AHŞAPTA BOZULMAYA SEBEP
OLAN BÖCEKLER
2.3. Nacerdes melanura
Türkçe adı/ İngilizce adı: Rıhtım böceği. Wharf borer beetle.
Genel Bilgileri: Oluşum gösterdikleri yerler, nemli ve rutubetli alanlardır.
Binaların bodrum katındaki ahşaplarda görülmektedir. Ayrıca dış cephede kullanılan iğne yapraklı ağaçlarda görülebilmektedir. Yaşam sürelerini 1 yıl içerisinde tamamlamaktadırlar.
Resim 32: Nacerdes melanura.
Erginlerin Oluşturduğu Bozulmalar
Büyük, oval şeklinde, enine kesitleri 6 mm olan uçma delikleri açmaktadırlar.
Meydana getirdikleri 6 mm çapında, 30 cm uzunluğundaki tünellerin içini çamur benzeri maddeyle doldurmaktadırlar. Katılaşan bu maddeyle dolan tüneller düzensiz halde ilerlemektedir.
Resim 35: Açılan delikler.
2.4. Tenebrio molitor
Türkçe adı/ İngilizce adı: Un kurdu böceği - Meal worm beetle.
Genel Özellikleri: Genellikle un ve un mamullerinin üzerinde oluşmaktadır. Bazen rutubetli ahşaplarda da görülmektedir.
Resim 39: Tenebrio molitor.
Ergin Dönemi
Uzunlukları, 16 mm olup, kahverengi rengindedir. Ahşabın içinden çıktıktan sonra başka bir yere göç etmektedirler.
Ergin Böceğinin Açtığı Tüneller
Çapı 10 mm olan düzensiz tüneller açmaktadırlar. Yer yer kaba liflerle doldurulmuş tüneller görülmektedir.
Resim 40: Tenebrio molitor. Resim 41:
Oluşturduğu tüneller.
2.5. Lucanus cervus
Türkçe adı/ İngilizce adı: Geyik böceği – Boynuzlu lükan böceğidir. Stag beetle.
Genel Bilgileri: Geniş yapraklı ağaçların üzerinde, neme maruz kalmış ahşaplarda görülmektedir.
Ergin Böcek: 50 mm boyutlarındadır. Yumurtalarını çürümüş ahşabın içerisine bıraktıktan sonra ölmektedir.
Resim 43: Lucanus cervus.
Larva Larvanın Açtığı Tüneller
60 mm uzunluğunda olup, kıvrımlı bir gövdesi vardır. Rengi kremsi beyazdır. Eklemli üç çift bacağı vardır. Ağız kısmının üst kısmında siyah bir çizgisi vardır. Ağız kenarlarından öne doğru antenleri mevcuttur. Yaşam döngüsünü 3-5 yıl içerisinde tamamlamaktadır.
Açılan tüneller düzensizlik içerisinde 20 mm uzunluklarında seyretmektedir.
Tünellerin içinde kaba lifli öğüntü tozları vardır.
Resim 44: Larva. Resim 45:
Larvaların oluşturduğu zarar.
3. TAHRİBAT DERECESİ C SINIFINA GİREN BÖCEKLER
Tahribat oluşturan böcekler, mimari öğelerde kullanılan ahşaplarda, suya maruz kalmış ahşaplarda veya önceden biyolojik tahribata uğramış ahşaplarda kendilerini göstermektedir.
Bu grup içerisindeki böcekler, ahşap kuruduğunda, yaşam döngülerini sonlandırdıkları için herhangi bir emprenye işlemine gerek duyulmamaktadır.
3.1. Ernobius mollis
Türkçe adı/İngilizce adı: Kemirici yumuşak böcektir. Bark borer beetle.
Genel Bilgileri: İğne yapraklı ağaçların ( ladin, çam vb.) kabuk kısımlarından başlayarak kambiyum kısımlarına kadar ilerleyip, ağaçta biyolojik tahribatlara yol açmaktadır. Sulamalı kurutulmuş veya dış kabuğu iyi soyulmamış ağaçlarda, kontrplaklarda da görülebilmektedirler. Yaşam döngülerini yaklaşık olarak 12
ayda tamamlamaktadırlar.
Resim 46: Ernobius mollis.
Larva Larvaları Açtığı Tüneller
Larvalar, 4 ila 7 mm uzunluğundadır;
kremsi beyaz rengindedir. Kıvrımlı yapıya sahiptir. Mikroskop altında bakıldığında üç çift ayağı görülmektedir. Kırmızımsı renginde olup hafif tüyümsü yapısı vardır.
Böceklerin tahribatına uğramış ahşaplarda, görülebilmektedir.
Diri odunun dış yüzünde açılan tüneller yaklaşık 15 mm kadar iç kısımlara ilerleye bilmektedir. Açılan tüneller, ağacın kabuk kısmı mevcutsa kabuk kısımlarından, diri oduna kadar ilerleyebilmektedir. Oluşan tünellerin içinde boşluklar meydana gelmektedir.
Resim 50: Ernobius mollis larva hali. Resim 51:
Oluşturduğu tüneller.
3.2. Mücevher Böcek
Türkçe adı/İngilizce adı: Süslü böcek. Jewell beetles.
Genel Bilgileri: Mücevher böcekler buprestidae familyasına girmektedir.
Orman ağaçlarının birçoğunda bulunmaktadır. Yapı malzemesi olarak kullanılan ağaçlar, açık havada kurutulduklarında içerisinde bulunan larvalar, ergin hale geldiklerinde, uçma delikleri açarak ağacı terk etmektedirler.
Resim 52: Mücevher böcek.
Larva Larvaların Açtığı Tüneller
10-35 mm uzunlukta olup bacakları bulunmamaktadır.
Renkleri krem rengindedir.
Büyük yassı bir başa sahiptirler.
7- 8 mm çapında, oval şeklinde tüneller oluştururlar. Tüneller birbirlerine nadiren birleşirler. Genellikle tek haldedirler.
Resim 55: Larva hali. Resim 56:
Larvanın oluşturduğu tahribat.
3.3. Ambrosia Böcekleri
Türkçe/ İngilizce adı: Küçük odun deliciler. Ambrosiadır.
Genel Bilgileri: Bu böceklerin oluşturduğu zararlar, iğne yapraklı ağaçların yanı sıra tropikal ağaçlarda da görülmektedir. Mantarlarla beraber yaşam sürmektedirler. Ahşabın içinde galeriler açmaktadırlar. Bu böcekler primer zararlı böcekler olup sağlıklı ahşapların bünyesinde bozulma oluşturmaktadırlar. Türemiş olduğu ağaçlardan dışarı doğru, kürdan şeklinde oluşturdukları deliklerden anlaşılmaktadır. Özellikle diri odunda türemelerine rağmen öz oduna doğru yönelme göstermektedirler. Kereste halini almış ağaç, kurutulduğunda içerisindeki bu böcekler yaşamlarına son vermektedir. Kurutma işlemine tabi olmuş kereste, herhangi bir rutubete maruz kalsa bile Ambrosia Böcekleri kerestenin bünyesinde oluşum gösteremezler.
Resim 57: Ambrosia böceği.
Ergin Böcek Ergin Böceğin Oluşturduğu Zararlar
İnce ve uzun görünümünde olan ergin halleri, bulundukları familyalara göre değişebilmektedir. Renkleri genellikle siyahımsı kahverengi ve kırmızımsı renklerindedir. Ahşapta oluşturdukları giriş deliklerinin, enine kesiti dairesel olup 2mm’dir.
Ergin haldeki böceklerin oluşturdukları zararlar, henüz kesilmemiş ağaçlarda ve rutubete maruz kalmış ağaçlarda görülmektedir. Ahşap liflerine dik yönde açtıkları tünellerin içi boş olup düz ve kısa boyutludurlar.
Açılan tünellerin çevresine getirilen mantar küfleri, yumurtadan çıkan larvalar tarafından sindirilmektedir.
Resim 60: Ambrosia böceğinin oluşturduğu tahribat.
Resim 59: Ambrosia böceği.
3.4. Yumuşakçalar
Türkçe /İngilizce adı: Deniz kurtlarıdır. Marine borerstir.
Genel Bilgileri: Bu canlılar deniz suyunda duran ahşaplarda tahribat oluşturmaktadırlar. Yaşam döngülerini oluşturabilmeleri için neme ve tuza ihtiyaç duymaktadırlar. Tahribatı oluşturan teredoların tahribatı ahşap, su altından çıkarılıncaya kadardır. Ahşabın su altından çıkarılmasıyla birlikte, teredolar yaşam sürelerini bitirmektedirler. Ancak bu tür odunlarda deniz kurtçukları tarafından açılan delikler, teredolar tarafından açıldığının yanılgısını oluşturabilmektedir.
Böceklerin ağzındaki dişleri ahşabın liflerini öğüntü tozu haline getirmektedir.
Resim 64: Larva hali.
Ergin Böceklerin Açtığı Tüneller
Genellikle tek ve uçları kapalı tüneller açmaktadırlar. Enine kesit boylarına bakıldığında 15mm çapında, 300 mm uzunluğundadır .
Resim 65: Tünel delikleri.
3.5. Termitler
Türkçe adı/İngilizce adı: Termit - Termitedir.
Genel Bilgiler: Termit, Latince kökenli bir kelime olup, Odun Böceği anlamına gelmektedir. Termitler, İzoptera Böcekler sınıfının üyesini oluştururken, meydana getirdikleri faklı oluşumlarından dolayı kendi içerisinde de sınıflandırılmışlardır. Bu sınıflandırılmaya göre: İşçiler, askerler ve çoğalmayı sağlayan Termitlerdir . İşçi termitler, kolonideki diğer böceklerin besin ihtiyaçlarını sağlarken. Asker olan termitler koloninin güvenliğini sağlamaktadır. Tamamlanmamış bir yaşam döngüsü geçiren Termitler, renklerinden dolayı beyaz karıncalar olarak da adlandırılmaktadırlar. Fakat beyaz karıncalarla aralarında çeşitli farklar bulunmaktadır.
Resim 66: İşçi, asker, kraliçe Resim 67: Termit kolonisi.
Termitlerin Türleri
Termitlerin türleri, ahşapta oluşturduğu tahribata göre üçe ayrılmaktadır.
Kuru Odun Termitleri, Islak odun Termitleri ve Toprak Altı Termitleridir.
Kuru Odun Termitleri
Ahşap içerisinde galeriler açarak ilerler ve dışardan bakıldığında bu olay pek anlaşılmamaktadır. Bunun sebebi ağacın üzerine ince bir tabaka bırakarak ahşabın iç kısmında tahribat oluşturmaktadır. Bakıldığında ahşap sağlam görülse de ahşap içten içe tahribata uğramıştır. Tahribatın son kısmında ahşap yüzeyinde oyulmuş bir görüntü ortaya çıkmaktadır. Tahribat oluşumları, ergin böceklerin yumurtalarını, ahşabın içine bıraktıktan sonra uçmalarıyla başlar
Resim 70: Kuru odun termitinin zararı.
Islak Odun Termitler
Bu böcekler su altındaki ahşapların üzerinde türemektedirler. Islak odun termitlerine kendilerine özgü dışkı peletleri üretmektedirler .
Toprak Altındaki Termitler
Termitlerin türleri içinde ahşaba en fazla zarar veren böcektir. Yaşamlarını sürdürebilmeleri için neme ihtiyaç duyarlar bunun için nemli ve rutubetli ahşapları kendilerine yaşam alanı yapmaktadırlar . Toprak altı termitlerinin istila ettiği ahşap arı kovanının görünümünü almaktadır. Açtıkları tünellerde çamur ve kalın lif kalıntıları bulunduğu için kolay şekilde fark edilmeyebilmektedirler.
Bozulmaya uğramış ahşaba elle vurarak, gelen sesten içinin boş olduğu anlaşılmaktadır. Bu böcekler ahşabı öğüntü tozu haline getirmemektedirler .
Resim 71: Toprak altı termiti.
3.6. Dermestes
Türkçe adı/İngilizce adı: Yağ böcekleri - Larder beetle.
Genel Bilgiler: Dermestes, Coleoptera Takımının, Dermestes familyasındandır . Hayvansal olan ürünlerde türemektedirler. Bunun yanında aşırı yağ içeren bitkisel malzemelerin üzerinde de türemektedirler. Esas olarak bitkisel malzemeleri besin kaynağı olarak kullanmazlar. Lakin larvaların, hayvansal besinleri yemek için türedikleri yerde ahşaba ait bir malzeme varsa ahşabın içini barınak olarak kullanarak pupa dönemine geçmektedirler. Yaşam sürelerini 45- 50 gün içinde tamamlamaktadırlar .
Resim 72: Dermestes ergin böcek.
Larva Larvaların oluşturduğu tüneller
Uzunlukları 15 mm olup, renkleri açık kahverengidir. Mikroskop altında incelendiğinde üç çift bacağı ve arka kısmında iki adet dikeni bulunmaktadır.
Besin kaynaklarında, kerestelerde ve yumuşak ahşapta bulunabilirler.
Genellikle dairesel giriş delikleri 3-5mm çapındadır. Tünellerin uzunlukları kısa ve uçları kapalıdır. Tünellerin içinde öğüntü tozu bulunmamaktadır. Fakat soyulmuş larva derileri görülmektedir.
Resim 74: Larva hali. Resim 75: Larvaların oluşturduğu tüneller.
3.7. Urocerus gigas
Türkçe adı/İngilizce adı: Odun arıları. Wood wasps.
Genel Bilgileri: Siricidae Familyasına giren bu böcekler, İğne yapraklı ağaçlarda ve tomruklarında türemektedirler. Bu tür ağaçlarda bulunan larvalar büyüyüp ergin halini alıncaya değin ağaçta bulunmaktadırlar. Fakat kurutma işlemine tabi olan kerestelerde görmek mümkün değildir.
Resim 76: Urocerus gigas ergin hali.
Larva Larvaların Açtığı Tüneller
Larvaların uzunluğu 30 mm olup renkleri soluk krem rengindedir. Mikroskop altında bakıldığında, üç çift bacak ve arkasında bir adet iğnesi bulunmaktadır.
Bazen kerestelerin içinde görülmektedirler.
Enine kesitleri tam dairesel olan 4-10 mm çapında kıvrımlı tüneller açmaktadırlar.
Diri odun kısmının üzerinde açtıkları tüneller, larvaların boyları kadar olup şekli yaya benzemektedir .
Öğüntü Tozu: Kaba taneli ve yoğun sıkıştırılmış durumdadır.
Resim 79: Larva. Resim 80:
Açılan tüneller.
3.8. Bostrychus capicinus
Türkçe adı/İngilizce adı: Kukuletalı odun delen. Auger beetle.
Genel Bilgiler: Bu böcekler, iğne yapraklı ve tropikal ağaçlarda ve etnografik ahşaplarda türeyebilirler.
Resim 81: Ergin hali.
Ergin Böcek Ergin Böceğin Uçma Delikleri
Uzunlukları 3-30 mm arasındadır. Kırmızı, kahverengi veya siyah renklerdedir. Böceğe, kuş bakışıyla bakıldığında kafası görülmemektedir. Kafa şekli yontulmuş görünümünü vermektedir.
Enine kesiti dairesel olup boyları 2,5 – 12 mm’dir. Ergin böceklerin yumurta bırakmak için açtıkları delikler, uçma delikleri ile karıştırılabilir.
Resim 82: Ergin böcek. Resim 83: Ergin böceğin uçma delikleri.
Larva Larvaların Açtığı Tüneller
Mikroskop altından bakıldığında kıvrımlı ve soluk rengindedir. Üç çift bacakları vardır. Karnının kenar kısımlarında eşit boyutlarda nefes alma porları mevcuttur . Baş kısmına bakıldığında gövdeye doğru beyaz bir çizgi ilerlemektedir.
Türediği ahşapta 12 ay boyunca yaşayabilmektedirler.
Enine kesitleri dairesel formunda olup çapları 3-4 mm’dir. Açılan tüneller, yüzeye yakın pupa odalarıyla son bulmaktadır.
Öğüntü Tozu
Partikül boyutları küçük ve ince olup dokusu
yumuşaktır. Tünellerin içerisinde yoğun bir şekilde görülmektedir.
Resim 84: Larva. Resim 85: Açılan tünel delikleri.
3.9. Ametastegia glabrata
Türkçe adı/İngilizce adı: Testere sineği. Sawfly beetle.
Genel Bilgileri: İğne yaprakları ağaçlardan üretilen malzemelerin diri odun kısımlarında türemektedirler. Dış cephede kullanılan ahşaplarda görülme riski fazladır .
Resim 86: Testere böceği.
Larva Larvanın Oluşturduğu Delikler
Uzunlukları 10 mm olup renkleri soluk kahverengi ve yeşildir. Üç çift ayaklara sahiptir. Gövdesinin arka kısmını oluşturan yerde 6 - 7 çift şişman çıkıntısı mevcuttur.
Genel de delik açtıkları ahşabın çevresindeki bitkilerde bulunurlar.
Öğüntü Tozu: Öğüntü tozu bulundurmamaktadırlar.
Resim 89: Ametastegia larvası. Resim 90: Larvanın açtığı delik.
Orman Teke Böceği
Türkçe adı/ İngilizce Adı: Orman teke böceği. Forest longhorn beetle.
Genel Özellikleri: Ağaçlara zarar veren böceklerin en önemlileri, Kambiyum tabakasıyla ona yakın alanlarda yaşayan böceklerdir. Bu böcekler Coleoptera grubu içerisine girmektedirler . Bu böcekler, üzerinde kabuk oluşmuş ve kısmen kurutulmuş ağaçların üzerinde türeyebilmektedirler.
Fakat kabuksuz ve kurutulmuş ahşaplarda türeyememektedirler.
Resim 91: Ağacın katmanları. Resim 92: Orman teke böceği.
Larva Larvaların Açtığı Tüneller
Larvaların şekli uzun, rengi beyazdır. Segment kısımları belirginlik göstermektedir. Çeneleri Kahverengidir. Mikroskop altında bakıldığında, ağız kısmının yanlarında siyah nokta şeklinde gözleri görülmektedir .
Enine kesitleri oval şekilde olup 6mm çapındadır. Hem kabukta hem de diri odunda tüneller açmaktadırlar. Bazen ev teke böcekleriyle
karıştırılabilmektedirler. Fakat Orman teke böceklerinin açtığı tünellerde öğüntü tozu bulunmamaktadır.
Resim 95: Orman teke böceği larvası. Resim 96: Larvanın açtığı tünel.
Resim 97: Ev teke böceği larvası.
Tineola bisseliella
Türkçe/ İngilizce adı: Elbise güvesi /Brown house moth.
Genel Bilgiler: Kumaş, tekstil ürünlerinin üzerinde üremektedirler. Ahşap üzerinde uçuş galeri oluşturmaktadırlar.
Resim 98: Tineola bisseliella.
BİNALARDA AHŞABA ZARAR VERMEYEN BÖCEKLER
Bu böcekler, ağaçtaki lignin ile beslenme eğilimleri yoktur. Çevrede buldukları çeşitli besin öğeleriyle beslenmektedirler.
Bisküvi Böceği
İngilizce adı: Stegobium paniceum
Beslendiği ortam koşulları, depolanmış un mamullerdir. Zarar verilen yiyecek uzaklaştırılarak vereceği bozulma engellenebilmektedir.
Resim 102: Ergin hali. Resim 103: Larva hali.
Halı Böceği
İngilizce adı: Dermestes
Genel Bilgileri: Kuru hayvansal maddeler yemektedir. Fare ölüleri gibi. İstilaya sebep olan madde ortamdan uzaklaştırılmalıdır.
Resim 104: Ergin hali. Resim 105:
Larva hali.
Örümcek Böceği
Kuru hayvansal maddeler yemektedir. Zarar verdiği maddeler ortamdan atılmalıdır.
Resim 106: Ergin hali.
Gümüş Böceği
Rutubetli organik malzemeleri yemektedir. Binalar havalandırılarak vereceği zarar engellenebilmektedir.
Resim 107: Ergin hali.
