DALGA ve AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ

(1)

DALGA ve AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ

cografyahocasi.com

(2)

NELER ÖĞRENECEKSİNİZ

Bu bölümde kıta sahanlığı(şelf alanı) kavramını, dalga aşınım ve birikim şekillerini öğreneceksiniz.

Kazanım: 10.1.6. Dış kuvvetleri yer

şekillerinin oluşum sürecine etkileri

açısından açıklar.

(3)

Kıyıların şekillenmesinde iç ve dış kuvvetlerle birlikte su kaynaklarındaki hareketler de (dalga, akıntı, gelgit vb.) etkilidir. Özellikle okyanus, deniz ve göl gibi su yüzeylerinde rüzgâr, deprem vb. etkilerle oluşan dalgalar kıyıların biçimlenmesinde önemli bir etkendir.

(4)

Deniz yüzeyinde daha çok rüzgârların etkisi ile

meydana gelen salınım hareketine dalga denir.

(5)

KITA SAHANLIĞI (ŞELF ALANI)

Kıyıdan başlayan sığ deniz tabanına kıta sahanlığı ya da şelf alanı denir. Bu alan 200 metre derinliğe kadar olan kısımdır.

Dik kıyılarda kıta sahanlığı dar iken eğimin az olduğu kıyılarda geniştir. Kıta sahanlığının dar ya da geniş olması da kıyı şekillenmesi bakımından önemlidir.

(6)

AŞINIM ŞEKİLLERİ BİRİKİM ŞEKİLLERİ

Falez

Aşınım Düzlüğü

Mağara ve Kemer

Kumsal Kıyı Oku

Lagün

DALGA ve AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU ŞEKİLLER

Tombolo

(7)

KIYI TOPOĞRAFYASI

(8)

DALGA AŞINIM ŞEKİLLERİ

(9)

FALEZ

(YALIYAR)

Dalgalar kıyılara çarparak kayaların alt kısımlarında oyuklar oluşturur. Bu oyukların üst kısımları zamanla çökmesi sonucu oluşan dikliğe falez adı verilir.

(10)

FALEZ

(11)

Aşınım Düzlüğü

(Abrazyon Platformu)

Dalgaların falezler oluşturduğu kıyılarda dalga aşındırması sonucu oluşan sığ sularla kaplı düzlük alanlardır.

(12)

MAĞARA ve KEMER

Derin kıyılardaki aşınma faaliyetleri sonucu mağara ve doğal köprüler meydana gelir.

(13)

DALGA BİRİKİM ŞEKİLLERİ

(14)

KUMSAL (PLAJ)

Alçak (sığ) kıyılarda dalgaların kum ve çakılları biriktirmesiyle

meydana gelen kumsallardır.

(15)

PLAJ

(16)

KIYI OKU ve KORDONU

Dalga ve akıntıların taşıdıkları malzemeyi kıyıya dik bir

şekilde biriktirmesiyle oluşan şekillerdir.

(17)

LAGÜN

(Deniz Kulağı)

Koy veya körfez ağızlarının kıyı oklarıyla kapanması sonucu

kıyı gerisinde oluşan göllerdir.

(18)

LAGÜN

(19)

TOMBOLO Kıyıya yakın bir adanın, kıyı okları tarafından karaya

bağlanması ile oluşur.

(20)

TOMBOLO

(21)

ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME

(22)

Kıyıdan başlayıp 200 metre derinliğe kadar olan kısma ………..………... denir.

Deniz yüzeyinde daha çok rüzgârların etkisi ile meydana gelen salınım hareketine ……… denir.

Dalga ve akıntıların taşıdıkları malzemeyi kıyıya dik bir şekilde biriktirmesiyle oluşan şekillere ……….. adı verilir.

Dalgalar kıyılara çarparak kayaların alt kısımlarında oluşturdukları oyukların, üst kısımlarının zamanla çökmesi ile oluşan dikliğe ……… adı verilir.

Kıyı açığındaki bir adanın akıntıların sürüklediği malzemeler yardımı ile ana karaya bağlanması ile ……… oluşur.tombolo

falez kıyı oku

dalga

kıta sahanlığı

BOŞLUK DOLDURMA

(23)

Alçak (sığ) kıyılarda dalgaların kum ve çakılları biriktirmesiyle meydana gelen birikim şekillerine kumsal denir.

Kumsal, kıyı oku, lagün ile tombolo dalga ve akıntıların aşındırma faaliyeti sonucu meydana gelen yer şekillerindendir.

Koy veya körfez ağızlarının kıyı oklarıyla kapanması sonucu kıyı gerisinde oluşan göllere lagün adı verilir.

Kıyıların şekillenmesinde iç ve dış kuvvetlerle birlikte dalga, akıntı, gelgit vb. gibi faktörler etkilidir.

Kıyıya yakın bir adanın, kıyı okları tarafından karaya bağlanması ile lagün adı verilen şekiller oluşur.

DOĞRU-YANLIŞ

(24)

1) Buna göre, aşağıdakilerin hangisinde, numara ile yer şekilleri eşleştirilmesi doğru olarak verilmiştir?

I II III

A) Lagün Kıyı oku Falez

B) Tombolo Lagün Kıyı oku C) Falez Lagün Doğal köprü D) Tombolo Kıyı oku Lagün

E) Lagün Tombolo Doğal köprü

Yandaki şekilde dalga ve akıntıların oluşturduğu yer şekilleri gösterilmiştir.

(25)

2) Aşağıdaki yer şekillerinin hangilerinin oluşumunda dalga ve akıntıların etkisinden söz edilemez?

A) Tombolo - Kıyı oku B) Lagün - Falez

C) Doğal Köprü - Plaj

D) Lapya - Traverten

E) Kıyı oku - Falez

(26)

I. Tombolo II. Kıyı oku III. Falez

IV. Doğal köprü

3) Yukarıdaki yer şekillerinden hangileri dalga ve akıntıların biriktirmesi ile oluşmuştur?

A) I - II

B) I - III

C) II - III

D) II - IV

E) III - IV

(27)

Kıyıya yakın bir adanın kıyı oku tarafından kara kütlesine bağlandığı yer şekillerine tombolo adı verilmektedir.

4) Bu yer şeklinin bulunduğu kıyıların ortak özelliği olarak:

I. Kıyı derinliği azdır.

II. Dalga biriktirmesi fazladır.

III. Kıyıda dik kayalar yaygındır.

verilenlerden hangileri gösterilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III

E) II ve III

(28)

DALGA ve AKINTILARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ