KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ Yabancı Diller Yüksekokulu Mütercim Tercümanlık İngilizce Bölümü
Zorunlu Ders
DERS TANIM BİLGİLERİ Dersin Adı Çeviri Kuramları
Dersin Kodu Teori (Saat)
Uygulama (Saat)
Laboratuvar (Saat)
AKTS Kredisi
IMT 108 3 0 0 5
Dersin Amacı
Kuramın ne olduğunu, temel kuramların neye dayandığını öğrenciye kazandırmaktır. Günümüzde çevirinin, kuramdan destek alarak uygulandığını, hangi kuramın hangi tür çeviriye yol açacağını, metin türlerinin çeviri kuramı tercihinde nasıl etkili olacağını ortaya koymaktır.
Dersin İçeriği
Milattan önce başlayan çeviri kuramlarını yüzyıllar içindeki gelişimini, 20 ve 21 asırda yapılan çalışmalara yoğunlaşarak gözler önüne sermek. Temel yaklaşımlar – dilbilimsel, pragmatik, işlevsel ve göstergebilimsel – çerçevesinde ve metne endesksli çeviri kuramları tetkik edilir. Çeviride eşitlik meselesi irdelenir.
DERSİN PROGRAM YETERLİKLERİ İLE İLİŞKİSİ
No Yeterlilikler
Karşılama Düzeyi*
1 2 3 4 5
C
Donanımlı bir çevirmen haline gelebilmek için Çeviribilimin disiplinlerarası doğasına uygun bir bicimde çeşitli alanlarda (Tarih, felsefe, psikoloji, uluslararası ticaret, tip ve hukuk vb.) altyapı oluşturmak
X
E
Proje yapımı, terim bilgisi ve son okuma gibi çeviri uygulamalarının gerektirdiği becerileri edinerek bu
alanda deneyim kazanmak X
G
Sözlü çevirinin kapsamına giren eşzamanlı, ardıl ve konferans çevirilerine ilişkin teorik bilgi edinmek ve
uygulama yapmak X
J Çeviri eleştirisi konusunda bilgi edinerek, çeviri
eleştirisi bağlamında beceri kazanmak. X
I Çeviri kuramları hakkında yeterli bilgi sahibi olmak
ve analitik düşünme becerisi geliştirmek X
*1: En düşük, 2: Düşük, 3: Orta, 4: Yüksek, 5: Çok yüksek DERSİN ÖĞRENME KAZANIMLARI
No Öğrenim Çıktıları
Program Yeterlilikleri ile İlişkisi
Ölçme Yöntemi**
1 Tarihi, felsefi, psikolojik, ticari vb. metinleri incelemek
C 3, 6
2 İyi bir çevirmenin edinmesi gereken genel özellikleri kazanmak
C 3, 6
3 Çeviribilimle ilgili proje yapma yetisine sahip olmak
E 3, 6
4 Sözlü çeviri kapsamında ardıl ve konferans çeviri uygulamalarına hâkim olabilmek
G 3, 6
5 Çeviri eleştirisi bilgisi edinmek J 3, 6
6 Edinilen kuramsal çevrebilim bilgisini eleştirel ve analitik bicimde kullanabilmek
J 3, 6
7 Çeviri kuramlarına ilişkin yeterli bilgiye sahip olmak
I 3, 6
8 Analitik düşünme becerisini çeviri etkinliğinde kullanmak
I 3, 6
**Yazılı Sınav:1, Sözlü Sınav:2, Ev Ödevi:3, Lab./Sınav:4, Seminer/Sunum:5, Dönem Ödevi:6
DERSİN HAFTALIK İÇERİĞİ
Hafta Ayrıntılı İçerik
1 Tanışma, dersin tanıtımı, öğrencilerden beklenecek ders davranışları, ölçme yöntemi, ödevlerin nasıl yapılacağı, derste kullanılacak kaynak ve kitapların tanıtımı, yazılı ve elektronik veri tabanlarının tanıtımı yapılır. Çeviri kuramlarının ortaya çıkışı, yansımaları, devamlılığı ve günümüzde etkili olan kuramlar tanıtılır.
2 Yaklaşım, kuram, varsayım, yöntem, yol, süreç kavramları, kurama ihtiyaç, kuramın mahiyeti, gelişimi, uygulama sonuçları. Diller ve kültürlerarası eşitlik, çeviride kaybolan anlam, çeviri kurumlarını sınıflandırma.
3 Dil bilimi ortaya çıkmadan önceki çeviri yaklaşımları, kutsal metin çevirisi üzerine tartışmaların getirdiği nokta, uygulamadan kuram çıkarma, kelime çevirisi, anlam çevirisi, etkileyici ve yaratıcı çeviri. Cicero, St. Jerome, Sophronius, Horace, Luther
4 Dil meselesine yaklaşım, dilbiliminden hareket ederek çeviri kuramı oluşturan, uygulama yapan önde gelen kişi ve çalışmalar. Ödünç alma, kelimeye dayalı çeviri, denk, uyarlama gibi dilbilimsel yöntemler, çeviri biriminin kelime, ifade, cümle, parağraf, metin olması meselesi, Roman Jakobson, Eugene Nida
5 Dilbilimlisel çeviri yaklaşımında revaçta olan serbest ve kelimeye dayalı, sadık ve hoş, tam ve doğal çeviri ikilemlerinin incelenmesi, Newmark’ın metin türü ile ilgili görüşleri, anlamsal ve iletişimsel çevirisi, denklik meselesi, yoğunluk ilkesinin işleme şartları, cümle unsurlarının yer değiştirme esnekliğini dil sınırlamaları, Koller’in çeviri denkliği hakkındaki görüşleri, denotation, connotation, text- normative, pragmatic, formal, aesthetic yaklaşımı.
6 İşlevsel Dilbilimi okulunu esas alan çeviri teorileri, Halliday’in işlevsel dilbilgisi, ortam, sosyal gerçeklik, kültürel ölçekler, doğal göstergelerin anlama katkısı, Halliday’in çeviri görüşleri, anlam ve işlev aktarma, field, tenor, mode, register, 7 Metin dilbilimi okulu, pragmatic yaklaşım, her metnin amacına uygun bir türde
yazıldığı ve çevirinin bu minvalde yapılması gerektiğini savunan Reiss, Nord gibi şahsiyetlerin görüşleri, kuramları, üç temel metin çeşidi (bilgi veren) informative) – okuyucu üzerinde yazarın etkisini hissettiren (expressive) – okuyucu üzerinde doğrudan etki bırakan (operative),
8 Vermeer’in işlevsel Skopos kuramı, denklik ve işlev dengesi, işlevsel denklik, gayeli bir faaliyet olarak çeviri, örnekler ve uygulamalar. Yazar – Yazılan – Muhatap ekseninde metin değerlendirmesi. Duygular, gerçekler, okuyucu, örnek uygulamalr, eleştiriler.
9 Dile farklı bir bakış açısı, iletişimin bir parçası olarak sözlü/yazılı dil, iletişimin tamamını kapsadığını iddia eden Göstergebilim kaynaklı kuramlar, görüşler, dil ötesi etkenlerin çeviri sürecine dahli, çeviri kodları, türler arası çeviri, kültürler ve göstergeler arası iletişim ve çeviriye yansımaları.
10 Çevirmen kimliğinin yeniden tanımlanması, denklik ve kayıp oluşuna yeni bir bakış açısı getirmesi, çeviri ünitesinin gösterge ışığında yeniden tanımlanması,
çevrilebilirlik kavramının yeniden değerlendirilmesi, reklam çevirisi, Jakobson, Wittgenstein, Peirce, Eco benzeri isimlerin göstergebilimi nasıl gördüğü hususları incelenir.
11 Çevirmenin görünürlüğü ve domestication/foreignization ikilemi hususunda görüşler, hedef dilden deyim ve ifadeler kullanarak çevirme yoluyla çevirinin okunur hale getirilmesi temayülü, yayıncıların tutumu, Venuti’nin foreignization tercihi ve benzeri konular irdelenir.
12 Toury’nin bilimsel betimleyici modeli, kabul edilebilir (literal) ve yeterli (semantic) çeviri, çevirinin sistematik olmasını isteyen Toury, yöntem ve araştırma
gereçlerinin geliştirilmesi talebi, Vinay and Darbelnet’in belli-belirsiz (oblique) ve doğrudan (direct) çeviri.
13 Hermeneutics dalını ortaya atan Schleiermacher, mutlak gerçekten kişinin anlaması ve hislerini merkeze alan bir çeviriye odaklanmanın yansımaları, çevirmen sınıflaması, okuyucuyu yazara yaklaştırma ilkesi, Hermans, House, Steiner gibi kuramcılar tetkik ve tahlil edilir.
14 Tetkik edilen kuramların sınıflaması, değerlendirmesi, Türkiye’deki çeviri
etkinliklerinde ne kadar gerçekçi olabileceği, kuram eleştirisi, hangi metin türlerinin yaygın çeviriye tabi tutulduğu, okuyucu kitlesini tanıma imkanı, çevirmen-yayıncı anlaşması, çeviri ürününün pazarlama faaliyeti.
DERS KİTABI VEYA MALZEMESİ
No Kaynak
1 Munday, Jeremy (2016) Introducing Translation Studies: Theories and Applications (4th Ed.). New York: Routledge.
2 Mona Baker (ed., 1998) Routledge Encyclopedia of Translation Studies, London:
Routledge
3 Venuti, Lawrence (1995) A History of Translation. London: Routledge.
4 Venuti, Lawrence (2004) The Translation Studies Reader. London: Routledge.
AKTS/ÇALIŞMA YÜKÜ TABLOSU
Etkinlikler Sayısı
Çalışma Süresi (Saat)
Çalışma Süresi (Dakika)
Toplam Çalışma Yükü
Ders Hafta Sayısı ve Saati 14 3 0 42
Sınıf Dışı Ders Çalışma Süresi
(Ön çalışma, Kütüphane, Pekiştirme) 14 4 0 56
Ara Sınav 1 10 0 10
Kısa Sınav 0 0 0 0
Ödev 2 10 0 20
Uygulama 0 0 0 0
Laboratuvar 0 0 0 0
Proje 0 0 0 0
Atölye 0 0 0 0
Sunum/Seminer Hazırlama 0 0 0 0
Alan Çalışması 0 0 0 0
Diğer 0 0 0 0
Dönem Sonu Sınavı 1 20 0 20
Toplam Yük 148
Toplam Yük / 30 4,9
Dersin AKTS Kredisi 5
