yıl ve üzeri arasında farklılık vardır.

Ekonomik

Algı 6,272 0,000* 4,1169 4,4357 4,5189 4,5410

1-5 yıl ile 6-10 yıl, 11-15 yıl ve 16 yıl ve üzeri arasında farklılık vardır.

*p0,05 olduğu için anlamlıdır. Burada A.O. aritmetik ortalamayı ve “p” olasılık değerini göstermektedir.

Katılımcıların sektör tecrübelerine göre olumsuz sosyal etkiler (p=0,005), olumlu sosyal etkiler (p=0,002), çevresel algı (p=0,000) ve ekonomik algı (p=0,000) boyutlarında anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Bu farklılıklar olumsuz sosyal etkiler boyutunda 1-5 yıl ile 11-15 yıl arasında, 11-15 yıl ile 16 yıl ve üzeri arasında meydana gelmiştir. Olumlu sosyal etkiler boyutunda 1-5 yıl ile 6-10 yıl, 11-15 yıl ve 16 yıl ve üzeri arasında, çevresel algı