MUHASEBE
PRENSİP
AKADEMİ
1.İşlevi 2.İşlevi
KAYDETME (Yevmiye) SINIFLANDIRMA (Kebir) ÖZETLEME (Raporlama)
Tam bir finansal tablolar seti:
• Dönem sonu finansal durum tablosu (bilanço)
• Döneme ait kapsamlı gelir tablosu.
• Döneme ait öz kaynak değişim tablosu.
• Döneme ait nakit akış tablosu
• Önemli muhasebe politikalarını özetleyen dipnotlar ve diğer açıklayıcı notlar.
ANALİZ VE YORUM
Ortaklar Üst Yönetim Yöneticiler Çalışanlar
• Yatırımcılar
• Kredi Verenler
• Devlet
• Tedarikçiler Finansal Tablo Bilgi Kullanıcıları
(Hedef Kullanıcılar)
D E N
E
T
İ
M
PRENSİP
AKADEMİ
ÜLKEMİZDE DENETİM
Bağımsız denetime ilişkin kurulun yapmış olduğu ilk düzenleme 13/12/1987 (SPK)
Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu kuruluşu 02/12/2011 (KGK) 2011 Bağımsız Denetime Tabi Olma Kriterleri;
• Aktif Toplamı 150 Milyon TL ve üstü
• Yıllık Net Satış Hasılatı 200 Milyon TL ve üstü
• Çalışan Sayısı 500 ve üstü
3 kriterden 2’si üst üste 2 yıl
2022 Bağımsız Denetime Tabi Olma Kriterleri;
• Aktif Toplamı 35 Milyon TL ve üstü
• Yıllık Net Satış Hasılatı 70 Milyon TL ve üstü
• Çalışan Sayısı 175 ve üstü
3 kriterden 2’si üst üste 2 yıl
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
Bağımsız denetçi: Bağımsız denetim yapmak üzere, 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre yeminli mali müşavirlik ya da serbest muhasebeci mali müşavirlik ruhsatını almış meslek mensupları arasından Kurum tarafından yetkilendirilen kişilerdir.
Bağımsız denetim: Finansal tablo ve diğer finansal bilgilerin, finansal raporlama standartlarına uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla, denetim standartlarında öngörülen gerekli bağımsız denetim tekniklerinin uygulanarak defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve değerlendirilerek rapora bağlanmasıdır.
Tanımlar
Denetim ağı: Bağımsız denetim kuruluşlarının veya denetim üstlenen bağımsız denetçilerin aralarında hukuki bir bağ olup olmadığına bakılmaksızın; kâr veya maliyet paylaşımını hedefleyen veya ortak bir mülkiyet, kontrol veya yönetimi, ortak kalite kontrol politikalarını ve süreçlerini, ortak bir iş stratejisini, ortak bir marka veya unvan
kullanımını ya da mesleki kaynakların önemli bir kısmını ortaklaşa kullanmayı amaçlayan işbirliğine yönelik yapılanmadır.
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
Kalite güvence sistemi: Bağımsız denetimde gerekli kaliteyi ve kamuoyunun yapılan bağımsız denetime olan güvenini sağlamak amacıyla bağımsız denetim kuruluşu ya da bağımsız denetçi tarafından yapılan işin, belirlenen standart ve ilkelere uygun olarak yapılmasını temin etmek üzere Kurum tarafından oluşturulan sistemi,
Kalite kontrol sistemi: Bağımsız denetim kuruluşlarının ve denetim üstlenen bağımsız denetçilerin, denetimde gerekli kaliteyi sağlamak amacıyla, Kurum düzenlemelerine uygun olarak bünyelerinde oluşturacakları sistemi,
Tanımlar
Finansal tablolar: Türkiye Muhasebe Standartları uyarınca hazırlanması gereken finansal tablolardır.
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
1- Denetim finansal tablolar ve diğer finansal bilgiler dâhil olmak üzere denetime tabi konuların belirlenmiş bir kıstasa uyumlu olup olmadığı hususunda kullanıcılara TDS çerçevesinde güvence sağlayacak bir görüş
oluşturulması amacı ile yapılır.
2- Denetim, kullanıcılara denetim konusunun denetim kıstasına uyumuyla ilgili makul veya sınırlı güvence sağlar. Sınırlı güvence sağlayacağı ilgili mevzuatında veya denetim sözleşmesinde açıkça belirtilmemiş ise denetim makul güvence verecek şekilde gerçekleştirilir. Makul ve sınırlı güvence seviyesinin gerektirdiği denetimin kapsamı TDS çerçevesinde belirlenir.
3- Denetim; denetimin konusu hakkında, mesleki etik ilkelere bağlı kalmak ve mesleki şüphecilik içinde bulunmak suretiyle, TDS çerçevesinde yeterli ve uygun denetim kanıtı toplanmasını, bu kanıtlara
dayandırılarak bir görüş oluşturulmasını ve görüşün raporlanmasını kapsar.
4-Denetimin unsurlarını; denetimin konusu, tarafları, kıstası, kanıtları ve denetim raporu oluşturur.
Denetimin Amacı ve Kapsamı
Bağımsızlık
Bağımsız Denetim Yönetmeliği’ne göre; Denetim kuruluşu ve denetçiler, denetimleri esasen ve şeklen bağımsız olarak gerçekleştirir.
Esasta bağımsızlık; denetçinin dürüstlük, tarafsızlık ve mesleki şüphecilik içinde hareket etmesini teminen, mesleki muhakemesini olumsuz etkileyebilecek tesirlerden ari olarak görüş açıklamasıdır.
Şekilde bağımsızlık; denetim kuruluşunun, denetçinin veya bir denetim ekibi üyesinin; konuya ilişkin tüm durum ve gerçekleri değerlendiren makul ve bilgi sahibi üçüncü kişilerde, dürüstlük, tarafsızlık ve mesleki şüphecilikten ödün verdiği intibaını oluşturabilecek durum ve davranışlardan sakınmasıdır.
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
Denetim kuruluşları ve denetçiler, denetim çalışmalarında denetlenen kuruluştan bağımsız ve tarafsız olmak zorunda olup, hiçbir şekilde denetlenen kuruluşların karar alma mekanizmalarına katılamazlar.
İlave olarak, denetim kuruluşları ve denetçilerin bağımsızlıklarını ortadan kaldırabilecek özel durumlarının da bulunmaması gerekir.
Denetim kuruluşu veya denetçilerde, bağımsızlığın zedelendiğine dair kanaat oluşması halinde
bağımsızlığın ortadan kalktığı kabul edilir. Bağımsızlığı zedeleyen veya ortadan kaldıran bazı durumlar şunlardır;
Bağımsızlığı Etkileyen Durumlar
• Denetçiler ile denetim kuruluşunun ortakları, kilit yöneticileri, denetçileri ve bunların boşanmış olsalar dahi eşleri ile 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) kan ve kayın hısımları veya denetim kuruluşları
tarafından denetlenen işletme veya denetlenen işletme ile ilgili olanlarla doğrudan veya dolaylı olarak menfaat, ortaklık, kilit yönetici sıfatıyla iş, olağan ekonomik ilişkiler dışında borç veya alacak ilişkilerine girilmiş olması,
• Geçmiş yıllara ilişkin denetim ücretinin, geçerli bir nedene dayanmaksızın, denetlenen işletme tarafından ödenmemesi,
• Denetim ücretinin, denetim sonuçları ile ilgili şartlara bağlanmış olması, denetimin kalitesine dair
belirsizlikler oluşturması, denetim kuruluşu tarafından denetlenen işletmeye sunulan denetim dışı diğer hizmetler dikkate alınarak belirlenmesi
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
• Bağımsızlığı zedeleyen diğer hallerin ortaya çıkması.
Denetim Faaliyetine İlişkin Kısıtlamalar
Bağımsız Denetim Yönetmeliği ve TTK’na göre, Denetim kuruluşları ve denetim üstlenen bağımsız denetçiler aşağıda belirtilen denetimleri üstlenemezler;
➢ Bağımsızlığı zedeleyecek denetimler
➢ Denetlenen işletmenin özelliğine göre denetim kadrosunun sayı, nitelik veya tecrübe bakımından yetersiz olduğu denetimler.
➢ Üç yıl geçmedikçe; denetim kuruluşları son on yılda yedi yıl, denetim üstlenen bağımsız denetçiler ile bunların yanında ve denetim kuruluşlarında çalışan denetçiler ise son yedi yılda beş yıl denetim çalışması yürüttükleri işletmelere ilişkin denetimleri
➢ Sözleşme kabul süreçlerine ilişkin Kurum tarafından yapılan düzenlemelere aykırı denetimler
➢ Denetim kuruluşunun veya denetçinin mevcut iş yükü sebebiyle sağlıklı bir şekilde yürütülmesi mümkün olmayan denetimler.
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
Denetim Faaliyetine İlişkin Kısıtlamalar
➢ Denetçiler, denetçilik görevinden ayrılmalarından itibaren iki yıl geçmedikçe son iki yılda denetiminde bulunduğu işletmelerde ve bağlı ortaklıklarında kilit yönetici olarak görev alamazlar.
➢ Denetçiler sadece bir denetim kuruluşu veya denetim üstlenen bağımsız denetçi adına denetim yapabilirler. Ortak oldukları veya istihdam edildikleri denetim kuruluşuyla veya denetim üstlenen bağımsız denetçiyle ilişkileri sona ermedikçe; başka bir denetim kuruluşunda denetim faaliyetinde
bulunamazlar ve ortak olamazlar, denetim üstlenen bağımsız denetçi olarak faaliyette bulunamazlar veya bunlar tarafından üstlenilen denetimlerde görev alamazlar.
➢ Denetçi olarak atanmasından önceki üç yıl içinde denetlenecek şirketin yöneticisi veya çalışanıysa veya bu sıfatı taşımışsa görev alamaz.
➢ Son beş yıl içinde denetçiliğe ilişkin mesleki faaliyetinden kaynaklanan gelirinin tamamının yüzde otuzundan fazlasını denetlenecek şirketten veya ona yüzde yirmiden fazla pay ile iştirak etmiş bulunan şirketlere verilen denetleme ve danışmanlık faaliyetinden elde etmişse ve bunu cari yılda da elde etmesi bekleniyorsa denetime devam edemez.
➢ İşletmenin denetlendiği dönemde vergi danışmanlığı dışında herhangi bir hizmet veremez.
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
Denetim Ekipleri
➢ Denetim ekipleri, denetlenen işletmenin büyüklüğü, faaliyetleri ile tabi olduğu düzenlemelerin özelliği ve benzeri hususlar dikkate alınarak denetimi Kurum düzenlemelerine uygun bir şekilde gerçekleştirebilecek yetki, bilgi, beceri ve tecrübeye sahip olan yeterli sayıda denetçiden oluşturulur. Ancak denetim ekipleri üç denetçiden az olamaz
➢ Denetim kuruluşları tarafından, denetçilere denetçi, kıdemli denetçi ve baş denetçi unvanları verilebilir.
Denetçilikte altı yılını doldurmayanlara kıdemli denetçi ve on yılını doldurmayanlara baş denetçi unvanı verilemez.
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
Sorumlu denetçi: Belirli bir bağımsız denetim faaliyetinin yürütülmesinden sorumlu tutulan ve bu denetime ait raporun denetimi üstlenenler adına imzalanmasına yetkili kılınan bağımsız denetçiyi ifade eder.
Sorumlu Denetçi Olabilme Şartları
Sorumlu denetçi olabilme şartları :
Sorumlu denetçiler, denetim raporunu denetimi üstlenenler adına imzalama yetkisini haiz olup, aşağıdaki şartları sağlayan denetçiler arasından, Kurumun onayı alınmak suretiyle görevlendirilir:
a) KAYİK’ler nezdinde yapılacak denetimler için 15 yıllık mesleki tecrübeye sahip olması ve bu sürenin en az üç yılında fiilen denetçi, kıdemli denetçi veya başdenetçi unvanı ile mevzuatta denetim öngörülen alanlarda denetimlerde bulunmuş olması.
b) Diğer denetimler için ise 10 yıllık mesleki tecrübeye sahip olması ve bu sürenin en az iki yılında fiilen denetçi, kıdemli denetçi veya başdenetçi unvanı ile denetimlerde bulunmuş olması.
c) Denetim kuruluşlarının yönetim organı veya denetim üstlenen bağımsız denetçi tarafından denetim kuruluşu veya denetim üstlenen bağımsız denetçi adına denetim raporu imzalamaya yetkilendirilmiş olması.
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
Denetim kuruluşu veya denetim üstlenen bağımsız denetçi ile denetlenen işletme arasında yazılı olarak düzenlenen denetim sözleşmesinin asgari olarak aşağıdaki hususları içermesi zorunludur;
Denetim Sözleşmesi
1- Sözleşmenin dayanağını teşkil eden genel kurul kararı veya mahkeme kararının, genel kurul organı bulunmayan işletmelerde ise denetçi seçmeye yetkili organın kararının tarih ve sayısı,
2- Denetimin amacı, kapsamı ve dönemi ile varsa özel nedenleri, 3- Denetim konusu ve kıstası,
4- Tarafların sorumlulukları,
5- Denetimin TDS’ye ve ilgili mevzuata uygun olarak yürütüleceği ve tamamlanacağı hususuna yer veren hüküm,
6- Denetimle ilgili olarak istenen her türlü kayıt, doküman ve diğer bilgilere sınırsız bir şekilde erişimin sağlanacağına yer veren hüküm,
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
8- Sorumlu denetçi ve yedeğinin denetimi üstlenenler adına denetim raporunu imzalamaya yetkili olduğuna ilişkin hüküm,
Denetim Sözleşmesi
9- Denetimin başlangıç ve bitiş tarihleri ile raporun teslim tarihi, 10- Mesleki sorumluluk sigortası yapılacağına ilişkin hüküm,
11- Denetlenen işletmenin, rapor tarihinden sonra ancak finansal tabloların veya yıllık faaliyet raporunun ilan tarihinden önce gerçekleşen ve bunları etkileyecek olaylardan denetçiyi haberdar etmekle yükümlü olduğu,
12- Sözleşmenin ancak mevzuat uyarınca feshedilebileceğine ilişkin hüküm.
7- Denetim ekibinde yer alan denetçilerin, yedekleri de dahil olmak üzere isim ve unvanları, öngörülen çalışma süreleri ve her biri için uygun görülen ücret tutarının ayrıntılı dökümü ile toplam denetim ücreti,
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
1- Denetim konusunda ayrı ayrı veya toplu olarak denetim kıstasına göre önemli sayılabilecek herhangi bir uyumsuzluğun veya aykırılığın bulunmadığı durumlarda olumlu görüş,
Denetim raporu düzenleme ve görüş bildirme yükümlülüğü
2- Denetim konusunda ayrı ayrı veya toplu olarak denetim kıstasına göre önemli uyumsuzluklar veya aykırılıklar bulunduğu ya da yeterli ve uygun denetim kanıtı toplanamadığı, ancak bunların denetim konusunun genelini etkilemediği durumlarda sınırlı olumlu görüş,
3- Yeterli ve uygun denetim kanıtı elde edildikten sonra, tespit edilen uyumsuzlukların veya aykırılıkların ayrı ayrı veya toplu olarak önemli olduğu ve denetim konusunun genelini etkilediği durumlarda olumsuz görüş,
4- Denetim konusunun genelini etkileyen önemli hususlarda denetim görüşüne dayanak olacak yeterli ve uygun denetim kanıtının elde edilemediği durumlarda ya da yeterli kanıt toplanmasına rağmen görüş oluşturmayı engelleyen belirsizliklerin sonradan ortaya çıktığı durumlarda görüş bildirmekten
kaçınıldığına ilişkin görüş içerir.
Denetim faaliyeti sonucunda Kurumun belirlediği şekil ve esaslara göre denetim raporu düzenlenir.
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
Şeffaflık raporunun hazırlanması ve duyurulması
Bir takvim yılında KAYİK denetimi yapmış denetim kuruluşları ilgili takvim yılını müteakip, özel hesap dönemi kullanan denetim kuruluşları ise hesap dönemi kapanışını müteakip dördüncü ayın sonuna kadar yıllık şeffaflık raporunu Kuruma bildirir ve kendi internet sitelerinde yayımlar. Bu rapor denetim kuruluşunun yönetim organı başkanı tarafından imzalanır ve denetim kuruluşuna ilişkin asgari olarak aşağıdaki bilgileri içerir;
1- Hukuki yapısı ve ortakları hakkında açıklama,
2- Kilit yöneticileri ve sorumlu denetçileri hakkında açıklama,
3- İçinde yer aldığı denetim ağının hukuki ve yapısal özelliklerine ilişkin açıklama,
4- İlişkili denetim kuruluşları ve diğer işletmelere ve bu ilişkilerin mahiyetine ilişkin açıklama 5- Organizasyon yapısı hakkında açıklama,
6- Kalite güvence sistemi incelemesinin en son ne zaman yapıldığına dair bilgi, 7- Bir önceki yılda denetim hizmeti verdiği KAYİK’lerin listesi,
BAĞIMSIZ DENETİM YÖNETMELİĞİ
Şeffaflık raporunun hazırlanması ve duyurulması
8- Denetçilerinin sürekli eğitimine yönelik izlenen politikalar hakkında açıklama,
9- Bağımsızlıkla ilgili uygulamalarına ilişkin, bağımsızlık ilkesine uyumun gözden geçirilmiş olduğunu da teyit eden açıklama,
10- Toplam gelirlerin, bağımsız denetim faaliyetlerinden, diğer denetim faaliyetlerinden, defter tutma
hizmetlerinden ve danışmanlık hizmetlerinden elde edilen gelirler itibarıyla dağılımı gibi denetim faaliyetinin ağırlığını gösteren finansal bilgiler,
11- Kalite kontrol sisteminin tanıtımı ve bu sistemin etkin olarak çalıştığına dair denetim kuruluşu yönetiminin beyanı,
12- Kurum tarafından istenen diğer bilgiler.
BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi
Finansal tabloların denetiminin yürütülmesinde denetçinin genel amaçları:
1- Bir bütün olarak finansal tabloların, hata veya hile kaynaklı önemli bir yanlışlık içerip içermediğine ilişkin makul güvence elde etmek ve böylece finansal tabloların tüm önemli yönleriyle geçerli finansal raporlama çerçevesine uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığına dair bir görüş bildirmek ve
2- Bulgularına uygun olarak, finansal tablolar hakkında raporlama yapmak ve BDS’lerin zorunlu tuttuğu bildirimlerde bulunmaktır.
Denetim riski: Finansal tabloların önemli bir yanlışlık içermesine rağmen, denetçinin duruma uygun olmayan bir denetim görüşü vermesi riskidir. Denetim riski, “önemli yanlışlık” riski ile tespit edememe riskinin bir fonksiyonudur.
Denetçinin denetim riskini sıfıra indirmesi beklenmez ve zaten söz konusu risk de sıfıra indirilemez.
Dolayısıyla, finansal tabloların hata veya hile kaynaklı önemli bir yanlışlık içermediğine dair mutlak bir güvence elde edilemez. Bunun sebebi, denetçinin vardığı sonuçların ve görüşüne dayanak teşkil eden denetim kanıtlarının çoğunun, denetimin yapısal kısıtlamaları sebebiyle, kesin olmaktan ziyade ikna edici olmasıdır.
• Finansal raporlamanın niteliğinden,
• Denetim prosedürlerinin niteliğinden ve
• Denetimin makul bir sürede ve makul bir maliyetle yürütülmesi gerekliliğinden, kaynaklanır.
Bir denetimin yapısal kısıtlamaları:
BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin
Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi
Önemli yanlışlık riski: Finansal tabloların denetim öncesinde önemli bir yanlışlık içermesi riskidir. Aşağıda belirtildiği gibi bu risk yönetim beyanı düzeyinde iki bileşenden oluşur:
1- Yapısal risk: (İç kontrol dikkate alınmaz) İlgili kontrol mekanizması dikkate alınmadan önce, bir işlem sınıfına, hesap bakiyesine veya açıklamalara ilişkin bir yönetim beyanının, tek başına veya diğer yanlışlıklarla birlikte önemli olabilecek bir yanlışlık içermeye açık olması durumudur.
2- Kontrol riski: (İç kontrol dikkate alınır) Bir işlem sınıfı, hesap bakiyesi veya açıklamalara ilişkin bir yönetim beyanında ortaya çıkabilecek ve tek başına veya diğer yanlışlıklarla birlikte önemli olabilecek bir yanlışlığın, işletmenin iç kontrolü tarafından zamanında önlenememesi veya tespit edilerek düzeltilememesi riskidir.
BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin
Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi
“Önemli yanlışlık” riskleri iki düzeyde ortaya çıkabilir:
• Finansal tabloların geneli düzeyinde ve
• İşlem sınıfları, hesap bakiyeleri ve açıklamalara ilişkin yönetim beyanı düzeyinde.
“Önemli yanlışlık” risklerinin değerlendirilmesi, nitel olarak veya yüzdelik veriler hâlinde nicel olarak ifade edilebilir.
BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin
Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi
Tespit edememe riski: (Denetçinin Riski) Denetim riskini kabul edilebilir düşük bir seviyeye indirmek için denetçinin uyguladığı prosedürler neticesinde, tek başına veya diğer yanlışlıklarla birlikte önemli olabilecek mevcut bir yanlışlığın tespit edilememesi riskidir.
Aşağıdaki gibi hususlar bir denetim prosedürünün ve bu prosedürün uygulanmasının etkinliğinin artırılmasına yardımcı olur:
• Yeterli planlama,
• Denetim ekibine uygun personelin atanması,
• Mesleki şüpheciliğin uygulanması ve
• Yürütülen denetim çalışmasının yönlendirilmesi ve gözetimi ile gözden geçirilmesi
• Ayrıca bu hususlar; denetçinin uygun olmayan bir denetim prosedürünü seçme, uygun olan denetim prosedürünü yanlış şekilde uygulama veya denetim sonuçlarını yanlış yorumlama ihtimalini azaltmaya yardım eder.
BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin
Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi
Mesleki şüphecilik: Sorgulayıcı bir yaklaşımla hareket ederek, hata veya hile kaynaklı
yanlışlığa işaret eden durumlara karşı dikkatli olmayı ve denetim kanıtlarını titiz bir biçimde değerlendirmeyi içeren tutumdur.
BDS 200’e göre, Mesleki şüphecilik, örnekleri aşağıda sıralanan durumlara karşı dikkatli olmayı gerektirir:
• Elde edilen diğer denetim kanıtlarıyla çelişen denetim kanıtları,
• Denetim kanıtı olarak kullanılacak belgelerin ve sorgulamalar sonucunda elde edilen cevapların güvenilirliğinde şüphe uyandıran bilgiler,
• Hile ihtimaline işaret edebilecek durumlar,
• BDS’lerde yer alan denetim prosedürlerine ilâve denetim prosedürleri gerektirebilecek durumlar.
BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin
Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi
Ayrıca, aşağıda örnekleri verilen hususlara ilişkin riskleri azaltmak amacıyla denetçinin, denetim boyunca mesleki şüpheciliğini sürdürmesi gerekir:
• Olağandışı durumların gözden kaçırılması,
• Gözlemler neticesinde sonuçlara ulaşırken aşırı genelleme yapılması,
• Denetim prosedürlerinin nitelik, zamanlama ve kapsamının belirlenmesinde ve bunların sonuçlarının değerlendirilmesinde uygun olmayan varsayımların kullanılması.
BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin
Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi
Mesleki muhakeme: Denetimin yürütülmesi sırasında mevcut olan şartlara uygun olarak atılacak adımlara yönelik bilgiye dayalı kararlar alınırken; mevzuat, BDS’ler, muhasebe standartları ve etik standartlar çerçevesinde, sahip olunan eğitim, bilgi ve deneyimin kullanılmasıdır. İlgili yerlerde bu kavram mesleki yargı olarak da kullanılmıştır.
BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin
Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi
Mesleki muhakeme özellikle aşağıdaki hususlara ilişkin karar alınmasında gereklidir:
• Önemlilik ve denetim riski,
• BDS hükümlerinin yerine getirilmesi ve denetim kanıtı toplanması için uygulanacak denetim prosedürlerinin niteliği, zamanlaması ve kapsamı,
• Yeterli ve uygun denetim kanıtı toplanıp toplanmadığının ve BDS’lerin amaçlarına ve
dolayısıyla denetçinin genel amaçlarına ulaşmak için daha fazla denetim kanıtı toplamaya ihtiyaç olup olmadığının değerlendirilmesi,
• Finansal raporlama çerçevesinin uygulanmasında işletme yönetimi tarafından yapılan muhakemelerin değerlendirilmesi,
• Elde edilen denetim kanıtına dayanarak sonuçlara ulaşılması (örneğin, finansal tabloların hazırlanmasında yönetim tarafından yapılan tahminlerin makul olup olmadığının
değerlendirilmesi).
BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin
Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi
BDS 200 - Bağımsız Denetçinin Genel Amaçları ve Bağımsız Denetimin Bağımsız Denetim Standartlarına Uygun Olarak Yürütülmesi
Denetim kanıtı: Denetçinin, görüşüne dayanak oluşturan sonuçlara ulaşırken kullandığı bilgilerdir. Denetim kanıtları, finansal tablolara temel oluşturan muhasebe kayıtlarındaki bilgiler ile diğer bilgileri içerir. BDS’lerin amaçlarına uygun olarak;
Denetim kanıtının yeterliliği, denetim kanıtının miktarının ölçütüdür. İhtiyaç duyulan denetim kanıtı miktarı, denetçinin “önemli yanlışlık” risklerine ilişkin değerlendirmesinden ve ilgili denetim kanıtının kalitesinden etkilenir.
Denetim kanıtının uygunluğu, denetim kanıtının kalitesinin ölçütüdür. Bir başka ifadeyle denetim kanıtının kalitesi, denetçi görüşüne dayanak oluşturan sonuçlara destek sağlama açısından, denetim kanıtının ihtiyaca uygunluğu ve güvenilirliğidir.
BDS 210 -Bağımsız Denetim Sözleşmesinin Şartları Üzerinde Anlaşmaya Varılması
Denetimin Ön Şartları
Denetimin ön şartlarının mevcut olup olmadığını tespit etmek amacıyla denetçi;
1- Finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan finansal raporlama çerçevesinin kabul edilebilir olup olmadığını belirler.
2- Yönetimin aşağıdaki sorumluluklarını anladığına ve üstlendiğine dair mutabakatını alır.
a) Gerekli hâllerde finansal tabloların gerçeğe uygun sunumu dâhil olmak üzere, finansal tabloların geçerli finansal raporlama çerçevesine uygun olarak hazırlanması sorumluluğu
b) Yönetimin, hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlık içermeyen finansal tablolar hazırlanmasını sağlamak için gerekli gördüğü iç kontrole ilişkin sorumluluğu
c) Yönetimin, denetçiye;
i. Finansal tabloların hazırlanmasıyla ilgili kayıtlar, belgeler ve diğer hususlar gibi muttali olduğu tüm bilgilere erişim imkânı sağlama sorumluluğu,
ii. Denetimin amacı doğrultusunda talep edebileceği ilave bilgileri sağlama sorumluluğu,
iii. Denetim kanıtlarının toplanması için denetçinin işletme içinde gerekli gördüğü kişilerle kısıtlama olmaksızın görüşme imkânı sağlama sorumluluğu
BDS 210 -Bağımsız Denetim Sözleşmesinin Şartları Üzerinde Anlaşmaya Varılması
Denetçinin finansal tabloların hazırlanmasında kullanılacak olan finansal raporlama çerçevesinin kabul edilebilir olup olmadığını belirlerken dikkate alacağı faktörler ;
1) İşletmenin Niteliği: (Örneğin, işletmenin ticari bir işletme mi, kamu sektörü işletmesi mi veya kar amacı gütmeyen bir işletme mi olduğu)
2) Finansal Tabloların Amacı: (Örneğin, geniş bir kullanıcı kitlesinin ortak finansal bilgi ihtiyaçlarını karşılamak için mi, yoksa belirli kullanıcıların finansal bilgi ihtiyaçlarını karşılamak için mi hazırlandığı)
3) Finansal Tabloların Niteliği: (Örneğin, finansal tabloların tam set finansal tablolar mı veya tek bir finansal tablo mu olduğu)
4) Mevzuatın geçerli finansal raporlama çerçevesini belirleyip belirlemediği.
PRENSİP
AKADEMİ
KALİTE KONTROL – KKS 1 – BDS 220
Kalite kontrol sistemleri, politika ve prosedürleri, denetim şirketinin sorumluluğundadır. Kalite Kontrol Standardı 1 (KKS 1) uyarınca denetim şirketi;
➢ Denetim şirketinin ve personelinin, mesleki standartlara ve mevzuat hükümlerine uyduğuna ve
➢ Denetim şirketi veya sorumlu denetçiler tarafından düzenlenen raporların, içinde bulunulan şartlara uygunluğuna,
ilişkin makul güvence sağlayan bir kalite kontrol sistemi kurmak ve bu sistemin devamlılığını sağlamakla yükümlüdür.
DİKKAT !!!! Kalite Kontrol Sistemi denetim şirketine makul güvence sağlayan sistemdir..
KALİTE KONTROL STANDARDI – KKS1
Kalite Kontrol Sisteminin Unsurları
Denetim şirketi, aşağıdaki unsurların her birini ele alan politika ve prosedürler içeren bir kalite kontrol sistemi kurar ve bu sistemin devamlılığını sağlar:
(a) Denetim şirketi bünyesinde kaliteye ilişkin liderlik sorumlulukları.
(b) Etik hükümler.
(c) Müşteri ilişkisinin ve denetim sözleşmesinin kabulü ve devam ettirilmesi.
(d) İnsan kaynakları.
(e) Denetimin yürütülmesi.
(f) İzleme
BDS 230 -Bağımsız Denetimin Belgelendirilmesi – Çalışma kağıtları
Denetçi denetim çalışmaları sırasında, denetim görüşü oluşturmak amacıyla yeterli ve uygun nitelikte kanıt topladığını ve denetimi standartlarına uygun bir şekilde gerçekleştirdiğini kanıtlayabilecek her türlü çalışmasını belgelendirmek zorundadır.
Çalışma Kağıtlarının Esas/Temel Amaçları:
➢ Denetçinin genel amaçlarına ulaşıldığına yönelik denetçi tarafından varılan sonucun dayanağına ve
➢ Denetimin, BDS’lere ve mevzuat hükümlerine uygun olarak planlandığı ve yürütüldüğüne ilişkin kanıt sağlar.
BDS 230 -Bağımsız Denetimin Belgelendirilmesi – Çalışma kağıtları
Çalışma Kağıtları, Birtakım İlave Amaçlara da Katkıda Bulunur. Bunlar;
➢ Denetim ekibinin denetimi planlamasına ve yürütmesine yardımcı olmak,
➢ Gözetimden sorumlu denetim ekibi üyelerine, ilgili denetim çalışmasının yönlendirilmesi ve gözetiminde ve kendi gözden geçirme sorumluluklarını yerine getirmelerinde yardımcı olmak,
➢ Denetim ekibinin kendi çalışmalarından sorumlu olmasını sağlamak,
➢ Gelecekteki denetimlerde de önem arz edecek hususların kaydının tutulmasını sağlamak,
➢ Denetimin kalitesine yönelik gözden geçirme ve teftişlerin KKS-1 veya en az KKS-1’de öngörülen yükümlülükleri karşılayacak muhtevadaki diğer düzenlemeler uyarınca
yürütülmesini sağlamak,
➢ Mevzuat hükümleri uyarınca dış teftişlerin yürütülmesini sağlamak.
BDS 230 -Bağımsız Denetimin Belgelendirilmesi – Çalışma kağıtları
Çalışma Kâğıtlarının Biçimi, İçeriği ve Kapsamı belirlenirken dikkat edilmesi gerekenler ;
➢ İşletmenin büyüklüğü ve karmaşıklığı,
➢ Uygulanacak denetim prosedürlerinin niteliği,
➢ Belirlenen “önemli yanlışlık” riskleri,
➢ Elde edilen denetim kanıtının önemi,
➢ Belirlenen istisnaların niteliği ve kapsamı,
➢ Yürütülen çalışmanın veya elde edilen denetim kanıtlarının belgelendirilmesi yoluyla kolaylıkla belirlenemeyen bir sonucun veya sonucun gerekçesinin belgelendirilmesi ihtiyacı,
➢ Kullanılan denetim metodolojisi ve araçları.
BDS 230 -Bağımsız Denetimin Belgelendirilmesi – Çalışma kağıtları
60 gün içinde Denetim Dosyasına kaldırılır. 10 Yıl saklanır
Çalışma kâğıtları, fiziki, elektronik, manyetik ve benzeri ortamlarda kayıt altına alınabilir. Çalışma kâğıtlarına örnek olarak aşağıdakiler verilebilir:
• Denetim programları.
• Analizler.
• Notlar ve tutanaklar.
• Önemli hususlara ilişkin özetler.
• Teyit ve beyan mektupları.
• Kontrol listeleri.
• Önemli hususlara ilişkin yazışmalar (elektronik posta dâhil).
Denetçi, işletmenin kayıtlarına ilişkin özetleri veya bu kayıtların kopyalarını (örneğin, önemli ve özel sözleşmeleri) çalışma kâğıtlarına ekleyebilir. Ancak çalışma kâğıtları, işletmenin muhasebe kayıtlarının yerine geçmez.
BAĞIMSIZ DENETÇİNİN HİLEYE KARŞI SORUMLULUKLARI – BDS 240
Finansal tablolardaki yanlışlıklar, hata veya hileden kaynaklanabilir. Hata ile hileyi birbirinden ayıran unsur, finansal tablolarda yanlışlığa sebep olan eylemin kasıtlı olarak yapılıp yapılmadığıdır.
Hilenin önlenmesi ve tespit edilmesine ilişkin esas sorumluluk, yönetime ve üst yönetimden sorumlu olanlara aittir.
Hile türleri, Varlıkların kötüye kullanılması ve Hileli Finansal Raporlamadan oluşur.
Denetçi, bir bütün olarak finansal tablolarda hata veya hile kaynaklı önemli yanlışlıkların bulunmadığına dair makul güvence elde etmekle sorumludur,
Hile kaynaklı önemli bir yanlışlığın tespit edilememesi riski, hata kaynaklı önemli bir yanlışlığın tespit edilememesi riskinden daha yüksektir.,
Hile riski faktörleri: Hile yapmaya teşvik eden, hile için baskı oluşturan veya hile yapma fırsatı sağlayan olay veya durumlardır.
Hasılat aksi denetçi tarafından gerekçe gösterilmedikçe, her halükarda hile riski içerdiği varsayımı yapılmaktadır.
Varlıkların kötüye kullanılması,
İşletme varlıklarının çalınması eylemini içerir ve çoğunlukla çalışanlar tarafından nispeten küçük ve önemsiz miktarlarda gerçekleştirilir. Bununla birlikte kötüye kullanma, genellikle bu eylemi tespit edilmesi zor
yöntemlerle daha kolay örtbas edebilecek veya gizleyebilecek olan işletme yönetimi tarafından da gerçekleştirilebilir.
Varlıkların kötüye kullanılması, aşağıdakiler de dâhil olmak üzere çeşitli yollarla gerçekleştirilebilir:
• Tahsilatın zimmete geçirilmesi (örneğin, alacak hesaplarındaki tahsilatın kötüye kullanılması veya kayıtlardan silinmiş alacaklardan gelen tahsilatın kişisel banka hesaplarına aktarılması).
• Fiziki varlıkların veya fikri hakların çalınması (örneğin, kişisel kullanım veya satış amacıyla stokların çalınması, satış amacıyla hurdaların çalınması, işletmeye ait teknolojik verilerin rakip işletmelerle gizli anlaşmalar yapılarak menfaat karşılığı verilmesi).
• İşletmenin teslim almadığı mal ve hizmetler için ödeme yapmasına sebep olunması (örneğin, hayali satıcılara ödeme yapılması, fiyatları olduğundan yüksek göstermeleri karşılığında işletmenin satın alma birimi çalışanlarına tedarikçiler tarafından ödeme yapılması, hayali çalışanlara ödeme yapılması).
• İşletme varlıklarının kişisel amaçlar için kullanılması (örneğin, işletme varlıklarının kişisel kredi veya ilişkili taraf kredisi için teminat olarak kullanılması).
Hileli finansal raporlama, finansal tablo kullanıcılarını yanıltmak amacıyla, bazı tutar veya açıklamalara finansal tablolarda yer verilmemesi de dâhil olmak üzere, kasıtlı olarak yapılan yanlışlıkları içerir.
Hileli finansal raporlama, aşağıdaki şekillerde yapılabilir:
• Finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan muhasebe kayıtlarının veya bu kayıtları destekleyen belgelerin manipüle edilmesi, tahrif edilmesi (evrakta sahtecilik dâhil) veya değiştirilmesi.
• Finansal tablolara yansıtılması gereken olay, işlem veya diğer önemli bilgilere kasıtlı olarak yer verilmemesi veya bunların yanlış yansıtılması.
• Tutar, sınıflandırma, sunum biçimi veya açıklamaya ilişkin muhasebe ilkelerinin kasıtlı olarak yanlış uygulanması.
• Faaliyet sonuçlarını manipüle etmek veya başka hedeflere ulaşmak amacıyla, özellikle muhasebe döneminin sonuna doğru gerçek olmayan yevmiye kayıtları yapmak.
• Hesap bakiyelerini tahmin etmek için kullanılan varsayım ve yargıları uygun olmayan biçimde değiştirmek.
• Raporlama döneminde meydana gelen olay ve işlemleri finansal tablolara yansıtmamak veya zamanından önce ya da sonra yansıtmak.
• Finansal tablolarda yer alan tutarları etkileyebilecek hususları gizlemek veya açıklamamak.
• İşletmenin finansal durumunu veya performansını olduğundan farklı göstermek amacıyla kurgulanmış karmaşık işlemler gerçekleştirmek.
• Önemli ve olağan dışı işlemlerin şartlarını ve bunlarla ilgili kayıtları değiştirmek.
BDS 250 - FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNDE MEVZUATIN DİKKATE ALINMASI
Mevzuatın Etkisi
Mevzuatın finansal tablolar üzerindeki etkisi oldukça farklılık gösterir. İşletmenin tabi olduğu mevzuat, yasal ve düzenleyici çerçeveyi oluşturur.
Bazı mevzuat hükümleri, işletmenin finansal tablolarında raporlanan tutar ve açıklamaları belirlediği için finansal tablolar üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir. Diğer bazı mevzuat hükümleri ise yönetimin uyması gereken veya işletmenin faaliyetlerini yürütmesi sırasında uymak zorunda olduğu kuralları düzenler; ancak bunların işletmenin finansal tabloları üzerinde doğrudan bir etkisi yoktur.
Bazı işletmeler sıkı düzenlemelere tabi olan sektörlerde (bankalar ve ilaç sektöründeki işletmeler gibi) faaliyet gösterir. Diğer işletmeler ise yalnızca, genel olarak işletme faaliyetleriyle ilgili olan birçok düzenlemeye tabidir (iş sağlığı ve güvenliği ve eşit istihdam fırsatıyla ilgili konularda olduğu gibi).
Mevzuata aykırılığın işletme açısından finansal tablolar üzerinde önemli etki yaratabilecek para cezaları, davalar veya diğer durumlar gibi çeşitli sonuçları olabilir.
BDS 250 - FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNDE MEVZUATIN DİKKATE ALINMASI
Denetçinin amaçları;
1- Finansal tablolarda yer alan önemli tutar ve açıklamaların belirlenmesinde doğrudan bir etkiye sahip
olduğu genel olarak kabul edilen mevzuat hükümlerine uygunluk sağlandığına dair yeterli ve uygun denetim kanıtı elde etmek,
2- Finansal tablolar üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilecek diğer mevzuata ilişkin aykırılıkların tespit edilmesine yardımcı olması için belirli denetim prosedürlerini uygulamak ve
3- Denetim sırasında tespit edilen veya şüphelenilen aykırılıklara uygun biçimde karşılık vermektir .
Aykırılık: Kasten ya da kasıt olmaksızın, işletmenin kendisi, üst yönetimden sorumlu olanlar veya yönetim ya da işletme için veya işletme yönetimi altında çalışan diğer kişiler tarafından gerçekleştirilen, mevzuata aykırı olan ihmalî veya icrâî eylemlerdir (fiillerdir)
BDS 250 - FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNDE MEVZUATIN DİKKATE ALINMASI
Mevzuata Uygunluğun Denetçi Tarafından Değerlendirilmesi
Yasal ve düzenleyici çerçeve ile işletmenin bu çerçeveye ne şekilde uygunluk sağladığına dair genel bir kanaat edinmek amacıyla denetçi, örneğin:
1- İşletmenin içinde bulunduğu sektör ile düzenleyici ve diğer dış etkenler hakkındaki mevcut bilgisini kullanabilir,
2- Finansal tablolarda raporlanan tutar ve açıklamaları doğrudan belirleyen mevzuat hakkındaki bilgisini güncelleyebilir,
3- İşletmenin faaliyetleri üzerinde önemli bir etkiye sahip olması beklenebilecek diğer mevzuatla ilgili olarak yönetimi sorgulayabilir,
4- İşletmenin, mevzuata uygunluk sağlamaya ilişkin politika ve prosedürleri hakkında yönetimi sorgulayabilir ve
5- Davalardan kaynaklanan taleplerin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve muhasebeleştirilmesi için kabul edilen politika ve prosedürler hakkında yönetimi sorgulayabilir.
BDS 260 - ÜST YÖNETİMDEN SORUMLU OLANLARLA KURULACAK İLETİŞİM
Denetçinin amaçları;
1- Finansal tabloların denetimiyle ilgili sorumluluklarını ve genel hatlarıyla denetimin planlanan kapsam ve zamanlamasını açık bir şekilde üst yönetimden sorumlu olanlara bildirmek,
2- Üst yönetimden sorumlu olanlardan denetimle ilgili bilgi almak,
3- Denetim sırasında yapılan ve üst yönetimden sorumlu olanların finansal raporlama süreci üzerindeki
gözetim sorumluluğuyla ilgili olan önemli gözlemlerini, üst yönetimden sorumlu olanlara zamanında bildirmek ve
4- Üst yönetimden sorumlu olanlarla karşılıklı ve etkin bir iletişim kurmaktır
BDS 260 - ÜST YÖNETİMDEN SORUMLU OLANLARLA KURULACAK İLETİŞİM
Üst yönetimden sorumlu olanlar: İşletmenin stratejik yönetimi ve hesap verebilirliğine ilişkin yükümlülüklerin gözetiminden sorumlu kişi, kişiler veya yapılardır (örneğin, şirketin yönetim kurulu üyeleri). Bu sorumluluk
finansal raporlama sürecinin gözetimini de içerir. Bazı ülkelerde, işletmelerde üst yönetimden sorumlu olanlar arasında icrâî görevi olan yöneticiler (bir özel veya kamu sektörü işletmesinin yönetim kurulunda olup icrâî görevi de bulunan üyeler veya işletmenin sahibi olan yöneticiler gibi) yer alabilir.
Yönetim: İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde icrâî sorumluluğa sahip kişi veya kişilerdir. Bazı ülkelerde yönetim, yönetim kurulunun icrâî görevi bulunan üyeleri veya işletmenin sahibi olan yöneticiler gibi üst yönetimden sorumlu olanların bazılarını veya tamamını içerir.
BDS 265 - İÇ KONTROL EKSİKLİKLERİNİN ÜST YÖNETİMDEN SORUMLU OLANLARA VE YÖNETİME BİLDİRİLMESİ
Denetçinin amacı, denetim sırasında tespit ettiği ve mesleki muhakemesi sonucunda üst yönetimden sorumlu olanların ve yönetimin dikkatini çekmeyi gerektirecek kadar önemli olduğuna kanaat getirdiği iç kontrol eksikliklerini uygun bir biçimde üst yönetimden sorumlu olanlara ve yönetime bildirmektir.
İç kontrol eksikliği:
a) Bir kontrolün, finansal tablolarda yer alan yanlışlıkları zamanında önleyemeyecek veya tespit edip düzeltemeyecek şekilde tasarlanması, uygulanması veya kullanılması veya
b) Finansal tablolarda yer alan yanlışlıkları zamanında önlemek veya tespit edip düzeltmek için gereken bir kontrolün bulunmaması durumunda mevcuttur.
Önemli iç kontrol eksikliği: Denetçinin mesleki muhakemesi sonucunda, üst yönetimden sorumlu olanların dikkatini çekmeyi gerektirecek kadar önemli olduğuna kanaat getirdiği iç kontrol eksikliği veya eksikliklerin bileşimidir.
Denetçi Genel Denetim Stratejisini Oluştururken Şu Hususları Belirler;
1- Denetimin kapsamını tanımlayan denetimin özelliklerini belirler.
2- Denetimin zamanlamasını ve kurulması gereken iletişimlerin niteliğini planlamak amacıyla denetimin raporlama amaçlarını belirler.
3- Mesleki muhakemesini kullanarak, denetim ekibinin çalışmalarının yönlendirilmesinde önemli olduğunu düşündüğü faktörleri mütalaa eder.
4- Ön denetim çalışmaları sonuçlarını ve uygun hallerde sorumlu denetçinin işletme için yürüttüğü diğer denetimlerden elde ettiği bilgilerin ilgili olup olmadığını mütalaa eder.
5- Denetimin yürütülmesi için ihtiyaç duyulan kaynakların niteliğini, zamanlamasını ve kapsamını belirler.
BDS 300 - FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNİN
PLANLANMASI
Yeterli bir planlama, finansal tabloların denetimine çeşitli yönlerden katkıda bulunur:
1- Denetimin önemli alanlarına dikkatini yoğunlaştırması konusunda denetçiye yardımcı olmak.
6- Uygun hallerde topluluğa bağlı birimlerin denetçileri ile uzmanlar tarafından yapılan çalışmanın koordinasyonunda yardımcı olmak.
2- Muhtemel problemlerin zamanında belirlenmesi ve çözüme kavuşturulması konusunda denetçiye yardımcı olmak.
3- Denetimin etkin ve verimli biçimde yürütülmesi için denetimin düzgün biçimde düzenlenmesi ve idare edilmesi konusunda denetçiye yardımcı olmak.
4- Denetim ekibi üyelerinin, öngörülen risklere karşılık verecek uygun seviyede kabiliyet ve yeterlik sahibi kişilerden seçilmesi ve bu kişiler arasında uygun bir iş dağılımı yapılması konularında denetçiye yardımcı olmak.
5- Denetim ekibi üyelerinin yönlendirilmesini, gözetimini ve yaptıkları çalışmanın gözden geçirilmesini kolaylaştırmak.
BDS 300 - FİNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETİMİNİN
PLANLANMASI
Denetçinin amacı, işletmenin iç kontrolü dâhil işletme ve çevresini tanımak suretiyle, finansal tablo ve yönetim beyanı düzeylerinde hata veya hile kaynaklı “önemli yanlışlık” risklerini belirlemek ve değerlendirmek ve böylece
“önemli yanlışlık” riski olarak değerlendirilen risklere karşı yapılacak işlerin tasarlanması ve uygulanması için bir dayanak oluşturmaktır.
BDS 315 - İŞLETME VE ÇEVRESİNİ TANIMAK SURETİYLE “ÖNEMLİ YANLIŞLIK” RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
Risk değerlendirme prosedürleri: Finansal tablo ve yönetim beyanı düzeylerinde, hata veya hile kaynaklı
“önemli yanlışlık” risklerini belirlemek ve değerlendirmek amacıyla işletmenin iç kontrolü dâhil işletme ve çevresini tanımak için uygulanan denetim prosedürleridir.
Risk değerlendirme prosedürleri aşağıdakileri içerir:
(a) Yönetimin, varsa iç denetim fonksiyonundaki uygun kişilerin ve denetçinin muhakemesine göre hata veya hile kaynaklı “önemli yanlışlık” risklerinin belirlenmesinde yardımcı olabilecek bilgiye sahip olan işletme içindeki diğer kişilerin sorgulanması.
(b) Analitik prosedürler.
(c) Gözlem ve tetkik.
İşletmenin İç Kontrolü Dâhil İşletme ve Çevresini Tanıma Yükümlülüğü
BDS 315 - İŞLETME VE ÇEVRESİNİ TANIMAK SURETİYLE “ÖNEMLİ YANLIŞLIK” RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
Denetçi, işletme ve çevresinin tanınmasında aşağıdaki hususlar hakkında kanaat edinir:
(a) Geçerli finansal raporlama çerçevesi dâhil, ilgili sektör, mevzuat/düzenlemeler ve diğer dış etkenler (b) Denetçi, finansal tablolarda olması beklenen işlem sınıflarını, hesap bakiyelerini ve açıklamaları anlayabilmek için aşağıdaki hususlar dâhil, işletmenin niteliği hakkında kanaat edinir:
(i) İşletmenin faaliyetleri,
(ii) İşletmenin ortaklık ve üst yönetim yapısı,
(iii) Özel amaçlı işletmelerdeki yatırımları dâhil, işletmenin yaptığı ve yapmayı planladığı yatırımların türleri ve
(iv) İşletmenin nasıl yapılandırıldığı ve finanse edildiği.
(c) Muhasebe politikalarında yapılan değişikliklerin sebepleri dâhil, işletmenin muhasebe politikaları seçimi ve uygulaması. Denetçi, işletmenin muhasebe politikalarının, işletmenin faaliyetleri için uygun olup olmadığını ve bu politikaların ilgili sektördeki geçerli finansal raporlama çerçevesi ve muhasebe politikalarıyla tutarlı olup olmadığını değerlendirir.
(ç) İşletmenin amaç ve stratejileri ile “önemli yanlışlık” riskine sebep olabilecek iş hayatına ilişkin riskler
BDS 315 - İŞLETME VE ÇEVRESİNİ TANIMAK SURETİYLE “ÖNEMLİ YANLIŞLIK” RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
(d) İşletmenin finansal performansının ölçümü ve gözden geçirilmesi
İç kontrol: Finansal raporlamanın güvenilirliği, faaliyetlerin etkinliği ve verimliliği ile ilgili mevzuata uygunluk açısından işletmenin amaçlarına ulaştığına dair makul güvence sağlamak amacıyla üst yönetimden sorumlu
olanlar, yönetim ve diğer personel tarafından tasarlanan, uygulanan ve sürekliliği sağlanan süreçtir.
1- KONTROL ORTAMI (ÇEVRESİ): Kontrol ortamı, işletme üst yönetiminin işletmeyi kontrol etmede temel anlayışı, sorunlara bakışı, sorun çözmede yaklaşımı ve ahlaki değerlere verdiği önemle kendini
gösterir. Her İşletme yönetiminin tutumu farklıdır.
Bağımsız denetçi, müşteri işletmede kontrol ortamını tanıyabilmek için şu bilgileri edinir;
Dürüstlük ve etik değerlere ilişkin kuralları bildirme ve uygulatma
Yönetime bağlılık
Üst yönetimden sorumlu olanların katılımı
Yönetimin felsefesi ve çalışma şekli
Organizasyon yapısı
Yetki ve sorumlulukların belirlenmesi
İnsan kaynakları politika ve uygulamaları
BDS 315 - İŞLETME VE ÇEVRESİNİ TANIMAK SURETİYLE “ÖNEMLİ
YANLIŞLIK” RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
2- RİSK DEĞERLEMESİ: İşletmeler sürekli olarak iç ve dış kaynaklı çeşitli risklerle karşı karşıyadırlar.
İşletme üst yönetimi işletmeyi yakın veya uzak zamanda etkileyecek riskleri tespit ve karşı önlemler almak zorundadır. Çünkü ekonomik, endüstriyel ve faaliyet koşulları sürekli değişmektedir.
İşletme riskleri (iş hayatına ilişkin riskler): İşletmenin gelecekte mevcut karlılık düzeyini engelleyecek, işletmenin yaşamını tehlikeye sokacak beklenmedik olaylara işletme riski denir. Ya da işletmenin
amaçlarına ulaşabilmesini veya belirlediği stratejileri başarılı bir şekilde uygulanmasını engelleyen olaylar ve davranışlardır.
Riskler aşağıdaki gibi durumlar sebebiyle ortaya çıkabilir veya değişebilir:
➢ Faaliyet çevresindeki değişiklikler
➢ Yeni personel
➢ Yeni veya yenilenmiş bilgi sistemleri
➢ Hızlı büyüme
➢ Yeni teknoloji
➢ Yeni iş modelleri, ürünler veya faaliyetler
➢ Kurumsal yeniden yapılanma
➢ Genişleyen yurt dışı faaliyetler
➢ Yeni muhasebe düzenlemeleri
BDS 315 - İŞLETME VE ÇEVRESİNİ TANIMAK SURETİYLE “ÖNEMLİ
YANLIŞLIK” RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
3- KONTROL PROSEDÜRLERİ (FAALİYETLERİ): Kontrol faaliyetleri, yönetim talimatlarının uygulanmasını sağlamaya yardımcı olan politika ve prosedürlerdir. BT veya manuel sistemlerde olup
olmadığına bakılmaksızın, kontrol faaliyetlerinin çeşitli amaçları bulunur ve farklı kurumsal ve fonksiyonel düzeylerde uygulanır.
Aşağıda sıralanan hususlar, belirli kontrol faaliyetlerine örnek olarak verilebilir:
➢ Yetkilendirme.
➢ Performans gözden geçirmeleri.
➢ Bilgi işleme.
➢ Fiziki kontroller.
➢ Görevlerin ayrılığı.
BDS 315 - İŞLETME VE ÇEVRESİNİ TANIMAK SURETİYLE “ÖNEMLİ
YANLIŞLIK” RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
4- BİLGİ VE İLETİŞİM: İşletmede çalışanlar arasında iyi bir bilgi akışı sağlanmalıdır. Üstten alta doğru veya alttan üste doğru yani dikey ve yatay bir belge akış düzeni sağlanmalıdır. İç kontrol yapısının merkezi bilgi sistemidir. Bu sistem sayesinde yönetim hedeflerini, politikalarını çalışanlarına ulaştırır. Bir işletmenin muhasebe bilgi ve iletişim sisteminin asıl amacı, işlemlerin başlatılması, gerçekleşmesi, kaydedilmesi ve raporlanması ile ilgili sorumluluğun korunmasını sağlamaktır.
5- SİSTEMİN GÖZETİMİ: İç kontrol sisteminin devamlı gözlemlenmesi ve iç kontrol sisteminden sapmaların ortaya çıkarılması gerekir. Kontrollerin izlenmesi, iç kontrol performansının zaman içindeki etkinliğinin değerlendirilmesi sürecidir.
Bu anlamda iç denetçilerin hazırlamış olduğu raporlar, çalışanların ve üçüncü kişilerin geri bildirimleri yönetime yardımcı olur.
BDS 315 - İŞLETME VE ÇEVRESİNİ TANIMAK SURETİYLE “ÖNEMLİ
YANLIŞLIK” RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
İÇ KONTROL SİSTEMİ TANIMA YÖNTEMLERİ
1- NOT ALMA YÖNTEMİ/TEKNİĞİ :En basit yöntemdir. Denetçi denetlenen müşteri işletmede sorular sorarak, yetkililer ile görüşerek bazı bilgiler alır, iş akışlarını gözleyerek işletmeyi tanır. Bunları uygun şekilde not alır.
2- AKIŞ ŞEMALARI YÖNTEMİ/TEKNİĞİ : Denetçi denetlenen işletmede gerçekleşen bir işlemi ele alıp alt fonksiyonlarına ayırarak baştan sona nasıl gerçekleştirildiğini diyagramlar çizerek anlamaya çalışır. Akış şemaları en iyi yöntem olmasına rağmen düzenlenmesi ayrı bir teknik bilgiyi gerektirdiği için yaygın olarak kullanılabilen bir yöntem değildir.
3- SORU FORMU / ANKET YÖNTEMİ/TEKNİĞİ: En yaygın olan yöntemdir. Bu yöntem not alma yönteminin gelişmiş bir şekli olarak nitelenebilir. Sorulara evet veya hayır şeklinde yanıt aranır.
DİKKAT !!!! : Finansal tablo denetimlerinde denetçinin müşteri iç kontrolünü anlamasının ve kontrol riskini değerlendirmesinin birincil amacı müteakip ”izleyen” denetim prosedürlerini tasarlayabilmektir.
BDS 315 - İŞLETME VE ÇEVRESİNİ TANIMAK SURETİYLE “ÖNEMLİ
YANLIŞLIK” RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
Ciddi risk: Denetçinin, yargısına göre denetimde özellikle dikkat edilmesi gereken “önemli yanlışlık” riski olarak belirlediği ve değerlendirdiği risklerdir.
BDS 315 - İŞLETME VE ÇEVRESİNİ TANIMAK SURETİYLE “ÖNEMLİ YANLIŞLIK” RİSKLERİNİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
Denetçi, hangi risklerin ciddi risk olduğu konusunda yargıda bulunurken, asgari olarak aşağıdaki hususları mütalaa eder:
(c) İşlemlerin karmaşıklığı
(a) Riskin hile kaynaklı bir risk olup olmadığı,
(b) Riskin, ekonomi, muhasebe ve diğer alanlardaki önemli güncel gelişmelerle ilgisinin bulunup bulunmadığı ve dolayısıyla özel bir dikkat gerektirip gerektirmediği,
(ç) Riskin ilişkili taraflarla yapılan önemli işlemleri içerip içermediği,
(d) Riskle ilgili finansal bilgilerin ölçümündeki özellikle geniş bir aralıkta ölçüm belirsizliği içeren ölçümlerdeki subjektiflik derecesi ve
(e) Riskin, işletmenin olağan faaliyetlerinin dışında kalan veya olağan dışı görünen önemli işlemler içerip içermediği.
Finansal raporlama çerçeveleri, önemlilik kavramını genellikle finansal tabloların hazırlanması ve sunumu kapsamında ele alır. Finansal raporlama çerçeveleri, önemliliği farklı açılardan ele alabilmelerine rağmen, genellikle aşağıdaki açıklamaları yaparlar:
BDS 320 - BAĞIMSIZ DENETİMİN PLANLANMASI VE YÜRÜTÜLMESİNDE ÖNEMLİLİK
1- Genel olarak eksiklik ve yanlışlıkların tek başına veya toplu olarak finansal tablo kullanıcılarının bu
tablolara istinaden alacakları ekonomik kararları etkilemesi makul ölçüde bekleniyorsa, söz konusu eksiklik ve yanlışlıklar önemli olarak değerlendirilir
3- Finansal tablo kullanıcıları için önemli olan hususlar hakkındaki yargılar, kullanıcıların bir grup olarak ortak finansal bilgi ihtiyaçlarının dikkate alınmasına dayanır. Yanlışlıkların, ihtiyaçları birbirinden oldukça farklı olabilecek belirli bireysel kullanıcılar üzerindeki muhtemel etkisi dikkate alınmaz.
2- Önemliliğe ilişkin yargılara, içinde bulunulan şartlar çerçevesinde varılır ve bu yargılar, yanlışlığın büyüklüğünden veya niteliğinden ya da bu ikisinin bileşiminden etkilenir.
Denetimde Önemlilik
1- Denetimin planlanmasında ve yürütülmesinde,
BDS 320 - BAĞIMSIZ DENETİMİN PLANLANMASI VE YÜRÜTÜLMESİNDE ÖNEMLİLİK
2- Belirlenen yanlışlıkların denetim üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesinde ve
Performans Önemliliği ; Bir bütün olarak finansal tablolar için belirlenmiş önemlilikten daha düşük olarak belirlenen tutar veya tutarları ifade eder.
Performans önemliliğinin belirlenme amacı ise, düzeltilmemiş yanlışlıklar ile tespit edilmemiş yanlışlıkların toplamının, bir bütün olarak finansal tablolar için belirlenen önemliliği aşması ihtimalini uygun bir seviyeye indirmektir.
Uygun hâllerde performans önemliliği, belirli işlem sınıfları, hesap bakiyeleri veya açıklamalar için önemlilik düzeyi veya düzeylerinin altında belirlenen tutar veya tutarları da ifade eder.
3- Varsa, düzeltilmemiş yanlışlıkların finansal tablolar üzerindeki ve denetçi raporundaki görüşün oluşturulmasındaki etkilerinin değerlendirilmesinde, kullanır
Denetçi önemlilik kavramını;
Önemlilik, bilginin açıklanmaması, yanlış veya eksik açıklanması nedeniyle finansal tabloları esas alarak karar veren finansal tablo kullanıcılarının ekonomik kararlarını etkileyebilecek hususlardır.
Bir yanlışlık, bir finansal tablo kullanıcısının vereceği kararı olumsuz yönde etkiliyorsa, o yanlışlık önemli, etkilemiyorsa önemsizdir. Denetçi bu tür hataların müşteri işletme tarafından düzeltilmesini isteyecektir.
Önemlilik Düzeyi: Denetçinin mesleki bilgi, deneyimi ışığı altında belirlenir. Önemlilik derecesi ile denetim risk oranı arasında ters yönde kuvvetli bir ilişki vardır.
Örnek : A ve B olmak üzere iki farklı şirketi denetliyoruz; Her iki firmanın bilançosunda Kasa hesabının bakiyesi 100.000 TL, denetçi yapmış olduğu risk değerlendirme çalışmaları sonrasında ;
A firmasının Kasa Hesabına 5.000 TL, B firmasının Kasa Hesabına 15.000 TL önemlilik düzeyi belirlemiştir. Buna göre denetçi hangi firmanın kasa hesabını daha riskli görmüştür ?
BDS 320 - BAĞIMSIZ DENETİMİN PLANLANMASI VE YÜRÜTÜLMESİNDE
ÖNEMLİLİK
Önemlilik düzeyi, Risk Değerleme, Riske Karşılık Verme ve Raporlama süreçlerinde belirlenir. Diğer bir deyişle denetimin bütün sürecinde belirlenebilir.
Önemlilik düzeyinin belirlenmesinde kullanılan yöntemler şunlardır ; 1- Basit Yöntem (Tek finansal değişken yöntemi)
2- Aralık Yöntemi (Farklı büyüklükte işletmelerin dikkate alındığı yöntem) 3- Karışık veya Ortalama Yöntem
4- Formül Yöntemi
BDS 320 - BAĞIMSIZ DENETİMİN PLANLANMASI VE YÜRÜTÜLMESİNDE
ÖNEMLİLİK
YÖNETİM BEYANLARI – DENETİMİN AMAÇLARI
Yönetim beyanları, açık veya başka bir şekilde finansal tablolara dahil edilen ve denetçinin meydana gelebilecek farklı türdeki muhtemel yanlışlıkları mütalaa etmek için kullandığı, yönetim tarafından sunulan beyanlardır.
Denetçi tarafından kullanılan yönetim beyanları aşağıdaki gruplardan birine girer ve aşağıdaki şekilleri alabilir:
Denetlenen Döneme İlişkin İşlem Sınıfları ve Olaylar İle İlgili Açıklamalar Hakkındaki Yönetim Beyanları;
Gerçekleşme: Kaydedilmiş veya açıklamış işlem ve olaylar gerçekleşmiştir ve bu işlem ve olaylar işletmeye aittir.
Tamlık: Kaydedilmiş olması gereken tüm işlem ve olaylar kaydedilmiştir ve finansal tablolarda bulunması gereken tüm açıklamalara finansal tablolarda yer verilmiştir.
Doğruluk: Kaydedilmiş işlem ve olaylara ilişkin tutarlar ve diğer veriler uygun bir şekilde kaydedilmiş ve ilgili açıklamalar uygun bir şekilde ölçülmüş ve ifade edilmiştir.
Hesap Kesimi: İşlem ve olaylar doğru hesap döneminde kaydedilmiştir.
Sınıflandırma: İşlem ve olaylar uygun hesaplara kaydedilmiştir.
Sunum: İşlem ve olaylar uygun bir şekilde bir araya getirilmiş veya parçalara (alt bölümlere) ayrılmış ve açık bir şekilde ifade edilmiştir. İlgili açıklamalar geçerli finansal raporlama çerçevesi hükümleri bağlamında ihtiyaca uygun ve
anlaşılabilirdir.
YÖNETİM BEYANLARI – DENETİMİN AMAÇLARI
Dönem Sonundaki Hesap Bakiyeleri
ve
açıklamalara İlişkin Yönetim Beyanları;Mevcut Olma (Var Olma): Varlıklar, yükümlülükler ve özkaynak payları mevcuttur.
Hak ve Yükümlükler (Mülkiyet): İşletme, varlıkların tasarruf ve kontrol hakkına sahiptir ve borçlar işletmenin yükümlülüğüdür. (Gayrimenkulün tapusunun incelenmesi)
Tamlık: Kaydedilmiş olması gereken tüm varlıklar, borçlar ve özkaynak payları kaydedilmiş ve finansal tablolarda bulunması gereken tüm açıklamalara finansal tablolarda yer verilmiştir.
Doğruluk, Değerleme ve Dağıtım: Varlıklar, yükümlülükler ve özkaynak payları uygun tutarlarda finansal tablolarda yer almaktadır ve her türlü değerleme ve dağıtım düzeltmeleri uygun şekilde kaydedilmiş ve ilgili açıklamalar uygun bir şekilde ölçülmüş ve ifade edilmiştir.
Sınıflandırma: Varlıklar, yükümlülükler ve özkaynak payları uygun hesaplara kaydedilmiştir.
Sunum: Varlıklar, yükümlülükler ve özkaynak payları uygun bir şekilde bir araya getirilmiş veya parçalara (alt bölümlere) ayrılmış ve açık bir şekilde ifade edilmiştir. İlgili, açıklamalar geçerli finansal raporlama çerçevesi hükümleri bağlamında ihtiyaca uygun ve anlaşılabilirdir.
