İSG YÖNETİM SİSTEMLERİNDE RİSK YÖNETİMİ

İSG YÖNETİM SİSTEMLERİNDE RİSK YÖNETİMİ

Risk değerlendirmesini doğru anlamak için iki temel kavram bilinmelidir

TEHLİKE RİSK

Tehlike ve risk aynı şey değildir.

TEHLİKE:

Çalışma çevresinin fiziki kusurları ve insanların hatalı davranışları gibi

nedenlerle çalışana, işyerine ve çevreye zarar veya hasar verme potansiyeli

RİSK:

Tehlikelerden kaynaklanabilecek bir olayın, meydana gelme olasılığı ile bu olayın sonuçlarının ortaya çıkardığı zarar, hasar veya yaralanmanın şiddetinin bileşkesi

RİSK TEHLİKENİN SONUCUDUR

Risk = O x Ş O : Olabilirlik Ş: Şiddet

TEHLİKE RİSK

Çalışma ortamı:kapalı alan Bir kuyuda benzinle çalışan bir pompayı kullanan (yetersiz havalandırılmış alan) işçilerinkarbonmonoksitten zehirlenme olasılığı

Enerji:Elektrik İzolasyonu yetersiz olan elektrikli bir el aletinin kullanan işçiyi çarpma olasılığı

Elle Taşıma 40 Kg ‘lık yükleri taşıyan bir işçinin sırt incinmesine maruz kalma olasılığı

Gürültü Sürekli ses şiddet düzeyi 85 dB(A) nın üzerinde olan bir makinanın yanında çalışan işçilerin sürekliişitme kaybına maruz kalma olasılığı

Gürültü Bir ofiste çalışanların sabit 75 dB(A) nın altında düşük gürültü düzeyinde maruz kalmaları sonucu yorgunluk, endişe, kaygı ve/veya saldırganlık şeklinde strese girme olasılığı

Madde:Bulaşıcı kan Bulaşıcı bir hastalığı bulunan bir hastadan kan örneği alırken enjeksiyon yaralanmasına bağlı olarak ortaya çıkabilecekbulaşıcı hastalık olasılığı

Kabul Edilebilir Risk

Kanuni zorunluluklar ve İşletmenin kendi iş sağlığı ve güvenliği politikası ve uygulamaları dikkate alındığında, kabul edebilecek düzeye indirilmiş risk

Risk Değerlendirmesi

Çalışma ortamı, şartları ya da çevrede var olan tehlikelerden kaynaklanan riskleri, sistematik bir yolla ortaya çıkarmak, yok etmek veya kabul edilebilir seviyeye indirmek için, nitel ve nicel yöntemler kullanılarak yapılan

çalışmalardır.

RİSK ANALİZİ METODLARI

Birincil risk analizi (Preliminary risk analysis)

Risk değerlendirme karar matrisi (Risk assessment decision matrix) Tehlike ve işletilebilme çalışması metodolojisi (Hazard & operability studies, HAZOP)

Olası hata türleri ve etkileri analizi (Failure mode effects analysis, FMEA)

Olursa ne olur? (What If analysis)

İş Güvenlik analizi (Work safety analysis) Hata ağacı analizi (Fault tree analysis) Olay ağacı analizi (Event tree analysis)

Güvenlik bariyeri analizi (Safety barrier analysis) Kontrol listeleri (Check lists)

BİR ÖRNEK ÇALIŞMA

ÜZERİNDE RİSK YÖNETİMİNİ ANLAMA

• Amaç: işyerlerindeki çalışma koşulları,makine ve tesisat,

kullanılan hammaddeler, insan ve organizasyon hatalarından

kaynaklanan tehlikeler de dikkate alınarak Çalışanların sağlık

ve güvenliklerini etkileyebilecek tüm unsurların belirlenerek

değerlendirilmesi ve risklerinin kontrol altına alınması için

kılavuzun hazırlanmasıdır.

• a-İşyerindeki tehlike kaynakları belirlenmiş,

• b-Ana tehlike kaynaklarından İşlemler (operasyonlar) den kaynaklanan tehlikelerin belirlenmesi yapılmış,

• İşlemler (operasyonlar) den kaynaklanan

tehlikelerden, İşlemlerden çıkan gürültünün neden olduğu tehlikeler konusu seçilerek risk analizi ve

değerlendirilmesi yapılmıştır.

İŞLEM SIRASI

• Bilgilendirme

• Tehlike Belirleme ve Risk Değerlendirme ekiplerinin Oluşturulması;

• Tehlike Kaynaklarının Belirlenmesi

• Tehlikelerin Belirlenmesi

• Seçilmiş bir tehlikenin risk analizinin yapılması

– Yöntem ve Kriterlerin belirlenmesi – Tehlikenin değerlendirilmesi

– Sonucun değerlendirilmesi – Risk faktörünün hesaplanması – Risk faktörünün değerlendirilmesi

Bilgilendirme

• Risk analiz çalışması yapılacak olan kuruluşlardan seçilen personele, iş sağlığı güvenliği mevzuatı ile risk analizi

konusunda 1 saatlik ön bilgilendirme eğitimi yapılmıştır.

Tehlike Belirleme ve Risk Değerlendirme ekiplerinin Oluşturulması;

• İşletmenin özelliğine göre Genel Müdürlüğümüz uzmanları

nezaretinde tehlikeleri belirlemek ve risk değerlendirmesi

yapmak üzere ekipler belirlenmiştir

Tehlike Kaynaklarının Belirlenmesi:

Kurulan ekiple birlikte işyeri vaziyet planı ve iş akış şemaları ile kullanılan ham, yarı mamul maddeler de dikkate alınarak işyerindeki tehlike kaynakları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir

• I. İşler

• II. İşlemler

• III. Kullanılan Maddeler

• IV. Makine ve donanımlar

• V. Kişiler (

• VI. Organizasyonlar

• VII. Çevre

• VIII. Etkileşimler

Seçilmiş bir tehlikenin risk analizinin yapılması

İşyerinde daha önce de iş kazalarına sebep olmuş olan İşlemlerden çıkan gürültüden kaynaklanabilecek

riskler uygulamalı örnek risk analizinin konusu olarak seçilmiştir. Risk derecelendirme yöntemi ile yapılan çalışmada

R = O X Ş

formülü kullanılmış ve R= Risk

• O= Olabilirlik

• Ş= Şiddet (Zararın Derecesi)

Olarak ifadelendirilmiştir .

Tehlike olabilirliğinin belirlenmesi

• Olabilirlik Ortaya çıkma sıklığı / frekans için derecelendirme basamakları

--- ---

• 1-ÇOK KÜÇÜK Yılda Bir

• 2-KÜÇÜK Üç Ayda Bir

• 3-ORTA Ayda Bir

• 4-YÜKSEK Haftada Bir

• 5-ÇOK YÜKSEK Her Gün

Olası sonuçlar ve zararın şiddeti

Şiddet Derecelendirme

--- ---

• 1-ÇOK HAFİF :İş saati kaybı yok, ilkyardım gerektiren

• 2-HAFİF :İş günü kaybı yok, ilkyardım gerektiren

• 3-ORTA :Hafif yaralanma, tedavi gerekir

• 4-CİDDİ :Ölüm, Uzuv kaybı, meslek hastalığı

• 5-ÇOK CİDDİ :Birden çok ölüm, sürekli iş göremezlik

• Değerlendirme:

• İşyerinde yapılan ölçümlerde 80 dBA üzerinde gürültü tespit edilmiştir.

İşyerinde yapılan odyometrik testte çalışanların yaklaşık %25 inde

mesleki maruziyete bağlı işitme kaybı tespit edilmiştir. Çalışanların %75 inde etkilenme tespit edilmemiştir, ancak gürültünün etkilerinin kalıcı meslek hastalığı olarak görülebilmesi en az üç yıllık bir maruziyet süresi gerektirdiğinden bu durum etkilenmenin olmadığı anlamına

gelmemektedir.

• İşyerinde yapılan gözlemlerde çalışanların gürültü konusunda yeterli bilince sahip olmadıkları, kişisel koruyucu kullanımında gerekli

hassasiyeti göstermedikleri belirlenmiştir.

• Tüm bu hususlar dikkate alınarak yapılan değerlendirmede çalışanların gürültüden etkilenme olabilirliği 5(çok yüksek) olarak belirlenmiştir.

O=5

• Değerlendirme:

• İşyerinde çalışanların gürültüden etkilenmeleri kaçınılmazdır. Burada en önemli etkilenme sonucu İletim veya algı tipi işitme kaybının

oluşmasıdır.Kısa süreli etkilenmelerle oluşan algı tipi işitme kaybı dışında, bu kayıpların bir daha tıbbi yöntemlerle geri kazanılması mümkün değildir. Kaybın oluşması uzun yıllara yayılsa ve arada

müdahale için yeterli zaman olsa bile geri telafisinin mümkün olmaması olayın şiddetinin 3(orta hafif yaralanma, tedavi gerektirir) olarak

belirlenmesi kararında etkili olmuştur.

Ş=3

Risk faktörünün hesaplanması:

• Olabilirlik ve şiddet belirlendiğine göre ikisinin çarpımı;

• R=OXŞ

R=5X3=15

R=15

• Risk faktörü olarak elde edilmiştir.

RİSK DÜZEYİ VEYA RİSK SKORU

SONUÇ

OLABİ LİRLİK

ÇOK CİDDİ

5

CİDDİ 4

ORTA 3

HAFİF

2

ÇOK HAFİF

1

ÇOK YÜKSEK 5

YÜKSEK 4

ORTA 3

DÜŞÜK

2

YÜKSEK 25

YÜKSEK

20

YÜKSEK 20

YÜKSEK 15

YÜKSEK 16

YÜKSEK

15

ORTA 10

ORTA 12

ORTA 12

ORTA

10

ORTA

8

ORTA

ORTA 8

DÜŞÜK

DÜŞÜ K

DÜŞÜK

5

DÜŞÜK

4

DÜŞÜK 3 DÜŞÜK

2

Kabul edilebilirlik

• 15, 16, 20, 25 KABUL EDİLEMEZ RİSK Bu risklerle ilgili hemen çalışma yapılmalı

• 8,9 ,10, 12 DİKKATE DEĞER RİSK Bu risklere

mümkün olduğu kadar çabuk müdahale edilmeli

• 1, 2, 3,4, 5, 6 KABUL EDİLEBİLİR RİSK Acil tedbir

gerektirmeyebilir

Risk değerlendirmesi için olasılık ve sonuç diyagramı

A

B

C Kabul edilemez

Gri Bölge

Kabul edilebilir Olasılık

Risk faktörünün değerlendirilmesi;

• tanımlanan risk matrisimiz ve kabul edilebilirlik sınırlarımıza göre bu

değer dikkate değer riske yakın

kabul edilemez risktir . İşin önemine göre durdurma imkanı yoksa bile mümkün olduğu kadar çabuk

müdahale edilmelidir.

25 20

20 16 5

4

3 2 1

5 4 3 2 1

9 15 12

15 12

4

1 2

3 4

5

10 8 6

10 5 8

6

4 3 2

Alınması gerekli önlemler ekibimiz tarafında aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

• İşyerindeki tüm işlem ve operasyonlardaki gürültü oluşturma kaynakları belirlenmeli, bu kaynaklarda gürültü seviyeleri tespit edilmelidir.

• Çalışanların işyerindeki gürültüden etkilenme düzeyleri ölçümlerle tespit edilmelidir.

• Var ise gürültüye bağlı mesleki etkilenme başlamış olanlar kontrol ve tedavi altına alınmalıdır.

• İşe yeni alınacak kişilerin klinik muayeneleri yapılmalı, işitme seviyeleri belirlenmelidir.

• İşyerinde gürültü oluşturan makine ve ekipmanların imalatçı bilgilerine ulaşılarak daha az gürültü çıkaranları varsa tercih edilmelidir.

• Makine ve ekipmanları tesis ve montajın da gürültü azaltıcı yöntemler araştırılarak tercih edilmelidir.

• Mümkünse gürültü çıkaran makine ve ekipmanların diğer bölümlerden ayrılarak daha fazla kişinin etkilenmemsi yolları araştırılmalıdır.

• Gürültü seviyesi istenilen düzeye düşürülemez ve kontrol edilemez ise kişisel koruyucu kullanımına gidilmelidir.

• Kişisel koruyucu seçiminde işyerindeki gürültünün şiddeti, frekansı süreleri ve çalışanların özellikleri dikkate alınmalıdır.

• Çalışanlar kişisel koruyucu kullanımı konusunda eğitilmeli ve kullanım alışkanlığı kazandırılmalıdır.

• Başka bir engeli yoksa yüksek gürültülü kısımlarda işitme özürlülerin çalıştırılması tercih edilebilir.

• Çalışanların periyodik sağlık muayeneleri yapılmalı ve özellikle işyeri ortamında gürültüden etkilenme durumları belirlenmelidir.

• Etkilenme tespit edilenler derhal bölümden ayrılmalı gerekirse kontrol ve tedavi altına alınmalıdır.

• Konu hakkında çalışan personel bilgilendirilmeli, alınacak önlemler ilgili personelin de katılımı ile belirlenmeli ve uygulanmalıdır.

• Tüm bu çalışmalar Gürültü Yönetmeliği dikkate alınarak yapılmalıdır.

KARARLAŞTIRILAN ÖNLEMLERİN UYGULANMASI

• Yukarıda belirlenen önlemlerin uygulanması için işyerinin kaynakları ve imkanları değerlendirilerek bir eylem planı yapılmalı ve bir takvim oluşturulmalıdır.

• Eylem planında yapılacak işler detaylandırılmalı ve her bir safhasının sorumluları belirlenmelidir.

• Planın tamamının uygulanmasından bir üst düzey yetkili sorumlu olarak belirlenmelidir.

• Belirlenen takvim en kısa zamanda uygulamaya konulmalıdır.

• Kararlaştırılan uygulama planı gerçekleştirildikten sonra çalışmalar belirli bir süre izlenmeli, aksaklıklar veya

yetersizlikler tespit edilirse yeni iyileştirme planları yapılmalı

ve uygulanmalıdır.

PERİYODİK RİSK ANALİZLERİNİN YAPILMASI

• İşyerindeki tehlikelerin büyüklüğü, çalışan sayısı, çalışanların eğitim durumu, teknolojik değişmeler ve yasal şartlar da dikkate alınarak risk değerlendirmesi çalışmaları için bir periyot belirlenmeli ve bu çalışmalar tümüyle tekrar

edilmelidir.

Ayrıca;

• Yeni bir makine veya ekipman alınması durumunda,

• Teknoloji değişikliğinde,

• Üretim tarzı ve şekli değiştiğinde,

• Personel yapısında ciddi anlamda değişiklik olduğunda,

• İş Kazası ve meslek hastalıkları durumunda

• İş Sağlığı Güvenliği kurulu veya uzmanının gerek görmesi halinde

• Yeni hammadde ve/veya yarı mamul maddelerin üretime sürecine girmesi durumunda

• Yeni bir mevzuatın yürürlüğe girmesi veya mevcut mevzuatta değişiklik yapılması durumunda

RİSK DEĞERLENDİRMESİ YOLUYLA RİSK ANALİZİ

Risk Değerlendirmesi

Risk Seviyesi

Olabilirliği, şiddeti ve etkilenen insan

sayısını düşün

Riskle uğraşma

1.

2.

3.

Ne zaman

değerlendir

Tehlikeyi ortadan kaldır.

Tehlikeden uzaklaş

İşyerinde önlem al.

veya

veya

Risk ortaya çıktı Tehlike&

insan bir arada

Risk değerlendirmesi sürecinde;

– Neredeyse kayıp verecek olaylar (ramak kalma) – Meydana gelen tehlikeler

– Kayıpla sonuçlanmayan olaylar – Alışılmadık olaylar

dikkate alınmalıdır.

RAMAK KALMA - UCUZ ATLATMA

Bir şeyin olacağı kesin olarak bilinir ama henüz olmamıştır.

Önleyici tedbirler burada çok önemlidir.

İşveren olayları ve ucuz atlatmaları bilmelidir.

İLETİŞİM

Kuruluşlarda herkesin katılımını sağlamak çok zordur.

Riskleri en aza indirmek istiyorsanız iletişimde çok iyi olmalısınız.

İletişim ANAHTAR sözcüktür.

Suçlamayalım.

Sorumluluk alalım.

Sadece kendimiz için değil, Başkaları için de yapalım

RİSK YÖNETİMİ-İNSAN HATASINI ANLAMA

RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN KALİTESİ Bütün tehlikeleri tanımladınız mı?

Uygun bir metod kullandınız mı?

Riskleri doğru değerlendirdiniz mi?

İlgili alanlarda önceliklerinizi belirlediniz mi?