Eğitim Yönetimi. Hazırlayan. Doç. Dr. Adnan Boyacı

(1)

Hazırlayan

Eğitim Yönetimi

Doç. Dr. Adnan Boyacı

(2)

Ünite 2: Yönetim Süreçleri

• Karar alma

• Planlama

• Örgütleme

• İletişim

• Etki

• Eşgüdüm (Koordinasyon)

• Denetleme ve değerlendirme

İçindekiler

(3)

Giriş

Henri Fayol Urwick

ve Gulic

(4)

Karar alma

• Karar alma, fırsatlar değerlendirilirken,

problemlerin çözümünde, çatışma önleme ve çözümünde, örgütsel değişim olayında

kısacası bütün yönetim süreçlerinde

karşılaşılan bir durumdur

(5)

Karar alma

• Karar türleri (Lunnenburg ve Ornstein)

• Örgütün hali hazırda var olan bilgi birikimi ve deneyimlerinin karar almada kullanılmasına

programlanmış kararlar denir. Yapılandırılmamış ve rutinleşmemiş süreçler içerisinde alınan kararlar da programlanmamış kararlar olmaktadır. Bazı

programlanmamış kararlar ise stratejik kararlardır.

Örgütün uzun vadeli etkililiğinde önemli rol oynarlar.

(6)

Karar alma

• Karar alma süreci

• Geleneksel yaklaşıma göre 2 tür karar alma süreci vardır (March):

• Rasyonel karar alma süreci

• Sınırlı rasyonel karar alma süreci (İlk ortaya

atan Simon)

(7)

Karar alma

• Karar alma süreci

• Tatmin edici strateji

• Ortamsal rasyonelite

• Gelişimci model

• Çöp sepeti modeli

• Vroom ve Yetton’un karar ağacı modeli

(8)

Karar alma

• Grupla karar alma

• Karar alma grubu etkin bir şekilde yönetilirse:

• Bireysel karar almanın sınırlılıkları bertaraf edilebilir.

• Nitelikli kararlar üretilir.

• Karar alternatifleri konusunda daha yaratıcı kararlar alınabilir.

• Paydaşların kararı benimsemesi daha kolay olur.

• Farklı bakış açılarına sahip kişiler karar alma sürecinde ele alınan alternatiflerin güçlü ve zayıf yönlerini daha rahat fark edebilir.

(9)

Karar alma

• Grupla karar alma

• Karar alma grubu etkin bir şekilde yönetilemezse:

• Paydaşların motivasyonu düşük ve sorumluluk almak istemiyorlarsa

• Paydaşlar katılıma zorlanıyorsa

• Gruptaki paydaşlar ele alınan konu hakkında yeterli bilgiye sahip değilse

• Paydaşların farklı fikirleri olduğu halde gruptaki genel eğilime göre hareket etmek durumunda kalmışlarsa (grup düşüncesi…)

• Yöneticiler grupla karar alırken sorumluluğu paylaştıkları için daha fazla risk alma yoluna gidiyorlarsa (risk yöneltme…)

(10)

Planlama

• Planlama genel bir ifadeyle bir kararın

nasıl uygulanacağına, örgütün hedefine

nasıl ulaşacağına dair bir yol haritasıdır.

(11)

Planlama

• Planlamanın temel öğeleri (Gorton ve Schneider): Ardışık olarak:

• 1. Görev tanımın yapılması

• 2. Gerekli olan fiziki ve insan kaynağının belirlenip planın içerdiği zaman diliminin belirlenmesi

• 3. Planlanan işi yapacak insan kaynağının belirlenmesi

• 4. Görev tanımlarının yapılması ve her görevin ehil olan kişilere verilmesi

(12)

Planlama

• Planlamanın temel öğeleri (Gorton ve Schneider): Ardışık olarak:

• 5. Kişiler ve birimler arasında koordinasyon merkezinin kurulması

• 6. Yetkinin kademeleştirilmesi ve kişiler arasında ast-üst ilişkisinin tanımlanması,

• 7. Kimin hangi görevi ne şekilde denetleyeceğinin belirlenmesi

• 8. Süreçte yer alana kişiler ve birimler arasında iletişimin sağlanması

• 9. Uygulamanın nasıl ve hangi ölçütlere göre değerlendirileceğinin belirlenmesi

(13)

Planlama

• Planlamanın ilkeleri (Başaran ve Çınkır)

• Amaçlara uygunluk

• Bütünlük

• Ölçülebilirlik

• Geliştirilebilirlik

• Süreklilik

• Güvenilirlik

• Yalınlık

• Tutumluluk

(14)

Planlama

• Eğitim planlamasının aşamaları (Karakütük)

• Süre yönünden

• Ölçek yönünden

• Zorunluluk yönünden

• İçerik yönünden

• Eğitim türü yönünden

(15)

Planlama

• Eğitim planlamasının aşamaları (Ewy)

• Misyon ve ortak amaç belirleme

• İç çevrenin değerlendirilmesi

• Dış çevrenin değerlendirilmesi

• Planlama sayıltılarının belirlenmesi

• Strateji geliştirme

• Stratejilerin okulun iç-dış bütün paydaşlarıyla paylaşılması

• Değerlendirme ölçütlerinin belirlenmesi ve değerlendirme sürecinin tanımlanması

• Stratejinin uygulanması

• Sonuçların değerlendirilmesi

(16)

Planlama

• Planlamada gözetilecek prensipler (Pink)

• Sürece liderlik edecek yönetimin bulunması (tercihan üst yönetim)

• Üst yönetimin sürece desteğinin sağlanması

• Öğretmen ve diğer yöneticilerin planlama sürecindeki ihtiyaçları karşılanmalıdır.

• Süreç için personelin yeterliliği düşükse örgütün personel geliştirme sürecine girmesi gerekir.

• Süreç için materyal ve teknoloji desteği sağlanmalı gerekliyse personele bunların eğitimi verilmelidir.

(17)

Planlama

• Planlamada gözetilecek prensipler (Pink)

• Uygulamanın ne şekilde kontrol edileceği ve değerlendirileceği belirlenmelidir.

• Planı uygulayanlara yeterince zaman verilmeli, iş yükleri gözden geçirilmelidir.

• Planla ilgili paydaşlar süreç içerisindeki karar alma mekanizmalarına katılmalıdırlar.

• Süreç içerisinde yeterli finansal destek sağlanmalı ve bütçeleme buna göre yapılmalıdır.

(18)

Örgütleme

• Günümüzde genel eğilim karmaşıklaşmış

gereksinimlerin alanlarında uzmanlaşmış ve

özelleşmiş örgütler yoluyla karşılanması şeklinde olmaktadır. Bu nedenle alanında uzman bireylerin yaptıkları işin diğer parçalarıyla bütünleşmesi

gerekmektedir. Bu da örgütleme süreciyle olmaktadır.

(19)

Örgütleme

•Örgütleme sürecinin informal yani insan boyutunu yönetebilmeyi ifade ederken formal yanı yapı kurma,

kadrolama ve donatımı ifade eder…

(20)

Örgütleme

• Yapı kurma (Griffin ve Moorhead): Örgüt yasının kurulması demek:

• İş bölümü yapılması

• Bölünen işlerin uzmanlaşmış birimlere verilmesi

• Üstlendikleri sorumluluk oranında yetkilendirilmesi

• Yetkinin kademeleştirilmesiyle birim ve kişiler arasında bir hiyerarşik düzen kurulması

• Yönetim aralığının belirlenmesi

(21)

Örgütleme

• Örgütleme yaklaşımları

• İşlevsel örgütleme

• Süreçsel örgütleme

• Amaçsal örgütleme

• Destekli amaçsal örgütleme

• Bölgesel örgütleme

(22)

Örgütleme

• Yönetim (kontrol) aralığının belirlenmesi

• Örgüt hiyerarşisine ve işin karmaşıklığına göre değişir. Karmaşık ve üst düzeyde

bulunan işler için kontrol aralığı nispeten

dar, iş karmaşık değilse daha geniş olabilir.

(23)

Örgütleme

• Yönetim (kontrol) aralığının belirlenmesi (Mintzberg):

• Örgütteki uzmanlaşma düzeyi ve ihtiyaç duyulan eş güdüm

• Kontrol edilen birimlerde yapılan faaliyetlerin ne kadar birbirine benzediği

• Astların ihtiyaç duyduğu bilgi ve yönlendirme düzeyi

• Astların ne ölçüde yönlendirmeye ve yardıma ihtiyaç duydukları

(24)

Örgütleme

• Yönetsel hiyerarşinin oluşturulması

• Yönetsel hiyerarşi örgütte eşgüdümü sağlar. Dar kontrol aralığına sahip örgütler yönetim hiyerarşilerinde birçok amir barındırır. Emir komuta zinciri ve yetki ve

sorumlulukların dağıtılması en önemli konulardır. Örgütte yetki ve sorumluluklar üstten alta doğru birimleri

atlamadan ve diyagonal bir yol izlemeden akmasıdır. Yetki- sorumluluk dengesinin gözetilmesi çok önemlidir.

(25)

Örgütleme

• Merkezileşme/Yerelleşme

• Örgütte gücün nasıl dağıldığına ilişkindir.

Yerelleşmiş örgütlerde güç ve karar alma

mekanizmaların katılım örgüt tabanına daha yakınken; merkeziyetçi örgütlerde üst

yönetimde toplanmıştır.

(26)

Örgütleme

• Kadrolama

• Örgütleme sürecinde yapı kurulduktan sonra yapı insan öğesiyle donatılır. Bu süreç örgütün insan kaynağını

geliştirmesiyle ilgilidir.

(27)

Örgütleme

• Donatım

• Çalışanların gerekli alt yapı, malzeme ve teknolojiyi edinmesi anlamına gelir. Bunun dışında çalışma

ortamının tasarımı, donanımı veya insan makine etkileşimi çalışanın hem fiziksel hem de psikolojik donanımını etkileyebilir. Bu nedenle çalışma

ortamında ergonomik tasarımlar da önemlidir.

(28)

Örgütleme

• Anlayış gösterme

• Örgüt yapısının informal yönüyle ilgilidir. Argyris’e göre anlayış göstermeden uzak çalışma ortamı örgütteki bireylerin bütün potansiyellerini

göstermeden iş yapmalarına sebep olur. Bürokratik yapı ile bireyin ihtiyaçları çatışma halindedir.

Çünkü bürokratik yapı doğası gereği baskıcıdır.

(29)

İletişim

• Belirli duyguların, düşüncelerin, bilgilerin iki ya da daha çok kişi arasında paylaşılması, anlamların

ortaklaştırılması sürecidir. Yönetsel işlevleri yerine

getirmek için tüm bilgiler iletişim yolu ile toplanır ve

iletişi yolu ile diğer insanlara yayılır (Balcı ve Aydın).

(30)

İletişim

• İletişim süreci

• Mesajın oluşması

• Mesajın söz, sembol, işaret gibi yollarla kodlanması. (bu kodlamalar iletilir, mesajın kendi değil)

• Mesajın taşıyıcı kanalıyla alıcıya iletilmesi.

• Mesajın alıcı tarafından alınması (iletişimi engelleyen bariyerler çoğunlukla bu basamakta, gürültü vb…)

(31)

İletişim

• İletişim süreci

• Alınan mesajın alıcı tarafından çözümlenmesi

• Alıcının bu mesajı kabul edip etmeyeceğine dair verdiği karar alma süreci

• Alıcı artık ya hemen mesaja göre uygulamaya geçer ya da sonra kullanmak üzere depolar.

• Son olarak alıcıdan gönderene dönüt (geribildirim) verilir.

(32)

İletişim

•İletişim türleri

•Genel olarak sözlü ve sözsüz iletişim olarak 2’ye ayrılır. Sözsüzler: Jest,

mimik, giyim tarzı, göz kontağı vb…

(33)

İletişim

• İletişim türleri

• Formal ve informal iletişimden (Gürsel) söz etmek de mümkün. Formal iletişim:

• Yukarıdan aşağıya

• Aşağıdan yukarıya

• Yatay

• Çapraz

(34)

Etki

• Etki (Aydoğan), bir insanda davranış değişikliğine sebep olan herhangi bir eylem…

• Etkileme süreci (Gürsel), bir kişinin diğer bir kişiyi

istenen davranışa yöneltme, harekete geçirme süreci…

• Etkileme gücünün kaynağı (Açıkalın), uzmanlık, ilgi, ödül,

ceza, makam ve güçsüzlük

(35)

Etki

• Etkile taktikleri (Yukl ve Tracey)

• Rasyonel ikna

• İlham vericilik

• Danışma

• Kendini beğendirmek (Gözüne girmek)

• Değişim (Takas): Kazan – Kazan

• Kişsel çekicilik

• Koalisyon

• Yasal dayanak sunmak (Meşrulaştırmak)

• Baskı

(36)

Etki

• Bursalıoğlu, etkilemenin yolları hakkında farklı bir sınıflandırma ortaya koyar:

• Etkilemenin dış yolları: Yetki, ,enformasyon ve hizmetiçi eğitim

• Etkilemenin iç yolları: Bireysel ihtiyaçların

karşılanması, karar sürecine katılım imkânı,

çalışanların örgütü benimsemesi

(37)

Eşgüdüm (Koordinasyon)

• Genel olarak amacın gerçekleştirilmesi için birbirine bağlı parçaların karşılıklı bağlantı ve ahenk içerisinde

yönetilmesidir.

(38)

Eşgüdüm (Koordinasyon)

• Eşgüdüm sağlama yaklaşımları:

• Yatay eşgüdüm

• Dikey eşgüdüm

• Plan ile eşgüdüm

• Karşılıklı uyum

(39)

Eşgüdüm (Koordinasyon)

• İş birliği ve Eşgüdüm :

• Arasındaki fark: İş birliği örgüt çalışanlarının ortak bir amaç çalışmasını ifade ederken;

eşgüdüm, çalışanların birbirinden haberdar

olmalarını, hedef doğrultusunda organize ve

uyumlu hale gelmelerini ifade eder.

(40)

Denetleme ve Değerlendirme

• Denetim, örgütte belirlenen hedeflerin ne

kadarının gerçekleştiği, süreç içerisinde aksayan ya da iyiye giden yönlerin neler olduğu

hakkında dönüt veren, sürecin geliştirilmesine

fırsat veren döngüsel bir mekanizmadır.

(41)

Denetleme ve Değerlendirme

• Değerlendirme, denetim sürecinde toplanan bilginin geçerli bir ölçütle kıyaslanarak yorumlanması ve

yargıya varılması sürecidir. Bu nedenle

değerlendirmeyi yapan kişinin, uzmanlık alanı, kişilik

özellikleri, çalışanlara yönelik tutumu, görüş, inanç

ve duyguları değerlendirme süreci sonunda varılana

yargıyı etkileyebilir.

(42)

Denetleme ve Değerlendirme

• Klasik yönetim yaklaşımına göre denetim;

astların kontrolü ve değerlendirilmesi süreci olarak algılanırken; çağdaş

yaklaşımlara göre bir rehberlik ve gelişim

süreci olarak tanımlanmıştır.

(43)

Denetleme ve Değerlendirme

• Denetim ve Değerlendirme Sürecinin İşleyişi (Başaran ve Çınkır);

• Ölçünleme

• Ölçme

• Karşılaştırma

• Düzeltme

(44)

Denetleme ve Değerlendirme

• Türk Eğitim Sistemi’nde Denetim

• Kurum Teftişi: Okul müdürü kurumu denetler, her türlü eksiklikleri giderir.

• Ders Teftişi: Ortaöğretim düzeyinde bakanlık müfettişleri (Şimdi: Milli Eğitim Denetçileri), ilköğretim düzeyinde eğitim müfettişleri (Şimdi: İl Eğitim Denetmenleri) tarafından yapılır.

• Müfettişlerin görevleri: İnceleme-araştırma, rehberlik ve yetiştiricilik, denetim ve kontrol, soruşturma.

(45)