t •
İnşaat ve mimarî
Mimar Abidin
Mimar (Erich Mendelssohn), (Chemnitz)de inşa ettiği (Schocken) ticarethanesinde bütün bina cep- hesince imtidat eden şerit pencereler kullandı. Bunu temin için ön kolonları cepheden 3.5 metro geride yaptı ve cephe duvarlarını konsol kirişler üs- tünde askıda çalıştırdı. Mimarî tesirler temini mak- sadile inşaatı gayri iktisadî yekûnlara mal etmenin doğru olmadığı hakkında yapılan bir çok münaka- şalar üzerine Berlinli mühendis (Otto Zucker) bu- nun inşaat noktai nazarından varit olmadığını ispat etti.
Bu münasebetle neşrettiği bir makalede mimara büyük bir serbesti verilebilecek kadar bugünün mü-
hendisliğinin tarakki ettiğini; inşaat imkânlarının her zorluğu, hem de en iktisadî bir şekilde iktiham edebilecek kadar geniş hudutlar dahillinde arttığını mevzuu bahsetti.
Biz bu sahifelere (Otto Zucker) in makalesin- den bazı favdalı notlar alacağız.
Mimarın projesi bir takım mantıkî düşüncelerin mahsulüdür. Ancak bu proje mimarın şahsiyeti ve hissi ile san'atkârane bir cephe ve hususiyet alır.
Mühendisin inşaat projesi de mantıki düşünce- lerin bir mahsulü ve verilmiş meseleleri iktisadî çarelerle hal hususunda tabiî kanunların bir tatbi- kidir. Mühendisin çalışma sahası mımarınkinden
MIMAR 173
çok daha sıkı takyitlerle mahdut olmakla beraber netice itibarile onun da projesi şahsiyetinin tesiri altında meydana gelir.
Bir binada mühendisin işi filvaki mevcut usûller ve malzemelerin en müsaitlerini intihap ederek Projesini hesaplayıp tatbik etmekten" ibaret ise de, iyi bir mimari tesiri bilhesap tayin etmek nasıl mümkün değilse, o binaya ait en müsait ve en ik- tisadî inşaî esasları da ceffelkalem, tespit etmek öylece imkânsızdır. Bu hususta âmil olacak, mühen- disin fenni görğii, his ve şahsiyetidir.
İnşa fenninde atılan her adım mimara daha ge-
niŞ bir saha açıyor. Evvelleri inşası imkânsız veya müthiş emek ve para saçfını mucip tecsimat bugün basit meseleler haline geliyor.
Mühendisin elinde iki kıymetli inşa tarzı var.
Çelik iskelet inşaat ve beton arme inşaat.
Bugün bina plânlarında arzu edilen hususiyetler msai bir müşkülât göstermiyor. 10-12 metro açıklık-
** ne kadar yüklü olursa olsun iktisadî fedakârlık-
*"1 mucip olmuyor. Bu sayede binanın muhtelif kat-
lnda ayni plân sistemini takip etmek mecburiyeti Kalmayor.
Binaların alt katında vasi bir salon, üst katla- rında da bölmeler, odalar, koridorlar teşkil etmek sık tesadüf olunan zaruretlerdendir. Bu suretle alt salonun tavanına büyük bir tazyik yükleniyor. Bu tazyiki muhtelif iktisadî çarelerle karşılamak ka- bildir.
Çelik iskelet inşaatında salonun tavanı ve tava- nın üstüne gelen bölmeler çatıya veya üst katlar bölmelerinde yapılacak makaslara asılabilir. Yahut salonun üstüne gelen kat bölmelerinde yan mesnet- lerden itibaren ortaya doğru teşkil olunacak kon- sollorla üst katların yükü karşılanabilir. Başka bir imkânı da salonun üstündeki bir iki katta üst kat- ların ortalarındaki tazyiklerin kademe kademe yana alınmasıdır.
Beton arme inşaatta ise, bölme halinde inşa edi- lecek 15 santim kalınlığında yekpare kirişler büyük mesafelerde gayet mühim ağırlıkları taşımak üzere muvaffakiyetle ve kolaylıkla tatbik edilmekte ve hiç bir iktisadî fedakârlığı mucip olmamaktadır.
Modern mimariyi bugünün inşa san'atinin za-
Dorotea mektebi miisamere salonu. Cöpenick.Max Taut
ruri bir neticesi telâkki etmek tamamile yanlıştır.
Fakat yeni inşa usûlleri mimara yeni ve serbest tec- sim imkânları verdiği için modern bir mimarinin inkişafında inşaatın tesirinden bahsedebiliriz.
Bu tesir, mimarın yeni imkânlardan azami istifade ettiği yerlerde veya binanın nevi ve mak- sadına göre tecsimatında inşaatı bilhassa gizleme- diği, kaplamadığı, bilâkis onu elinde kudretli bir unsur olarak kullandığı zamanlar tezahür eder.
Fakat iyi bir mimar için bu muhakkak şarttır da diyemeyiz.
Mimaride inşai serbestiyi lüzumsuz yere sui is- timal etmek yanlış bir harekettir. Keza inşada eski usullerin hepsini istihfaf ederek yalnız yeni çareleri tatbik etmek te doğru değildir.
Binanın mantıki ve iktisadî menfaatleri nasıl bir usûl ile çalışılmasını istilzam ediyorsa onu tercih etmek icap eder. Yeni usûller ancak tarzı hal im- kânlarının hudutlarını genişletir.
İnşaî serbestiyi güzel ve makul kullanılmış ola- rak (Erich Mendelssohn) un Berlindeki bir villâsı- nın hatlarında görüyoruz. Bu binanın mimarî ve inşaatının biribirini tamamladığını hemen hissede- biliyoruz. (Max Tut) un (Cöpenick) de (Dorotea) mektebindeki müsamere salonu bir mühendis inşaatı karakterini gösteriyor. Burada mimar yalnız beton arme iskelete iyi nispetler vrmekle iktifa etmiştir.
(Bruno Taut) da Berlinde seyrüsefer birliği binasında inşaatın iskeletini mimarî motif olarak muvaffakiyetle kullanmıştır. (Bruno Taut) un (Ber- lin — Neukölln) deki bir içtima salonunun beton arme tavanı 26 metro nısıf kuturlu bir daire parçası şeklinderir. Buna alelâde kiriş taksimatı yapılsaydı şüphesiz tavanın mimarisi çok bozulacaktı. Halbuki kirişleri takribi olarak gerilme hatları istikametle- rinde örmek suretile hem iktisadî hem de müsait tesirli bir tavan yapmak imkânı bulunmuştur.
fett.e <•» .««C
Betonarme tavan. Bruno Taut ı
