TARIMSAL YAPILARIN TASARIMI
6. HAFTA
SERBEST DURAKLI SÜT SIĞIRI AHIRLARININ TASARIMI
Prof.Dr. Metin OLGUN Doç. Dr. Havva Eylem POLAT
Serbest Duraklı Sistemler
Günümüzde süt sığırı yetiştiriciliğinde en yaygın kullanılan barındırma sistemi olup, bağlı duraklı ve serbest ahır sistemlerinin yararlı yönlerini birleştirmek amacıyla geliştirilmiştir. Serbest duraklı ahırlar uygun biçimde tasarlanıp işletildikleri zaman özellikle büyük sürüye sahip işletmeler için oldukça basit ve ekonomik sistemlerdir. Bu nedenle serbest duraklı ahırlar 60 ve daha fazla sağmal sığıra sahip işletmeler için uygundur. Ancak bu sistem genellikle 100 ve daha fazla sayıda sağmal sığıra sahip işletmeler için düşünülmelidir.
Serbest duraklı sistemlerde sığırlar için özel olarak yapılan duraklar bulunmaktadır . Ancak bu duraklarda bağlama düzeni, yemlik, suluk ve sağım sistemi bulunmaz. Bu nedenle yemleme,sulama ve sağım işlemi ahır içerisinde ya da gezinme alanlarında bu amaçla yapılmış özel ünitelerde yapılır. Sığırlar durakları sadece yatarak dinlenmek için kullanırlar. Bunun dışında gerek ahır içerisinde ve gerekse gezinme alanlarında serbestçe dolaşabilme olanağına sahiptirler. Sığır gübresi esas olarak servis yollarında birikir.
SERBEST DURAKLI AHIR
SERBEST DURAKLI AHIR
Serbest Duraklar
Serbest duraklı sistemlerin başarısı öncelikle serbest durakların tasarımına bağlıdır. Serbest durak yapımının amacı, her bir sığır için kendi kendilerine veya birbirlerine zarar vermeden yatabilecekleri temiz, kuru ve güvenilir bir dinlenme ortamı oluşturmaktır. Bunun başarılması serbest durakların ahır içerisinde diğer kısımlara göre çok daha rahat edilebilir şekilde tasarlanması ile sağlanabilir.
Serbest durak tasarımında hayvan rahatlığı yönünden durakların boyutlandırılması, durak taban tesisi, yataklık malzeme seçimi ve miktarı, bölme tasarımı, hayvan davranışlarının kontrolü ve güvenliği, durakların dayanıklılığı ve bakımı, maliyeti ve işgücü gereksinimi göz önünde tutulmalıdır.
SERBEST DURAK
Çizelge Sığır ırkına göre serbest durak boyutları
Sığır ırkı Serbest durak boyutları, cm Durak
uzunluğu
Durak genişliği Siyah alaca,İsviçre esmeri
Ayrshire, Guernsey Jersey
215-230 205-215 200-205
120-125 115-120 110-115
Durak tabanı ve yataklık malzeme
Serbest duraklarda farklı taban malzemeleri kullanılmaktadır. Sıkıştırılmış toprak, kum ve kireç taşı gibi doğal malzemelerden yapılmış yumuşak yüzeyler yanında beton kaplama, ahır tuğlası veya yalıtımlı lastik gibi sert yüzeyler de durak taban malzemesi olarak kullanılabilmektedir.Sığırlar yumuşak ve doğal malzemelerden yapılmış durak tabanlarını daha çok tercih ederler. Uygulamada en ekonomik ve bu nedenle de en yaygın uygulama şekli sıkıştırılmış toprak üzerine yataklık malzemenin serilmesi ile yapılmış duraklardır.
Serbest durak tabanının betondan yapılması yapım maliyetini artırır. Ancak toprak tabanlı duraklarda görülen sorunları ortadan kaldırır.
Hayvancılığın gelişmiş olduğu ülkelerde durak tabanlarında beton zemin üzerine serilen yalıtımlı lastik yüzeyler de kullanılmaktadır.
Kenar betonu
Durak ile servis yolunu ayırmak, duraklarda bulunan yataklık malzemenin servis yoluna dökülmesini önlemek, yataklık kullanımını azaltmak, sığırlarda temizliği artırmak ve gübrenin durak dışında kalmasını sağlamak amacıyla durak ile servis yolu arasında 10-15 cm genişliğinde ve 20-30 cm yüksekliğinde betonarme malzemeden bir kenar betonu yapılmalıdır.
DURAK BÖLMELERİ
Servis yolları
Servis yolları, iki durak sırası arasında veya bir durak sırası ile yemlik arasında yada bir durak sırası ile duvar arasında bulunur . Servis yolları sığırlar tarafından duraklara giriş çıkış, yemleme alanına yada sağım yerine ulaşma ve gezinme amacıyla kullanılır. Serbest durakların tasarımının iyi yapılması durumunda gübre esas olarak servis yollarında toplanır. Gübrenin tercihen sağım sırasında günde bir veya iki kez temizlenmesi gerekir. Gübre temizliğinde traktörün önüne monte edilmiş bıçak, mekanik sıyırıcılar veya basınçlı su kullanılabilir. Mekanik sıyırıcılarla gübre temizliği sığırlar ahır içerisinde iken de yapılabilir. Ahırdan çıkarılan gübre, bir konveyöre , pompa sistemine, depoya veya gübre dağıtıcısına iletilebilir.
Geçiş yolları
Geçiş yolları, sığırların yemleme, sulama ve dinlenme alanlarına ulaşabilmek için servis yolları arasında geçişine olanak verirler. Sığırların birbirlerine zarar vermelerini önlemek için en az iki geçiş yolu olmalıdır. Geçiş yolları serbest durak sıralarının sonlarına yerleştirilmelidir. Ancak yemleme alanları ile dinlenme alanları arasında yürüme mesafesini kısaltmak için her 25-30 m de bir yada her 50 durakta bir aralarda da geçiş yolları bırakılmalıdır.
Durak sıralarının sonlarında veya aralarında iki sığırın geçebileceği kadar 240 cm genişlikte geçiş yolları bırakılmalıdır.
Serbest durakların düzenlenmesi
Serbest duraklı ahırlarda, duraklar tek sıralı olabildiği gibi iki veya ikiden fazla sıralı olarak da düzenlenebilir.
Sığır sayısının fazla olduğu ahırlarda duraklar kısa veya uzun kenara paralel olacak şekilde ikiden fazla sıralı yapılırlar. Serbest duraklı ahırların tasarımında en çok benimsenen uygulama, durakların ahırın iki uzun duvarına bitişik olarak yerleştirilmesi ve yeleme alanının da ahırın orta kısmında bulunmasıdır. Böyle bir uygulamada yemlikler, genellikle ahır uzunluğundan daha kısadır.
Bu nedenle kalan boşluklar, geçiş yolları olarak yada üçüncü bir serbest durak sırası olarak değerlendirilir.
