SEREBROV ASKULER HAST ALIGA BAGLI HEMiKOREOATETOZ VE HEMiBALLiSMUS*

(1)

OLGU SUNUMLAR!

SEREBROV ASKULER HAST ALIGA BAGLI HEMiKOREOATETOZ VE HEMiBALLiSMUS*

Hemichoreoathetosis and hemiballismus due to cerebrovascular accidents

Murat Aksu 1, Aysun Akboyraz 2, Ali Soyuer3, Handan Turan 2, Ali 6zdemirErsoy3

Ozet: Tek taraflt koreoatetoik hareket/er (hemikore-atetoz), tumor, vaskii.ler olaylar, metabolik olaylar gibi r;ok r;ejitli nedenlere baglt olarak geli;ebilir. Burada hemikoreoatetozu veya hemiballismusu olan dort o/gu sunulmu,~tur.

Bunlann tumunde neden tromboembolik olaydtr ve hirbirinde koreoatetoz dt;mda norolojik bulgu mevcut degi/dir. Dort olgu da antiagregan ile noroleptik velveya diazepam tedavisine iyi yamt vermi;lerdir. Serebrovaskuler olaylann nadir de olsa sadece hemikoreoatetoz ile seyredebilecegi ve bun/ann gene/de iyi prognozlu oldugu gozardt edilmemelidir.

Anaht.ar Kelimeler: Atetoz, kore, serebrovaskU/er olay

istemsiz hareketler (kore, ballismus, atetoz vs.)

bir~ok hastahgm ilk bulgusu ya da sekonder belir- tisi olabilir. · Bunlar, yap1sal beyin lezyonlan ilc immtinolojik, infeksiyoz, herediter, dejeneratif ve metabolik bozukluklar veya ila~ yan ctkisi sonucu ortaya 91kmaktadtr. Bu tiir istemsiz hareketleri olan hastalarda genellikle bazal ganglion veya sub- t.alamik niikleus disfonksiyonu mevcuttur (1).

Sercbrovasktiler olaylar (SVO), hemikore ve hemi- ballismusun en s1k gortilen nedenidir. Subtalamik nUkleusu et:kileyen iskemi veya hemoraji, lezyonun kar§I tarafmda kore ve ballismusa neden olabilir.

Aynca putamen, kaudat, korona radiata ve talamu- su etkileycn screbral enfarktlann koreye neden oldugu bildirilmi§tir. Bazal ganglion bolgesindcki arteriovenoz malformasyonlar ve venoz anjiomalar

*32. Ulusa/ Nornloji Kongresi, 13-18 Ekim /996,/stanbu/.

Erciyes Univcrsiresi Ttp Fakiilresi 38039 KAYSER!

Noroloji.Y.Da<;.Dr.l. Ara§.vor Dr.2, Prof Dr.J.

Geli§ tarihi: 12 Araltk 1996

112

Summary: Hemichoreoathetosis can be associa- ted with various etiological factors such as tumors, Pascular disorders, metabolic disorders, ere. fn this paper.jour cases with hemichoreo-ar- helosis which are due to thromboembolic proces- ses are presented. None of the cases had any other neurologic signs besides choreo-athetosis. Impro- vement with antiagregans and neuroleptics and/or diazepam was observed in all. !t should be remembered that cerebrovascular accidents may cause pure hemichorea-athetosis and a good prognosis is expected in such cases.

Key Words: Athetosis, cerebrovascular accidents, chorea

gi bi vaskUler patolojilerin dt§mda, santral sin ir sisteminin metastatik ve primer ti.imorlcri de nadi- ren kore §eklinde belirti verebilmektedir ( l).

Burada, SVO sonucu geli§en dorl hemikoreoatetoz/ hemiballismus olgusu sunubnu§lur.

OLGULAR

OLGU 1: 70 Ya§mda, erkek, 16 ylid1r hipertansi- yonu olan hasta, sol kol ve bacagmda istemsiz hareket yakmmas1 ile ba§vurdu. Biray once vticudu- nun sol tarafmda uyu§ma ve gii<;stizli.ik. konu~ma

bozuklugu oldugu ve gi.i<; kaybmdan dort giin sonra sol tarafmdaki istemsiz hareketlcrin ba§lad1g1 ogrenildi. Hastanm norolojik muayenesinde, sol kol ve bacagmda korcoatctoik harekctler ve oro- mandibi.iler diskinezi tespit edildi. Yakmmalannm ba§lad1gt donemde <;ekilen kranial tomografilerin- de (CT), sag talamik hematom geli§tigi ve daha sonraki CT'lerde hematomun rezorbe oldugu belir- lendi. Hastamn koreoatetoik hareketleri ve oro-

ErciyesTtpDergi.~i /8(2) 112-114,/996

(2)

mandibtiler diskinezisi, diazepam (10 mg/giin) ile tamamen diizeldi.

OLGU 2: 75 Ya~mda, erkek, 15 ytldtr hipcrtansi- yon ve 10 )11ldu iskemik kalp hastahgt olan hastanm anamnezinden, sag kolunda uyu~ukluk ba~la

diktan ii~ giin sonra viicudunun sag t:~rafmda istemsiz harcketlerin ortaya ~tktlgt ogrenildi. Noro- lojik muayenesinde, sagda hemiballismus tespit edildi. CT normaldi. Antiagregan ve diazepam tedavisi b~landlktan sonra istemsiz harckeller tamamen kayboldu.

OLGU 3: 80 Ya~mda kadm hasta, sol tarafmda ani

b~layan istemsiz hareket yakmmast ile ba~vurdu.

Norolojik muayenesinde, sol kol ve bacagmda koreoatetoik hareketler, solda hemihipoestezi ve silik hemiparezi tespit edildi. CT normaldi. Antiagregan

Tablo I. Olgulann klinik ve CT bulgulan

Aksu, Akboyraz, Soyuer, Turan, Ersoy

ve haloperidol (2,5 mg/giin) tedavisi ile yakmmala- n tamamen diizeldi.

OLGU 4: 70 Ya~mda kad1n hasta, viicudunun sol tarafmda kendisinin engelleyemedigi istemsiz hareket yakmmast ile b:J~vurdu. Norolojik muayene- de, solda hemiballismus tarzmda harckeller; elekt- rokardiyografide ventrikiiler ekstrasistol tespit cdil- di. CT'de yaygm kortikal atrofi d1~mda patoloji tespit edilmedi. Antiagregan ve haloperidol (2,5 mg/giin) tedavisi uyguland1ktan sonra hemiballis- tik hareketler kayboldu.

Tiim olgulann kan ~ekeri, bobrek ve karaciger fonksiyon teslleri, hemoglobin, beyaz kiire ve trombosit saytmlart, periferik yaymalan normal st- nrrlardadlf. Olgularm klinik ve CT bulgulan Tablo I'de gosterilmi~tir.

Olgular y~ Cinsiyet tstemsiz hareket tipi CT

1 70 E Koreoatetoz+oromandibUler diskinezi Talamik hematom

2 75 E Hemiballismus Normal

3 80 K Koreoatetoz Normal

4 70 K Hemiballismus Yaygm kortikal atrofi

TARTISMA

Hareket bozukluklart, bazal ganglion lezyonlan sonucu geli§mektedir. Ancak, kore ve atetozu bazal ganglionun ozel bir alanma lokalize etmek gii~

ttir. Degi~ik serilerde lezyon un putamen ,kaudat niikleus ba§t veya internal kapsiiliin on kolunda oldugu bildirilmi§tir (2).

Spontan diizelme gosteren hemiballismus-hemikore olgularmda en stk gortilen neden SVO'dtr. De- wey ve ark hemiballismus-hemikorenin goriildtigii 21 olgudan IO'unda SVO tespit etmi§tir (3). Supe- rior serebellar arter alamna uyan enfarkt tespit edi- len ii~ hastadan ikisinde ge~ici koreiform ve ballis- tik nitelikte hareketler oldugu bildirilmi§tir (4).

Hemiballismus vc hemikore, en stk lakiiner enfarkt sonucu ortaya ~tkmaktadir. Lakiiner enfarkt nedeni

Erdyes Ttp Dergisi 18 (2) JJ2-114, 1996

ise, stkhkla uzun siireli hipertansiyondur. Hiper- tansiyon, perforan arter dallarmda lipohyalinozis veya mikroateroma yola~arak okliizyon geli§mesine neden olur. Ancak hemiballismus ve hemikore- ye neden olan lakiiner enfarktlann biiyiik bir kis- mmda CT normaldir (5).

Enfarktlann yaniSira, striatal hemoraji de hemiballismus geli~mesine neden olmaktad1r. Striatal lez- yonlardan sonra istemsiz hareket insidansuun az olmasmm bir nedeni. muhtemelen bu olgularda internal kapsiiliin etkilenerek, pareziye neden olmast ve boylece parezi ger,:inceye kadar hareket bozuk- lugunun maskelenmesidir (6).

Buradaki birinci olguda hipertansiyon vardt ve sag talamik hematom ile uyumlu olarak sol tarafta ko-

113

(3)

Serebrovaskiiler hastaltga bagli hemikoreoatetoz ve hemiballismus

reoatetoik hareketler gtJrtildti. Diger ti\( olguda ise, CT'de belirgin bir enfarkt veya hemoraji alam tespit edilemedi. lki olguda (ikinci ve dordiincti olgular), SVO i\(in tJnemli risk fakttJrleri vard1: lkinci olguda hipertansiyon mevcutlu; dtJrdtincti olguda aterosklerotik kalp hastahg1 EKG bulgulan ile des- tekleniyordu. Aynca yine bu olguda istcmsiz hare- ketlere e~lik eden hemiparezi ve hemihipoestezi tespit edildi. CT'de ise, bir olguda talarnik hcma- tom tespit edildi. Bir olguda yaygm kortikal atrofi vard1. Diger iki olguda isc CT normaldi.

Ozellikle subtalamik ntikleusu etkileyen bazal ganglion enfarkt ve hemorajileri, istemsiz hareket- lere neden olur. G~ici hemiballismus, vertebroba- siler yetmezlik veya kti\(tik talamik hematom olgu- lannda bildirilmi§tir. Ancak karotid sisteminden kaynaklanan ge\(ici iskemik atak olgularmda da hemiballismus veya hemikore geli§ebilecegi gtJsteril:

mi§tir (7).

KAYNAKLAR

l. Feigin A, Kieburtz K, Shoulson !.Treatment of Huntington's disease and other choreic di- sorders.ln: Kurian R (ed). Treatment of Movement Disorders. J.B. Lippincott, Baltimore 1995, pp 347-351.

2. Saris S.Chorea caused by caudate inj(trcti- on.Arch Neurol 1983;40:590-591.

3. Dewey RB. Jankovic J. Hemiballism-hemic- horea, clinical and pharmacologic findings in 21 patients.Arch New·o/1989;46:862-867.

4. Kase CS, White JL, Joslyn JN.Cerebellar

ll4

SVO'Iardan sonra ortaya \(Ikan diskinczilcrin span- tan klinik seyri tahmin edilememckle birliktc gtin- lcr, haftalar veya aylar sonra ge\(ebilmcktcdir (5).

Buradaki dtJrt olguda da diskinetik hareketler, tecta- vi ba§lad1ktan sonraki bir hafta i\(il'lde tamamen ge\(mi§tir.

Hemikorc ve hemiballismus, birbirinden bagtms1z olarak ortaya \(tkabilir veya birarada gtJrtilebilir.

Buradaki olgularm ikisinde (ikinci ve dtJrdtincti olgu) hemiballismus, digerlcrinde ise (birinci ve ti\(tincti olgu) korcoatetoz tespit edilmi§tir.

Burada, SVO sonucu geli§en dtJrt hemi-koreoatetoz/ballismus olgusu sunulmu§tur. Ozellikle tek ta- rafh olan, koreoatetoz veya ballismus §Cklinde gozlenen ve akut ba§layan istemsiz harckctlerin et- yolojisinde, sercbrovasktiler olaylar gozard1 edilmemelidir.

infarction in the superior cerebellar artery distribution. Neurology 1985 ;35 :705-7ll. 5. Mas JL, Launay M, Derouesne C.Hemibal-

lism and CT-documented lacunar infarcts in the lenticular nucleus.J New·ol Neurosurg Psychiatry 1987;50:104-105.

6. Srinivas K, Rao VM, Subbulakshmi N.

Hemiballism after striatal hemoragie.Neuro- logy 1987;37:1428-1429.

7. Margolin Dl, Marsden CD.Episodic dyskine- sias and transient cerebral ischemia.

Neurology 1982;32:1379-1380.

Erciyes Ttp Dergisi 18 (2) 112-1/4, 1996