ÖZEL GÜN YEMEKLERİ
SOFRA ÇEŞİTLERİ
Aile sofrası,
Misafir sofrası,
Toplu sofra/özel gün sofraları
olmak üzere 3 başlık altında toplanabilir.
Bu üç tür sofra Orta Asya'dan günümüze devamlılık göstermiştir.
Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra bu sofralar daha güçlenmiş ve pekişmiştir.
AİLE SOFRASI
Aile sofrasının merkezi babadır. Sofrada büyükler varsa baba onları sağına ve soluna alır.
Genelde yemeği anne dağıtmakta, eller yıkanmadan yemeğe oturulmamaktadır.
Yemeğe “besmele” ile başlanmakta ve babanın “afiyet olsun”
ya da “yarasın” diyerek sofrayı açması beklenmektedir.
Aile sofrasında yemekler ailenin durumuna göre çeşitlendirilmektedir.
Aile sofrası günümüzde de devam eden ve aile birliği açısından oldukça önemli bir kavramdır.
MİSAFİR SOFRASI
Türklerin en belirgin özelliklerinden biri de konukseverlikleridir.
Türk Mutfak Kültürü’nde misafir her zaman önem taşımıştır.
Türk geleneği misafire saygıyı, onu rahat ettirmeyi, kendisi yemese bile ona yedirmeyi gerektirmektedir.
Türklerin misafirperverliği tüm dünyada simgesel anlam taşımaktadır.
TOPLU SOFRALAR
Türkler’de toplu yemek geleneği de oldukça yaygındır.
Toplu olarak, törenle, şölenle yemek yeme Türklerin tarihinde sık sık yer almış bir gelenektir.
Eskiçağ Anadolu’sunda dinsel törenlerde toplu yemek yeme geleneği bulunmaktaydı.
Düğünlerde, savaşa gidişte, başarılı bir işten dönüşte, ölü gömme törenlerinde, dinsel törenlerde toplu yemekler yenmekteydi.
Üç ana sofra çeşidi dışında mutfak kültüründe farklı şekillerde düzenlenen özel gün ve törenler vardır.
Türk Mutfağında, belirli zamanlarda hazırlanan yiyecek-içecek türleri gündelik yemeklere göre daha fazla zaman ve emek isteyen bir yapıya sahiptir.
Türklerin ön tarihinden bu yana doğum-ölüm arası geçiş dönemleri olarak da kabul edilen sünnet, nişan, düğün, düğün sonrası gibi günlerde özel kutlamalar yapılmakta ve ziyafetler verilmektedir.
Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig’de, XI. yüzyılın ziyafet türleri olarak
düğün yemeği (küdenke aş)
sünnet yemeği (sünnet aşı)
ad, san alma yemeği (at aşı)
doğum yemeği (togum aşı)
arkadaş yemeği (koldaş aşı)
ölü yemeği (yoğ=yuğ aşı)
gibi altı çeşit yemekten bahsetmiş ve bu ziyafetlere
gidilmesi gerektiği görüşünü çok açık bir şekilde ifade
ÖZEL GÜN YEMEKLERİ
Özel gün ve törenler denildiği zaman;
dini bayram ve özel günler
mevsimlik bayram ve özel günler
aşama törenleri veya tören yemekleri
uğurlama, karşılama törenleri anlaşılmaktadır.
Yemek kültürünün zenginliği özel günlerde kendini ayrıca
göstermiş, toplu yemek geleneğinin yaygın olduğu bu günlere ve ziyafet sofralarına ayrıca önem verilmiştir.
DİNİ BAYRAM VE ÖZEL GÜN YEMEKLERİ
İslam dini yerine getirilmesi gereken ibadetleri ve bu ibadetleri takiben belirli kutlamaların yapılmasını öngörmektedir.
Dini günler içerisinde geçmişten beri devam eden ve bütün ibadetler içerisinde Ramazan ayı ile birlikte sahur ve iftar yemeklerinin ayrı bir yeri vardır.
Ramazanda tutulan orucun peşine gerçekleşen Ramazan Bayramı ve bundan sonra gelen Kurban Bayramı en önemli dini bayramlardır.
Bunlar dışında mevlit yemeği, kandil yemeği, adak yemeği, Zekeriya sofraları da bu başlık altında yer alan diğer dini ve
MEVSİMLİK BAYRAM VE ÖZEL GÜNLER
Mevsim geçişlerinde kutlanan özel günlerdir.
Bu günlerde genellikle bahar ayının gelişi ve doğanın canlanışı kutlanılmaktadır.
Aşure ayı Hıdırellez Nevruz
AŞAMA TÖRENLERİ YEMEKLERİ
Aşama törenleri, insanın doğumundan ölümüne kadar önemli geçiş noktalarını kutlamak amacı ile verilen yemeklerdir.
Bu günler eskiden beri insanların, özellikle aile yaşamları için özel ve önemli olan günleri ifade etmektedir. Yeni bir aile bireyinin aileye katılması ya da bir aile üyesinin ayrılmasını takiben gerçekleşmektedir.
Doğum yemeği, diş bulguru, sünnet yemeği, söz kesme, nişan yemeği, kına gecesi, düğün yemeği, cenaze yemeği gibi tören yemekleri bulunmaktadır.
