7 -8

r

v..

Yabancı Teknik Elemanlar meselesi: Y. Mimar Zeki Say&r — Pegasus Evi-Harbiye: Y. Mimar Halûk Baysal — S AS Büroları: Y. Mimar HaUt Femir, Fe- ridun Akozan — G. S. Akademisi 1952-1953 yılı ta- lebe mesaisi — Kadıköyltilerin Deniz Banktan bir ricası — Çankırınm eski evleri: Arkeolog Mahmut Akob — Mimarîde Estetik Meseleler: Pierre Lave- dan. Tercüme Y. Mimar Halûk Tegay — Ernest Reuter: Y. Mimar Zeki Sayâr — Bibliografya —

Haberler — Piyasa cetveli

.J

7 - 8

XXII Y ı l . 1 O 5 3 I s t u l . F i a t ı ı_ i r a.

IMPERIAL CHEMICAL INDUSTRIES LTD.. ENGLAND, METAL DİVİZYONU M A M U L A T I

' K Y N A L '

ALUMİNYUM HALİTALARINDAN

İNŞAAT İSKELELERİ

• Çelik kadar sağlam, üçtebiri kadar hafiftir-

• Kullanılması ve kurulması çabuk ve gayet kolaydır.

• Süratle taşınabilir,

nakliye masrafı azdır.

• Sağlam ve dayanıklıdır, bakım masrafı cüzîdir.

f P j \ İ M P E R İ A L K E M İ K A L İ N D U S T R İ S ( T U R K E Y ) L İ M I T E D

G A L A T A , İ S T A N B U L

P K . 1451 T E L" : 4 4 8 3 9

DÖŞEME LEVHALARI

Gayet sağlam, dayanıklı ve

hafit olan bu levhalar bilhas-

sa gemi inşaatiyle nakil va-

sıtaları sanayiinde ve ayrıca

fabrika ve umumi bina inşa-

atında: makine ve kazan dai-

relerinin döşemesi, güverte-

ler, vagon döşemesi, sahan-

lıklar, basamaklar, geçit köp-

rüleri, merdivenler, muhtelif

platformlar, menfez kapakla-

rı ve benzeri yerlerde geniş

ölçüde kullanılmaktadır.

Gün geçtikçe

Un salan bir isim: S A S

İskandinav Misafirperverliği kalpten doğar...

Misafirlere ve yabancılara karşı gösterilen, müsamaha ve hüsnü kabul

SAS yolculuğunun en mümtaz hususiyetidir...

SAS uçaklarında sizlere yapılan servis alelâde bir vazife ve itiyattan daha

başka bir şey... insanların saadet ve rahatı için içten gelen, samimi

bir hizmettir.

SCA/V0J/V/1VMJV /9JAİ//V£S srsrf/M

Beyoğlu, İstiklâl Cad., Yapı ve Kredi Han Tel: 44201-45361

K Ö Ç O K C i E V L A I N I

HER NEVİ İNŞAAT MALZEMESİ

® S T A N D A R T RENKLİ

BANYO

^ LAVABO, FAYANS VE

# SERAMİK MERKEZİDİR

Adres: Galata, Tünel Caddesi No. 33 İstanbul

Telefon: 43476

Mimar ve M ü h e n d i s l e r i n

kopya işleri için, «OZALİD» i tavsiye ederiz.

Kâğıtlarımız şu renklerdedir:

A — Koyu kırmızı B — Siyah

C — Mavi D — Maron

Ayrıca şeffaf ve muşamba ozalidleri vardır.

© — < OZALİT » kopya MAKİNELERİMİZ, cıva lâmbalı Ark "lâmbalı ve Kuvartz lâmbalıdır.

© — Plânların kenarına çekmek için takviye bandı, 10 m/m ve 13 m m liktir.

SATIŞ DEPOSU

ŞEVKİ FİNCANCIOĞLU

Kürektiler Manhaym han 5 inci kat No. 19

TELEFON : 44430

H A R N O L İ N Marka Boyalar

HARİCE, D E N İ Z ve Ha- va tesirlerine karşı çok dayanıklı ve parlaktır.

inşaatta ve bilûmum bo- ya işlerinde emniyetle kullanılır.

Üstüıı kalite HARNOLİN boyalarını daima tercih ediniz.

r

V

IPOLİN

Ateş Olmayan Yerde Duman Tütmez!

Duman tiitmeğe başlarken ateşi söndürmek

elinizdedir!..

Halen Topkapı Sarayında faaliyette bulunan modern bir yangın ihbar sistemi, yangınla mücadele tekniğinde yepyeni bir çığır açmış- tır. Son derece hassas olan Cerberus sistemi, duman tütmeğe başlar başlamaz haber vermekte ve yangın felâketini peşinen önlemektedir.

Müzeler, bankalar, antrepolar, fabrikalar, mensucat, odun, kâğıt ve kimya endüstrisi, vapurlar, otomatik telefon santralları ve sair büyük müesseseler için ideal bir tesis olan Cerberus sistemi sayesinde yan- gın korkusu tamamen bertaraf edilmiştir. Bu modern keşif hakkında her türlü izahat için CERBERUS Firmasının Türkiye Mümessili TÜRKELİ LİMİTED ŞİRKETİNE bir an evvel müracaat ediniz.

Teknik servisimiz, her türlü gösteri, izahat ve proje için meccanen hizmetinize âmadedir.

Türkeli Tic. A. Ş„

Galata, Bankalar Cad., Yanıkkapı Sok, Tel: 44622 - 23 - 24 İzmir şubesi : 850 N. Beyler sok. 25 - Tel : 7622

J

f î l O F F O T

AMERİKAN BUZ DOLAPLARI

Ö l _\

t.. vV « c-'- 'i s s u " !

İ L M İ

f&a A

ı&l C a ö

7 / i

,; V r • • -

PETROL V E HAVAGAZI S U ISITICILARI

«foneme

R E C E P Ç E T İ N K A Y A

Galata, Azapkapı Yenikapı caddesi No. 19

Telgraf Telefon Posta kutusu

Hemtaş - Galata 41996

1554

H E M A T E K T

Saf bitumden mamul, çatı, taraça, cephe ve temellerde katiyyen îu ve riitubet geçirmez en emniyetli

tecrit maddesidir.

Almanyadaki fabrikasının formüllerile imal etmekte olduğumuz H e m a t e k t tecrit maddesi, senedenberi memleketimizde, Nafıa

işlerile diğer bir çok resmî ve hususi müessesatm mühim tecrit iş- lerinde ve vagon damlarında memnuniyetle kullanılmaktadır.

HEMATEKT

HEMATEKT

Memleketimiz için bir varlıktır.

MUFASSAL MALUMAT İÇİN BROŞÜRÜMÜZÜ İSTEYİNİZ.

HRİSTO V. KEÇECİOĞLU

İNŞAAT VE FABRİKA LEVAZIMATI TİCARETHANESİ

m Her nevi Nalburiye — Ruberoit Muşambaları — Tecrit için harç katıkları — Rutubet Boyaları — Ses geçirmez tecrit levhaları.

£ Binalarınızı korumak için Alman sanayiinin en mükemmel ,fevkalâde dayanıklı muhafaza ve tecrit mad- deleri daimî Ticarethanemizde bulunur.

| İnşaatınıza malzeme tedarik etmeden evvel Ticarethanemizi ziyaret etmeniz menfaatinizdir.

ADRES: Galata, Kürekçiler sokağı Telefon : 41423

Demir han altında No. 13 Telgraf: KEHRİS - İstanbul.

İ N G İ L İ Z M A M U L Â T I

BSTÜM EMÜLSYONLARI

TECRİT, MUHAFAZA, BAKIM ve TAMİR İŞLERİNDE EMNİYET, KO- LAYLIK ve UCUZLUK TEMİN EDER

Şell Kosnpani of Turkey LsmîSed

Voyvoda Caddesi, Assikürazioni Han, Galata - İstanbul

Telefon : 4 4 7 2 3 P. K . : 11 5 2

Almanyanın en eski

dünyaca tanınmış m ü e s s e s e s i

LEINS - STUTTGART

MİMAR, MÜHENDİS MÜTEAHHİT ve

mşaat sahiplerinin dikkat nazarına:

Villâ, apartıman, hastane, v e fabrika inşaatı için Almanyanın

LEINS - STUTTGART

Fabrikaları Mamulâtı

S T O R J A L U Z İ v e S İ N E K L İ K L E R İ

Türkiye Mümessilliği: İZZET BARAZ Galata, Bankalar caddesi, Nazlı Han.

Telefon : 42588

Montaj ve tamir işleri mütehassıs montörlerimiz tarafından yapılmaktadır.

TECRİT İSLERİNDE

İ Z O L İ T

ÜSTÜN KALİTE İFADE EDER.

SUBİTO * MASTİLİEJ * JOİNİLİT * JOİNİZOL * İDROFÜJ * HERAKLİT

F A B R İ K A :

Mecidiyeköy, İkinci Taş Ocağı Sok. No. 26 - 28 Telefon: 81547

UMUMÎ SATIŞ Y E R İ : Müh. JAK V. KAMHİ Bankalar Cad. No. 39, Nazlı Han.

Telefon: 42583

E V E R İ T E

AMYANT - SİMAN

DÜZ VE ONDÜLE ÇATI VE CİDAR KAPLAMALARI

PORTEKİZ MENŞELİ

AGLOMERE EKSPANSE MANTAR TECRİT LEVHALARI

Müsait şartlarla seri teslimat için sipariş kabul edilir Taahhüde girişmeden bizden teklif isteyiniz.

T ü r k i y e M ü m e s s i l l i ğ i : HAMİ BAŞMAN — İSTANBUL Bahçekapı 1 inci Vakıf Han, Telefon: 23211

Um u m î S a t ı ş Y e r i : JAK V. KAMHİ

Bankalar Cad. Nazlı Han 39. Galata - İstanbul.

Telefon: 42588

T. C.

ZİRAAT BANKASI

T A S A R R U F H E S A P L A R I

1953 ikramiyeleri yekûnu

1,000-000 Lira

15 Ev, 4 T R A K T Ö R

ve dolgun para İkramiyeleri.

Fazla tafsilât için 444 Şube ve ajansımız emrinizdedir.

H A Y A T

ANKARA

ANONİM TÜRK SİGORTA ŞİRKETİ Sermaye ve İhtiyatları 4.500.000.— T. L.

Eti Bank, İş Bankası, Türk Ticaret Bankası Kurumudur.

KAZA

YANGİN

N A K L İ Y A T

Her türlü sigorta işleriniz için daima emrinizdedir.

T e l e f o n

47580

Telgraf : ANTAS - İSTANBUL M u a m e l â t M e r k e z i :

Ankara Sigorta Han 1 nci kat Bankalar caddesi — GALATA

Türkiye Genel Vekili:

B U R K H A R D G A N T E N B E İ N V E Ş SI

İSTANBUL, G A L A T A . Büyük Tünel Han, P. K. 1176,

Telefon: 4 4 6 7 1 / 4 4 6 7 2 .

AMERIKAN SISTEMI

E R E L

GAZOSİFONU

Banyonuzun ve evinizin sıcak suyunu kolay teiniz ve ucuz hazırlar.

Çift cidaı-lı olduğundan, günlük sıcak su ihtiyacınızı 20 kuruşluk gaz ile temin etler.

G A R A N T İ L İ D İ R

Adres : EREL

Şişhane yokuşu. Tutsak sokak 25.

r ^{- n}

A N A D O L U

ANONİM TÜRK SİGORTA ŞİRKETİ Türkıyenin eıı büyük sigorta şirketi

TürKiye İş Bankası A. Ş. ve T. C. Ziraat Bankası Kurumu Sermayesi tamamen ödenmiş : 1.500.000 T. L.

İhtiyatları : 13.71S.464 T. L.

YANGIN HAYAT

NAKLİYAT K A Z A

Sigortalarınız için en müsait şartları

«ANADOLU» da bulabilirsiniz.

MUAMELÂT MERKEZİ: Galata Anadolu

Sigorta Hanı (eski Hüdavendigâr han) ANKARA ŞUBESİ: Ulus Meydanı Koç Han, TELEFON: Müdür: 44039, Santral: 44653/2/1 Kat: 2 No. 1 TELEFON: 10109

Galata Bürosu: 43949 Türkiye İş Bankası ve T. C. Ziraat Bankası şube Fen Müşavirliği. 43954 v e ajansları şirketin acenteleridir.

Posta Kutusu: 1845

Gayrimenkul Sahiplerinin, Mühendislerin, Mimarların ve Müteahhitlerin N A Z A R I D İ K K A T İ N E

S U Y U N bütün binalara ne kadar büyük zarar getirdiği herkesçe bilinen bir hakikattir.

Aşağıdaki iki İngiliz mamulâtı suyun ve rutubetin bina cidarlarından sızmasını önliyecek en müessir maddelerdir.

S N O W C E M : Muhtelif renklerde elan bu madde su geçirmez çimentodan imal edil- miş olup oluklu saç lehva ve gnrÜDÜşü pek de hoş olmayan siyah,

bitümlü maddelerin yerine elverişli bir şekilde kullanılabilir.

P U D L O Toz halinde olan işbu İngiliz mamulâtı tecrit maddesi çimecıto ile karıştırılarak kullanılır. Temel, taraça ve emsali yerlerde suyun bina dahiline sızmasını tamamen önler tecrit maddesidir.

Yukardaki her iki madde için fazla malûmat edinmek istiyenler şirketimize müracaatla kullanma talimatnameleri ve diğer hususatı temin edebilirler.

Türkiye genel mümessili ve yegâne satış deposu :

G . & A . B A K E R L t d .

EMSALSİZ RENKLER! LE EVİNİZİ KADİFE GÜZELLİĞİNDE TEZYİN EDER

YAĞLI BOYADAN ÜSTÜN, B A D A N A D A N KOLAY ^VE UCUZDUR.

Bir kilosu, bir Odayı boyamaya kâfidir.

BOYACILARDAN ARAYINIZ Telefon : 40046

MOSTAKBEL EV SAHİBİ VE BİLUMUM İNŞAATÇILARIN NAZARI DİKKATİNE

• Her nevi inşaat ve profil demir çeşitleri,

• Her cins canı,

• Siyah ve galvanize su ve gaz boruları,

•

• Pik boruları ve aksamı,

• Sıhhî tesisat malzemesi,

•

• Kalorifer ve sıhhi tesisat işleri ,

•

• Fennî proje işleri,

için

en makbul adres

KOÇ T İ C A R E T T. A. Ş.

İSTANBUL ANKARA ESKİŞEHİR Galata, Fermeneciler 90

Tel. 44760

Ulus Meydanı Tel. 10450

Köprübaşı Tel. 370

Helios - Aydınlatma Şubesi

SAYıN MIMAR VE MÜHENDİSLER ILE

TEŞRIKI MESAIYE AMADEDİR.

TELEFON : 44616

H E L İ O S

A Y D I N L A T M A ŞUBESÎ Gcılata-İstanbul * P. K. 1400

Yeni kontr - Plâk Ltd. Şirketi

Fabrikası

Çarpılma, çatlama, kabarma ve saire gibi hiçbir arıza göstermez.

Kontr plâklar bu gibi arızalara karşı garanti ile satılır.

K E L E B E K marka

'KURU S İ S T E M

^ o m u p

— LÎB *

K I Z I L , K A Y I N , K A R A A Ğ A Ç ' t a n m a m u l

Kontr-plâklar stok olarak her zaman mevcuttur.

Umumî satış yeri: İstanbul, Sirkeci, Miihürdarzade Han No. 2 8 YENİ KONTR-PLÂK Ltd. Şirketi. Tel. 2 2 4 0 1

L'ARCHITECTE :

REVUE M E N S U E L L E D ' A R C H I T E C T U R E D ' U R B A N I S M E et de D E C O R A T I O N Publiee »ar: Abidin Martaş et Zeki Sayâr, Arehitectes

S O M M A I R E

Arkitekt No. 7 - 8, 1953

— Probleme des elements techniques etrangers 119

Arc. Zeki Sayâr

— La maion PEGASUS â Harbiye - İstanbul ... 121

Arcb. Halûk Baysal

— Les bureaux S A S 129

Arch. Hâlit Femir - Feridun Akozan

— Les travaux pratiques des etudiants de l'Aca-

demie des Beaux-Arts pendant la p6riode de

l'annee 1952 - 1953 132

— Anciennes maisons â Çankırı 142

Arch£olog Mahmut Akok

— Les problemes esthetiques de l'architecture 154

P. Lavedan. Traduit par Halûk Togay Arch.

— A propos de la mort de Ernest Reuter 163

Arc. Zeki Sayâr

— Bibliographie 164

— Nouvelles 166

La liste des prix des materiaux de construction

THE ARCHITECT :

MONTHLY PUBLICATION ON ARCHITECTURE, C I T Y P L A N N I N G A N D D E C O R A T I O N Pablished by Abidin Mortaş and Zeki Sayâr, Architect.

C O N T E N T S

Architekt, 7 - 8, 1953

— The problem of Foreign Technical Elements 119

Arch. Zeki Sayâr

— The Pegasus Building at Harbiye 121

Arch. Halûk Baysal

— The S AS (Scandmavian Airways) Ticket

Office 129

Arch. H. Femir-F. Akozan

— Work accomplished by the Students of the

Academy of Arts during 1952-1953 132

— Old Houses at Çankırı 142

M. Akok

— Esthetic problems in Architecture 154

P. Lavedan. Traııslated-by Arch. Halûk Togay

— Ernest Reuter 163

Arch. Zeki Sayâr

. — Bibliography 164

— News 166

— Market Prices

ARKÎTEKT

D E R G İ S İ M İ M A R L I K , Ş E H İ R C İ L İ K V E B E L E D İ Y E C İ L İ

REVUE MENSUELLE D'ARCHITECTURE - MONTHLY PUBLICATION ON ARCHITEC- M O N A T S H E F T F Ü R B A U K U N S T D'URBANISME E T D E S A R T S D E C O R A T , F S " TURE CITY PLANNNIG AND DECORATION " S T A E D T E B A U U N D D E K O R A T I O N

İMDTR E SZ A ^ K1 Î t e V t 8AA M A n ^A R I : Z E K i * A Y Â U" N E Ş R İ Y A T M Ü D Ü R Ü A B I D İ N M O R T A Ş A D R E S . A R K Î T E K T A N A D O L U H A N N o 3 2 E M İ N Ö N Ü . İ S T A N B U L T E L E F . : 2 1 3 0 7

KURULUŞU: 1931

SAYI: 261 - 262

A b o n e ş a r t l a r ı :

Yıllığı 15.— T.L.

Altı Aylığı 8.— T.L.

Sayısı 3.— T.L.

Yabancı Memleketler için : 17.50 T.L.

İlân tarifemiz talep üzerine gönderilir.

ARKİTEKT'in KOLLEKSİYONLARI:

M e s l e k p o l i t i k a s ı :

1931—1935 1936—1940 1941—1945 1946—1952

25.— T.L.

20.— T.L.

18.— T.L.

16.— T.L.

Bütün yazı; foto; resim ve abone bedelleri ARKİTEKT'in adresine posta ile gönderil- melidir. Adreslerini değiştiren abonelerin en geç iki ay içinde idarehanemizi haber- dar etmeleri lâzımdır. Aksi takdirde kay- bolan dergilerden Müdürlüğümüz mesuli-

yet kabul etmez.

Pour tout payement et demande des ren- seignements; ainsi que pour tout envoi des documents, tels que photos, articles, annon- ces bibliographie â inserer, s'adresser â la

Direction

Adresse: A R K Î T E K T No. 33 Anadolu Han, Eminönü

İstanbul

Ankara Mümessilimiz : Y. Mimar Neşet AKATAY

YABANCI TEKNİK ELEMANLAR MESELESİ

Yazan: Y. Mimar Zeki SAYÂR

Bayındırlık Bakanlığının, kadrosu- na Almanya ve başka memleketlerden son günlerde, yabancı mühendis ve mimar angaje etmesi mühendis ve mi- marlarımızı üzen ve inciten bir hâdise oldu.

Bu yüzden Ankara, İstanbul ve İz- mirdeki Birlikler harekete geçtiler. Ay- rı ve müşterek toplantılar yaparak Ve- kâletin bu hareketini protesto ettiler.

İstanbul Birlikleri de müşterek bir be- yanname neşretmiş bulunuyorlar. Mü- hendis ve mimarlarımızın bu reaksiyo- nu, basında büyük alâka uyandırdı.

Bir çok gazeteler, Vekâleti bu hareke- tinden dolayı muahaza eden yazılar

yazdılar. Bu reaksiyona, Vekâlet ilgili- leri sükûtla mukabele etti. Yalnız Ve- kil, gazetelere verdiği bir beyanatta bu hareketi haklı gösterecek bazı sebepler söyledi.

Bu sebeplerden en mühimmi, me- selâ 1952 senesinde Teknik Üniversite- den diploma alan mecburî hizmetli 122 mezundan yalnız 68 i Vekâlette vazife kabul etmiş, 54 ü muhtelif bahanelerle iş kabulünden kaçınmışlardır. Bu va- ziyet karşısında Bayındırlık Vekili, Vekâletin işlerini gördürmek için ya- bancı eleman angaje etmek mecburi- yetinde kaldığını söylemişse de, yerli mühendislerin niçin resmî vazife ka- bul etmediklerinin hakikî sebebini izah etmemiştir. Eğer bu sebebi izah

etmiş olsaydı, dâva kendiliğinden hal yoluna girerdi.

Kendi çocuklarımızın Bayındırlık Bakanlığında vazife kabul etmemeleri- nin ilk ve tek sebebi Barem Kanunu- dur. Mecburî hizmetli bir yüksek mü- hendis kadroda 35 lira aslî maaşla işe başlar.

Bugünkü hayat şartlarına göre, genç bir mühendisin dışarıda daha ca- zip teklifler bulunurken geçinemiyece- ği bir para ile, vazife kabul etmiyece- ği aşikâr ve bedihîdir. Diğer taraftan kanun mecburî hizmetlilere, bu görev- den kurtulmak imkânlarını da vermek- tedir. mühendislik tahsili müddetinee devletin yaptığı masrafları tazmin e- dince mecburî hizmetten ayrılabil- mektedirler.

Mühendis ve mimarlarımızı üzen, mesele kendi öz evlâtlarımıza Barem Kanununun dar çerçevesi içinde ka- larak çok az aylık verdiren Vekâletin, yabancılara Mütehassıs namı altında 1500-2000 lira arası ücret vermesidir.

Türk mühendis ve mimarlarının iddi- ası, Vekâletin, söylediklerinin tama- men aksidir.

Vekâlet Bayındırlık işleri hacmi- nin artmasile, teknik eleman kifayet- sizliğinden bahsetmekte, boşluğu, ya- bancı elemanlarla doldurmak mecburi- yetinde olduğunu söylemektedir.

Mühendis ve Mimar Birliklerine göre, memlekette, mü- hendis ve mimar buhranı diye bir şey yoktur!.. Vekâle- tin yerli teknik eleman bulamamasının sebepleri şun- lardır:

1 — Yerli elemanlara tatmin edici maaş veya ücret verilmemesi!..

2 — Bayındırlık Vekâleti teşkilât kanununda, Y. Mü- hendis ve m'marların görevleri iyi tayin ve tevzi edil- memesi, bu yüzden Vekâlet bürolarında, Y. Mühendis ve mimarları israf ile kullanılmaktadır. Memlekette 3000 yüksek mühendis ve yüksek mimara mukabil 1000 mü- hendis ve mimar vardır. Halbuki, başka memleketlerde durum aksidir. 1 yüksek mühendise mukabil 3 mühen- dis, 5 fen memuru veya tekniker kadrosu bulun.ass gereklidir. Vekâletin teşkilât kanununu, bu esasa g-.ıe.

değiştirmek lâzımdır.

Vekâlet kadrolarını bu esasa göre yeniden tanzim eder, diğer taraftan Teknik Okul, San'at ve Usta okul- ları lüzumlu miktar." a mezun vermeğe başlarlarsa, mu- vazene kendiliğinden :jasxl olacak buhran hissedilmiye- cektir.

3 — Vekâlet, elemansızlığa rağmen meselâ yapı iş- lerinde merkeziyetçi bir zihniyetle hareket etmekte, bir çok Vekâletlerin inşaat işlerini de kendisi tedvir etmek heves ve emelindedir. Nitekim, Tekel, Millî Eğ'tim Ve- kâletinin nşaatını, îller de, hususî idarelere ait bina in- şâatını Bayındırlık kadrolarile yaptırmaktadır. Elema.ı sıkıntısı duyan Vekâlet merkeziyetçi usulden feragat e.- melidir.

4 — Vekâlet, yaptıracağı proje işleri İçin mühend-s- lik veya mimarlık müsabakaları açmağa ehemmiyet ver- memektedir. Bütün bu sebeplerden dolayı sun'î bir buh- ran doğmakta, tabiatile merkez'yetçi bir ruhla vekâlette toplanan işler aksamakta, neticede sıkışan Bakanlık ya-

bancı eleman getirtmek gibi kolay bir çareyi baş vur- maktadır.

Mamafi, yabancı mühendis ve mimar angajmanı ıç Bayındırlık Bakanlığının teşebbüsü esk'dir.

Bir sene evvel Vekâlet kend; teşebbüsü ile yaba • mühendis .et rlmek İşlem':, a a „vallfak olamamış-...

Bu vaziyet üzerine Teknik Üniversiteye müra- caat etmiş, eski rektör Avrupa seya'.ıatinde, Almanya va italya'da Vekâlet adma teşebbüse girişerek 40 kadar mü- hendis ve mimarla ilk anlaşmayı yapmıştı. Sonradan Ya- pı ve İmar bürosu reisi seyahat ederek mukaveleleri •'arı- zim etmiştir.

ivıühendis ve mimarlarımızın bu mesele üzerinde o.; zamanlarda gösterdikleri hassasiyet bir az geç kal- ..ı ştT.

Memleketteki bayındırlık faaliyetlerinin kendi ele- manlarımızın kifayet etmiyecek bir artışından mem- nundu. _ duymak gerekmez mi?

aa-": a ve îıalyadaıı gelen, Bayındırlık Vekâletinin

^ h a s s ı s adı verdiği fakat aslında mütehassıs o "i genç 43 küsur elemanın getireceğ metodlardan

u„e ıiz olmıyacak mıdır? Muhtelif memleketlerin mühendis ve mimarile vukua gelecek bir temas memle- ketin sanat ve tekniğine yardımı dokunmıyacak mıdır?

Şüphesiz ki, madalyanın tersi gibi, bu hareketin ınen- fj olduğu kadar müsbet tarafları da olacaktır.

Ancak, hiç bir müsbet cihet Vekâletin atmış olduğu ' hatâlı adımı tasvip etmemize imkân vermez.

Bayındırlık Vekâletinin, bir yüksek fen kurulu, mü- -vere heyet ve çifter ç fter müsteşarları vardır. Bu teş- k'l„an, elbette ki, memleketteki inkişafı görmesi, ona gö- re önceden tedbir alması gerekmez mi idi?

Yıllardan beri zihniyet değiştirmiyen, başka vekâlet- ler ve meslekî teşekküllerle nkişaf ve organizasyon yo- lunda bir türlü işbirliği yapamıyan bu teşkilât, kanaati- mizce bu meseleden sorumludur.

i I

Cephe Foto: İsmail Sender

P E G A S U S E V İ - Harbiye

Y. M i m a r H a l û k B A Y S A L G. S. A.

PEGASUS EVİ» Harbiyede Cumhuriyet Caddesi ile Hilton oteli girişinin köşe teşkil ettiği parselde in- şa edilmiştir. Bu parseller belediyece hususî bir gaba- riye tâbi tutulmuştur, buna göre 30 x30 metre olan esas bloklar 1 5 x 3 0 metrelik iki parsele bölünebilmektedir.

Pegasus evi yarım blok olarak inşa edilmiştir.

Bina iki bodrum, iki mağaza katı ve altı büro katı olmak üzere 11 kattır. İkinci bodrum yalnız kömürlük ve kazan dairelerini ihtiva etmektedir. Bu kısım kö- mür bacalariyle yan terasla irtibatlandırılmıştır. Birin- ci bodrum tamamen arka mağazaya tahsis Edilmiş ve

yan terastan bir Lift vasıtasiyle irtibatlandırılmıştır.

Zemin katlar yan terastan temin edilen büro girişi ha- riç tamamiyle mağazalara tahsis edilmiştir. Asma kat keza mağazalara tahsis edilmiş, yalnız giriş üzerindeki bir aksta telefon santralı yerleştirilmiştir. 1 ilâ 6 nci ve çatı katları tamamen kiracı şirketin arzu ve ihtiyaç- larına göre tertiplenmiştir.

Bina kirişsiz betonarme sisteminde, dolgu malze- mesi beton birikettir. İç bölmeler umumiyetle deSnir çerçeve ve buzlu veya düz camlı, kısmen de 10 sm. lik brikettir. Döşemeler, mağazalar ve kat holleri Marley

Müdür Odası

i d a r e men'isi

a®a z a Y. Mimar Kadri Erogan

ZEMİN KATI:

A. ğ. — Ön mağaza. Skandinav Hava yolları

1. — Müşteri holü 2. — Tartı ve çıkış 3. — Depo. santral 4. — Memur bankosu 5. - Şeg

B. — Pegasus evi. Sokoni Vakum T.A.Ş.

6. — Hol 7. — İnformasyon

BİRİNCİ KAT.: Sokoni, Satış ve vezne I. — İA Plânlı tevziat ve yetiştirme

servisi.

2. — 2A Şehir satışları bankosu 3. — Deniz ve hava yakıtları ve as-

falt servisi.

4. — Şehir satışları servisi şefi 5. 6. 7. 8. — Motorlu vasıtalar ve ziraî

satışlar 9. — Fiyat tetkikleri 10. — Sınai satışlar 11. — Satış mühendisliği 12 — Teknik müşavir V. — Vezneler

C. — Arka mağaza. Verdi Limited.

8. — Teşhir holü.

9. — Memur bankosu 10. — İnformasyon. Santral II. — Lift

AS. — Asansör

| PEGASUS XVI

BİRİNCİ BODRUM KATI:

1. — Arka mağaza deposu 2. — Kömür bacası 3. — Depo 4. — Lift 5. — Satış 6. — Yedek parça 7. — Kahve ocağı

Kat plânları

1 İNCİ BODSUM U.\T PİAMI 1:bO

PEGASU

ASMA K A T :

A. — Ön mağaza. Skandinav Hava Y o l - yolları

1. — Depo 2. — Büro

3. — Müdür ve toplantı.

4. — Büro

C. — Pegasus evi. Sokoni Vakum T.A.Ş.

5. — Santral memuru 6. — Otomatik santral

C. — Arka mağaza. Verdi Limited.

7. — Büro 8. — Müdür 9. — Toplantı 10. — Müdür muavini 11. — Büro

12. — Vezne

PJ7GASUS EVİ piani -»c _

İKİNCİ K A T : Muhasebe, satış m ü - dürlüğü, mali müşavirler.

1. — Muhasebe kredi ve tahsilat, vergi bürosu

İA. — Muhasebe kredi ve tahsilat şefi 2. 2A. — Mali müşavirlik bürosu şefi 3. 3A. 3B. — Maasat ve zat işleri bürosu 4. — Zat işleri bürosu

4A. — Zat işleri şefi 5. — Satış müdürü 6. — Daktilolar

7. — Satış müdür muavini 8. — Reklam servisi

S -i PKC.AS JS KV1

BEŞİNCİ K A T : Muhasebe.

! 1. — Muhasebe, Emtia ve Demirbaş servisi

İA. — Kıymetli evrak kasası 2. — Muhasebe ve istatistik bürosu 3. — Daktilolar

4. — Umumî muhasebe 4A. — Kıymetli evrak kasası 5. — Muhasebe müdürü 6- — Baş muhasip

-L PEGASUS EVİ - 4'U~PÜKAT rsLANi ı:30 O. t

DÖRDÜNCÜ KAT: Müdüriyet, Hu- kuk. Muhasebe servisleri.

1. — Büro hizmetleri servisi İA. — Daire müdürü

İB. — Kot memuru 2. — Hukuk müşaviri 3. — Avukat 4. — Tercüme servisi

5. — Müşavir avukatlık bürosu 6. — Bekleme odası

7. — Müdür

8. — Konferans odası 9. — Müdür muavini 10. — Ticarî müavir

ÜÇÜNCÜ KAT: Mübayaat, Stok ik- mal, tevziat, tesisat ve mühendisler.

1..1A — Mübayaat bürosu şefi 2. — Gümrük servisi

3. — Stok, ikmal, akar yakıt ser- visi şefi

4. — Stok, ikmal, akar hakıt ser- visi

5..5A. — Stok. ikmal; yağ servisi b ü - rosu

6. — Mühendisler 6A. — Büro şefi 7. — Tesisatlar müdürü 8. — Tesisatlar şubesi bürosu 9. — Nakliyat servisi .10. — Tevziat şubesi müdürü 11. — Tevziat şubesi bürosu

ALTINCI K A T : İstirahat, Revir, Kontrol.

1. — Hemşire İA. — Doktor 2. — Kontrollar 3. — »

4. — İstirahat, eğlence salonu.

5. — Müfettişler 6. — »

7. — Mürakip

Kat plânları

+

II II I I II I I Effl

plâkları, bürolar, curuflu beton ve 2 sm. ksylolit üze- rine 4 m/m linolyomdur. Giriş holü ve merdivenler be- yaz mermer ve açık kahve renkli traverten kaplıdır.

Cephe sıvası küfeki prinli tarak sıvadır, mağaza ve asma kat haricen traverten plâk kaplıdır. İç duvarlar melez harç sıvalı ve yağlı boyalıdır. Renkler: bürolar açık yeşil ve merdiven, holler açık gridir.

Doğramalar kirişsiz sistemden dolayı 225 sm. yük- seklikte ve çıkmalarda 10 ve 20 metre boyda açıklara madenî doğrama gerek piyasa profillerinin kifayetsiz- liği ve gerek ithâl zorluklarından yapılamamıştır. Bu ebatlarda ahşap bir konstrüksyon mecburiyeti hasıl ol- muş, ufkî sürme 90x225 sm. lik kanatlar ve değişik ebatta vitrinler İsveç çıralı çamından imâl edilmiş, de- formasyona karşı 3 lük T demiri profilinden hazırla- nan madenî bir çerçeveye ahşap karkas zımbalanmak suretiyle öldürüldükten sonra tespit edilmiştir. İç doğ- ramalar 4 lük U demiri çerçeve ve lama kayıtlı olarak imâl edilmiştir, camlar ahşap çıralarla tespit edilmiş ve ;avanla fa >;müşterekler ahşap pervaz ile kapatıl- ın ştır. Doğrama tavana ve birbirine bulonlarla çekil- miş v~ hai'cî l'asl: müşterekler a'.a; na katran" hala kon.- uştur. Kanatlar iki ar'e: bilye rulmanl m k:. 3 üzo-inde müteharriktir. İç kap lar tamamen isva: be yaz çamından imâl edilmiş olup kısmı azamı eamlıd r.

ilerdeki tadilât imkân- gözllnüne ahnarak tavanlar bölmelerden evvel yekpare olarak s 'niruşt'r.

Binan'n hususiyeti dolaysiy e ç-k yüklü olan e"-' trik, telefon, zil ve duofon tesisatlar-, bitmiş bston-

me döşeme üzerine çekilmiş bilahare curuflu betonla örtülmüştür.

Binada kalorifer ve sıcak su tesisatı vardır, Floo- resant tesisatla aydınlatılmıştır.

Betonarme projeler: Profesör Sait Kuran Sıhhî tesisat: Y. Mühendis Orhan Günküt Elektrik: Y. Mühendis Hikmet Göfer

Kaba inşaat: Y. Mimar müteahhit Hikmet Günay Yetvart Kürkçiyan Bina betonarme iskeleti krişsiz döşe'me olarak teş- kil edilmiştir. Döşeme kolonlarda mantar başlıklar ol- madığına göre hesap ve teçhiz edilmiş, bu suretle inşa- at ve işçilik bakımından kolaylıklar temin edildiği gi- bi büro iç mimarisi, taksimatı ve tenviri hususlarında da ortaya çıkabilecek birçok müşküller bertaraf edil- miştir.

Yapılan mukayese hesapları bu sistemin kabulü ile bu cins bir yapıda mutad betonarme inşaata naza- ran müddet ve maliyet bakımından ehemmiyetli tasar- ruf1 ar temin edilebileceğini göstermiştir.

Tnşaatta B 160 betonu ve normâl beton çeliği kul-

" n-lm -t:r. Beton kırma taş mıcır ve tabiî kumla imâl odllmlş, halita granülometresi etüt edilerek ideal eğri- ye yak n bir terkip elde olunmuştur.

İnşaat esnasında beton kalitesi sık fasılalarla kon- trola tâbi tutulmuştur. Betonlamada iç vibratör ve sat- hî vibratörler kullanılmıştır.

Dn duvarlarda dolgu malzemesi olarak boşluklu beton bloklar kullanılmıştır.

S A S B Ü R O L A R I

Proje tanzimini Y. Mimar Halit Femir

uya. Şi '.

Yilkrek mim •

r m m ı ı n ı .

H US SAS İCAML M A N

ım m w

OFFICCS . P O Q •5CJkNPINiVIAN.JılBLİNC3-SY»TCM • I srj, Nlvt

i K T RENCE • rıoOB • SUlK-4/iO

S A S B ü r o l a r ı p l â n ı

SAS Bürolarının içten görünüş, gişeler

M t-âSF

Bürolarda muhtelif görünüşler

Menazıı-

G. S. AKADEMİSİ 1952 - 53 YILI TALEBE MESAİSİ

G. S. Akademisinin beş sene evvel yanan binasının tamiri bittiğinden yeni ders yılı münasebetile, açılış

Ç A M L I C A D A O R T A O K U L

Sabahattin Tanyeri (M. Ali Handan atölyesi)

Projede sınıf ve laboratuarlar ayrı iki blok halin- de mütalâa edilmiş ve merkezî bir merdivenle teneffüs- haneye bağlanmıştır.

İnşaat: Kat döşemesi kirişsiz plak olup her sınıf ak- şındaki beton ayaklarla taşınmaktadır. Sınıflar çift be- ton vuaile ayrılmıştır. Her espasta bol ışık ve havalan- dırma düşünülmüştür.

töreni yapılmış ve derslere Fındıklıdaki yeni binada başlanmıştır.

Plân ve cepheler

Ç E N G E L K Ö Y ' D E B İ R M İ M A R A T Ö L Y E S İ P R O J E S İ

Y. Müh. Mimar Muallim ; NEJAT TEKELİOĞLU Arif Hikmet HOLTAY ATÖLYESİ

LOLOMU. DtP.fNG.^.u[XMCT UOLÎAY AtĞLycsi

^ççtk'Şybc f>İR »(«ar atölyc paoicsf

' • • \ ZC/MN KAT PLÂNI.M^/100

K A N D İ L L İ ' D E B İ R Y A L I P R O J E S

Kandilli iskelesinin biraz ilerisindeki boş arsadı düşünülmüş olan bu bina iki katlı OIUD üst kat tama men yatak odaları ile bir galeriye, alt kat ise tamama oturmaya tahsis eidlmiştir. Salonun orta kısmı iki ka irtifaında olup etrafta alçak tavanlı samimî köşeleri çevrelenmiştir. Servis kısmı tek katlı ayrı bir hol ha ^ linde uzanmıştır.

K A N D İ L L İ ' D E B İ R Y A L I P R O J E S İ

M. ALİ AKÖZENLER

T A K S İ M ' D E B İ R M O D E R N S A N A T M Ü Z E S İ P R O J E S İ

Yaşar Dalbaşar

Muallim Y. Mimar Halit FEMİR atölyesi

-12? Ljo^CÜf Daltatar

AOliA C.CPUE

Cephe

TAKSİM'DE BİR «MODERN SANAT» MÜZESİ PROJESİ

Yaşar Dalbaşar

v

Kat plânı

' ÖDEMİŞ GÖLCÜK'TE BİR OBERJ

Ahmet Bedri AKIN Y. Mimar Muallim M. ALİ HANDAN ATÖLYESİ

Cepheler

"~7 --^-.f.r

Plân Cephe

Plân

KADIKÖYLÜLERİN, DENİZ BANKDAN BİR RİCASI!

Z. SAYAR

Geçen sene bir yangın geçiren Köp- rünün Kadıköy iskelesi, bir ay evvel ta- mir ve tanzim edildi. Bu onarma yapılır- ken, Kadıköylüler İdarenin iskelede bazı yenilikler yapacağı kanaatinde idi.

Takriben onsekiz sene evvel yapılan bu iskele, halen karşı yakanın artan nü- fusu ve sirkülasyonu yüzünden yolculara bir hayli rahatsızlık vermekte, süratle İs- lah ve tadiline zaruret ve mecburiyet bulunmaktadır..

Kadıköy iskelesinde gördüğümüz nok- sanları tesbit ile bunlara İdarenin nazarı dikkatini çekmeğe karar verdik. Deniz- bankm bu ikazımızı yerinde göreceğine

ve halkı vapurlardan daha rahat ve kolay indirmek çarelerini temin edeceğine emi- niz. Köprü iskelesindeki mahzurları şöy- le sıralamak kabildir:

Bekleme salonu, bugünkü ihtiyaca artık kâfi değildir. Halk bilhassa saat 17—19 arasında, bu salonda vapur bekler- ken birbiri üzerine yığılmaktadır. Kış günleri vantilasyonsuzluktan bu hol kok- maktadır. Yolcu adedinin artışı karşısın- da büyüklüğünü kaybeden holü şu suret- le genişletmek kabildir.

1 — Salonun ortasında aç ve tok mi- deleri, lüzumsuz ve çirkin şekilde yiye-

cek teşhirile daima bulunduran büfeyi- kaldırmak! Holu manasız şekilde bölen, sirkülasyonu bozan bu büfe büyük bir mani teşkil etmektedir.

2 — Bekleme holu ile salonların ara- sında daima kokan biri erkek diğeri ka- dın helâ gruplarını kaldırıp ve kenara koymak. «İşsizlerin, seyyar satıcı ve ga- zete müvezzilerinin toplantı yeri halinde gelmiş olan iki salonu hola katıp burası- nın hakikaten, çok kalabalıklaşmış olan karşı yaka yolcularının rahat bir şekilde, beklemelerine lâyık büyük garlarda oldu- ğu gibi yekpare, bir bekleme salonu (salle d'attende) haline ifrağ etmek.

3 — İskele üzerindeki gazino inşa edildiği zaman düşünüldüğü şekilde bir lokal, nezih bir yer olamamıştır. İskele de bu şekilde bir gazinoya lüzum olma- dığını, hattâ zararlı olduğunu bu günkü vaziyeti de göstermektedir.

4 — Köprü iskelesinden vapura bin- mek bugün için bir eziyet haline gelmiş- tir. Halbuki vapurlardan çıkış biniş kadar zahmetli değildir. Bunun sebebi ise ba- sittir. Vapurlardan hem alt hem de üst kattan çıkıldığı halde, vapurlara yalnız alt kattan binilmektedir. Halbuki, üst kattaki gazino kaldırılır, büyük bekleme

holün içinden üst kata iki taraftan birer merdiven yapıhrsa bilhassa, çok kalabalık olan akşam vapurları yolcularının yarısı, veya üçte biri vapurlara üst kattan gire- bilirler. Bu da, artık her çeyrek saatte bir vapur kalkmasını icap ettiren bu de- virde. sürati temin ve halkı birbirini it- mekten ve ezmekten koruyacaktır.

5 — İskelenin, gazete ve büfe ihtiyacı halkın kesif şekilde bulunduğu gelip geç- tiği ön kısımda değil, iskelenin sonundaki köşelere yerleştirilmelidir.

Denizyolları İdaresi karşı yaka hal- kının köprü iskelesinden muztarip ol- duklarına kanaat getirmelidir. Birkaç ay evvelki onarma sırasında, yukarıda tesbit ettiğimiz meselelerden bazılarının yapıla- cağını , beyhude bekledik. Fakat bütün işler ne yazık ki, yalnız boyaya inhisar etti. Tavsiyelerimiz bilhassa bu kış mev- siminde, Kadıköylülerin iskeledeki iztı- rabmın devam etmemesidir. . -.'

Daima başarılarını gördüğümüz'?İDe- niz Bankdan köprü iskelesini, dilekleri- mize istinaden bir kerre tetkik ettirmesi- ni ehemmiyetle rica ederiz- İdarecilerin bize hak vereceklerinden eminiz.

İskaİ6».in bugünk-ü plânı Teklif edilen yeni şekil

Ö H 3

Ç A N K I R I ' N I N E S K İ E V L E R İ .

Yazan ve çizen: Arkeolog Mahmut AKOK

Çankırıda eski bir ev

Çankırı şehrine birçok defalar yaptığım seyahatler sırasında görmek ve üzerlerinde çalışmak fırsatını bul- duğum eski evlerini bilim ve sanat dünyasına tanıtmağı gaye edinm ştim. Bu maksatla hazırladığım plân ve de- tay resimleriyle bu değerli evlere ait fotoğraflar da bu ya- zılarıma ekliyerek sunuyorum.

Şimdiye kadar tanıdığım Ankara, Trabzon, Çorum şehirleri eski evlerine (1) ilâveten bu defa da Çankırı şehrinin eski evlerini tetkik konumuz içine alarak Ana- dolumuzun büyük şehirlerinde özel mesken tiplerine bir

(1) Ankara eski evleri I. Yusuf Agraş evi 1946.

Ankaranır. eski evleri I. 1951

Trabzon eski evleri Arkitekt 5.8 S. 103.114.

Çorum eski evleri Arkitekt 9.10 S. 171.189.

bakış yapmış oluyorum. Bu maksatla yakın bir gelecek- te, bu mevsim içinde seyahatlerini ikmal etmiş olduğum Kütahya, Uşak, ve Tokat şehrinin de bu neviden mesken örneklerini sayın okurlarıma arzederek bu konuyu daha geniş bölgelere şamil olarak tanıtmak fırsatını bulmuş olacağım.

Trabzon ve Çorum şehirlerine ait çalışmalarımı bü- yük bir hassasiyet ve temizlikle değerli mecmualarında neşretmek kadirşinaslığını gösteren Arkitekt dergisi ilim heyetine bu vesile ile teşekkür ve minnettarlığımı bildir- mek isterim.

Çankırı şehri eski evleri, birçok Orta Anadolu ka- sabaları gibi eski özelliklerini muhafaza eden karakterde-

\

dirler. Çankırı şehrinde yeni tipte yapıların tarihi 30 se- neden daha ilari gidemez. Bunun için şehirde mesken tiplerini, Türk yapıcılık sanatının tabi olduğu inkişaf sey- rine uygun olarak sıralanmış görmek mümkündür.

Çankırı şehrinde eski ev olarak en geç örnekleri 250 seneden daha ileri götürülemezler. Ve bizim üzerinde tet- kik yapmak fırsatını bulduğumuz en eski tarihli bina Esat Karataş'a ait olan evdir. Bu evin yapısının mimari karakterine göre 17. yüzyıl binalarından biridir. Diğer es- ki evlerin bir çokları 18. ve 19. yüzyılların yapılarıdır. Ma- mafi eski inimarî karakter ve özellikleri taşıyan ve 20.

asrm başlarında yapılmış evler de bu şehirde bulunmak- tadır.

Çankırı şehri tarihî iskân alanı, bugün Hisar deni- len tepenin güney ve batı yamaçlarında yer aldığından bu sahanın müsait düzlüklerinde ticaret ve sanayi ile alâ- kalı yapılar kurulmuş, meyilli ve kısmen gayrimüsaıi yerlere de meskenler yerleştirilmiştir. Şehrin tarihî inki- şafı sırasında iskân alanları genişlenmeyip ayııı arazi için- de sıklaştırma yapmak suretiyle bir iskân esası kabul e- dildiğinden zamanla şehir meskenlerindeki rahat birleşme esasına uygun mimarisi terkedilmiş bunun yerini, usul ve üslûblarm dışında bir takım yapılar almıştır.

Çankırı şehrinin bulunduğu arazi jeolojik bakımdan sık sık depremlere maruz olmasından mesken yapma ba- kımından öteden beri geniş ölçüde yarı ahşap yapılara ehemmiyet verilmiştir. Bu usulde yapıcılık günümüze kadar gelmiş ve ancak geniş ölçüde kârgir yapılar Cum- huriyet çağından sonra görülmeğe başlamıştır.

Çankırı şehrinin eski ev tiplerini bugün boş bir du- rumda olan hisarın içinde de görmek mümkündü. Fakat tarih boyunca şehrin kazandığı emniyet ve asayiş bakı- mından yeni kurulan meskenler ekseriyetle müsait yer- lere ve bilhassa şehıin güney cihetinden geçen çay sahili boyundaki bahçeler içine yerleştirilmişlerdir. Şehrin es- ki iskân alanı klâsik tip yapılara muayyen bir istikamet vermek mecburiyetini ortaya çıkarmıştır. Bunun için bir çok eski evlerin esas cepheleri güneye rastlamaktadır.

Kuzey yüzleri kapalıdır. Esas cepheler, önlerindeki geniş avlu ve tabiî olarak geniş manzaradan faydalanırlar. Açık sofalı ev tipleri diyebileceğimiz meskenler meydana çık- mıştır.

Çankırı şehrinde zamanla nüfusun artması ve iskân alanının genişletilmemesi dolayısiyle meskenlerde bir sıklaşma mecburiyeti duyulmuş ve bu yüzden sokak ve geçitlere taşan ev tipleri ve kapalı sokak etrafına toplan- mış bölmeli yapılar da meydana çıkmıştır.

Çankırı şehrinin eski evlerinde yapı özellikleri:

P l â n ç e ş i t l e r i ; en eski yapı tiplerinde bi- nalar genel olarak iki katlıdır. Bodrum katları diyebile- ceğimiz kısımlar yoktur. Zemin kat mahiyetinde olan alt katları bahçe seviyesinden 50-60 santim yükseklikte ön- leri geniş tarasalı ve müteaddit bölmelidir. Alt katlardaki bu bölmeler daha çok, günlük hizmet yerleriyle ahır teş- kilâtını temin edecek bir plân vücude getirilmiştir. Alt katlarda kışlık ikamet odaları da bulunur. Taraşa mahi- yetinde olan geniş sofaların ön kısımları parmaklıklı ve üst kat sofasını taşıyan ahşap direklerdir.

Üst kata ekseriyetle serbest ahşap merdivenlerle çı- kılır. Bu katlarda manzaraya hâkim geniş sofalar bulu- nur. Bu sofaların kenarları binanın mimarî karakterine uygun şekilde ahşap parmaklıklarla çevrilmiştir. Üst kat odalarına sofadan ayrı ayrı kapılarla geçilir. Odaların her biri günlük hayat şartlarına uygun olarak plânlanmıştır.

Her odada yerli şömineler, yüklükler, şerbetlik ve ayna- lıklar bulunduğu gibi müsait yerlerinde sedirler ve soh- bet nişleri yerleştirilmiştir. Bu evlerin büyük odaların- da safnâil diyebileceğimiz kısımlar da bulunmaktadır.

Çankırı şehrinin eski evlerindeki bu plân özelliği 18.

yüzyılda oldukça tadile uğramıştır. Bu evlerdeki ahır teş- kilâtı geniş avluda ayrı bir binaya nakledilmiş olduğun- dan, alt katlan da ikamet katı olarak kullanılmak imkânı

yaratılmıştır. Bunun üzerinedir ki 18. yüzyıl binalarını plânmda üst katlarla alt katlar arasında birbirlerine uya tarafın bulunduğu göze çarpmaktadır. Ve yeni şartları uygun olarak da bir nevi kapalı sofa = kapalı köşk di yebileceğimiz sohbet köşeleri meydana gelmiştir. Ve ha Çankırı eski tipinin orijinal bir köşesidir.

Eski evlerde 19. yüzyıl daha başka plân hususiyetle- riyle karşımıza çıkmaktadır. Bu çağda artık kapalı sofa- lar doğmuş ve caddelere cephe alan binalar görülmeği başlamıştır. Evvelki geniş manzaradan faydalanan büyük sofalar yerine şimdi artık küçük köşkler kurulmuştur.

Yerleşmede istikamet meselesi de terkedilmek zorundi olduğundan plândaki sadelik yerine karışık bölme ve taksimatlı evlerle cephelerde garip duran bir takım cum- ba ve önleri ahşap kaplamalarla —maskeli sofalar vücu- de getirilmiştir. Yalnız bu yeni tip evlerde —günlük ha- yat şartı eskisinin aynı olduğundan— odaların iç plân ve taksimatı oldukça muhafaza ed'lmiştir. Çünkü bugünün modern Çankırılısı da bu binalarda ve aynı şartlarla ya- şamaktan memnundur. 19. uncu yüzyılın mesken örnek- lerinde alt katlar, kışlık ikamet yerleriyle bazı depolar ihtiva ederler. Bu katlarda plân int'zamma o kadar dik- kat edilmemiştir. Eski avlular yerine kapalı taşlık deni- len geçitler kaim olmuştur.

Üst katlarında şimdiki şekilde tanzim edilmiş biı plân görülür.

Y a p ı m a l z e m e s i v e y a p ı t e k n i ğ i ; Çankırı şehrinin eski evleri iklim ve yapı malzemesi şart- larına tabi olarak mahallî bir takım hususiyetleri de üze- rinde toplarlar. Genel olarak alt katların kuzeye bakan duvarları kalın bir şekilde taşla örülmüştür. Avlu ye sofalara bakan duvarlarla bölme duvarları ağaç çatkılı ve

kerpiç dolgudur. Üst katlar ise bir nevi hafif malzeme olan ahşap çatkı ve kerpiç dolgu şeklindedir. Kat bölme- lerini teşkil eden taban sathı ahşap kirişlidir. Döşemeler, bu ahşap kirişler üzerine konulmuş toprak satıhlara ahşapla temin edilmiştir.

Çatı eski binalarda umumiyetle ahşap kirişler ve çat-

Çankırıda eski evler

Eski bir ev

kılarla meydana getirilmiş ve kiremitle örtülmüştür.

İç ve dış duvar yüzleri toprak ve alçı ile sıvalıdır. A l - çı malzeme ile müzeyyen pencerelerle şömine ve şerbet- l i l e r de yapılmıştır. Sofaların ön korkuluklariyle ön di- rekleri tamamen phşnntır odalarda yüklük ve dolaplar ahşapla temin edilmiştir .

Çankırı eski evlerinin odalarındaki tavan kaplama- ları da ahşaptır ve bağdadi diyeb'leceğimiz tarzdadır. Bir çok eski evlerde sofa tavanlarında kaplama bulunmadı- ğını gördük. Bunun bir tasarruf maksadivle bırakıldığını zannetmekteyiz. Esasen en eski örnekler elimizde olmadı- ğından bu hususu bütün eski evlere de teşmil edecek du- rumda değiliz.

Oda ve sofa tavan kaplamaları çatı kirişlerine asılmış tâli kirişlerin yüzlerini kaplamak suretiyle yapılmıştır. 19 uncu yüzyılla yirminci yüzyıl başlarında yapılan bazı bi- nalarda tavanların bağdadi tarzda alçı ile sıvalı bulun- duğunu gördük.

En eski tip Çankırı şehri evinde yağlı boya ile yapıl- mış nakışlar görülmektedir. Bu usulün sonradan rağbet- ten düştüğü anlaşılmaktadır. Nakış yapmak istendiğin- den ve yaptırmak imkânı bulunamadığından dolayıdır ki tavan kaplamalarında asıl ağaca baş vurulmuş ve bilhas- sa göbek ve pervaz gibi gösterişli kısımların imalinde ce- viz ağacı malzemesi kullanılmıştır.

Çankırı şehri eski evlerinde bazı yapı detayları:

Çankırı şehrinin eski evlerini tanımak ve bunları di- ğer şehirlerdeki bu çağa ait binalarla kıyaslayabilmek için yapı detaylarım tetkik etmek mecburiyeti vardır. Biz de bunun için Çankırıda gördüklerimizi okurlarımıza tanıt- mağa çalışacağız:

D ü l g â r l ı k ve d o ğ r a m a i ş l e r i ; En eski evlerde sofa direklemeleri; muntazam işlenmiş ve ke- narları kısmen yaslandırılarak birer sütun haline konul- muştur. Başlarında yastık başlık şeklinde profilleri oyul- muş başlıklar bulunur. Direklerin araları korkuluk ma-

hiyetinde iyi işlenmiş ağaçtan çatkılar arasına delik zıva- na usuliyle yerleştirilmiş dört köşe kesitli parmaklıklarla donatılmıştır. 18. va 19. yüzyıllardaki binalarda direk başlıklarının .şekillerinin değiştiğini ve bazı binalarda ke- mer şeklinde kaplandığını da görmekteyiz. Sofa korkuluk parmaklıklarının ise, çıkrıkçı işi çekme parmaklıkların yer aldığını müşahede ediyoruz.

Cumba ve köşk çıkmalarında binanın mimarî göste- rişine uygun şekilde zarif profilli konsol şekillerinin mey- dana getirildiğini görmekteyiz. Çankırı evlerinde cumba yapma usulüne daha çok 18. ve 19. yüzyıllarda ehemmiyet verilmiştir. Çünkü bu zamanda iskân alanı sıklaşmış ve az yerden çok faydalanmak düşüncesi hâkim olmuştur.

Doğramalarda en eski örnekleri bugün için görüp ta- nımak mümkün olmamıştır. Sokak kapısı eski evlerde avlu kapısı mahiyetinde olduğundan alelâde kalın tahta- larla çakma kapı şeklindedir. Bu kapılarda inkişaf ancak 19. yüzyılda cümle kapısı haline gidilmesiyle meydana çıkar. Bu neviden kapılar da yine kalın tahtalarla yapıl- mış çakma kapı şeklinde ise de arkalarının kuşaklanma- ları ve kabara başlı çivilerle süslenmesi ve üst kısımla- rından taşlığa aydınlık verecek şekilde ve geometrik üs-

1

I

M I I ( l I I" 1 I I I » I l » I » "II* T I

B f H B ^ l ^ S

Tavan göbeği

lûpta kafeslenmesi hakikaten bir sokak kapısı şekli mey- dana çıkarmıştır.

Evlerin oda kapılarında kasalar kaim kadronlardan yapılmıştır. Yüzlerindeki pervazlar ince silmelidir. Kapı kanatları ileri bir doğrama işçiliğiyle hazırlanmış ve de- lik zıvana ve geniş geçme tablalıdır. Bu kapılar ekseri- yetle bir yüzlü olarak işlenmiştir.

Odaların yerli dolapları, ahşap şerbetlikleri de yine kapılar tarzında yapılmıştır. Pencereler kalın kasalı olup 19 uncu asırdan sonraki örneklerinde camlı çerçeveler bulunmaktadır.

A l ç ı i ş l e r i ; Çankırıdaki eski evlerin alçı iş- lerinden 18. ve 19. yüzyıllardan daha yaslı olanlarını gö- rüp tanımak mümkün olamadı. Biz bu yazılarımızda on- ların bir nevi devamı olan yeni nümunelerinden bahsede- ceğiz.

Çankırı eski evlerinde şömine yapmak ve tezyin et- mek işini alçıcılık sanatı temin etmektedir. Bu şömineler bazı ahvalde basit ocak şeklinde iseler de üst tarafların- da şamdanlık ve şerbetlikler de bulunmaktadır.

Odalarda ayrıca alçı ile yapılmış aynalıklarla çubuk gözleri de bulunur. Bunlar kaim duvarlara yerleştirilmiş ve kısmen bağdadi çatkı üzerine sıvanır -ık suretiyle de hazırlanmıştır.

Tavan'm umumî görünüşü Tavan'm kenar pervazları

ODA KAT3 usa

Bir oda kapısı

SOKÛK K.APUSU

Bir sokak kapısı

gg

- > > >

Bir oda kapısı Ahşap _ şerbetlik elevasyonu Çankırının eski evlerinin oda ve sokak kapıları

Şöminelerinin kenarlariyle şamdanlık ve şerbetlik kenarlarında alçı ve döküm tekniğinde yapılmış orneman- lı pervazlar bulunur. Alçı işleriyle hazırlanmış köşeler Çankırı evlerinde iç dekor ile alâkalı muteber parçalar- dır.

Alçıdan yapılan müzeyyen pencerelere dağınık ola- rak rastladık bunlarda Osmanlı emir üslûbda hazırlan- mış basit ve sade parçalardı. 17. asır örneklerini şimdilik görmedik.

T a v a n k a p l a m a l a r ı : Çankırı şehri eski evlerinde detay olarak üzerinde durulacak konulardan biri de tavan kaplamacılığıdır. En eski tavanlara 17. inci yüzyıllardan kalmış Esat Karataş evinde rastladık. Bu tavanlar ahşap kirişler yüzüne ince çam tahtaları kap- lanmak suretiyle yapılmıştır. Tahta faslı müşterekleri ile tavanın yüzü ince çıtalarla geometrik bir tarzda süslen- miştir. Tavanın kenarında üç sıra halinde pervazlar g ö - rülür. Ortasında da yine geometrik üslûpta hazırlanmış göbek bulunur.

18. ve 19. yüzyıllarda tavan kaplamasında klâsik üs- lûpta tezyin yerine ampir ve barok usul ve üslûplarına yakın işler yapılmıştır. Bu çağda ahşap işlerinde silmeci- liğe ehemmiyet verilmiş ve çinili profillerle ve gönye kesme usulleriyle şekiller meydana getirilmiştir. Tavan köşe ve göbeklerinde şemse diyebileceğimiz hendesî şe- killer tertip edilmiştir.

B o y a c ı l ı k i ş l e r i ; Çankırı eski evlerinde yağlı boya ve nakış 17. nci yüzyıl yapısında görülüyor.

Zamanla bu usulün imkânsızlığı dolayısiyle tamamen ter- kedildiğini görüyoruz. Ahşap üzerine yağh boya yapma- ğa da lüzum görülmemiştir. Zira bunların cam malzeme- den başka ceviz malzeme ile yapılması mümkün olmuş- tur. Bu suretle boyasız ve gösterişi fazla işler temin edil- miştir. 20. asrın başlarında yapılan bağdadi sıvalı kısım- ların fresk tarzında tutkallı boyalarla bazı nakışların ba- dana üstüne yapıldığı görülmüştür.

T u ğ l a d ö ş e m e i ş i : Çankırı eski evlerinde döşeme zeminlerinin toprak dolgu üzerine tuğla ile y a - pıldığını kaydetmiştik, kaplama işinde kullanılan tuğla- ların bir kısmının dört köşe ve bazılarının da altı köşeli oldukları görülmektedir. Kırmızı duğlalaı- döşanirken faslı müşterekler bir mikdar açık tutulmakta ve bu ara- lıklar beyaz kireç harçla derz yapılmak suretiyle, zemin döşemelerinde bir tezyini satıh yaratılmaktadır.

Çankırı şehrinin eski evlerini genel karakterleriyle gözden geçirdikten sonra şimdi içlerinde çalışma fırsa- tını bulduğumuz birkaç evin üzerinde duralım.

Esat Karataş evi:

Bu eski ev, yapı karakteri ve mimarî stili bakımın- dan 17. yüzyıl binasıdır. Alt katta bir büyük ahır ile bir

terasa arkasından iki oda bulunmaktadır. Bu odaların es- ki şekilleri bugün tamamen değiştirilmiştir.

Üst kata eskiden bir asma merdivenle çıkılırken şim- di alelâde ve şekilsiz kurulmuş bir merdivenle çıkılmak- tadır. Üst katın eski şeklini az çok muhafaza eden bir o - dası vardır. Bu odanın klâsik usulde hazırlanmış ve nak- şedilmiş bir tavanı bulunmakta idi. Odanın giriş kısmı ü - zerinde ayrıca saf mâil kısmı bulunmakta ve bunun üze- rinde yine nakışlı bir tavan görülmektedir. Büyük odanın iç kısmı zamanla tamamen değiştirilmiş olup bir takım geniş pencereler açılmıştır.

Binanın avluya bakan geniş sofasının diğer kısımları gerisinde daha bir oda ile bir kahve ocağı aralığının bu- lunması lâzım iken son yapılan tadilât sırasında bunlar tamamen kaldırılmıştır.

Bugün Esat Karataş evinde bir nakışlı tavan ile eski Çankırı evlerinin 17. yüzyıl plânını gösteren bir çatkı gö- rülmektedir.

Nakışlı tavan Ankarada görüp tesbit ettiğimiz aynı çağ örneklerine benzemektedir (2). Burada da çiçekli tezyinata ehemmiyet verilmiştir. Renklerde bir canlılık müşahede olunur. Ekser renkler altın sarısı açık ve koyu renkte maviler ve bu mikdarda ateş kırmızılarıdır. Koyu yeşil renkler de boldur.

Esat Karataş evinin alt katı kaim ve kârgir duvarlı- dır. Üst kat Hımış babı halinde, hazır ahşap ve kiremit örtülüdür.

Ahmet Pekmez evi:

Bu bina bütün klâsik tip Çankırı şehri eski ev plân hususiyetini 19. uncu yüzyıla nakleden bir misal olmak- tadır. Alt katta üç odasiyle tarasaları bulunmaktadır. Üst kata bir asma ahşap merdivenle çıkılır burada da bütün bina boyunca uzanan geniş bir sofa ile üç oda bulunmak- tadır. Odalarının her biri ayrı ayrı kapılarla sofaya bağ- lıdır. Altı odalı muazzam bir konak olan bu ev senenin her mevsiminde kullanılacak durumdadır. Her odada müstakil bir hayat sürmek mümkündür Bu odaların yer-- li dolapları, şömineleri ve şerbetlikleri vardır.

Ahmet Pekmez evinin alt katının arka ve yan duvar- ları tamamen kalın va kârgirdir. İç kısım duvarlariyle üst kat duvarları kâmilan hımış yapıdır. Sofa ve tarasalarm ön kısım direkleri ve parmaklıkları ahşaptır. Hatı da ah- şap olup kiremit örtülüdür. Odaların tavanları her biri ötekine benzememek üzere geometrik üslûpda kaplama- lıdır. Yerli dolap ve yüklükler de fevkalâde zarif bir şe- kilde ve doğrama işi olarak yapılmıştır. Şöminelerle ay- nalıklar alçı işidir. Ve tezyin ve zarafet hususunda her odanın eşyası birbiriyle rekabet halindedir.

(2) Ankara eski evleri Yusuf Agra; evi S. 13 ve 1946.

Ankara eski evleri I. 1951. S. 9. ve Levha XIII.XXVI.

o o i A Ş / / y y a z o

2o 30 J,o 5s Moo C *

Doğramalar zarif ve metin bir işçiliktedir. Genel o- larak tezyin karakteri klâsik üslûp ile ampir usulünün birbirine karışmasından ibarettir.

Bu evde döşemeler tamamen tuğla kaplamalıdır. Av- luya bakan geniş cephede kemerle revaklanmış üst sofa şahane bir manzara teşkil etmektedir. Bu geniş sofanın parmaklıklı korkulukları ve muntazam aralıklı direkle- mesi bu binanın daha eski örneklerden kopye edildiği mânasını taşımaktadır.

Yapanlar evi:

Bu bina Çankırı eski evleri tipinde üçüncü örneği temsil etmektedir. Bu bina 20 nci yüzyılın başlarına aittir.

Alt katta geniş bir taşlık ve etrafında birçok sayıda böl- meler halinde depolar ve odalar bulunur. Bilhassa cadde tarafına rastlayan iki oda ikamet edilir şekildedir.

Üst kata taşlığa yerleştirilmiş bir ahşap merdivenle çıkılır. Burada üzeri buğday ile yapılmış ve bir nevi kop- ya tavanlı sofa görülür. Bu sofadan dört büyük odaya ve iki küçük bölmeye ve bir de köşk denilen kısma geçilir.

Köşk şehrin geniş manzarasına hâkim ve sahip durum- dadır.

Odalardaki plân tanzimi eski Çankırı klâsik tipinden alınmış esaslar vardır. Her odada şömine ve şerbetlikler bulunur. Yerli dolapların da kıymetten düşmediği anla- şılmaktadır. Odalar bu defa sokaktan gelen ışıkla aydın- lanırlar.

Süsleme bakımından üslûp tamamen değişmiş gibi- dir. Ampir usulünün en son şekli olan karaktersiz süsler görülür. Yapanlar evinin alt katı kısmen kalın ve kârgir duvarlıdır. Üst kat yapısı ağaç çatkı ve hımış tarzında kerpiç ile örgülüdür. Üst kat oda tavanları ahşap kapla- malıda. Yalnız sofanın kopyası buğday üzerine alçı sı- valıdır. Doğramalar Çankmda şimdiye kadar gördüğümüz doğramacılığın ampir üslûbundaki örnekleridir. Şömine- ler alçıdandır şerbetlikler ahşaptır. Hazır ahşap olup ki- remit örtülüdür.

Sayın okuyucularım bilmelidirler ki Çankumın biz bazı eski ev örnekleri üzerinde çahştık ve bu çalışmala- rımızı toplayabildiklerimizle aksettirmeğe savaştık. Çan- kırı şehrinde eskiden kalmış ve Türk sanat ve mimarî değer bakımından daha birçok kıymetler vardır. Ve bun- lar da meraklısını beklemektedir. Bilhassa bugüne kadar eski hususiyetleri muhafaza eden ve Türk yapıcılık sa- natı bakımından şayanı dikkat varlıklar olan, hanlar, dükkânlar, çeşitli imalâthaneler bu şehirde bulunmak- tadır. Hattâ meraklılarına yeni buluşlar kazandıracak o- lan özel binaların da bulunduğunu hatırlatırım.

)

Chartres katedrali (1194-1260).. aynı mesafeden Chartres katedralini farkettiğimizde insan kendisine bu büyük bina acaba hangisidir,

diye sorar.

Mimarî bir programın tatbikindeki teknik usuller ne olursa olsun, mimar adına lâyık kimselerin sadece mal- zemenin ihtiyaçlarını tatminle iktifa etmeleri nadirdir.

XV inci asrın büyük üstadlarmdan ve modern mima- rî nazariyatının ilk müelliflerinden L. B. Alberti, bir mi- marî eserin iki hedefi olmalıdır der: c o m m o d i t a s ve v o 1 u p t a s. Commoditas, gayeye tam manasiyle intibaktır, bu fonksiyonel dediğimiz ifadedir.

Commoditas'a voluptas'm ilâvesi, mimar ile mühen- disin farkını yaratır. Auguste Perret (Revue d'art et d'esthetique No. 1, 1935) mecmuasında, Chartres kated- rali ile bir mimarın değil fakat çok büyük bir mühendisin eseri olan Orly hangarlarını mukayese ediniz, der. «— Bu hangarları çok uzaktan farkettiğimiz zaman, yarı gömü- lü bu iki boru nedir diye kendimize sorarız. Aynı mesa- feden Chartres katedralini fark ettiğimizde, kendimize acaba bu büyük bina nedir diye sorarız. Bununla beraber Orly'deki hangarlardan yalnız birisinin içine kolaylıkla Reims, Paris ve Chartres katedralleri girdiği gibi, mesa- hayı sathiyesine de beş katedral sığar. Bu mimarî volup- tas neden müteşekkildir? Alberti'ye göre bütün güzellik en son tahlilde rakkama dayanan münasebetlerin netice- sinden çıkar. Bilhassa mimarî rakkam nispetleri serisin- den başka birşey değildir. Musiki de aynı şeydir. Mimar musikide olduğu gibi armonili kalan nispetleri arayacak

MİMARİDE ESTETİK MESELELER

Yazan: Pierre Lavedan Tercüme ederi: Halûk Togay

ve aksine olarak kulağı tıımahyan armonisiz nispetlere mani olacaktır. Auguste Perret, Orly hangarları ile Char- tres katedrali arasmdaki fark için «— Orly hangarlarının mimarî bir eser olabilmesi için nispet, armoni ve beşeri- yet hissinin bulunması lâzımdır der.» Muasırlarımızdan ve umumiyetle mimarların en faydacı ve tamamen fonk- siyonalisti olarak tanınan Le Corbusier'den de zikrede- lim: «Güzellik? herşsye tebessümünü veren, bu hiç ve herşey nispettir... düşünceleri ilâhî nispetin şualar neşre- den kudretiyle aydınlatmalıdır. Zarafeti hissetmiyenin, mimar olmıya hakkı olmadığı fikrindeyim.» (Quand les Cathedrales etaient blanches, Paris 1937, sahife 302).

Demek oluyor ki, mimarlar hedefte mutabıktır: sa- . dece basit kullanılışa sahip bir mimarî yaratmamak. Bu hedef üzerinde münasebet, nispet gibi kelimeler daima tekrarlanmaktadır.

Fakat münasebetler arasında —musikideki akordlar- da olduğu gibi— armoniü olanlar olduğu gibi olmıyanlar da vardır. İyi olan kadar kötü "olan nispetler de vardır.

Bunları nasıl seçmeli? Mimarlar burada çok ketum olu- yorlar ve seçme işini memnuniyetle estetikçi ve müfes-- sirlere terkediyorlar. Bunlar, muhakkak ki eserlerde muhtemel ve mümkün n yetleri meydana çıkarmayı da ihmal etmiyorlar. Fakat bu ihtimaller ekseriya gayrişuu- ridir veya hiç olmazsa, kat'î ifadeli bir metinle bu husu-