Dr. Meriç E. Bebitoğlu
SEN NE YAP BİLİYOR MUSUN?
Dünyadan ve Türkiye’den Örneklerle
Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi
Genel Dağıtım
ATLAS AKADEMİK BASIM YAYIN DAĞITIM TİC. LTD. ŞTİ.
Adres: Bahçekapı mh. 2465 sk. Oto Sanayi Sitesi No:7 Bodrum Kat Şaşmaz-ANKARA - siparis@nobelyayin.com- Telefon: +90 312 278 50 77 - Faks: 0 312 278 21 65
E-Satış: www.nobelkitap.com - esatis@nobelkitap.com / www.atlaskitap.com - info@atlaskitap.com Dağıtım ve Satış Noktaları: Alfa Basım Dağıtım, Arasta, Arkadaş Kitabevi, D&R Mağazaları, Dost Dağıtım, Ekip Dağıtım, Kida Dağıtım, Kitapsan, Nezih Kitabevleri, Pandora, Prefix, Remzi Kitabevleri
Kütüphane Bilgi Kartı Bebitoğlu., Meriç. E.
SEN NE YAP BİLİYOR MUSUN? -Dünyadan ve Türkiye’den Örneklerle Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi- / Meriç. E. Bebitoğlu 1. Basım. XII+ 270 s. 13,5x19,5 cm. Kaynakça ve dizin var.
ISBN: 978-625-7363-08-2 E-ISBN: 978-625-7363-09-9
1. Girişimcilik 2. İnovasyon 3. Yönetim
SEN NE YAP BİLİYOR MUSUN?
Dünyadan ve Türkiye’den Örneklerle Girişimcilik ve İnovasyon Yönetimi Dr. Meriç E. Bebitoğlu
Bilimsel Eserler No. : 602
ISBN : 978-625-7363-08-2 E-ISBN : 978-625-7363-09-9 Basım Sayısı : 1. Basım, Mart 2021
© Copyright 2021, NOBEL BİLİMSEL ESERLER SERTİFİKA NO.: 20779
Bu baskının bütün hakları Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Yayınevinin yazılı izni olmaksızın, kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve dağıtımı yapılamaz.
Nobel Yayın Grubu, 1984 yılından itibaren ulusal ve 2011 yılından itibaren ise uluslararası düzeyde düzenli olarak faaliyet yürütmekte ve yayınladığı kitaplar, ulusal ve uluslararası düzeydeki yükseköğretim kurumları kataloglarında yer almaktadır.
“NOBEL BİLİMSEL ESERLER” bir Nobel Akademik Yayıncılık markasıdır.
Genel Yayın Yönetmeni : Nevzat Argun -nargun@nobelyayin.com- Yayın Koordinatörü : Gülfem Dursun -gulfem@nobelyayin.com- Redaksiyon : Sergen Öz -sergen@nobelyayin.com- Sayfa Tasarım : Dicle Korkmaz -dicle@nobelyayin.com- Kapak Tasarım : Mehtap Yürümez -mehtap@nobelyayin.com-
: Özgür Ahmet Köse -info@ozgurahmetkose.com Baskı Sorumlusu : Yavuz Şahin -yavuz@nobelyayin.com- Baskı ve Cilt :
1970’lerde Anadolu’nun bozkırında profesyonel yönetici olarak
meyve suyu fabrikası kurmayı başaran çalışkan mühendis,
Babam A. Gökhan Bebitoğlu’na…
v
ÖN SÖZ
Toplantı, etkinlik ve derslerde katılımcılar, ilk şunu sorarlar;
“Hocam sizin de bir girişiminiz var mı?” Bu sorudan anlarım ki artık uluslararası düzeyde başarı kazanmış, birçoğu bulundukları ülkeye sonradan gelmiş, sıfırdan dünya çapında şöhrete kavuşmuş
“zero to hero”ların süper kahramanlığa dönüştüğü “yabancı”
hikâyelerinden sıkılmışlar.
Dünya çapındaki bu “anormal” başarı hikâyeleri çok önemli tabii ama bizlerin hayatındaki izdüşümleri onların bulduğu ürün veya hizmetleri kullanmakla sınırlı kalıyor. Oysa bizim hikâyele- rimiz öyle mi? En büyük eser olan Cumhuriyetin kuruluşundan beri verdiğimiz çabaya katkı sunanlara ilişkin Türkiye’nin sanayi- leşmesinde, modernleşmesinde, dijitalleşmesinde ve dolayısıyla kalkınmasında ortaya konan girişimcilik ve yenileşme faaliyetle- rinden de hiç olmazsa birkaç kesit sunmak gerek. Bu gereksinim, ülkenin ve ekonominin büyümesinin girişimcilik çabalarının art- masından ve ona uygun ortam yaratılmasından geçtiği gerçeği göz önüne alındığında daha da önem kazanıyor.
Kitabın yazılış amaçlarından biri, 26 yıllık kariyerim boyunca
kendimce ilginç bulduğum deneyimlerimi aktararak özellikle ku-
vi
rum içi girişimcilik konusunda, okuyucuya “Siz de yapabilirsiniz.”
mesajıyla birlikte yaşanmışlıklara ilişkin ipuçları vermek ve “Bu topraklardan icat çıkar mı çıkmaz mı?” gibi bir tartışma yerine kendi kariyerim süresince ortaya koyduğumuz icatları takdirinize, değerlendirmenize sunmaktır. Evrensel düşününce gerekli dona- nıma sahip olmak için yeterince araştırıp gözlem yaptıkça başara- mayacağımız şey yok. Umarım okuyucum bu kitapta anlatılanlar- dan çok daha iyisini yapacak şekilde ilham alır.
Kitabın bir diğer amacının girişimci adaylarını gerçek yaşam koşullarına hazırlayabilmek olduğunu düşünüyorum. Yabancı dillerde yazılan kaynaklarda yer alan girişimcilik ortamlarının dışında bir de günlük hayatta her gün karşılaşılan çoğunlukla zor- layıcı olan koşullar var. Bu amaç doğrultusunda, kitabın genelinde kullanılan yalın ve akıcı dil kimi zaman aynen sahada kullanıldığı şekle evrildi. Bazı kavramlar var ki akademik dil kullandığınız za- man, sokaktaki dille aynı anlama gelmiyor, bu konuda okuyucu- mun anlayışını rica ederim.
Kitap kapsamında kurum içi girişimciliğe özel önem verdim,
herkes girişimci olmak zorunda değil, biz beyaz yakalılar da çalış-
tığımız işte, mevcut ortamımızda, girişimci gibi davranarak katma
değer ve fark yaratabiliriz. Kurum içi girişimcilik konusunda az
sayıda çalışma bulunması, beni Eskişehir’de TV ve radyo istasyo-
nu kurmaktan başlayıp Telsim, Digiturk, D-Smart ve Atlas Ha-
lı’daki neredeyse “şirket içinde şirket” düzeyindeki kurum içi giri-
şimcilik deneyimlerimi aktarmak konusunda cesaretlendirdi. Bi-
zim buna da çok ihtiyacımız var, kapitalist düzenin yanı sıra iş
yaşamının yeni normaldeki koşulları hepimizi daha yaratıcı daha
vii
donanımlı ve belki de en önemlisi daha rekabetçi olmaya zorluyor.
Daha önceleri işletmeler için konuştuğumuz bu kavramları şimdi bireyler için öneriyoruz, çağın gereği bu.
Girişimcilik ve inovasyona ilişkin kitaplar, genellikle olan bi- teni anlatıyorlar, bu kitapta olan bitenin yanı sıra “Sen ne yap bili- yor musun?” başlığı altında sıklıkla tavsiyelere yer verildi. Bu tav- siyeler, bazen ufak bir mevzuatla ilgili bir ipucu olduğu gibi bazen de etik değerleri de içerecek şekilde daha büyük ölçekte kurgulan- dı. Tavsiyelerden girişimci adayımızın yararlanması, benim için çok büyük bir mutluluk olur.
İcat ve inovasyon tarafının daha iyi anlaşılması için 360 dere- ce, çepeçevre bakan ve aynı şirket özelindeki deneyimlerimizin bir araya getirilmesinde bana yardımcı olan ve kitaba değer katan Selim Şentürk ve Özgür Ahmet Köse’ye çok teşekkür ederim.
Kitabın yayına hazırlanmasında yoğun emeği bulunan değerli Dicle Korkmaz’ın şahsında tüm Nobel Yayınevi çalışanlarına son- suz teşekkürler.
Uzun yıllardır ulus olarak çok şeyler yapmaya çalıştık, şimdi sıra geldi icat çıkarmaya…
Dr. Öğr. Üyesi Meriç E. Bebitoğlu
ix
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ ... v
BÖLÜM 1 TÜM YÖNLERİYLE GİRİŞİMCİLİK ... 1
1. Girişim ve Girişimcilik Kavramları ... 1
1.1 Yeni Bir Girişime Başlamadan Önce Tüketiciyi Dinlemek ve Anlamak ... 7
1.2. Yenilikçilik (İnovasyon) İhtiyaçlardan Doğar! ... 16
1.3 Aynı Gün Çalışma Hayatına Başlayan Bir Beyaz Yakalı ve Girişimci ... 20
1.4. Bazen Sizin Önemsemediğiniz Bir Özelliğiniz, Kurtarıcınız Olabilir. ... 21
1.4.1. Harvard Graphics programı ile fark yaratmak ... 22
1.5. Girişimci Doğulur Mu, Girişimci Olunur Mu? ... 25
1.6. Girişim ve Girişimciliğin Tanımı ... 31
1.6.1 Girişimcilik neden bu kadar önemli? ... 33
1.7. Girişimci Olmak İçin Neler Gerekli? ... 35
BÖLÜM 2 GİRİŞİMCİ OLMA ARZUSU ... 37
2.1 İnsanlar Neden Girişimci Olmak İsterler? ... 37
2.2. Mahalle Baskısı Kavramı ... 41
2.3.1. Girişimcinin umudu ve umutlanma kavramıyla imtihanı ... 47
x
2.4. Girişimcinin Sihirli Lambası; Katma Değer Yaratmak ... 48
2.4.1. Ferrari'nin değeri Ford'dan sonra General Motors'u da solladı ... 49
2.5. Girişimcilik ve Kültür kavramı ilişkisi, Organize Bakkal Çıraklığı, Zekâ ve Lojistik Hizmeti ... 53
2.6. Girişimi ve Girişimciyi Etkileyen Faktörler ... 54
2.6.1. Kontrolsüz risk, risk değildir! ... 55
2.6.2. Elin taşı ile elin kuşunu vurmak. Yatırım öcü değildir! ... 55
2.6.3. Vakit nakittir, satış anlık bir iştir. ... 58
2.7. Kurum(sal)laşma Nedir? Girişimcinin Yaşamındaki Önemi Nedir? ... 58
2.8. Az Bilinen Entropi Kavramı ... 61
2.9. Şirket İçi Eğitimler, Öğrenen Organizasyonlar ... 64
2.10. Başarılı bir Girişimin Getiri Ölçütleri ... 65
BÖLÜM 3 HAREKETE GEÇMEK ... 69
3.1. Girişimci nereden başlasın? ... 69
3.1.1. Sıkı bir plan yap! ... 70
3.1.1.1. Çam Ağacı Felsefesi ... 72
3.1.2. Ufkunu, vizyonunu belirle! ... 73
3.1.3. Stratejiyi ve misyonu belirle! ... 74
3.1.4. Kredi notunu öğren ve o notu arttırmaya çalış! ... 74
3.1.4. Yurt içi ve yurt dışı finansal destekleri araştır!... 75
3.1.5. İlişkilerini gözden geçir ve sınıflandır. ... 77
3.1.6. Pazarlama için kafa yor, bir anlam oluştur! ... 78
3.1.6.1. Mantra ile slogan arasındaki fark ... 80
3.1.6.2. Logo ve kurumsal kimliğin önemi ... 81
3.1.7. Basit de olsa bir bilişim altyapısı kurun ! ... 81
3.1.8. Kurumsal Web siteni hazırla! ... 86
3.1.8.1. SEO nedir? Web sitenize insanların kolay ulaşması için neler yapmalısınız? ... 89
3.1.9. İşinin ehli bir mali müşavir bul! ... 91
xi
3.1.10. Şirketini kur! ... 96
3.2. Şirket Kurmak için Gerekli Olan Evraklar ... 99
3.2.1. Şirket Ana Sözleşmesinin oluşturulması ... 99
3.2.2. Limited şirketin banka hesabı ve sermayesi... 101
3.2.3. Ticaret Odası işlemleri ... 101
3.2.4. Defter tasdikleri ... 102
3.2.5. İmza Sirküleri ve Muhasebe Vekaletnamesi ... 103
3.2.6. İşe başlama bildirim formu ... 103
BÖLÜM 4 SİZ NE TÜR BİR GİRİŞİMCİSİNİZ? ... 105
4.1. Fırsat Girişimciliği ... 105
4.2. Yaratıcı Girişimcilik ... 108
4.2.1. Yaratıcı girişimcilerin ilk müşterileri ... 112
4.3. Sosyal Girişimcilik ... 115
4.3.1. Bir sosyal girişim olarak Nezahat Gökyiğit Parkı ... 116
4.3.2. Sistemler mi insanlar mı daha önemlidir? Sosyal girişimci olarak Betül-Metin Sözen ... 119
4.3.3. Muz kabuğundan Biyoplastik üretmek, 17 yaşındaki Elif Bilgin’in büyük başarısı... 124
BÖLÜM 5 GİRİŞİMCİLİK SADECE KENDİ ADINIZA MI YAPILIR? ... 127
5.1. Kurumsal (kurum içi) Girişimcilik ... 127
5.2. Kurum İçi Girişimcilere Tavsiyeler ... 138
5.3. Devrim Otomobillerinin Az Bilinen Hikâyesi ... 140
5.4. İlginç Bir Girişimcilik Hikâyesi, Minsk Kedisinin Kahve İle Ne İlgisi Olabilir? ... 143
BÖLÜM 6 İNOVASYON YÖNETİMİ ... 147
6.1. Bir “Marley” Hikâyesi ... 147
xii
6.2. Hangisi İnovasyon, Hangisi Değil? ... 154
6.3. Yenilikçilik (İnovasyon) Menüsü ... 164
6.3.1. Ezberbozan stratejik inovasyonlar ... 167
6.3.2. Çarpıcı İnovasyon (Stunning Innovation) ... 171
6.3.3. Yeni ürün inovasyonları ... 174
6.3.3.1. Artımsal inovasyon ... 184
6.3.4. Uygulama inovasyonları ... 186
6.3.5. Süreç inovasyonları ... 188
6.3.6. İş modeli inovasyonları ... 196
6.3.6.1. Yenilikçi bir iş modeli önerisi; Satılan ürünün yerine aynı ürünü tamamlama modeli ... 197
6.3.7. Yapısal inovasyonlar, örgütsel inovasyon ... 209
6.3.8. Deneyim inovasyonu, güneş gözlüğümü temizleyen otel... ... 217
6.3.9. Pazarlama inovasyonu... 220
6.3.9.1. Semt pazarında dijital çığırtkanlık, Digiturk Semt Pazarlarında Tanıtım Projesi ... 223
6.3.9.2. Tüketicinin ayağına gitmek, yenilikçi mobil yöntemler ... 227
6.4. 360 Derece Pazarlama Alt Yapısı Kurmak ... 232
6.4.1. Canlı müzikle inovasyon yapmak mümkün mü?... 238
6.5. İnovasyonu Taktik Bir Kampanya ile Destekleyin ... 242
6.6. Bayi Toplantıları İnovasyonların Hayata Geçirilmesi İçin Büyük Bir Şanstır ... 244
6.7. İnovasyonu Bir Sosyal Sorumluluk Projesiyle Süsleyin ... 245
6.8. İnovasyon Stratejileri ... 249
6.8.1. Kapalı inovasyon stratejisi ... 251
6.8.2. Açık inovasyon stratejisi ... 254
SONUÇ ... 259
KAYNAKÇA ... 263
DİZİN ... 265
ÖZ GEÇMİŞ ... 269
