15
ürk Ulusu, 1937 y›l›na gelindi-
¤inde, devrimleri benimseye- rek ray›na oturtmufl, Cumhuri- yet Rejimi de iyiden iyiye yerleflmiflti.
Ülkenin etraf›nda dost ülkelerden bir güvenlik çemberi oluflmufltu. Genç Türkiye Cumhuriyeti, dünya devletleri aras›nda itibarl›, sayg›n bir konuma sahipti.
Bu dönemde Atatürk’ü çok etki- leyen birkaç önemli olay vard›. Bun- lardan ilk akla geleni elbette sa¤l›k konusuydu. Çevresindekilere fazla bir fley söylememesine karfl›n, sa¤l›¤›
s›k›nt› yaratmaya devam ediyordu.
Doktorlar s›kça kontrol edip, gerekli muayene ve tedavi ifllemlerini yapt›k- tan sonra dinlenmelerini öneriyorlard›.
Ancak y›llar›n› Türk Ulusu’nun ba-
¤›ms›zl›¤› ve özgürlü¤üne adam›fl ve bu u¤urda Anadolu Topraklar›’ndan emperyalist gücün tetikçisi Yunan Askerleri’ni söküp atmak için Ulusal Kurtulufl ve Ba¤›ms›zl›k Savafl›’n›
gerçeklefltirmifl bir kiflili¤in, zorunlu gibi de olsa, bir an yat›p dinlenmesi
Atatürk’ün Dünyas›
Cengiz Önal
55 Atatürk’ün Son Y›llar›
ki Mustafa Kemal vard›r: Biri ben, et ve kemik, geçici Mustafa Kemal.
‹kinci Mustafa Kemal, onu -Ben- kelimesiyle ifade edemem; O, -Ben- de¤il, Bizdir! O, memleketin her köflesinde yeni fikir, yeni hayat ve büyük ülkü için U¤raflan ayd›n ve savaflç› bir topluluktur. Ben, onlar›n rüyas›n›
temsil ediyorum. Benim teflebbüslerim, onlar›n özlemini çektikleri fleyleri tatmin içindir. O Mustafa Kemal sizsiniz, hepinizsiniz. Geçici olmayan, yaflamas› ve baflar›l› olmas› gereken Mustafa Kemal odur!
Gazi Mustafa Kemâl Atatürk
‹
T
Atatürk ve ‹smet Pafla bir u¤urlamada
16
Mustafa Kemal’in akl›na pek uygun gelmiyordu.
Oysa fazla yorulmamas› gereki- yordu. Doktorlar›n› büyük bir nezaket ve dikkatle dinlemesine karfl›n, yine de kendini Türk Ulusu’yla ilgili ifller- den bir türlü al›koyam›yordu. ‹kinci önemli olay ise; Baflbakan ‹smet ‹nö- nü’nün görevden ayr›lmas›yd›.
‹nönü ile Yollar› Ayr›l›yor
‹nönü, Ankara’ya 2. defa geldi¤i 3 Nisan 1920 tarihinden beri, Atatürk’
ün en çok güvendi¤i, en hassas görev- leri verdi¤i yak›n arkadafl›yd›. TBMM Hükümeti’nin oluflmas›yla beraber Genel Kurmay Baflkan›yd›. Daha sonra en kritik cephe olan Bat› Cephe- si Genel Komutan›yd›. Mudanya Atefl- kes Antlaflmas›’n› imzalayan komu- tand›. Yeni Türkiye Devletini dünyaya tan›tan Lozan Bar›fl Antlaflmas›’n›n mimar›yd›. Nihayet Cumhuriyet Hü- kümeti’nin ilk baflbakan›yd›. Bu gö- rev, 30 Ekim 1923’ten itibaren, Fethi Okyar Bey’in üç buçuk ayl›k baflba- kanl›k dönemi hariç, on üç y›l› aflk›n bir süredir kesintisiz devam etmiflti.
Atatürk’ün yak›n›nda bulunanlardan Falih R›fk›(Atay) Bey, Atatürk ve
‹nönü iliflkisini, “‹nönü Atatürk’e, kafas›na ve gönlüne hiç bir kuflku göl- gesi düflürmeyecek kadar ba¤l›yd›.”
sözleriyle ve mükemmel bir flekilde ifade etmektedir.
Yollar› Neden Ayr›ld›?
Atatürk ile ‹nönü’nün, bir anlamda, yollar›n›n ayr›lmas› fleklinde ifade edilen hususla ilgili görünürde çeflitli nedenler vard›.
‹nönü’nün an›lar›nda belirtildi¤i- ne göre, 1936 y›l› ve 1937 bafl›, olay- lar›n gittikçe birikerek yorgunluk ve gerginli¤in artt›¤› bir dönemdi. Döne- min yap›s› ve özelli¤i itibariyle Ata- türk ile Baflbakan ‹smet ‹nönü aras›nda zamanla tart›flma- lar ç›kt›¤› oluyor- du. Bunlar›n en büyü¤ü Hatay konusundayd›.
Hatay’da Türkle- rin içinde bulun- du¤u hayat›n ta- hammülsüzlü¤ü ve Frans›zlar›n, Suriyelilerin Ha- tay meselesinde u y g u l a d › k l a r ›
BD TEMMUZ 2014
Atatürk ve Celal Bayar
Atatürk ile Baflbakan ‹smet
‹nönü aras›ndaki tart›flmalar›n en
büyü¤ü Hatay
konusundayd›.
17
olumsuz siyaset, Atatür- k’ün sinirlerini oldukça germiflti. Hatay’›n Anava- tan’a dâhil edilmesi konu- su, bir an evvel çözüme kavuflturulmal›yd›. Ata- türk, Hatay sorununu çok önemsiyordu ve bu itibar- la da; sorunun öncelikle çözülmesi konusunda ol- dukça kararl›yd›. Y›lla- r›n iki silah ve dava arka- dafl› aras›nda Hatay konu- flulmaya baflland›¤›nda,
her an bir patlama havas› ve büyük bir hareketin bafllayaca¤› izlenimi olufluyordu. Bu gerginlik, orada bulu- nan herkesi olumsuz etkiliyordu.
nönü, bu konuda Atatürk’ün atak giriflimlerinden endifleye kap›l›yor ve siyasi yöntemlere ve diploma- siye a¤›rl›k verilmesini savunuyordu.
Atatürk ise; orada yaflayan Türk va- tandafllar›n›n yaflad›klar›n›n tahammül edilemezli¤i itibariyle konunun bir flekilde ve mümkün olan en k›sa za- manda çözüme kavuflturulmas›n› isti- yordu. Çünkü geliflmeler, Hatay Ko-
nusu’nun Atatürk’ün istedi¤i çözüm fleklini alm›flt›.
Tart›flma konular›ndan bir di¤eri de ‹talya ile olan iliflkilerle ilgiliydi.
1937 yaz aylar›nda baz› ticaret gemi- leri kimli¤i belirsiz denizalt›lar tara- f›ndan Do¤u Akdeniz’de bat›r›l›yordu.
Bu terörü yaratanlar›n ‹talyan denizal- t›lar› oldu¤u söyleniyor ve al›nan k›smi istihbarat bilgileri de bunu do¤- ruluyordu.
Do¤u Akdeniz’deki ve benzer olaylara karfl› al›nacak önlemleri görüflmek üzere, ‹sviçre’nin Nyon kentinde uluslararas› bir konferans düzenlendi. Türkiye kendi kara sular›
yak›nlar›nda da meydana gelen bu karanl›k olaylar münasebetiyle kon- feransa kat›ld›.
‹talya’ya karfl› al›nacak önlemler konusunda Türkiye, ‹ngiltere ve Fransa’y› destekledi. Bu konuyla ilgili olarak Türk Heyeti’ne verilecek talimat konusunda, Atatürk ile ‹nönü aras›nda görüfl farkl›l›klar› vard› ve dolay›s›yla burada da ciddi tart›flmalar yafland›.
Atatürk ve ‹smet Pafla bir tören s›ras›nda
‹
‹nönü, bu konuda Atatürk’ün atak
giriflimlerinden endifleye kap›l›yor siyasi yöntemlere
ve diplomasiye a¤›rl›k verilmesini
savunuyordu.
18
Atatürk ile ‹smet ‹nönü aras›n- daki gerginli¤in patlak vermesine se- bep olan bir baflka olay ise, Atatürk Orman Çiftli¤i ile ilgili olarak iki devlet adam› aras›nda, Çankaya Köflkü’ndeki bir akflam yeme¤inde sofrada al›fl›lmad›k bir tart›flman›n yaflanmas›yd›.
sl›nda bu ayr›l›k, on üç y›l›
aflk›n bir ifl ve kader birli¤inin yan› s›ra, yo¤un bir çal›flma temposunun meydana getirdi¤i birikimlerin, karakter farkl›l›klar›n›n, bedeni yorgunluk ve rahats›zl›klar›n yaratt›¤› al›nganl›k ve gerginliklerin de do¤al bir sonucuydu denilebilir.
Çiftlik olay›n›n ertesi günü, 19 Eylül 1937’de Atatürk
‹kinci Türk Tarih Kon- gresi için ‹stanbul’a giderken ‹nönü de beraberindeydi. Tren- deki görüflmede Ata- türk, akflam olan tar- t›flmay› k›saca iflaret ederek, “fiimdiye ka- dar beraber çal›flt›¤›- m›z zamanda pek çok defa tart›flm›fl ve kav- ga etmiflizdir. Ama hiç birisi bu kadar aç›k- tan bu kadar sert ve orada bulunanlar›n yan›nda olmam›flt›. Bu sebeple sizin çal›flma- n›za biraz ara vermek do¤ru olacakt›r…”
sözleriyle konuyu nok- talad›. ‹nönü de, yor- gun ve çal›flamaz hale
geldi¤ini belirterek ayr›lmak için izin istedi.
Önce kendisine iki ay izin verildi.
Asl›nda bu bir k›rg›nl›k veya küskün- lük vb. de¤ildi. Y›llar›n y›pratamad›¤›
bu iki ulusal kahraman, ülkenin ve de dünyan›n yaflad›¤› olaylar nedeniyle, gerek bedensel ve gerekse de ruhsal yap› itibariyle yorulmufllar, az da olsa, bundan dolay› sinirler de gerginlefl- miflti. ‹ki Silah ve Dava arkadafl›n›n aralar›nda bir k›rg›nl›¤›n olmad›¤›
konusundaki bir an›y› burada sunmak isterim:
“‹smet ‹nönü Baflbakanl›ktan ayr›ld›ktan sonra bir akflam Atatürk'ün sofras›nda bulunur ve Atatürk, ‹smet Pafla’n›n yan›na oturmas›n› rica eder.
BD TEMMUZ 2014
Son y›llar›ndan...
A
Bir süre sonra ‹smet ‹nönü, bir k⤛da
"Bana halen darg›n m›s›n›z?" diye yazar ve Atatürk’e uzat›r. Atatürk de;
bu notun alt›na, "Sana asla dar›lma- d›m. Bugün de arkadafl›ms›n, karde- flimsin" diye yazar ve geri verir. ‹smet
‹nönü, Atatürk’ten bu yaz›n›n alt›n›
imzalamas›n› ister ve Atatürk de im- zalar.
‹smet ‹nönü notu cebine koyar ve bir süre sonra bir baflka k⤛da,
"Beni yetifltirdi¤inize piflman m›s›- n›z?" diye yaz›p, tekrar Atatürk’e ve- rir. Gazi bu notu okuyunca, ‹smet Pafla’ya dönüp, "Sen de bunun alt›n›
imzalar m›s›n?" der.
‹smet ‹nönü de bu notu imzalar ve Atatürk de o k⤛d› al›p, cebine koyar…”
Atatürk ile ‹smet ‹nönü aras›nda o zaman yaflanm›fl olan bu küçük olay, Türk Ulusu’nun bu iki ulusal kahraman›n›n aralar›nda herhangi bir k›rg›nl›¤›n ve küskünlü¤ün ol- mad›¤›n› aç›kça ortaya koymakta- d›r. Yaflanan, sadece bir görev de-
¤iflikli¤idir.
‹smet Pafla’n›n baflbakanl›ktan ayr›lmas›n›n ard›ndan yerine Celâl Bayar vekâleten görevlendirildi.
Sonra da; 25 Ekim 1937’de Celal Bayar’a yeni hükümeti kurma görevi verildi. Hükümetin genel gidiflinde önemli bir de¤ifliklik yoktu. Her fley Atatürk’ün çizdi¤i yörüngede gelifli- yordu.
ncak Cumhurbaflkan›’n›n sa¤- l›¤› ile ilgili geliflmeler, maale- sef pek iç aç›c› olmay›p, bu haliyle de gündemi etkilemeye bafl- lam›flt›. •
***
cengizonal@butundunya.com.tr (Gelecek Ay: Atatürk’ün hastal›¤›n›n seyri ve aram›zdan ebediyen ayr›l›fl›)
‹smet ‹nönü, bir k⤛da
"Bana halen darg›n m›s›n›z?"
diye yazar ve Atatürk’e uzat›r. Atatürk de; bu
notun alt›na, "Sana asla dar›lmad›m.
Bugün de arkada- fl›ms›n, kardeflimsin"
diye yazar ve geri verir.
A
Vatan mutlaka selâmet bulacak, millet mutlaka mutlu olacakt›r.
Çünkü kendi selâmetini, kendi saadetini memleketin ve milletin saadeti ve selâmeti için feda edebilen vatan evlâtlar› çoktur.
M. Kemal Atatürk
19
