TAPU VE KADASTRO GENEL MÜDÜRLÜÚÜ’NÜN KURULUÞU VE GEL‹Þ‹M‹
Dr. Erdal KÖKTÜRK
Anadolu Selçuklu Devletinin enkaz› üzerinde ve onun bir devam› olarak te- okratik monarßi biçiminde belirmiß ve koßulsuz boyun e¤ilen padißah›n mutlak otoritesine dayanarak gelißmiß bulunan Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nda toprak mülkiyeti, kendine özgü farkl›l›klar› olmakla beraber, daha çok Sel- çuklu Devletinde biçimlenen mülkiyetle, ‹slam toprak hukukunun etkisinde kalm›ß; arazi hukuku, Kuran’› Kerim, iradeler ve bunlara dayanan fetvalarla düzenlenmißtir.
Temelini miri topraklar üzerinde “timar rejimi”nin olußturdu¤u Osmanl›
devlet yönetimi, Cumhuriyetin kurulußuna kadar (1923), baßl›ca üretim arac›
olan topra¤›n merkezden denetimine dayanarak varl›¤›n› sürdürmüßtür. Os- manl› ‹mparatorlu¤u’nda benimsenen mülkiyet anlay›ß› ve izlenen toprak po- litikas›n›n bir sonucu olarak, Tanzimat’›n ilan›na kadar (1839), taß›nmazlar›n sicilleri devlet taraf›ndan tutulmam›ß ve günümüzdeki içeri¤iyle bir tapu sis- temi ve bundan sorumlu bir kuruluß olußmam›ßt›r. Bu dönemin özellikleri, ta- ß›nmazlar›n türlerine göre edinilmesi, yaln›zca yararlanma hakk›n›n bulun- mas›, haklar›n sözleßmelerle devri ve miras yoluyla bir di¤erine geçmesi ßek- linde aç›klanmaktad›r.
Bununla birlikte, Osmanl› dönemi arazi yaz›mlar›ndan Cumhuriyet dönemi kadastro sistemine kadar olan süreç, üç döneme ayr›larak incelenmektedir (Anayasa Mahkemesi Karar›, 08.02.1973, E.1972/52, K.1973/5);
1. Dönem: 1534 (950)’den önceki y›llar, 2. Dönem: 1534-1847 y›llar› aras›,
3. Dönem: 1847 (1263)’den sonraki y›llar.
Üçüncü dönem ile birlikte, 21 May›s 1847 (05 Cemaziyelevvel 1263) tarihin- de yay›nlanan, “Tapu Hakk›nda ‹cra Olunacak Nizamat” ile, “miri arazi- ye ilißkin tasarruf ißlemlerinde verilecek senetlerin kay›tlar›n›n, Defterhane-i
Hakani Eminli¤i’nde olußturulan Defterhane-i Amire Kalemi’nde tutulmas›
ve tapu senetlerinin Defterhaneden verilmesi,” kabul edilmiß ve bu ißlemler, 1858 say›l› Arazi Kanunu’na kadar “mültezim” ve “muhass›llar” taraf›n- dan yürütülmüßtür (ÖZEN 1971, OZANALP 1976, ERKAN 1979, BAR- KAN 1980, YERAS‹MOS 1980, ESMER 1983, ERDOST 1989, ÖZMEN ve ÇORBALI 1995, KÖKTÜRK 2003).
Miri araziye ilißkin ißlemlerin kaydedildi¤i, korundu¤u ve tu¤ral› senetlerin verildi¤i Defterhane-i Amire Kalemi’nin kuruldu¤u 21 May›s 1847 tarihi, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü’nün kuruluß tarihi olarak kabul edilmektedir (TKGM 1983, SIZAN 1998).
1858 tarihli Arazi Kanunu’nun kabul etti¤i mülk, miri, vak›f, metruk ve me- vat olmak üzere beß tür araziye Defterhaneden tapu verilmesini düzenleyen 1874 tarihli yönergeyle, yürütülen ayr› ayr› defter tutma yöntemi 1884 y›l›n- da terk edilerek, tüm taß›nmazlara ait ißlemlerin “Daimi Defter” denilen tek bir deftere kaydedilmesi kabul edilmißtir. 1889 y›l›ndan baßlayarak, daimi defter, yerini hem tescil ve hem de akit tablolar›n› kapsayan “Zab›t Defter- lerine” b›rakm›ßt›r. Taß›nmazlar›n tapu defterlerine (Defterhane-i Amire Ka- lemi) kayd› ve maliklerine tapu senedi verilmesi 1847 tarihli tüzük ile öngö- rülmesine karß›n, topra¤› kullananlar›n il ve ilçe merkezlerine gelerek ißle- dikleri arazileri bildirmeleri ve tapu belgelerini almalar› sa¤lanamam›ßt›r.
Bunun üzerine çeßitli tarih kesitlerinde (1872’den 1909 y›l›na kadar) arazi yaz›mlar› yap›lm›ßt›r. Bu yaz›mlar da içinde olmak üzere, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü arßivinde, 2322 cilt ”Tahrir Defteri” yan› s›ra, 15. yüzy›l ile 19. yüzy›l aras›ndaki döneme ilißkin;
❑ Mülkiyet hakk›n›n tan›narak kay›t alt›na al›nmaya baßland›¤› 1847 tari- hinden 1933 tarihine kadar ulusal s›n›rlar içindeki yerlere ait 14 023 cilt zab›t-kay›t defteri,
❑ 1847 tarihinden 1914 tarihine kadar ulusal s›n›rlar d›ß›ndaki yerlere ait 8277 cilt zab›t-kay›t defteri,
❑ 1933 y›l›ndan günümüze kadar 290 000 cilt ikinci kopya tapu senedi, ipo- tek belgesi, ipotek terkin cetveli,
❑ 1925-1967 y›llar› aras›ndaki döneme ait köy s›n›r kay›tlar› ve mera tahsis kararlar›
saklanmaktad›r (DPT 2001: 74-75).
1847 y›l›nda (1263), “Defter Eminli¤i” olarak adland›r›lan Tapu Teßkilat›, 12 Temmuz 1861 tarihinde (1277) “Defter-i Hakani Nezareti” ad›n› alm›ß- t›r. 1913 y›l›na kadar (1329) bakanl›k konumunda olan bu daire, sözü edilen tarihte “Defter-i Hakani Emaneti” olarak “Maliye Nezaretine” ba¤lanm›ß- t›r. Ard›ndan, 28 Kas›m 1338 (1922) tarihinde Umuru Tasarrufiye Müdü- riyet-i Umumiyesi ad›n› alm›ß ve bu kuruma, 22 Nisan 1342 (1925) tarihli ve 658 say›l› yasa ile “Kadastro” birimi eklenmißtir. 1927 y›l›nda “Muvaze- ne-i Umumiye Kanununda” ise, Tapu ve Kadastro Müdüriyeti Umumiye- si Bütçesi ad› alt›nda Genel Müdürlük, bugünkü unvan›n› alm›ßt›r.
1839 Tanzimat Ferman›yla baßlayan yenileßme sürecinde, toprak mülkiyeti konusunda peßi s›ra ve pek çok düzenlemeler yap›lm›ßt›r. 23 may›s 1874 ta- rihinde tüm taß›nmazlar›n tek deftere kayd›n› öngören Tapu Nizamnamesi, tapu dairelerinin kuruluß tarihine baßlang›ç olarak gösterilmektedir (ESMER 1983: 10). Kadastro çal›ßmalar›n›n tarihi ise daha yenidir. Osmanl› dönemin- de, bütün taß›nmazlar›n s›n›rland›r›lmas›n› ve yaz›m›n› amaçlayan çal›ßma- lar, “Defterihakani Naz›r›” Mahmut Esat Efendi zaman›nda ç›kar›lan 05.02.1912 tarihli Emvali Gayrimenkulenin Tahdit ve Tahriri Hakk›nda- ki Kanunu Muvakkat ile baßlam›ß olmakla beraber, sonras›nda meydana gelen savaßlar nedeniyle bu yasa tam anlam›yla uygulama olana¤› bulama- m›ßt›r. Buna karß›n, Türkiye’de kadastro çal›ßmalar›n› ilk kez Defterihakani Naz›r› Mahmut Esat Efendinin baßlatt›¤› kabul edilmektedir (TKGM 1983, ESMER 1983).
1926 tarihli ve 743 say›l› Türk Medeni Kanunu, tapu dairelerinin kuruluß ve görevleri ile ilgili düzenlemeleri özel yasalara b›rakm›ßt›r (Madde 916). Bu- nun bir sonucu olarak, 25.06.1932 tarih ve 2015 say›l› “Tapu Sicil Müdür- lü¤ü ve Tapu Sicil Muhaf›zl›¤› Teßkilat›na Dair Kanun” ve bunun birçok maddesini yürürlükten kald›ran, 29.05 1936 tarih ve 2997 say›l› “Tapu ve Kadastro Umum Müdürlü¤ü Teßkilat ve Vazifeleri Hakk›nda Kanun”
ç›kar›lm›ßt›r. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü’nün, bugünkü kurulußu, görev ve yetkileri 29.05.1936 tarihli ve 2997 say›l› yasaya dayanmaktad›r.
Bu yasa uyar›nca, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü, Maliye Bakanl›¤›’na ba¤l› ba¤›ms›z bütçeli bir Genel Müdürlük olarak kurulmußtur.
TKGM, 07.07.1939 tarihli ve 3707 say›l› yasa ile Adalet Bakanl›¤›’na ba¤- lanm›ßt›r. Bu ba¤lant›n›n gerekçesi, “temeli, taß›nmaz mülkiyetinin saptan-
mas› ve tescili gibi hukuksal bir kapsama sahip tapu sicili hakk›nda, Türk Medeni Kanunu taraf›ndan yeni hükümler konuldu¤undan, tapu ißlerinin yeni kurallarla uyumlu bir ßekilde ve hukuksal denetim alt›nda yönetilmesi gere¤i, Türk Medeni Kanunu’nun yay›n›ndan sonra kendini daha çok hissettirmiß oldu¤u,” ßeklinde aç›klanm›ßt›r (ESMER 1983).
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü, 18.08.1951 tarihli ve 5840 say›l› yasa ile, bu kez, Adalet Bakanl›¤›’ndan al›narak ba¤›ms›z bütçeli bir kurum ola- rak, Baßbakanl›¤a ba¤lanm›ßt›r. Bu ba¤lant›, “sosyal ve ekonomik amaçl›
bir görevin, bakanl›klarla di¤er kurum ve kurulußlarla olan ilgisine ve bunun gere¤i olan ba¤›ms›zl›¤a daha uygun bir hükümet anlay›ß› olmuß- tur,” ßeklinde de¤erlendirilmißtir.
Kadastro çal›ßmalar›n›n bir an önce bitmesi için, gerek yersel ve gerekse fo- togrametrik tüm arazi ölçme yöntemleri devreye konulmußtur. Bunun bir so- nucu olarak, 20.05.1955 tarihli ve 6587 say›l› yasa ile Tapu ve Kadastro Ge- nel Müdürlü¤ü’nde (TKGM), Arazi Kadastrosu ve Fotogrametri Dairesi ku- rulmußtur (Resmi Gazete: 27.05.1955-9013). Böylece üretilecek kadastro ha- ritalar›n›n fotogrametri yöntemi ile yap›lmas›n›n temelleri at›lm›ßt›r.
14.05.1963 tarihinde, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü’nün, ‹mar ve ‹s- kan Bakanl›¤›’na ba¤lanmas›na ilißkin bir yasa önerisi, TBMM ve Cumhuri- yet Senatosu Genel Kurullar›nca geri çevrilmißtir. Bu karar›n al›nmas›nda et- kili olan TBMM Komisyonu’nun gerekçesinde, “...ülkemizdeki kadastro et- kinliklerinin, Türk Medeni Kanunu’nun arad›¤› nitelikte tapu kütüklerini kur- maktan baßka temel bir amac› olamaz... Kald› ki, ülkemizin taß›nmaz hu- kuku bak›m›ndan geçirdi¤i çeßitli aßamalar›n do¤urdu¤u çok kar›ß›k ko- nular›n ortaya ç›kard›¤› sorunlar, dünyan›n hiçbir ülkesi ile karß›laßt›r- maya olanak vermeyecek özellikler taß›maktad›r... Bundan dolay› harita al›m› ißini, tapu kütüklerinin kurulmas› amac›yla yap›lan kadastronun kendi- si ve harita ile ilgili birçok kurumun hizmetlerini de kadastro olarak kabul et- meye olanak yoktur... Kadastro haritalar›ndan ‹mar ve ‹skan Bakanl›-
¤›’n›n da yararlanmas› olanakl›d›r... Di¤er yandan, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü’nün en baßta gelen hizmetlerinden biri olan tapulama konusunda, ‹mar ve ‹skan Bakanl›¤› ile aralar›ndaki aç›k ve önemli hu- kuksal anlay›ß fark›, bu iki yönetimin birleßmesindeki olanaks›zl›¤› aç›k- layan nedenlerdir...” denilmektedir.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü, 58. Hükümet döneminde, 27.11.2002 tarihinde Bay›nd›rl›k ve ‹skan Bakanl›¤›’na ba¤lanm›ßt›r ve bu durum sür- mektedir.
1934 tarihli ve 2613 say›l› Kadastro ve Tapu Tahriri Kanunu ile 1966 tarihli ve 766 say›l› Tapulama Kanunu, 1987 tarihli ve 3402 say›l› Kadastro Kanu- nu ile yürürlükten kald›r›lm›ßt›r. Yeni kadastro yasas›n›n içeri¤ini daha çok Tapulama Kanunu olußturmußtur. Bunun nedeni, kadastro görmeyen kentsel alanlar›n sorun olußturmayacak büyüklükte olmas›d›r. Ayr›ca, zilyetlikle ta- ß›nmaz edinmede, 2613 say›l› yasaya göre, 766 say›l› yasan›n vatandaß lehi- ne olan kurallar›n›n çoklu¤u ve bunlar›n yeni düzenlemede korunmas› terci- hidir. 1987 tarihli ve 3402 say›l› Kadastro Yasas› ile belirtilen faaliyetler, 2015 ve 2997 say›l› yasalar› yürürlükten kald›ran, 26.09.1984 tarihli ve 3045 say›l› “Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü Kurulußu ve Görevleri Hakk›nda K.H.K.” ile Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü’nce yürütülmesi öngörül- müßtür.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü’nün, ilk kez 3402 say›l› yasa ile harita özel sektörüne do¤rudan iß yapt›rmas› kabul edilmißtir (Madde 39). 1987- 1989 y›llar› aras›nda, yaln›zca 8 ilçede bu uygulamaya gidilmiß, kaynak yeter- sizli¤i yüzünden harita özel sektörünün olanaklar› devreye sokulamam›ßt›r.
3045 say›l› Kuruluß Yasas› ile, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü’nün mer- kez ve taßra teßkilat›ndan olußmas› (madde: 3); merkez teßkilat›n›n, 1) ana hizmet birimleri, 2) dan›ßma ve denetim birimleri, 3) yard›mc› birimlerden olußmas› (madde: 4) öngörülmüß; taßra teßkilat› konusunda ise, “…Genel Müdürlük, genel hükümlere göre taßra teßkilat›n› kurmaya yetkilidir…” de- nilmekle yetinilmißtir.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü merkez teßkilat›nda bulunan birimler ßunlard›r;
1. Genel Müdür
2. Genel Müdür Yard›mc›lar› (3 adet) 3. Ana Hizmet Birimleri
❑ Tasarruf ‹ßlemleri Daire Baßkanl›¤›
❑ Fen Dairesi Baßkanl›¤›
❑ Tapu Dairesi Baßkanl›¤›
❑ Kadastro Dairesi Baßkanl›¤›
❑ Foto¤rametri ve Geodezi Dairesi Baßkanl›¤›
❑ Tapu Arßiv Dairesi baßkanl›¤›
❑ Yabanc› ‹ßler Dairesi Baßkanl›¤›
4. Danݧma ve Denetim Birimleri
❑ Teftiß Kurulu Baßkanl›¤›
❑ Hukuk Müßavirli¤i
❑ Araßt›rma, Planlama ve Koordinasyon Dairesi Baßkanl›¤›
5. Yard›mc› Birimle
❑ Personel Dairesi Baßkanl›¤›
❑ E¤itim Dairesi baßkanl›¤›
❑ ‹dari ve Mali ‹ßler Dairesi Baßkanl›¤›
❑ Savunma Uzmanl›¤›
Her ilin merkez ilçesi ile di¤er ilçelerin idari s›n›rlar› içinde kalan yerler ka- dastro bölgelerini olußturmaktad›r. Bu bölgeler içindeki köyler ve mahalleler çal›ßma alanlar›n› olußtururlar. Tapu ve kadastro hizmetlerinin, belirtilen ça- l›ßma bölgelerinde veya alanlar›ndaki iß ve ißlem yo¤unlu¤u, kurumun örgüt- lenmesini de etkilemektedir. Çal›ßma bölgeleri ve alanlar›ndaki faaliyetlerin yo¤unlu¤una göre Genel Müdürlü¤ün yetkisi ve takdiri sonucunda kurulan taßra örgütünde, bölge müdürlükleri yan› s›ra, il ve ilçelerde kadastro ve tapu sicil müdürlüklerinin de kurulabilece¤i belirtilmekle beraber (3046 Say›l›
Yasa, Madde 17) bölge müdürlü¤ü, il ve ilçelerde kadastro ve tapu sicil mü- dürlükleri veya ßefliklerinin kurulmas› konusundaki standartlar da henüz olußturulamam›ßt›r.
Dolay›s›yla, Baßbakanl›¤a ba¤l› genel bütçe içinde ayr› bütçeli bir kuruluß olan Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü, 1847 y›l›ndan baßlayarak 1.5 yüz- y›l› aßan bir geçmiße sahiptir ve bünyesinde 22 bölge müdürlü¤ü, 1003 tapu sicil müdürlü¤ü, 325 kadastro müdürlü¤ü ile merkez ve taßra teßkilatlar›nda görevli 13 bini aßk›n personeliyle ülke genelinde yay›lm›ß ulusal bir kuruluß- tur.
Tapu ve kadastro hizmetleri de içinde olmak üzere, Türkiye’de Harita, Tapu ve Kadastro Sektöründe yeniden yap›lanma konusunda pek çok çal›ßma ya- p›lm›ß olmakla birlikte, hiçbiri yaßama geçmemißtir. Türkiye’de, Harita Ta- pu ve Kadastro Sektörü kapsam›na giren faaliyetleri ve bunlar› sürdüren ku- rumlar› da içine alan, yeniden düzenleme öngörüleri ilk kez MEHTAP proje- sinde ve ard›ndan 1. BYKP 1963 Y›l› ‹cra Program›nda yer alm›ßt›r;
‘Taß›nmazlar›n mülkiyet durumlar›n›n saptanamam›ß olmas›, baz› Dev- let gelirlerinin kontrol olana¤›n› ortadan kald›rmakta, bu yüzden hazi- ne büyük kay›plara u¤ramaktad›r. Ayr›ca, vatandaßlar›n taß›nmaz mülkiyeti aç›s›ndan çözülmesi oldukça güç ve uzun süren sorunlar or- taya ç›karmaktad›r. Bu sak›ncalar›n giderilmesi için, Tapu-Kadastro sektörünün ekonomik ve yönetsel aç›dan yeniden düzenlenmesi gerek- mektedir. 1963 y›l› bütçesiyle sa¤lanacak olanaklarla, teknik aç›dan ya- p›lan yeniden düzenlemenin yan› s›ra, Tapu-Kadastro ve Harita sektö- rünün yönetsel ve tüzel aç›dan da yeniden düzenlenmesi gerçekleßtirile- cektir.’
Bu hedef, 1962 y›l›nda baßlayan, Beß Y›ll›k Kalk›nma Plan› y›ll›k icra prog- ramlar›n›n pek ço¤unda da yer alm›ßt›r. Ancak, dile getirilen yeniden düzen- lemenin kapsam›n›n ne oldu¤u ya da olmas› gerekti¤i ve sistemin hangi amaç ve hedefler öngörülerek düzenlenece¤i belirtilmemißtir. Ülkemizde, çeßitli Beß Y›ll›k Kalk›nma Planlar› dönemlerinde Harita Tapu ve Kadastro Sek- törünün yeniden düzenlenmesine ilißkin çal›ßmalar yap›lm›ßt›r. Bunlar;
❑ Türkiye Kadastrosu Hakk›nda Rapor (Harita ve Kadastro Mühendisleri Odas› 1962),
❑ 13.02.1962 tarih ve 6/209 say›l› Bakanlar Kurulu karar›yla baßlat›lan, Merkezi Hükümet Teßkilat› Araßt›rma Projesi (MEHTAP),
❑ Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ünün Yeniden Düzenlenmesi Raporu (Nisan 1970, DPT Yay›n No: 878, 224s),
❑ 29.05.1971 tarih ve 7/2527 say›l› Bakanlar Kurulu karar›yla baßlat›lan,
‹darenin Yeniden Düzenlenmesi ‹lkeleri ve Öneriler (TODA‹E, 1972, Yay›n No: 123),
❑ Türkiye’de Harita ve Kadastro Sektörünün Ça¤daß Bir Örgütsel Yap›ya Kavußturulmas› Hakk›nda Rapor (Harita ve Kadastro Mühendisleri Odas›
1986: 5-15),
❑ Bilgisayar Destekli Kadastro ve Harita Üretimine Geçiß ‹çin Rapor (Ak- da¤-Ak›n-Aksoy v.d. 1986: 16-25),
❑ Devlet Bakan›n›n (M. T›naz T‹T‹Z) direktifi ve Türkiye Bilimsel ve Tek- nik Araßt›rma Kurumu (TÜB‹TAK) ile Tapu ve Kadastro Genel Müdür- lü¤ü aras›nda 28.03.1985 tarihinde düzenlenen protokole göre gerçekleß- tirilen Harita-Kadastro Reform (HAKAR) Projesi (TÜB‹TAK 1986), olarak say›labilir.
KAYNAKÇA
BARKAN, Ö. L., 1980, Türkiye’de Toprak Meselesi, Toplu Eserler 1, Gözlem Yay›nlar›, ‹s- tanbul, 965 s.
DPT., 2001, 8. Beß Y›ll›k Kalk›nma Plan› Harita, Tapu Kadastro Co¤rafi Bilgi ve Uzak- tan Alg›lama Sistemleri Özel ‹htisas Komisyonu Raporu, Yay›n No: DPT: 2554-Ö‹K: 570, Ankara, 212 s.
ERDOST, M. ‹., 1989, Osmanl› ‹mparatorlu¤unda Mülkiyet ‹lißkileri (Asya Biçimi ve Feodalizm), Orun Bas›mevi, Ankara, 225 s.
ERKAN, H., 1979, Türkiye Kadastrosu, Kuruluß-Gelißme-Sorunlar, Doçentlik Tezi, KDMMA Harita ve Kadastro Bölümü, Konya, 173 s.
ESMER, G., 1983,Mevzuat›m›zda Gayrimenkul Hükümleri ve Tapu Sicili, Olgaç Mat- baas›, Ankara, XXXII+1182 s.
OZANALP, A. N., 1976,Tapulama Kanunu Þerhi, ‹stanbul, 1072 s.
ÖZEN, H., 1971,Kadastro Bilgisi, KTÜ Yer Bilimleri Fakültesi, Trabzon, 134 s.
ÖZMEN, ‹., ÇORBALI, H., 1995,3402 Say›l› Kadastro Kanunu Þerhi, Seçkin Yay›nevi, Ankara, 1336s.
SIZAN, Nihat, 1998, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü’nün K›sa Tarihi, Tapu ve Kadastro Dergisi, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü Yay›n›, Y›l: 10, Say›: 23, Ankara, s:
20-24.
TKGM, 1983, Cumhuriyetin 60’›nc› Y›ldönümü Dolay›s›yla, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü Dergisi, Tapu ve Kadastro Genel Müdürlü¤ü (TKGM) Yay›n›, Say›: Özel, Ankara, 186s.
YERAS‹MOS, S., 1980, Azgelißmißlik Sürecinde Türkiye, Gözlem Yay›nlar›, ‹stanbul, 982 s.
