K a y b e t t iğ im iz d e ğ e rli e d ib :
52.4 v¿4>
Âka Gündüz ile 30 yıl
önce yapılan mülâkat
K onuşan: Fikret Âdil
Aşağıda okuyacağınız mülâkat bundan otuz yıl evvel yapılmıştır.
Temas edilen mevzular bakımından bugün dahî tazeliğini
muhafaza ettiğini görerek yeniden yayınlıyor ve Aka Gündüz’ü
saygı ile anıyoruz:
Vaktiyle gürültülü bir seldi, sim* dİ durgun gibi görünen bir nehir. Hep madalyonun ters tarafında kal ını», onun için kalbe daha yakın.
Aka Gündüz, eserlerinde, bütün hikâye, roman kaidelerini, mamur şehirleri yıkan bir “ Hnn” şiddetiy le çiğneyip geçiyor. Fakat bu hı rın, bu taşkınlığın, bu coşkunlu- ¿un güzelliği için affediliyor.
Şiir, nesir, mizah, küçük ve bü yük hikâye, roman, fıkralar yazan Aka 1317 senesinde İlk yazısını nee re muvaffak olmuştur. Gazetecilik, mecmuacılık, çetecilik, ressamlık, aşçılık, akşamcılık... • daha say malı mı? . her sey yapmıştır, ri vayete nazaran Asık da olmuş. Hat tâ evvelce sakalı, pek yakında da bıyığı vardı. Şimdi yalnız saçları ve kasları kalmış. Cst tarafı için karikatürüne bakınız.
tik eseri 1328 de çıkan "Türk Kalbi” romanıdır. Sonuncuları ma lûm.
— Bn son Türk edebiyatının va ziyeti. Yeni nesil edebiyata neler
e tr imiş tir?
— Hımm! Mühim mesele.. Yârın ieğll, yâranın zülüflerini kökünden yolacak birsey. Bunnn için gayet dikkatli, nâzik davranmalıyım.
Büyüyeceğim kelimelere kat kat pamuk sarmalıyım kİ, tas tesiri yapmasın. Edebiyatımız göç edi yor azizim. Hani taşlığı buz gibi, hanaylarında (Kümeli lisanında sofa demekmiş) at koşturulan, ka fesli büyük kış konakları vardır.
Onların los odalarındaki eşyayı çabuk elden manda arabalarına yükletirsiniz de uzun, soğuk ve ca na tak ettiren kıştan kaçarsınız. Sizi ötede tirşe tomurcukları filiz vermeğe başlamış, ılık güneşin ısıklariyle yıkanan hafif nemli bir bahar ve ortasında tertemiz, yep yeni, kus kafesi gibi bir köşk bek ler. İste en son Türk edebiyatının vaziyeti. Mademki bir göç yarım yangınmış, o halde sayfiyemizdeki köşkümüze yerleşebilmek için ge çeceğimiz zaman ve sıkıntı, derle nip toplanma merhalelerini bos görmeliyiz.
Ve mutlaka bir edebiyat vaziyeti istiyorsanız onu da hulâsa edeyim. Köse baslarına durmusnz, kalem den birer usturpa almışız yoldan geçen edebiaytçıiara bakıyoruz. Biz üstünsek tükürüyoruz. Bizden kötü ise tahkir ediyoruz ve bizimle müsavi ise dilimizi çıkarıyoruz.
Yeni nesle gelince, evet hiç in
kâra sığmaz kİ, nesirde ve şiirde, hele bilhassa şiirde yeni bir nesil meydana geldi. Bu nesil bize ve yarına zayıf olıfıayan güzel ümit ler getirdi. Yeni bir nesil vardır. Bunu görüyoruz. Yalnız kabul et mek centilmenliğinde her nedense cimri davranıyoruz.
— Edebiyat-ı Cedide, Fecr-i-âti ve mabaidleri He yeni neslin ara sındaki fark nedir?
— Gayet sarihtir. Edebiyat ce miyet ve alelıtlak hayat sartlarlyle beraber doğar, beraber yürür, K- debiyat-ı Cedldeye kadar hayat şartlan ve telâkkileri ne ise e ede biyat vardı. Edebiyt-'ı Cedide ken dine has revlsl gösterdi. Ondan sonra kremsiz sürülmüş pudra gibi birkaç piiflük bir mevcudiyet gös teren bir Fecr-l-fttl göründü. Ede biyatın yakın mazisi bana bir tek İsim hatırlatıyor: Emin BUlend. Onu hi£ unutmuyorum. Sonra mu hit şeraiti, içten gelmeyen hamasi- yatı meydana getirdi. Bugün hayat şartları ve telâkkileri büsbütün de ğişti, onun edebiyatı işaretini ver di, göç edip geliyor, Etablı olunca ya kadar beklemeğe mecburuz. Bunu söyle de ifade edebiliriz: Şu yirmi sene içinde yasayanlar Tür
kün siyasi ve edebi tarihinde sa yanı hayret tahammüle malik in kılâp fedaileridir. Gözümüzü kapa yalım. Bir an s « yirmi seneyi dü şünelim, ondan sonra edebiyat hak kında hüküm verelim. Yoksa sfim- mettedarik hükümler ukalâlıklar dan başka birşey değildir.
— Eserlerinizdeki tipleri nasıl seçersiniz?
— Romanlarımdakilerl mİ? On lar tamamlyle hayattan alınmıştır. Bizzat bulunduğum muhitte tanı dıklarımın arasından seçerim.
— Fakat romanlarınızda birçok tarzlar birbirine karışmış gibi gö rünüyor, daha doğrusu realist ol mak iddiasında bulunan bir tip bakıyoruz ki, en yüksek idealiz me yükselmek istiyor..
— Has.. Bu belki doğrudur, bel ki de yanlıştır. Romancılıkta ben mektebi ve mesleği berhava ettim. (Akanın MakedonyalI olduğu nasıl da belli oluyor) su kadar arsın bo yunda, su model üzerine olursa şu mektebin romanı olur, şu okka da burnunda olursa bu mektebin eseri olur. Hayatta böyle şey olmaz. Ve asıl realizm bence budur. Edebiyat ulemasının ölçüsü ile hayat yürü mez. Mevzuumu lâakal bir sene müddetle kafamın içinde pişiririm. Ve bos vakit bulur bulmaz doğru dan doğruya temize çekerim. Mev zulunun mahiyetini tasnif ederim, hareketleri kendim tanzim eder ve hedefim olan ” tezi” bulmak için kariimi tabii bir seyir içinde dai ma onun meçhulü kalan neticeye götürmeğe çalışırım, tiplerimde re alist olmakla beraber itiraf edeyim ki, biraz da idealistim. En çok sev diğim eserlerim “ Dikmen Yıldızı” ile “ Sarı Zeybek” tir.
— Bana öyle geliyor kİ, yeni ne sil dar bir hava içinde kalmış gibi, kâfi bir surette ve diğer memleket- leketlerde olduğu gibi İnkişaf ede miyor, büyük bir ekseriyet sesle rini duyurmak İçin bir kürsü bu lamıyor.
— inkılâp bütün gençliğe her sahada istidatlarının inkişafına yer vermesi itibariyle en ziyade dikkate sayandır. Görüyoruz ki, daha düne kadar meçhul olan bir genç İstidat, ilim sahasında olsun slyast ve diğer sahalarda olsun, zekâsı ve kabiliyeti ile mütenasip bir zamanda, mühim bir şahsiyet oluyor. Bu yalnız edebiyatta ol muyor: Meçhul bir kuvvet her ede biyata atılan ve vâdeden bir gen ce yine meçhul bir elle darbe vu ruyor ve İnkişafına mâni oluyor. Bu görünmeyen ev karanlık kuv
vet edebiyatı âdeta İnhisarına almak istiyor. Meselâ Mes’aleeller meydandadır. Eğer söyle böyle tu tunacak çareleri olmasaydı bu kıy metli gençler güzel kafiyelerine bi rer yumruk yiyip dağılacaklardı.
Ya bunların haricinde ne meçhul istidatlar var, geçende AntalyalI bir genç sairin “ Köyde mehtap” di ye bir şiirini okudum. Böyle nam zetlerimiz varken süre ve nesire hâlâ küfretmek ayıptır. Bırakalım yahu bunları..
Bu gençlerin yüzlerine neşriyat vasıtalarının ve kalblerin kapıları nı kapayacağımıza, geniş açalım, Bir gün bütün bu kıymetler "se- leksiyona” tâbi olacak ve bekledi ğimiz sairler elbette çıkacaktır,
★ Güzel temenni.
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi