OKYANUS VE DENİZLER
10.
HAFTA
DENİZ ALTI JEOLOJİSİ VE JEOMORFOLOJİSİ
Deniz Suyunun Kimyasal Bileşimi
• Deniz suyunun içerisinde yeryüzünde bulunan kimyasal elemanlardan çoğunun bulunduğu belli olmuştur. Bunlar çoğunlukla tuz eriyikleri şeklinde bulunmaktadır.
• Tuzlar : Bir kg deniz suyu ortalama olarak 34.9 gr tuz bulunur. Buna göre okyanus ve denizlerdeki tuz miktarı 5.1016 ton olarak hesaplanmıştır.
• Mevcut tuzların miktarı yerden yere farklılık göstermektedir
• Okyanus ve denizlerde bulunan tuzlar ve bulunuş oranları aşağıda tabloda verilmiştir:
Tablo: Deniz suyundaki başlıca tuzlar
Kimyasal Elemanlar Litrede gr %
Klor 18.98 55.04
Sodyum 10.556 30.61
Magnezyum 1.272 3.69
Sülfatlar 2.649 7.68
Potasyum 0.380 1.10
Kalsiyum 0.400 1.16
Bikarbonatlar 0.140 0.41
Stronsiyum 0.013 0.04
• Bunlardan başka daha az miktarda olmak üzere; brom, fosfor,silisyum, bor, arsenik vs bulunur.
• Tuzların büyük kısmı iyonlar halinde bulunur.
• Deniz tuzunun nedeni;eskiden beri tartışmalara konu olmuştur. Bunların karalardan akarsular aracılığıyla taşıdığı ileri sürenler olmuştur. Fakat deniz suyunda bulunan tuzlar en çok bikarbonatlardır. Buna göre denizin akarsu ile tuzluluğunu kazandığı söylenemez.
Hakim olan görüş yerkabuğunun katılaşması ve hidrosferin oluşumu sırasında genel bir tuzlulaşma olduğudur.
• Erimiş Gazlar: Deniz suyunda erimiş halde bulunan gazlar ve oranları aşağıda tablo olarak verilmiştir.
Tablo: Deniz suyu ve atmosferdeki başlıca gazlar
Atmosfer Deniz suyu
Azot 78.09 62.6
Oksijen 20.95 34.2
Argon 0.93 1.6
Karbondioksit 0.03 1.5
• Tabloda görüldüğü gibi azot denizlerde atmosferden daha düşük oranda bulunur. Fakat yine de en çok bulunan gazı temsil eder.
• Yüzey suları atmosferden oksijen temin ettikleri için bu bakımda zengindir. Yüzey altında oksijen miktarı gittikçe düşer.
• Karbondioksit ise atmosferdekinden hemen hemen 50 kat daha fazladır. Oksijen ve azota göre daha kolay eriyebilir, bu da sıcaklık ve basınç şartlarına bağlıdır.
Denizlerin yüzeyi ile atmosfer arasında sürekli bir karbondioksit alışverişi vardır.
• Hidrojende çok az miktarda bulunur.
Karadeniz’de olduğu gibi bazı derin kısımlarında H2S (hidrojen sülfür) olarak bulunur.
• Bu gibi sahalarda organizmalarının çürümeleri
sonucu olarak metan gibi gazlara
rastlanmaktadır.
• pH derecesi: Bilindiği gibi pH bir ortamın asit veya alkalinliği ile ilgilidir. pH 0-14 arasında oynar. 7 nötr hali gösterir. Bundan küçük değerler asit, büyükler ise alkalinliğini ifade eder.
• Deniz suyu zaman ve mekana göre değişmekle birlikte esas olarak alkalin özellik gösterir.
• Deniz suyunun pH derecesi 7.5-8.4 arasında bulunur.
Fakat bazı kesimlerde değerler bu sınırın dışına çıkar.
Nitekim kıyılardaki tuzlu bataklık kesimlerde 9 dan daha büyük değerler ölçülmüştür.
• PH deniz suyunun tuzluluk derecesine bağlı olarak değişkenlik gösterir. pH özellikle sudaki karbondioksit miktarının göstergesi durumundadır.
• Açık denizlerde pH değeri değişkenliği fazla değildir.
• Kuzey yarım kürede yüksek enlemlerde orta derinlilerinde değerler düşüktür: 7.9, güney yarım kürede alçak ve yüksek enlemlerin derin kesimlerinde 8.1-8.0 olarak ölçülmüştür. Bu durum yüksek enlemlerin yüzey suları ile alçak enlemlerin derin kısımları arasında bir sirkülasyonun varlığını gösterir.
OKYANUS VE DENİZLER
11.
HAFTA
DENİZ ALTI JEOLOJİSİ VE JEOMORFOLOJİSİ
