TARIMSAL YAPILARIN TASARIMI

TARIMSAL YAPILARIN TASARIMI

9. HAFTA

KOYUN AĞILLARININ TASARIMI

Prof.Dr. Metin OLGUN

Doç. Dr. Havva Eylem POLAT

Koyun yetiştiriciliği, ülkemizde tarım işletmeleri bünyesinde oldukça önemli bir yer almaktadır.

Bunun en önemli nedenlerinden birisi, yılın büyük

bir kısmında koyunların ağıl dışında mera ve

otlaklarda yetiştirilmeleri ve sadece kış aylarında

birkaç ay için ağıllarda barındırılmalarıdır. Bunun

yanında koyunların küçük ve seyrek bitkilerden de

yararlanabilmeleri nedeniyle çayır ve mera

kalitesinin düşük olduğu tarım bölgelerimizde de

koyun yetiştiriciliği yaygın olarak yapılmaktadır.

Koyunlar birlikte yaşama iç güdüsüne sahip hayvanlardır ve bütün yıl boyunca açık havada yaşayabilirler. Kalın kürkleri nedeniyle düşük sıcaklıklara karşı dayanıklıdırlar. Yüksek sıcaklıklara karşı toleransları da iyidir. Ancak kuzulama döneminde ve kırkımdan sonra soğuktan ve yağıştan korunmaya gereksinim duyarlar.

Koyun barınakları, hayvanları olumsuz dış iklim

koşullarından koruyarak uygun bir üretim ortamı

oluşturmak ve özellikle hayvan sayısının fazla olduğu

işletmelerde sürünün bakım ve idaresini daha kolay

yapabilmek amacıyla inşa edilirler.

Koyun ağılları soğuk barınak tipinde olmalı ve iyi tasarlanmış doğal havalandırma sistemi kullanılmalıdır.Koyunlar, havasız kapalı ağıllarda zarar gördüklerinden, havalandırma ile bol miktarda temiz hava barınak içerisine alınabilmelidir. Ancak hayvanların soğuk hava cereyanlarından ve ıslak ortamlardan korunmasına özen gösterilmelidir.

Koyun ağılları iki şekilde tasarlanabilirler;

• Açık Ağıllar

• Kapalı Ağıllar

AÇIK AĞILLAR

Açık ağılların üzeri basit bir çatı ile örtülü olup, bir

veya birkaç cephesi açık olarak yapılır.Ağılların

açık cephelerinin güney yada doğuya bakması,

hayvanların kış mevsiminde güneş ışınlarından iyi

bir şekilde yararlanmalarına olanak verir. Bunun

yanında açık cephenin yönlendirilmesinde hakim

rüzgar yönü de göz önünde tutulmalıdır.Kapalı

kısımdaki sıcaklık, dış hava sıcaklığına göre kış

mevsiminde birkaç derece daha yüksek, yaz

mevsiminde düşüktür.

Ağıl genişliği, küçük sürüler için 6-7 m, büyük sürüler için 7-14 m olabilir. Yan duvar yüksekliğinin ise en az 3 m olması gerekir.

Açık ağıllarda, açık olan cephenin ön kısmında

genellikle bir gezinme alanı bırakılır. Gezinme

alnının büyüklüğü dinlenme alanının genellikle iki

katı kadar olmalıdır. Diğer bir deyişle hayvan başına

ayrılacak alan 2.0-3.5 m

arasında olabilir. Gezinme

alanını çevresi en az 1 m yüksekliğinde çitlerle

çevrilmelidir. Bu amaçla yemliklerden de

yararlanılabilir. Gezinme alnının tabanı, beton,

parke taşı,yada 10-15 cm kalınlığında bir kum

tabakası ile kaplanabilir. Bu kısmın tabanına dış

tarafa doğru %4-6 eğim verilmelidir.

KAPALI AĞILLAR

Açık ağıllarda; yemin ıslanması, yem kayıpları, yemlik çevresinde kar birikimi, don oluşumu, yemin donması, gezinme alanı için yeterli alanın bulunmaması yada pahalı olması,toprak tipi, eğim ve iklim koşullarının uygun olmaması gibi nedenlerden dolayı gezinme alanı bulunmayan kısmen veya tamamen kapalı ağıllar yapılabilir.

Kapalı ağıllarda, bina içerisinde bölmeler

oluşturularak koyunlar gruplar halinde

barındırılırlar. Bir bölmedeki koyun sayısının 50-

80 arasında olması gerekir. Bölmelere daha fazla

hayvanın konulması sürü idaresinde sorunlar

çıkarır.

Kapalı ağıllarda da yeterli havalandırma olanaklarının sağlanması gerekir. Bu amaçla ağılın çevresi 1.2 m yüksekliğinde duvar yada basit bir örtü malzemesi ile kapatılır. Ancak bu yükseklik, yataklık kullanılan ağıllarda barındırma periyodu sonunda yataklık ve gübre karışımının ulaşacağı seviyeden itibaren olmalıdır. Ağıl tabanında yataklık ve gübre karışımının 50 cm yüksekliğe ulaşacağı kabul edilir. Söz konusu çevre duvarlarının üzerinden saçağa kadar olan kısım ise, kısmen yada tamamen açık yapılabilir.

Bu kısım, ayarlanabilir örtülerle de kapatılabilir.

Kapalı ağıllarda da yan duvar yüksekliğinin en az

3 m olması arzu edilir.

Kapalı ağılların tabanı ızgaralı olarak da yapılabilir. Izgara tabanlı ağıllarda; ağıl tabanı kuru olacağı için koyunlar daha temiz olurlar ve ayak hastalıkları azalır, toprak tabanlı ağıllara göre iki kat daha fazla hayvan barındırılır, işgücü gereksinimleri ve hayvan başına maliyet azalır.

Buna karşın ilk yatırım maliyetleri yüksektir, ızgaralar üzerinde doğum zor olabilir, kaba yem ile ızgaralar tıkanabilir, ızgaraların bakımı güçtür, döşemeden hava cereyanı olabilir.

Izgara tabanlar, ahşap, metal örtü ve betondan

yapılabilir. Ahşap ızgaralar 3.5-6.5 cm genişlikte

ve 2.5-3.0 cm kalınlıkta ahşap çıtaların 1.5-2.0 cm

aralıklarla yerleştirilmeleri ile oluşur.

Ağıllarda kullanılan ekipmanlar

Ağıllarda kullanılan ekipmanlar, yemlikler, suluklar, portatif çitler ile banyoluk, koyun muayene ve seçim bölmelerinden oluşur.

Yemlikler, hem kaba hem de kesif yemlemenin yapılmasına olanak vermelidir. Yemliklerin taşınabilir nitelikte olmaları arzu edilir.

Yemliklerde kuzu başına 30 cm, koyunlar için 40

cm yemleme genişliği ayrılmalıdır. Yemliklerin

genişliği tek taraflı yemliklerde 40-50 cm, çift

taraflı yemliklerde 70-80 cm, uzunlukları ise 2-4

m olmalıdır. Yemlikler ahşap yada metal

malzemeden yapılabilirler. Ancak betondan

sabit yemlikler de kullanılabilir.

Suluklar; otomatik yada şamandıra ile kontrol edilebilen tipte olabilirler. Her 15 koyun için bir otomatik suluk hesaplanmalıdır. Su savaklarının kullanılması durumunda ise her 10 koyun için 30 cm suluk uzunluğu bırakılmalıdır.

Bölme çitleri; ağıl içerisinde ihtiyaca göre gerekli

düzenlemelerin yapılabilmesi için 2.5-4.0 m

uzunluğunda ve 1.00-1.10 m yüksekliğinde portatif

çitler kullanılmalıdır.

 Banyoluk,koyun muayene ve seçim bölmeleri; Koyunların asalaklardan temizlenmesi ve hayvan sağlığının korunarak üretimin artırılması amacıyla koyun banyoluğuna gereksinim duyulur. Bu tesis, aynı zamanda hayvanların bireysel kontrolüne de olanak verir.

Özellikle koyun sayısının fazla olduğu işletmelerde bu tesislerin yapımı bir zorunluluktur.

 Koyun banyoluğu ile birlikte, koyunların

toplanması, havuza yönlendirilmesi ve havuzdan

çıkan hayvanların kurumaları için havuza giriş ve

çıkış kısımlarında gerekli büyüklükte

bölmelerinde yapılması gerekir.

Doğum bölmeleri; Koyunlar, doğum sırasında ağıl içerisinde oluşturulan özel doğum bölmelerine alınmalıdırlar. Bireysel doğum bölmeleri 1.2x1.2 m boyutlarında olup, 75-90 cm yükseklikte çitlerle çevrilir. Bu çitler portatif olmalı ve doğum dönemi bittikten sonra sökülmelidir.

Kuzu bölmeleri; kuzular anneleri ile birlikte aynı

bölmede barındırılabilecekleri gibi, doğum

bölmelerinden geçilebilen özel kuzu bölmeleri de

oluşturulabilir. Bu durumda her iki bölme arasında

sadece kuzuların girip çıkabileceği 25 cm

genişlikte ve 40 cm yükseklikte boşluklar

bırakılmalıdır.

Sağım yeri ve süt odası; Koyunların süt üretimi

amacıyla yetiştirilmeleri durumunda ayrı bir sağım

yeri ve süt odasına gereksinim duyulur. Bu kısmın

boyutları hayvan sayısına göre değişir. Sağım

yerinde yeteri sayıda sağım durakları ve sağımcı

için bir platform bulunur. Sağım durakları 40-50 cm

genişlikte ve 70-80 cm uzunlukta olmalıdır. Süt

odasının büyüklüğü ise 9 -12 m

den küçük

olmamalıdır.

Yün kırkım odası; Koyunların yünlerinin

kırkılması amacıyla ayrılan kısımdır. Kırkım

yerinin aydınlık, havadar ve yün kalitesini

koruyacak şekilde temiz ve tozsuz olması

gerekir.