Akkeçilerde erken kastrasyonun süt içme dönemindeki büyüme performansına etkileri

Ulud. Vniv. Zir. Fak. Derg., (1984) 3: ı7-23

AKKEÇILERDE ERKEN KASTRASYONUN SüT IÇME

DÖNEMINDEK1 BOYOME PERFORMANSINA ErKILERI

Nurnan AKMAN*

Erdoğan TUNCEL**

ÖZET

Erken ktUtra6)'onun süt içme dönemindeki büyüme performansına etkisi araş· tırılmak amacıyla A. V. Ziraat Fakültesinde ı982 doğum mevsiminde doğan ve do-ğum tipine göre gruplara ayrılan Ak keçi oğlaklarının rastgele seçilen bir grubu kast-re edilmiştir. Böylece oluşturulan erkek, dişi ve kastra oğlak gruplarına aynı bölme-lerde ı 00 gün süreyle ve belirli miktarda süt içirilmiş, ayrıca 2. haftadan başlıyarak kuru ot ve kesif yeme alıştırılmışlardır. Haftada bir yapılan tartım ile saptanan de-ğerlerin analizi sonucu 8. haftaya kadar gruplar arasında gelişme hızı yönünden bir farklılık olmadığı, ı O. haftadan sonraki gelişme hızının erkek ve kastralarda farklı olmamasına karşılık her iki grubun dişilerden önemli düzeyde üstün gelişme hızı gös-terdikleri ve bu iiltünlüklerini deneme sonu olan ıs. haftaya kadar sürdürdükleri anlaşılmıştır. Bazı önemli vücut ölçüleri de belirlenmiş ve sonuç olarak erken kast -rQ6)'onım süt içme döneminde büyüme performansırıo herhangi bir olumsuz etkisi-nin olmadığı saptanmıştır.

SUMMARY

Effects of early castration on growth rate of, Akkeçi during the preweaning period

In order to find out the effects of early eastratian on the growth rate during the suckling period, randamly chosen group of kids were castrated by burdizzo clamps in the end of firıt week after birth. There groups of ani ma ls e.i. males, fema-les and castrateı w ere seperately penned and bottle {ed for about ı 00 day. Satrling from the second week they were also given concentrate mixlure and alfalfa hay. They had free access to water. Body weights w ere tak en every two week s and so me body measurements were taken monthly. There were no differences between the groupı during the first 8 week of the study with respect to growth rate. Between the ı O th to 15 th week ı the growth rate of the males and castrotes were signi{i-cantly grater then the growth rate of females, although there were no signi{icant differences between the {irst two groups.

• Dr., Ankara Vniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü

• • Prof. Dr., Uludağ Vniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü

-Results indicated that early castrotion did not have a negative effect on

growth rate, hence castrotion of surplus males as early as one week can be recom -mended.

GIRIŞ

Kastrasyonun etkisi di~er çiftlik hayvanlarının aksine keçilerde çok az araştı­ rılmış bir konudur. Louca ve ark. (1977). Şam keçilerinde erkeklerin kastra edilmiş olanlara göre daha hızlı geliştiklerini bildirmektedirler. Bunun aksine Mackenzie (1970), kastra edilmiş Toggenburg keçilerinin büyüme hızlarının gerek erkek gerek -se dişilerden daha yüksek oldu~unu kaydetmektedir. Tuncel ve Akman (1983), ise erkek Akkeçilerin yaklaşık yedi aylıkken kastra edilmiş ça~daşlarına göre daha (az-la canlı a~ırlık artışı sa~ladıkları ve yemden daha iyi yararlandıklarını saptamışlardır.

Keçilerde gerek süt içirme döneminde gerekse sütten kesimden sonraki dönem-de büyümeye ilişkin çalışmaların birço~u kendi bulguları ile birlikte Morand-Fehr (1981 ), tarafından açıklanmıştır.

Bu açıklamada ise, Ankara üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Hay-vancılık İşletmesinde 1982 yılı do~um mevsiminde elde edilen dişi, erkek ve bir haftalık iken kastra edilmiş erkeklerin süt içirme dönemindeki büyüme per(ormans-larına erken kastrasyonun etkilerinin araştırılması amaçlanınaktadır.

MATERYAL ve METOD

Araştırmanın materyalini 1982 yılı Şubat ayının son haftasında do~an 14'ü dişi, 22'si erkek 36 Akkeçi (Saanen x Kilis, Gı) o~lak oluşturmuştur. Erkek o~lak­

lardan her gruba aynı sayıda tekiz, üçüz veya dördüz o~lak düşecek şekilde ll 'er hayvanlık iki grup oluşturulmuş ve rastgele seçilen bir grup bir haftalık yaşta burdiz-zo pensiyle kastra edilmiştir. Daha sonra kastra edilen gruptaki bir o~lakta testis ge-lişiminin sürdü~ saptandı~ından de~erlendirmede bu hayvan erkekler grubuna ak -tarılmıştır. Böylece dişi, erkek ve kastra olmak üzere oluşturulan üç grupta o~lakla­ rın sayısı sırasıyla 14, 12 ve 10 olmuştur.

Doğumdan hemen sonra do~um a~ırlıkları saptanan oğlaklar birer hafta ara ile 100 g a hassas bir kantarla tartılmışlardır. Ayrıca dört haftada bir bütün grupların cidago yüksekli~i, göğüs derinliği, göğüs çevresi ve vücut uzunluğu saptanmıştır.

Denemeye alınan bütün o~laklara süt emme süresi olan 100 günde biberonla

yaklaşık 110 kg süt verilmiştir. Ayrıca iki haftalık yaştan itibaren önlerinde sürekli olarak kuru ot, kesif yem ve su bulundurulmuştur. Bu devrede kesif yem ve kuru ot tüketimi saptanmadı~ından süt ve yem de~erlendirmeye ilişkin herhangi bir hesapla-ma yapılamamıştır.

üzerinde durulan özellikler

bakımından gruplar

arasındaki

(arklılıkları

sapta-mak için Düzgüneş (1963), tarafından açıklanan istatistik metodlarından yararlanıl­ mıştır.

Araştırmada gelişme hızının

hangi

yaştan

sonra farklılaştı~ı üzerinde de

durul-muş, kısaca cinsiyetin ve kastrasyonun etkisinin ne zaman ortaya çıktı~ı araştırıl­

mıştır. Bunun için 1. haftadan itibaren gelişmenin bir doğrusal regresyon hattı oluş·

turdu~u düşünelerek her grup için elde edilen regresyon

katsayıları ikişer ikişer

kar-şılaştırılmıştır ( Düzgüneş 1963 ).

-18-ARAŞTIRI\-IA SONUÇLARI ve TARTIŞMA

Haftalık peryotlar halinde canlı ağırlık ortalamaları hesaplanarak sonuçlar Şekil ı 'de şematik olarak ifade edilmiştir. Ayrıca doğum, 4., 8., ı

o

.

,

ı2. ve ıs. haf.

ta canlı ağırlıkları ile haftalık peryotlardaki günlük canlı ağırlık artışları Tablo ı 'de gösterilmiştir. :w 19 18 17 16 15 14 13 12 11 ~10

s

9 Q: ,(9 8 <( :::; 7 z <( 6 (.) 5 4 3 2 Doöum 1 2 3 4 ·---- oişi ·- - KASTRA ·- ·- ERKEK 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 YA S (Hafta ı Şekil: 1

Haftalık canlı a~ırlıklar incelendiğinde ıo haftaya kadar grupların canlı a~ır­ lıklan arasında bir farklılık olınadı~ı anlaşılmaktadır. ıo. haftadan sonra erkek ve kastralann ağırlıklan dişilerden daha fazladır (P

<

0.05 ). Daha sonraki dönemlerde bu fark gittikçe belirginleşmekte ve ı2. haftada her iki grup dişilerden P

<

O.oı önem

seviyesinde daha farklı ağırlığa sahip olmaktadırlar. Erkeklerde kastraların canlı ağır· lıklan arasında ise hiç bir dönemde önemli bir fark görülmemektedir (Tablo ı).

19-Tablo: ı

Dişi

,

Erkek ve Kastra

Oğlaklarının

Süt lçme Dönemindeki Vücut

Ağırlıkianna

Ait

Tanımlayıcı Değerler*

ve

Haftalık

Peryotlarda

Günlük Canlı Ağırlık Artışı

Yaş Dişi (n= ı4) Kastra (n=

10)

(I-lafta)

X+

Sx X± s~

Do~um 2.85a ± o.ı26 2.76a ± o.ı8ı

4 6.00a ± 0.139 6.37a ± 0.263

8 ı0.47a ± 0.226 ıı.35a ± 0.367

ı o ı3.05b

±

0.275 ı4.25a

±

0.3ı6

ı2 15.09c ± 0.296 16.87a ± 0.412 ı5 16.96c ± 0.384 ı9.ı4a ± 0.502

Günlük Canlı A~ırlık Artışı (g)

ı 52.64a

±

6.635 55.80a

±

8.829 2 ı39.798

±

ıl.932 130.00a

±

ı4.0ıo 3 ı36.79a ± 6.26ı 148.60a ± ı 1.526 4 118.50a ± 6.588 ı42.80a ± ı2.45ı 5 ı72.50a ± ı4.003 197.ıoa ± ıı.406 6 ı63.ı4a ± 7.424 164.208 ± ı3.007 7 ı84.71a ± ı0.760 207.20a ± ı3.671 8 193.86a ± ı3.ı83 220.ı0c

±

8.800 9 ı74.36a ± ı3.085 ı 94.30a ± 20.683 ı o ı98.07a

±

ı9.463 2ı9.90a

±

29.450 l l 92.93a

±

ı8.034

1

54.

ıob

±

ı

3.969

ı2 71.50a

±

21.6ı3 97 .ı o• ± 29.004 ı3 158.2ıa ± 24.689 201.3a ± 28.5ı6 ı4 38.71a ± 21.ı56 25.7a

±

ı9.036 Genel ı35.50c ± 3.ı44 154.ı08

±

3.427

x Aynı harfi taşıyanlar arasındaki fark önemsiz a-b:(P<0.05), a-c:(P<O.Oı)

Erkek (n= ı

2)

X

±

Sx 2.6ı8

_±

_o.ı65 6.ı5a

±

0.247 ıı.o8a

±

o.392 ı3.928

±

0.392 16.788

±

0.454 ı9.55a

±

0.505 53.508 _{± 9.272} ı22.678

_±

_12.370 ı4ı.678 ± 7.546 ı34.588

±

6.654 ı94.088

_±

_ı4.841 ı66.758 _{± 13.097} 208.428

_±

_ı8.858 266.67c

±

23.522 ı39.258 _{± 20.898} 248.768 _{1 26.837}

ı60

.

67b

1 25.029 114.428 _{1 26.884} 205.928 _{1 33.650} 75.0881 2ı.876 ı59.428 1 3.829

Grupların günlük canlı a~ırlık artışlarını içeren Tablo 1 dikkatlice incelenirse

doğum-L hafta arasındaki artışiann verilmedi~! görülür. Bunun nedeni deneme ma·

teryalinin tartılmaya başladı~ı günde o~laklardan bir bölümünün 6 günlük yaşta

ol-masına karşılık di~erlerinin daha küçük yaşlarda olmasıdır. Yine cetvel ikide günlük

canlı a~ırlıklarının her üç grupta da dönem dönem artıp azaldı~ı görülmektedir. Grupların üçü içinde geçerli olan bu durum o dönemlerde bakım ve besleme gibi çevre koşullarında meydana gelen de~işikliklerden kaynaklanmaktadır.

Bakım ve beslemede zaman zaman aksakhkların oldu~u ve bir hafta gibi kısa

dönemler için tartımların yapıldığı araştırmalarda asıl ölçüt olarak dönem

ortalama-sını almak ve buna göre karar vermek en doğrusudur. Sütten kesime kadar olan 15 haftalık dönem içerisinde günlük canlı ağırlık artışı di~i, kastra ve erkeklerde sırayla

-ı35.50, ı54.ıO ve ı59.42 g olup bu de~erler bakımından erkek ve kastralar dişiler­

den üstün bulunmuştur (P

<

O.Oı). Morand-Fehr (ı98ı), ı 70 dişi Toggenburg o~la­

~ında do~umu izleyen 12 haftalık süt içme döneminde günlük canlı a~ırlık artışının do~usal bir biçimde ve ortalama ı 70 g oldu~unu bildirmiştir.

Günlük canlı a~ırlık artışları genelde gruplardaki gelişmenin ölçÜsüdür. Fakat

Şekil l'de de görüldü~ gibi 15. haftaya kadar ol~n büyüme bir do~sal regresyon

hattı oluşturmaktadır. Bunun e~imi olan regresyon katsayısı da gelişme hızıdır. Bu

yüzden gelişme hızını daha kesin ifade edebilmek ve grupları bu özellik bakırnından

kıyaslayabilmek için a~ırh~ın yaşa regresyonu bulunmuş elde edilen sonuçlar Tablo

2'de gösterilmiştir.

Tablo: 2

Dişi, Kastra ve Erkek Oğlaklarda Çeşitli Dönemlel'de Yaşın

Canlı Ağ8'1ığa Regresyonu

Di§! Kastra Erkek

Dönem b rl b rl b r2 1-8 0.935 0.722 1.070 0.873 1.041 0.854 1-9 1.034 0.931 1.129 0.897 1.126 0.873 1-10 1.069 0.953 1.172 0.917 1.162 0.895 1-11 1.109 0.955 1.212 0.932 1.208 0.906 1-15 1.047 0.956 1.198 0.949 1.222 0.936

Tablo 2 incelendi~inde atırlıktaki varyasyonun her grup için oldukça büyük blr bölümünün yaş tarafından açıklanabildi~i görülmektedir. Nitekim 1-15 haftalık

dönemde belirtme katsayıları dişi, kastra ve erkeklerde sırayla 0.956, 0.949 ve

0.936 olarak saptanmıştır.

Bu durum aynı zamanda elde edilen denklemlerin güvenilirli~ni de

vurgula-maktadır. Hal böyle olunca denklemlerin birer unsuru olan ve gelişme hızını ifade eden "b" (regresyon katsayıları) lerin karşılaştırılmasıyla bu özellik bakırnından

gruplan kıyaslamak mümkündür. Her üç grup için bulunan regresyon katsayıları

kar-şılaştırılmış ve sonuçta daha önceki bulgulara uygun olarak erkeklerle kastralar

arasında bir farklılık olmamasına ra~men bu iki grubun gelişme hızı dişilerden

önem-li ölçüde büyük bulunmuştur (P

<

0.01).

Ayrıca gelişme hızının hangi dönemden sonra farklılık gösterdi~ni saptamak

amacıyla 7. 8. ve 15. haftaya kadar durum ayrı ayrı incelenmiş ve sonuçta 8.

hafta-ya kadar gelişme hızlarında bir farklılık olmadı~ı görülmüştür. 9. haftada dişilerle

kastraların gelişme hızları arasında istatistiksel bir farklılık görülmesine karşılık (P

<

0.05), erkeklerle dişiler arasında ~ir fark yoktur. 10. hafta sonunda ise erkeklerin ve

kastraların gelişme hızı dişilerden farklıdır (sırasıyla P < 0.05 ve P

<

0.01). ll.

haf-ta sonunda hem erkekler hem de kastralar P

<

0.01 önem seviyesinde dişilerden

da-ha büyük gelişme hızına sahip olmuşlar ve bunu ı5. haftaya kadar sürdürmüşlerdir.

Her üç grupta canlı a~ırlı~ın yanında cidago yüksekli~, vücut uzunlu~, gö

-ğ..

çevresi ve

göğüs d

erinliği

olmak üzere dört vücut ölçüsü

alınmış

ve bunlara ait

us .

r

tanımlayıcı değerler Tablo 3'de topluca verilmış ır.

Tablo: 3

Dişi

Erkek ve Kastra

Oğlaklarda ı.

2. ve 3. Aylarda

Çeşitli

Vücut Ölçülerine ' Ait Tanımlayıcı Değerler*

Dişi Kast ra Erkek

YAŞ

X

±

Sx

n

X

±

Sx

n

X

±

Sr

n Cidago 40.92b

±

0.574 l.Ay 14 38.893

±

0.500 10 41.20b

±

0.727 12 2.Ay 14 45.68a

±

0.37 3 10 48.25c

±

0.564 12 48.17c

±

0.641 3.Ay 14 48.463

_±

_{0.401 10} 51.80c

±

0.629 12 52.13c

±

0.631 Vücut uzunlugu 1.Ay 14 40.293

_±

_{0.384 10 40.55}8

_±

_{0.838 12 41.1aB}

±

_0.594 2.Ay 14 47.143

_±

_{0.662 10 48.90}8

_±

_{0.67 4 12} 48.548

±

0.799 3.Ay 14 51.753

_±

_{0.521 10 54.30b}

_±

_{0.559 12} 53.79b ± 0.656 Gögüs çevresi 1.Ay 14 40.293

_±

_{0.450 10 41.50}8 _{± 0.563 12} 40.888

±

0.515 2.Ay 14 49.578

_±

_{0.595 10 50.65}8 _{± 0.650 12 50.33}8 _{± o.512}

3.Ay 14 53.793

_±

_{0.595 10 55.80b ± 0.646 12} 5o.oob

±

o.537

Gögüs derinliRi

1.Ay 14 14.648

_±

_{0.185 10 13.05}8 _{± o.3o2 12 13.21}8 _{± 0.304}

2.Ay 14 16.548

_±

_{0.243 10 17.40}8 _{± 0.371 12 16.88}8 _{± o.255} 3.Ay 14 18.618

_±

_{0.211 10 19.8b ± 0.238 12 19.75b± 0.329}

• Aynı harfiilerde fark önemsiz a-b (P

<

0.05 ), a-c (P

<

0.01)

Ayda bir yapılan ölçümlerden elde edilen bu değerler incelendi~nde erkek ve

kastraların cidago yüksekliğinin 1. aydan itibaren dişilerden daha fazla oldu~

(P

<

0.05) ve 2., 3. ayda bu farkın devam ettiği görülmektedir (P

<

0.01). Vücut

uzunluğu ve göğüs çevresinde durum daha farklı olmuştur. İlk iki ayda gruplar ara

-sında fark saptanamamasına rağmen 3. ayda bu iki özellik bakımından erkek ve kast-ralar dişilerden daha büyük değerlere sahip olmuşlardır (P

<

0.05). Göğüs derinli~n­

de aynı doğrultuda gerçekleşen farklılık ta ancak 3. ayda ortaya çıkmıştır.

Elde edilen sonuçlara göre oğlaklarda erken kastrasyonun gelişmenin en hızlı olduğu süt içme dönemine olumsuz bir etkisi yoktur. Kastra edilen grup dişilerden

daha hızlı geliştiği gibi bu dönem için erkeklere eşdeğer bir ağırlık kazanmıştır.

Böylece ileri yaşlarda yapılan kastrasyonun yarattığı stres daha erken yaşlardaki kastrasyonla önlenebilecektir. Nitekim Tuncel ve Ak man (1983), geç uygulanan (7.

ay) kastrasyonun Akkeçilerde özellikle kastrasyonu izleyen iki hafta içinde canlı

ağırlık artışına olumsuz etki ettiğini ve bunun büyük olasılıkla kastrasyonun

yarat-tığı strese bağlı olduğunu belirtmektedirler. Araştırmamızda erkeklerle kastra edi!

-22-mişler arasında gerek canlı agırlık artışı gerekse vücut ölçüleri yönünden bir fark görülmemesi büyük ölçüde erken yaşta henüz androjen hormonlarının etkilerinin gö-rülmemesiyle açıklanabilir.

Louca ve ark. (1977), dogumu izleyen 7. günde kastra ettikleri Şam

keçilerin-de oglakların 101 günlük periyot içerisinde dişilere benzer fakat erkeklerden önemli

düzeyde düşük (P

<

0.01) canlı agırlık gösterdiklerini saptamışlar ve bu sonuçların koyunlarda elde edilenlere benzer oldugunu bildirmişlerdir. Ancak Louca ve ark.

(1977)'nın bulguları tarafımızdan bu çalışmada elde edilen sonuçlara ters düşmek­

tedir. Buna karşılık Mackenzie (1970), erken kastra edilen.Toggenburg oglaklarının

ilk 6 ayda gelişme hızının erkeklerden daha fazla oldugunu ve aynı dönemde gerek erkeklerin gerekse kastraların dişilerden daha iyi geliştigini bildirmektedir. Bu · du-rumda bizim bulgularımıza oldukça yakındır.

Bu duruma göre daha önceki çalışmanın (Tuncel ve Akman, 1983), sonuçla-rı da dikkate alınarak damızhk olarak degerlendirilmeyecek erkeklerin do~umu iz-leyen ilk hafta içinde kastra edilmelerinin dogru olacagı sonucuna varılmıştır.

KAYNAKLAR

DUZGUNEŞ, O. 1983. Bilimsel araştırmalarda istatistik prensipleri ve metodları.

Ege Vniv. Matbaa11, lzrrür, 375 s.

LOUCA, A., ECONOMIDES, S. and HANCOCK,

J

.

1977. Effects of castration on growth rate feet conversion efficiency and careass quality in Darnascus goats.

Ani m. Prod. 24: 387-391.

MACKENZIE, D. 1970. Goat Husbandry. Faber and Faber Ltd. London, oo. 375.

MORAND- FEHR. 1981. Growth. In Goat Production (ed. C. Gall), oo. 253-283 Acaderrüc PreBB, London.

TUNCEL, E. and AKMAN, N. 1983. Fattening perforrnance of castrated and intact crossbred rnale kids. rRud. Vniv. Zir. Fak. Derg. 2: 13-18.