T.C.
CLE ÜN VERS TES
FEN B MLER ENST TÜSÜ
YARBAKIR
BA ÜRET M ALANLARINDA SORUN OLAN
YABANCI OT TÜRLER
N ARA TIRILMASI
Esmanur PEKCAN KAÇAR
YÜKSEK L SANS TEZ
TK KORUMA ANAB M DALI
YARBAKIR Aral k-2017
I
TE EKKÜR
“Diyarbak r ili ba üretim alanlar nda sorun olan yabanc ot türlerinin ara lmas ” konulu yüksek lisans tez çal mam n her a amas nda bilgi, öneri, yard m ve deneyimlerinden yararland m dan man hocam Say n Yrd. Doç. Dr. Cumali ÖZASLAN’a, yabanc otlar n te his
amas nda yard mc olan Harran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Ö retim Üyesi Prof. Dr. Ömer Faruk KAYA’ya, Prof. Dr. Hasan AKAN’a ve Yüksek Lisans Ö rencisi M. Maruf Balos’a, arazi ve laboratuar çal malar nda bana yard mc olan Yüksek Lisans ve Lisans Ö rencilerine te ekkürü bir borç bilirim. Ayr ca, hayat m boyunca benden hiçbir fedakarl esirgemeyen ve çal malar n her a amas nda manevi deste ini gördü üm aileme te ekkür ederim.
Bu ara rman n yürütülmesi ve gerçekle tirilmesinde bizlere ekonomik destek sa layan Dicle Üniversitesi Bilimsel Ara rma Projeleri Koordinatörlü ü (DÜBAP)’ne te ekkürü bir borç bilirim.
Aral k 2017 Esmanur PEKCAN KAÇAR
Esmanur PEKCAN KAÇAR II NDEK LER Sayfa TE EKKÜR………. I NDEK LER………... II ÖZET………... IV ABSTRACT………... V ZELGE L STES ………... VI EK L L STES ………... VIII KISALTMALAR ve S MGELER ... IX 1. ... 1
2. ÖNCEK ÇALI MALAR ... 7
3. MATERYAL VE METOT ... 11
3.1. Materyal ... 11
3.1.1. Ara rma Bölgesinin Co rafik Konumu ... 11
3.1.2. Ara rma Bölgesinin Yer ekilleri ve klim ... 12
3.1.3 Ara rma Bölgesinin Toprak Özellikleri ... 13
3.2 Metot ... 13
3.2.1 Survey Çal malar ... 13
3.2.2. Örnekleme Yap lan Yerler ... 16
4. ARA TIRMA BULGULARI ... 17
4.1. Çermik lçesi ... 24 4.2. nar lçesi ... 27 4.3. Çüngü lçesi ... 29 4.4. Dicle lçesi ... 32 4.5. il lçesi ... 35 4.6. Ergani lçesi ... 37 4.7. Hani lçesi ... 41
III 4.8. Lice lçesi ... 44 4.9. Merkez lçesi ... 47 4.10. Silvan lçesi ... 50 5. TARTI MA VE SONUÇ ... 55 6. KAYNAKLAR... 61 EKLER... 65 ÖZEÇM ... 77
Esmanur PEKCAN KAÇAR
IV ÖZET
YARBAKIR BA ÜRET M ALANLARINDA SORUN OLAN YABANCI OT TÜRLER N ARA TIRILMASI
YÜKSEK L SANS TEZ Esmanur PEKCAN KAÇAR
CLE ÜN VERS TES FEN B MLER ENST TÜSÜ TK KORUMA ANAB M DALI
2017
Ba k, Diyarbak r ilinde tar msal üretim bak ndan önemli bir yerdedir. Ancak bitkisel üretim esnas nda kar la lan bitki koruma sorunlardan biri olan yabanc otlar önemli problem olu turmaktad r. Diyarbak r iline ba Merkez (Ba lar, Kayap nar, Sur ve Yeni ehir) ve 9 ilçe (Çermik, Ç nar, Çüngü , Dicle, E il, Ergani, Hani, Lice, Silvan) olmak üzere toplam 13 ilçede, 78 üretim alan nda 2017 y nda yürütülen bu çal mada, ba alanlar nda bulunan yabanc ot türleri, yo unluklar ve rastlanma s kl klar belirlenmi tir. Ara rman n yap ld alanlarda, 1 parazitik (Cuscutacea), 16 monocotiledon (Poaceae), 148 dikotiledon olmak üzere 35 familyaya ait 128 cins ve 165 yabanc ot türünün bulundu u ve yabanc ot yo unlu unun 91 adet/m2 oldu u saptanm r.
Ara rman n yap ld ilçeler içerisinde en fazla yabanc ot tür say na Ergani lçesinde rastlanm olup (119), bunu s ras yla Silvan (94), Çermik (83), Lice (73), Merkez (72), Çüngü (68), E il (67), Hani (66), Dicle (63) ve Ç nar (51) takip etmi tir. Ara rmada ortalama olarak m2’de en yo un türün Avena sterilis L. (9.93 adet/m2)’in oldu u tespit edilmi , bunu s ras yla Fumaria asepale Boiss. (7.18 adet/m2), Galium tricornutum (4.85 adet/m2), Ranunculus arvensis (3.82 adet/m2), Silene aegyptiaca (3.70 adet/m2), Bromus sterilis (3.64 adet/m2), Lamium purpureum (3.58 adet/m2), Hordeum spontaneum (3.35 adet/m2), Anthemis sp. (3.07 adet/m2), Crepis alpina (2.94 adet/m2), Thlaspi perfoliatum (2.91 adet/m2), Alopecurus myosuroides (2.81 adet/m2), Bongardia chrysogonum (2.80 adet/m2), Scandix pecten-veneris (2.24 adet/m2), Cynodon dactylon (1.71 adet/m2), Hypecoum procumbens (1.69 adet/m2), Lolium perenne (1.41 adet/m2), Sorghum halepense (1.33 adet/m2), Sinapis arvensis (1.24 adet/m2), Buglossoides arvense (1.22 adet/m2), Daucus carota (1.21 adet/m2), Trifolium nigrescens (1.21 adet/m2), Vicia hybrida (1.05 adet/m2), Senecio vernalis (1.04 adet/m2) ve Ornithogalum narbonense (1.02 adet/m2) takip etmi tir. Rastlanma s kl nda ise en yayg n türler s ras yla L. purpureum (%66,68), Papaver sp. (%66,49), S. vernalis (%65,82), Anthemis sp. (%65,10), A. sterilis (%63,07), R. arvensis (%60,44), Convolvulus arvensis (%56,76), Carduus pycnocephalus (%55,79), G. tricornutum (%55,43), Fumaria asepale (%55,05), Crepis alpina (%54,08), Thlaspi perfoliatum (%51,95) ve S. arvensis (%51,04) olarak belirlenmi tir. Anahtar Kelimeler: Diyarbak r, ba , yabanc otlar.
V ABSTRACT
INVESTIGATION OF WEED SPECIES VINEYARD PRODUCTION AREAS OF DIYARBAKIR PROVINCE
MASTER THESIS
Esmanur PEKCAN KAÇAR
DEPARTMENT OF PLANT PROTECTION INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
DICLE UNIVERSITY
2017
Viticulture occupies an important place in agricultural production of Diyarbak r province. However, weeds, which are one of the important plant protection problems, interfere the production of grapevines. This study carried during 2017 out to determine the weed species, their densities and frequency of occurrence in 78 vineyards of 13 districts in Diyarbak r province. The surveyed districts included Ba lar, Kayap nar, Sur, Yeni ehir, Çermik, Ç nar, Çungus, Dicle, E il, Ergani, Hani, Lice and Silvan. A total of 165 weed species (1 parasitic, 16 monocotyledons and 148 dicotyledons) belonging to 35 botanical families and 128 genus were identified from the surveyed area. The weed species’ density was 91 weeds m-2.
The highest number of weed species were recorded in Ergani district (119 weed species) followed by Silvan (94), Çermik (83), Lice (73), Merkez (72), Çüngü (68), E il Hani (66) Dicle (63) and Ç nar (51). Avena sterilis L. was found to be the most widespread weed species with the highest density (9.93 plants m-2) in the surveyed area followed by Fumaria asepale Boiss. (7.18), Galium tricornutum (4.85), Ranunculus arvensis (3.82), Silene aegyptiaca (3.70), Bromus sterilis (3.64) Lamium purpureum (3.58), Hordeum spontaneum (3.35), Anthemis sp. (3.07), Crepis alpina (2.94), Thlaspi perfoliatum (2.91), Alopecurus myosuroides (2.81), Bongardia chrysogonum (2.80), Scandix pecten-veneris (2.24), Cynodon dactylon (1.71), Hypecoum procumbens (1.69), Lolium perenne (1.41), Sorghum halepense (1.33), Sinapis arvensis (1.24), Buglossoides arvense (1.22), Daucus carota (1.21), Trifolium nigrescens (1.21), Vicia hybrida (1.05), Senecio vernalis (1.04) and Ornithogalum narbonense (1.02). The most prevalent weed species according to frequency of occurrence were L. purpureum (66.68%), Papaver sp. (66.49%), S. vernalis (65.82%), Anthemis sp. (65.10%), A. sterilis (63.07%), R. arvensis (60.44%), Convolvulus arvensis (56.76%), Carduus pycnocephalus (55.79%), G. tricornutum (55.43%), Fumaria asepale (55.05%), Crepis alpina (54.08%), Thlaspi perfoliatum (51.95%) and S. arvensis (51.04%).
Esmanur PEKCAN KAÇAR
VI
ZELGE L STES
Çizelge No Sayfa
Çizelge 1.1. Ülkeler baz nda dünya ba k üretim alan (ha) verileri 2
Çizelge 1.2. Ülkeler baz nda dünyada ba k üretimi (ton) verileri 2
Çizelge 1.3. Türkiye’de y llara göre ba alan , üretimi ve verim de erleri 3 Çizelge 3.1. Diyarbak r ili uzun y llar içinde gerçekle en ortalama meteorolojik
de erler
13
Çizelge 3.2. Diyarbak r l Merkezi ve lçelerinde survey yap lan ba alanlar ve say lar
16
Çizelge 4.1. Diyarbak r l genelinde 2017 y ba üretim alanlar nda m2 de 1’den fazla olup ve tarlalar n en az %8 inde görülen yabanc otlar n yo unluklar ve rastlanma s kl klar
17
Çizelge 4.2. Diyarbak r l genelinde 2017 y ba üretim alanlar nda sorun olan yabanc ot türlerinin Türkçe isimleri, yo unluklar ve rastlanma s kl klar
19
Çizelge 4.3. Diyarbak r li Çermik lçesi 2017 y ba üretim alanlar nda saptanan yabanc ot türleri, yo unluklar (adet bitki/m2) ve rastlanma s kl klar (%)
25
Çizelge 4.4. Diyarbak r li Ç nar lçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk bak ndan en önemli yabanc ot türleri (Bitki/m2)
28
Çizelge 4.5. Diyarbak r li Çüngü lçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk bak ndan en önemli yabanc ot türleri (bitki/m2)
30
Çizelge 4.6. Diyarbak r li Dicle lçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk bak ndan en önemli yabanc ot türleri (bitki/m2)
33
Çizelge 4.7. Diyarbak r li E il lçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk bak ndan en önemli yabanc ot türleri (bitki/m2)
35
Çizelge 4.8. Diyarbak r li Ergani lçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk bak ndan en önemli yabanc ot türleri (Bitki/m2)
38
Çizelge 4.9. Diyarbak r li Hani lçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk bak ndan en önemli yabanc ot türleri (bitki/m2)
42
Çizelge 4.10. Diyarbak r li Lice lçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk bak ndan en önemli yabanc ot türleri (bitki/m2)
VII
Çizelge 4.11. Diyarbak r li Merkez lçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk bak ndan en önemli yabanc ot türleri (bitki/m2)
48
Çizelge 4.12. Diyarbak r li Silvan lçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk bak ndan en önemli yabanc ot türleri (bitki/m2)
Esmanur PEKCAN KAÇAR
VIII
EK L L STES
ekil No Sayfa
ekil 1.1. Türkiye’de llere göre ba üretim alanlar miktarlar 4
ekil 3.1. Diyarbakir li 2017 y ba ekili alanlar nda yabanc ot sürveyi yap lan ilçeler
11
IX
KISALTMA VE S MGELER
A.B.D : Amerika Birle ik Devletleri ark. : arkada lar
C : At lan çerçeve say
ÇD : Çedçeve D
da : dekar
Doç. : Doçent
Dr. : Doktor
DÜBAP : Dicle Üniversitesi Bilimsel Ara rma Projeleri
kg : kilogram
km : Kilometre
M : Örnekleme yap lan toplam ba say M.Ö. : Milattan Önce
mm : milimetre
N : Her türün bulundu u ba say
P : Çerçeveye giren bir bitki türünün fert say RS : Rastlanma s kl
SGD : Seçilmi Göstergelerle Diyarbak r TU K : Türkiye statistik Kurumu
TÜB VES : Türkiye Bitkileri Veri Servisi”nden vb. : ve benzeri
Y : Yo unluk
Yrd. : Yard mc
% : Yüzde
1 1. G
nsan beslenmesinde bitkisel üretimin yeri ve önemi oldukça fazlad r. Genel olarak, insanlar n bitkisel ve hayvansal ürünleri üretmeleri, bunlar i lemeleri, muhafaza etmeleri, de erlendirmeleri ve pazarlama ekilleri tar m olarak adland lmaktad r. Ülkelerin ekonomisinde önemli bir yere sahip olan tar msal faaliyetler, eski ça lara dayanmaktad r. Tar m, insan beslenmesinde, sanayiye hammadde temin etmesinde, ihraç ürünlerinin üretilmesi nedeniyle di er sektörlerin yan ndaki önemini korumaktad r
ahin 2002).
Bitkisel üretim içerisinde önemli bir yere sahip olan ba n tarihi Anadolu uygarl klar ile iç içedir. M.Ö. 2000 y llar nda Anadolu’ya gelerek 600 y ll k büyük bir uygarl k yaratan Hititlerden, ba n önemini anlatan çok say da arkeolojik veriler günümüze kadar ula r. Ayr ca, bu döneme ait kaya resimleri ve heykellerde, üzüm ve araba ait figürlerin yer almas , Hitit kanunlar nda ba lar n ve ürünün korunmas na yönelik özel hükümlere yer verilmesi, Bo azköy metinlerinde kuru üzümden söz edilmesi, sosyal ve ekonomik aç dan Anadolu ba n önemini günümüze ta yan di er belgelerdir. Arkeolojik buluntulardan Anadolu’da Hititler zaman nda asma ve arab n büyük önem ta , M.Ö. 1800–1550 y llar nda ba n çok geli mi oldu u, dini merasimlerde ve sosyal ya ant da üzüm ve arab n tanr lara adak olarak sunuldu u kaydedilmektedir. Hititler ba ve bahçe gibi varl klar korumak için bugünkü anlay a uygun tar m yasalar da uygulam lard r (Oraman 1965; Ak it 1981).
Asma (Vitis vinifera L.) oldukça eski tarihsel geçmi e sahip ve dünyada ekonomik anlamda yayg n olarak yeti tiricili i yap lan önemli bir türdür. ABD ba ta olmak üzere, man iklim ku üzerinde yer alan pek çok ülkede oldu u gibi ülkemizde de üzüm en de erli meyve olarak görülmektedir (Çelik 2013). Dünyan n ba k için en elveri li iklim ku nda yer alan ülkemiz, asman n gen merkezlerinin kesi ti i ve ilk kez kültüre al nd co rafyan n merkezindeki konumundan dolay , çok eski ve köklü bir ba k kültürü ile zengin bir asma gen potansiyeline sahiptir (A ao lu 1999; Çelik ve ark. 1998; A ao lu 2002). Bu kültür içerisinde Güneydo u Anadolu Bölgesi sahip oldu u ba alan ve üzüm üretimi bak ndan önemli bir bölge olmakla birlikte ayn zamanda kültür asmas Vitis vinifera ssp. sativa ve yabani asma
Esmanur PEKCAN KAÇAR
2
Vitis vinifera ssp. sylvestris bak ndan da zengin asma gen kayna na sahiptir (Karata ve ark. 2015).
Farkl ülkelerde y llara göre ba alanlar de iklik gösterirken, ülkemizde llara göre ba alanlar çok fazla de iklik göstermemi tir. Ayr ca, ülkemiz dünya genelinde spanya, Fransa, talya ve Çin’den sonra ba üretim alan bak ndan 5.
rada yer almaktad r (Çizelge 1.1).
Çizelge 1.1. Ülkeler baz nda dünya ba k üretim alan (ha) verileri (FAO, 2014)
Ülkeler 2010 2011 2012 2013 2014 spanya 1.002.100 963.095 947.096 946.970 931.065 Fransa 771.530 764.164 760.804 760.546 757.948 talya 777.500 725.353 750.397 725.564 702.904 Çin 552.000 596.900 665.600 714.600 767.200 Türkiye 477.786 472.545 462.296 468.792 467.093 Amerika 385.221 388.539 411.979 421.651 418.607 Arjantin 217.750 218.499 221.202 223.580 226.388 ran 220.836 212.400 224.381 224.661 213.111 ili 200.000 202.000 189.882 192.082 198.028 Portekiz 180.079 179.472 179.500 179.500 178.986
Farkl ülkelerin y llara göre ba üretiminden elde etti i üretim miktarlar de kenlik gösterirken Türkiye’deki üretim miktar da y llara göre de mi tir. Türkiye, Dünya genelinde Çin, talya, ABD, spanya ve Fransa’dan sonra ba üretimi bak ndan 6. s rada yer almaktad r (Çizelge 1.2).
Çizelge 1.2. Ülkeler baz nda dünyada ba k üretimi (ton) verileri (FAO, 2014)
Ülkeler 2010 2011 2012 2013 2014 Çin 8.549.000 9.067.000 10.543.000 11.550.024 12.545.800 talya 7.787.800 7.444.881 6.918.044 8.010.364 6.930.794 A.B.D 6.777.731 6.756.457 6.831.902 7.830.637 7.152.063 spanya 6.107.617 5.809.315 5.332.163 7.482.539 6.222.584 Fransa 5.893.530 6.640.980 5.384.561 5.540.833 6.172.557 Türkiye 4.255.000 4.296.351 4.275.659 4.011.409 4.175.356 Arjantin 2.619.661 2.890.296 2.244.220 2.871.749 2.635.109 ili 2.663.901 2.514.228 2.347.108 2.375.929 2.456.629 ran 2.255.672 2.112.715 2.178.000 2.184.131 2.056.689 Portekiz 947.298 746.500 839.500 828.700 818.871 1. G
3
Üzüm, adaptasyon kabiliyetinin kolay olmas ve hemen hemen her bölgede üretiminin yap lmas nedeniyle birçok ailenin geçim kayna olu turmaktad r. Türkiye’de ba k sektörü ile u ra an i letmeler genellikle küçük i letmeler grubunda yer almaktad r (Anonim 2014).
Ba k, ülkemizin birçok yerinde yaln z halk n geçiminde önemli bir rol oynamakla kalmaz ayn zamanda milli ekonomimize de önemli katma de er sa lamaktad r. Bir yandan ya ve kuru üzüm olarak tüketilen, di er yandan üzüm
ras n de ik ekillerde i lenmesiyle elde edilen arap, sirke, pekmez, sucuk, pestil, bast k, köfter vb. ürünler insan beslenmesinde kullan lmaktad r (Ergeno lu ve Tangolar 2000). Ülkemizin ba alan , üretim ve verim de erlerine bak ld nda y llara göre de kenlik göstermektedir (Çizelge 1.3).
Çizelge 1.3. Türkiye’de y llara göre ba alan , üretimi ve verim de erleri (TÜ K, 2016)
YIL ALAN (Dekar) ÜRET M (Ton) VER M (kg/da)
2003 5.300.000 3.600.000 679 2004 5.200.000 3.500.000 673 2005 5.160.000 3.850.000 746 2006 5.138.351 4.000.063 778 2007 4.846.097 3.612.781 746 2008 4.827.887 3.918.442 811 2009 4.790.239 4.264.720 890 2010 4.777.856 4.255.000 891 2011 4.725.454 4.296.351 909 2012 4.622.959 4.234.305 916 2013 4.687.922 4.011.409 856 2014 4.670.929 4.175.356 894 2015 4.619.557 3.650.000 790 2016 4.352.269 4.000.000 919
Türkiye tar nda önemli bir yere sahip olan ba k, halk n toplumsal ya am ve beslenmesinde büyük önem arz etmektedir. Farkl nedenlerden dolay ba larda ya anan verim ve kalite dü üklü ü, üreticilerin gelirinin dü mesine neden olmaktad r (A ao lu ve ark. 1988).
TÜ K, 2016 verilerine göre Türkiye’de toplam ba üretim alan 435.227 ha olarak saptanm r. Diyarbak r 19.963 ha ba alan na sahip olmakla birlikte Türkiye’de ba alan bak ndan 5. s rada yer almaktad r. (Çizelge 1.4)
Esmanur PEKCAN KAÇAR
4
ekil 1.1. Türkiye’de illere göre ba üretim alanlar miktarlar (hektar) (TÜ K 2016)
Diyarbak r bitkisel üretim alan ve istatistik verilerine bak ld nda Diyarbak r’da toplam i lenen tar m alan ve uzun ömürlü bitkiler 589.423 ha olup, 19.963 ha’l k k sm ba alan olarak kullan lmaktad r (TÜ K 2016).
Bitkisel üretimde verim ve kaliteyi etkileyen en önemli unsurlar n ba nda bitki koruma etmenleri olarak adland lan hastal k, zararl ve yabanc otlar gelmektedir (Özer ve ark. 2001). Yabanc otlar n tohumlar , ba lara bilhassa gübre ve kompostlarla gelir. Bunlar n ba lara en büyük zarar topra n besin maddelerini alarak asman n büyümesini geriletmesi ve bunun neticesi olarak asmada sürgünlerin küçük kalmas ve asman n verimden dü mesi eklinde gerçekle mektedir (Oraman 1972).
Yabanc otlar üzüm veya sarmal k yaprak yeti tiricili inde de üretimi rland ran önemli unsurlar n ba nda gelmektedir. Ba larda çok say da yabanc ot türüne rastlamak mümkündür. Tohumdan ç kan ve tek y ll k olan yabanc otlar n kontrolü kolay iken stolon ve rizomla üreyen çok y ll k yabanc otlar n mücadelesi oldukça zordur (Uzun 2004).
nsanlar n istemedi i yerlerde yeti en, zararlar yarar ndan fazla olan bitkiler olarak tan mlad z yabanc otlar (Güncan 2006) kültür bitkilerinde do rudan ve dolayl zararlara neden olarak bitki koruma sorunlar n ba nda yer almaktad r. Tar m alanlar nda yabanc otlar kültür bitkileri ile besin maddeleri, su, k, yer vb. için
5
rekabete girerler. Yabanc otlar n kültür alanlar ndaki varl kullan lan tar msal giderlerin etkinli ini azalt r, zararl organizmalar te vik eder ve sonuçta kültür bitkisinin verim ve kalitesi büyük oranda azal r (Özer 1993).
Çe itli faktörlerden dolay kültür bitkilerinde meydana gelen ürün kay plar kar la ld nda yabanc otlar n zarar n di er etmenlerden daha çok oldu u görülür. Ekolojik ko ullara ba olarak hastal k etmenleri ve hayvansal zararl lar epidemi olu turduklar dönemlerde ürün kay plar na neden olmaktad rlar. Yabanc otlar n neden oldu u ürün kay plar hem ya hem de kurak geçen y llarda çok yüksek olmaktad r (Özer 1993).
Oraman (1959), yabanc otlar n asmaya gerekli olan toprak suyunu ald klar ve yabanc otlar n 1 kg kuru madde olu turmas için 600 litre suya gereksinimlerinin oldu unu belirtmektedir. Özellikle su s nt n ya anmaya ba lad dünyam zda asman n yabanc otlarla rekabetinde büyük kay plar olu maktad r. Ba larda baz yabanc otlar n özellikle Cirsium arvense’nin hektara N, P, K al n asman nkinden yüksek oldu u (Farkhadi 1968) ve Sonchus arvensis’in kök salg lar n asma kök geli imini engelledi i saptanm r (Racz ve Siaba 1971).
Yabanc otlar n sebep oldu u zararlar ortadan kald rmak veya en az ndan azaltmak için tar m alanlar nda yabanc otlarla mücadele gün geçtikçe daha fazla önem kazanmaktad r. Dolay yla yabanc otlar n zarar ortadan kald rmak için mutlaka mücadele etmek gereklidir (Karaca 2010).
Ba alanlar nda sorun olan yabanc otlara kar etkili bir mücadelenin yap labilmesi için mücadeleye karar vermeden önce farkl ekolojik ortamlardaki yabanc ot floras ve birim alandaki bitki miktar n belirlenmesi gerekmektedir. Çal ma sonunda elde edilecek veriler en do ru mücadele yönteminin seçiminde yol gösterici olacakt r. Sorun olan yabanc otlar n yönetiminde faydal olacak veriler; yabanc otlar n ve populasyonunun tan mlanmas , hâkim olan yabanc otlar n yag nl k ve yo unluklar n ortaya konmas olacakt r.
Bu çal ma ile Diyarbak r ili Ba üretim alanlar ndaki, asma bitkilerinin zay flamas na, verim kay plar na, hastalanmalar na, ekonomik olarak de erini yitirmesine do rudan ya da dolayl olarak neden olan yabanc ot türleri ve bunlar n yo unluklar ve yayg nl klar belirlenmi tir.
Esmanur PEKCAN KAÇAR
6
7 2. ÖNCEK ÇALI MALAR
Bitkisel üretim sürecinde, yabanc otlarla mücadelede türlerin ve yo unluklar n belirlenmesi ilk ad olu turmaktad r. Yabanc otlar n zarar en aza indirebilmek için yap lacak etkili mücadele yöntemlerinin seçimi ancak yabanc otlar n türleri ve yo unluklar n tespiti ile mümkün olabilmektedir (Ero lu 2006).
Yabanc otlar kültür bitkileri ve di er yabanc otlar ile ço u defa kuvvetli rekabete girmektedir. Bu rekabet daha çok su, k ve besin maddeleri yönünden olmakta ve bunun sonucu olarak kültür bitkisinin veriminde azalmalar meydana gelmektedir (Özer ve ark. 1998).
Ba alanlar nda sorun olan yabanc otlar co rafi bölgelere göre farkl k göstermektedir. Yabanc ot türlerinin olu turdu u do rudan ve dolayl zararlar ba üretim alanlar nda büyük önem olu turmaktad r. Ba larda yabanc otlar n direkt neden oldu u verim kayb n %10,1 oldu u kaydedilmektedir (Cramer 1967). Ayr ca, farkl kültür bitkileri içinde bulunan yabanc otlar birçok hastal k etmeni ve zararl lara da konukçuluk ederek dolayl yollarla da verim azalmas na neden olurlar. Diyarbak r ili bu day ve pamuk ekim alanlar nda sorun olan baz yabanc otlar n üzerinde çok say da yaprak leke, pas, külleme ve mildiyö hastal k etmeni tespit edildi i bildirilmi tir (Özaslan 2011; Özaslan ve ark. 2017).
Yabanc otlar n zarar sadece ba alanlar nda de il, farkl kültür bitkilerinde ve farkl tarihlerde yap lan ara rmalarla ortaya konmu tur. Dünyadaki bitkisel ürünlerde zararl lar %13.8, hastal klar %11.6 ve yabanc otlar %9.5 kay p olu turmaktad r (Cramer 1967). Rao (2000) ise bitkisel üretimdeki ürün kay plar n %45’i yabanc otlar, %30’u böcekler, %20’si hastal klar ve %5’i di er zararl lardan kaynakland belirtmektedir.
Dünya’da yabanc otlar nedeniyle olu an ürün kay plar birçok kültürde hastal k ve zararl lar n toplam ndan daha fazla olmaktad r. Geli mi ülkelerde yabanc otlar ürünün kalite ve veriminde %10-15 aras nda zarar olu tururken, baz Asya ülkelerinde bu oran %45’e ula abilmekte, hatta baz kültürlerin tar imkâns zla maktad r (Önen ve Özcan 2010).
Esmanur PEKCAN KAÇAR
8
Sekiz kültür bitkisi ve sekiz yabanc otla yap lan bir ara rmada yabanc otlar n ayn miktar kuru madde için kültür bitkilerinden 2 kat daha fazla su tükettiklerini bildirmi tir (Zimdahl 2010).
Tar msal mücadele ihmal edilmemesi gereken bak m i lerinden birisidir. Asmalar hastal k ve zararl lara kar oldukça hassas olan bitkilerdir. Ba üretiminde hastal k, zararl ve yabanc otlarla zaman nda mücadele edilmedi i taktirde verimli ve kaliteli ürün al nmas mümkün olmad gibi asmalar n hastalanmas na ve zarar görmesine sebep olmaktad r (Çeliker 2000).
Crafts ve Robbins (1962), Kalifornia (A.B.D.)'da yapt klar çal mada yabanc otlar n kültür bitkilerinde oldu u gibi populasyon da n ekolojik ko ullara ba oldu unu belirtmektedirler. Yabanc ot da nda bir bölgenin iklim ve toprak özelliklerinin yan ra, kültür bitkilerinin de yeti tirme alan nda kendine özgü yabanc ot türlerinin kendi yeti me alan na yerle mesine ve yo unluk göstermesine neden olduklar bildirmektedirler.
Sultanova (1967), Rusya’n n Kazakistan ba lar ndaki floristik çal malar nda, 32 familyaya ait 127 yabanc ot türü saptanm , bu say n May s ay ndan Eylül ay na do ru 90'a dü tü ü belirlenmi tir.
Ubrizsy (1967), Macaristan ba lar nda 12 y l süresince gerçekle tirilen ara rmada i lenen arazide 7 grup yabanc otun, i lenmeyen arazide ise 5 grup yabanc otun yer ald belirlemi lerdir. Deneme alan nda k k yabanc otlardan Stellaria media ve Lamium purpureum türlerinin geli erek ilkbaharda dominant hale geçti ini belirtmi tir. Yazl k yabanc otlar olarak da Convolvulus spp., Digitaria spp., Erigeron canadensis, Setaria viridis, Amaranthus blitoides, Portulaca oleracea, Cynodon dactylon ve Cenchrus tribuloides türlerini tespit etmi lerdir.
Daris (1968), Yunanistan'da ba deneme alan nda yo un olan yabanc otlar n Sorghum halepense, Cynodon dactylon, Convolvulus arvensis, Avena fatua, Erodium cicutarium ve Cyperus spp. gibi türlerin oldu unu belirtmi tir.
Berralis ve Drouhard (1969), Fransa’n n güneyinde yapt klar survey çal mas nda 110 adet yabanc ot türü tespit etmi lerdir. Belirlenen yabanc otlar n % 67'sini tohumlu bitkilerin olu turdu unu ve en fazla türün Asteraceae familyas nda yer ald saptanm r. Üç ayr survey çal mas nda Sonbahar dönemindeki yabanc otlar ;
9
Senecio vulgaris, Stellaria media, Cirsium arvense, Sonchus oleraceus, Sonchus asper, Convolvulus arvensis, Veronica spp. ve Taraxacum officinale, lkbahardaki yabanc otlar ; S. media, C. arvense, S.vulgaris, Veronica spp., T. officinale ve Lamium purpureum, Yaz mevsimindeki yabanc otlar ise; C. arvensis, C. arvense ve S. vulgaris olarak belirlemi lerdir.
Graham (1969) ise Avustralya’da Cynodon dactylon, Sorghum halepense, Paspalum dillatum, Tribulus terrestris, Chondrilla juncea, Centaurea repens, Cenchrus paucflorus ve Emex australis gibi türlerin ba larda en yayg n yabanc otlar oldu unu belirtmektedir.
Kanada’da 4 farkl bölge ba lar nda yap lan çal mada British Columbia ba lar nda tek y ll k ve çok y ll k dar ve geni yaprakl yabanc ot türlerinin saptand bildirilmektedir. Yine ayn çal mada yabanc ot türleri içerisinde, y ll k otlardan ishal kesen otunun (Abutilon theophrasti), iki y ll k otlardan dü ün çiçe i (Ranunculus spp), nicer otu (Barbarea vulgaris), yabani havuç (Daucas carota), dulavratotu (Arctium minus) ve tere (Lepidium sp.), çok y ll k otlardan ise ayr k (Elytrigia repens), karahindiba (Taraxacum officinale), zehirli sarma k (Rhus toxicodendron), sinir otu (Plantago sp.), ipek otu (Asclepias syriaca), yer sarma (Glechoma hederacea), tarla sarma (Convolvulus arvensis), yabani bakla (Vicia sp.) ve it üzümüne (Solanum sp.) yo un olarak rastlanm r (Anonim 2010).
Ulu (1989), Manisa ili ba alanlar ndaki yabanc ot türlerinin belirlenmesi amac yla yapt survey çal mas nda 36 farkl familya saptam r. Bunlar n %19'unun Fabaceae, %15,4'ünün Asteraceae ve %13,4'ünün Poaceae familyas na ait yabanc ot türleri oldu unu belirtmektedir. Çal mada sonbahar ve erken ilkbaharda saptanan ba ca yabanc ot türleri; Matricaria chamomilla (%18,1), Anthemis arvensis (%8,3), Vulpia bromides (%8,1), Alopecurus myosuroides (%6,2) ve Capsella bursa pastoris (% 5,2) olarak belirlenmi tir. Yazl k yabanc otlar ise; Cynodon dactylon (%31,8), Sorghum halepense (%12,9), Cyperus rotundus (%12,2), Portulaca oleracea (10,5) ve Amaranthus albus (%5,1) olarak s ralanmaktad r.
Ba larda görülen baz yabanc otlardan, Cirsium arvense’nin topraktan N, P, K al n yüksek oldu u bildirilmektedir (Farkhadi 1968). Yine Sonchus arvensis’in kök salg lar n asma kök geli imini engelledi i saptanm r (Racz ve Siaba 1971).
Esmanur PEKCAN KAÇAR
10
Ekonomisi büyük ölçüde tar ma dayal olan ve kuru tar n yayg n oldu u Diyarbak r’da, tah llardan sonra ba k önem ta maktad r. Diyarbak r ili, bitki tür çe itlili i ve bu türler baz nda ula lan verim bak ndan, ülkemizde önemli bir yere sahiptir. Asma, yöreye adapte olmu çok y ll k bahçe bitkilerinin ba nda gelmektedir. Diyarbak r da çok say da sofral k, arapl k ve kurutmal k çe itlere rastlanmaktad r (Kaplan 1994, 1995).
Çok zengin bir ba k potansiyeline sahip olmas na ra men, Diyarbak r ilinde halen eski ba k tekni i uygulanmaktad r. Ba lar n ya olmas , kurak artlarda ba k yap lmas , modern ba k tekniklerinin ve modern bitki koruma yöntemlerinin yeterince bilinmemesi ve uygulanmamas gibi nedenlerle yörede ba k gittikçe gerilemektedir (Karata ve ark. 2015).
11 3. MATERYAL VE METOT
3.1. Materyal
2017 y nda yürütülen bu çal man n ana materyalini, Diyarbak r ilindeki ba üretim alanlar ve buralarda görülen yabanc ot türleri olu turmu tur. Ayr ca, arazi çal malar nda; yabanc otlar n say nda 1m2’lik çerçeve, yükseklik ve koordinatlar belirlemek için GPS cihaz , sürvey alanlar gösteren harita, yabanc ot örneklerinin al nmas ve ta nmas için herbaryum çantalar ve kurutma kâ , vb. araç ve gereçler kullan lm r.
3.1.1. Ara rma Bölgesinin Co rafik Konumu
Sürvey çal malar 2017 y nda Diyarbak r ili s rlar içerisinde Merkez (Ba lar, Kayap nar, Sur ve Yeni ehir) ve ba 9 ilçesi (Çermik, Ç nar, Çüngü , Dicle,
il, Ergani, Hani, Lice, Silvan) olmak üzere toplam 13 ilçede, 78 üretim alan nda gerçekle tirilmi tir ( ekil 3.1).
ekil 3.1. Diyarbak r ili 2017 y ba ekili alanlar nda yabanc ot sürveyi yap lan
Esmanur PEKCAN KAÇAR
12
Diyarbak r ili, Mezopotamya’n n kuzey bat nda, Güneydo u Anadolu Bölgesi’nin ortas nda yer al r. Diyarbak r’ n do usunda Batman; kuzeyinde Elâz ve Bingöl, güneyinde Mardin, bat nda Ad yaman, anl urfa ve Malatya illeri bulunur. Yüzölçümü 15.355 km2 olan Diyarbak r, 40° 37’- 41° 20' do u boylamlar ile 37° 30’- 38° 43’ kuzey enlemleri aras ndad r. l merkezinin denizden yüksekli i 670 m’dir (Anonim 2017b).
3.1.2. Ara rma Bölgesinin Yer ekilleri ve klim
Çevresi yüksekliklerle ku at lm olan Diyarbak r ili yüzey ekilleri oldukça sadedir. Ortas hafif çukurla bir havza görünümündedir. Diyarbak r havzas olarak isimlendirilen bu çukur Dicle vadisini olu turur. lin en önemli akarsuyu Dicle'dir. Diyarbak r’da bozk r bitki örtüsü hakimdir. lkbaharda ye eren otsu bitkiler yaz mevsiminde ya n olmamas nedeniyle kurumaktad rlar. lde genel olarak ormanl k alan bulunmaz. Fakat baz yerlerde ilin çevresinde yer alan da k alanlarda me e ormanlar bulunmaktad r (TU K SGD 2013).
Diyarbak r li’nde do al göl yoktur. Fakat rmaklar n üzerinde yap lm ve yap lmakta olan Barajlarla Diyarbak r yak nda çok önemli bir ‘Göller Yöresi’ olma durumundad r. Devegeçidi Baraj Gölü lin ilk yapay su birikintisidir. Karakaya Baraj Gölü, Atatürk Baraj Gölü, Kral k Baraj Gölü, Dicle Baraj Gölü, Göksu Baraj Gölü bunlar n en önemlileridir (Ya ar ve ark. 2011).
Diyarbak r sert kara ve subtropik yayla iklim özelliklerine sahiptir. Ya lar n az olmas ve iklimin sertli i, yaz aylar n kurak geçmesine neden olmu tur. Güneydo u Toroslar kuzeyden gelen so uk havalar keserek k lar n Do u Anadolu’daki gibi çok sert geçmesini engellemi tir (Ya ar ve ark. 2011).
Diyarbak r ili y llar içinde gerçekle en ortalama meteorolojik de erler ve uzun llar n ortalamas ayl k ya miktarlar Çizelge 3.1’de verilmi tir. Çal man n yap ld 2017 y na ait ilk 5 ay n ya miktarlar ; ocak 20,6mm, ubat 3,8 mm, mart 90,4 mm, nisan 100,8 mm ve may s 30,6 mm olarak ölçülmü tür. Bu de erler Çizelge 3.1’deki verilerle kar la ld nda özellikle mart ve nisan 2017 y ndaki ya miktarlar , uzun y llar n ortalama de erlerinden fazla oldu u görülmektedir. Nisan ve may s ay ndaki ya miktar n bitki yo unluk ve rastlanma s kl üzerinde etkili oldu u dü ünülmektedir.
13
Çizelge 3.1. Diyarbak r ili uzun y llar içinde gerçekle en ortalama meteorolojik de erler (1950 – 2015)
(Anonim 2015) Aylar Ortalama cakl k Ortalama En Yüksek cakl k °C Ortalama En Dü ük cakl k °C Ortalama Ya Gün Say Ayl k Toplam Ya Miktar Ortalamas (kg/m2) Ocak 1.6 6.6 -2.4 12.5 70.7 ubat 3.6 9.0 -1.0 11.7 68.6 Mart 8.3 14.4 2.4 11.9 65.5 Nisan 13.8 20.4 7.0 11.4 68.2 May s 19.2 26.6 11.2 8.9 42.9 Haziran 26.2 33.5 16,5 2.7 8.1 Temmuz 31.1 38.4 21.6 0.5 0.7 ustos 30.4 38.2 21.0 0.3 0.4 Eylül 24.9 33.3 15.9 1.1 3.9 Ekim 17.2 25.3 10.0 5.9 31.8 Kas m 9.5 16.3 4.1 8.3 54.1 Aral k 3.9 9.1 -0.3 11.7 70.8
3.1.3. Ara rma Bölgesinin Toprak Özellikleri
Diyarbak r’da farkl iklim, topografya ve ana madde nedeniyle çe itli büyük toprak gruplar olmu tur. Diyarbak r topraklar ; alüvyon topraklar, kolüvyal topraklar, kahverengi orman topraklar , kireçsiz kahverengi orman topraklar , kahverengi topraklar, k rm -kahverengi topraklar ve bazaltik topraklard r. Fakat baz yerlerde toprak örtüsünden yoksun arazi tipleri de bulunur. Çal ma kapsam nda bulunan ilçelerde büyük oranda benzerlik göstermektedir. Çermik ve Ç nar; Bazaltik, Kahverengi Orman, K rm Kahverengi ve Kolüvyal topraklara sahiptir. Çüngü ; Kahverengi Orman, Kireçsiz Kahverengi Orman ve Kolüvyal topraklara sahiptir. Dicle; Bazaltik, Alüvyon, Kahverengi, Kahverengi Orman, K rm Kahverengi ve Kolüvyal topraklara sahiptir. E il; Kahverengi Orman ve Kolüvyal topraklara sahiptir. Ergani; Bazaltik, Kahverengi Orman, K rm Kahverengi ve Kolüvyal topraklara sahiptir. Hani ve Lice; Kahverengi Orman ve Kolüvyal topraklara sahiptir. Merkez; Bazaltik, Kahverengi ve K rm Kahverengi topraklara sahiptir. Silvan; Alüvyon, Kahverengi, Kahverengi Orman ve Kolüvyal topraklar na sahiptir (Ya ar ve ark. 2011).
3.2. Metot
3.2.1. Survey Çal malar
Ba üretim alanlar nda yabanc otlar n zararl oldu u dönemin Nisan-Haziran aylar aras nda kalan 6 ayl k zaman dilimine denk geldi i görülmektedir. Bu nedenle
Esmanur PEKCAN KAÇAR
14
sürvey çal malar yabanc ot türlerinin kolayca te his edilebilece i Nisan ve Haziran aylar içerisinde yo un olarak yürütülmü tür.
2017 y nda ba üretim alanlar nda sürvey çal malar n yap ld Diyarbak r ili s rlar içerisinde Merkez ve ba 9 ilçesi olmak üzere toplam 13 ilçeye ait bilgiler ile sürvey bilgileri Çizelge 3.2’de verilmi tir.
Örnekleme için gidilen noktalar n seçiminde ba üretim alan n geni li i yan nda farkl yönlerde ve birbirinden uzak olmalar na da dikkat edilmi tir. Ba üretim alanlar na gidilerek en az 5 km’de bir tesadüfi olarak durulmu ve en yak n ba üretim alan na girilmi tir. Girilen ba alan n kenar tesirinden kurtulmak amac yla 1 m2’lik çerçeve at na 15-20 m içerden ba lanm r. Örnekleme say ba alanlar n büyüklü üne göre yap lm ; 1-5 dekara kadar 4, 5–10 dekar aras nda 6 ve 10 dekardan daha büyük ba alanlar için en az 8 defa çerçeve at lm r (Bora ve Karaca 1970). Çerçeve içerisindeki yabanc otlar n türleri ve yo unluklar (adet/m2) kaydedilmi tir. Yabanc ot türleri say rken, geni yaprakl yabanc otlar tüm bitki olarak, dar yaprakl yabanc otlarda her bir karde (ba ak) bir bitki olarak kabul edilmi ve survey formlar na lenmi tir. Yabanc ot türleri ve bunlar n say lar belirlendikten sonra popülasyonun de erlendirilmesinde kullan lan her bir türün Rastlama S kl hesaplanm r. Rastlama kl tespit edilirken çerçeve içerisine girip girmedi ine bak lmaks n ortamda bulunan bütün yabanc otlar kay t edilerek de erlendirilmi tir.
RS=N/M*100
RS=Rastlanma s kl (%) N= Her türün bulundu u ba say M= Örnekleme yap lan toplam ba say
Yo unluk (bitki/m2) ise çerçeve içine giren yabanc otlar n cins ve türlerine göre bireyler say larak, aritmetik ortalamalar al nm ve yabanc otlar n m2’de ki tür yo unluklar hesaplanm r. Belirlenen bu alanlarda çerçeve say na göre yabanc otun yo unlu u ve rastlanma s kl Odum (1971) ve Uygur (1991)’den yararlanarak hesaplanm r. Birim alanaki bitki yo unlu u 0,1’den küçük olan A harfi ile, çerçeve içine girmeyen bitkiler ÇD ile simgelenmi tir.
15 Y=P/C
Y= Yo unluk (bitki/m2)
P = Çerçeveye giren bir bitki türünün fert say C = At lan çerçeve say
Küsküt yo unlu unun ölçek yard yla belirlenmesi: Ba n (asman n) küskütle bula kl k oran , Tepe ve ark. (1997)’nin kulland 1–5 ölçe i esas al narak belirlenmi tir. Bunun için a da verilen ölçütlere göre arazide gözleme dayal de erlendirmeler yap lm r:
(a) Küsküt yok,
(b) Az bula k (asma sa kl ve verim kayb gözlenmiyor)
(c) Orta seviyede bula k (asmada gözle görülür bir zarar ba lam ) (d) Bula k (asmada önemli ölçüde verim kayb var)
(e) Çok bula k (asmalar ölmü )
Survey s ras nda tespit edilen yabanc ot türleri sürvey formlar na kay t edilirken yap lan te hisin do rulanmas amac yla örnekleme noktalar ndaki her bir yabanc ot türünün resmi çekilmi ve her bir türden ayr ayr örnekler al narak laboratuvara getirilmi tir. Bu bitkiler herbaryum tekni ine uygun olarak preslenip kurutulmu ve Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Herboloji laboratuvar nda herbaryumlar yap lm r. Yabanc otlar n te hisleri, laboratuvardaki örneklerle
yaslanarak Yrd. Doç. Dr. Cumali ÖZASLAN taraf ndan yap lm ve Harran Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü Ö retim Üyeleri Prof. Dr. Hasan AKAN ve Prof. Dr. Ömer Faruk KAYA taraf ndan kesinle tirilmi tir. Yabanc otlar n te hisi Flora of Turkey (Davis 1965–1988) ve Hanf (1983) adl eserlerden yararlan larak yap lm r. Yabanc otlar n sistematikteki yerinin belirlenmesi ve tür isimlerinin yaz nda “Türkiye Bitkileri Veri Servisi”nden (TÜB VES 2015) faydalan lm r. Türkçe isimleri Ulu ve ark. (1993) ve Akal n (1952)’dan yararlan larak verilmi tir.
Esmanur PEKCAN KAÇAR
16
Çizelge 3.2. Diyarbak r il merkezi ve ilçelerinde survey yap lan ba alanlar ve say lar (TÜ K 2016)
lçe Ekili Alan
(da) Üretim (ton)
Verim (kg/da)
Survey Yap lan Tarla Say (adet) Merkez 1.212 997 823 7 Çermik 37.005 21.556 583 5 nar 14.600 7.640 523 6 Çüngü 14.000 7.553 540 4 Dicle 27.800 22.386 805 5 il 13.000 9.298 715 9 Ergani 36.200 12.974 358 20 Hani 17.000 10.882 640 6 Lice 4.050 5.226 1290 7 Silvan 10.400 7.552 726 9
3.2.2. Örnekleme Yap lan Yerler
Survey esnas nda gidilen noktalar n GPS cihaz ile koordinat bilgileri kaydedilmi ve harita üzerinde gösterilmi tir ( ekil 3.2).
ekil 3.2. Diyarbak r li ba alanlar nda survey yap lan noktalar
Örnekleme noktalar ve koordinatlar Ek 1’de verilmi tir. 3. MATERYAL VE METOT
17 4. ARA TIRMA BULGULARI
Diyarbak r il genelinde 78 ba üretim alanlar nda yap lan sürvey sonucunda; 1 parazitik (Cuscutacea), 16 monocotyledonae (Poaceae), 148 dikotiledon olmak üzere 35 familyaya ait 128 cins ve 165 yabanc ot türü saptanm r. En fazla türe sahip olan familyalar s ras yla Asteraceae 24 tür, Fabaceae 20 tür, Poaceae 16 tür, Brassicaceae 16 tür, Apiaceae 14 tür, Papaveraceae 9 tür, Lamiaceae 7 tür, Liliaceae 6 tür, Boraginaceae ve Caryophyllaceae 5’er tür ile temsil edilirken di er familyalar 1-4’er tür ile temsil edilmi lerdir. l genelinde yakla k 175.267 dekarl k alanda yap lan toplam 376 adet örneklemede ortalama yo unlu un m2’de 91 adet oldu u belirlenmi tir. Çizelge 4.1 incelendi inde, m2’de 1 veya 1’den fazla yo unlu a sahip 25 türün oldu u görülecektir.
Çizelge 4.1. Diyarbak r l genelinde 2017 y ba üretim alanlar nda m2 de 1’den fazla olup ve tarlalar n en az %8 inde görülen yabanc otlar n yo unluklar ve rastlanma s kl klar
Yabanc Otlar Yo unluk
(bitki/m2)
Rastlanma kl (%)
Avena sterilis L. 9,93 63,07
Fumaria asepale Boiss. 7,18 55,05
Galium tricornutum Dandy. 4,85 55,43
Ranunculus arvensis L. 3,82 60,44 Silene aegyptiaca (L.) L. F. 3,70 41,30 Bromus sterilis L. 3,64 33,73 Lamium purpureum L. 3,58 66,68 Hordeum spontaneum L. 3,35 28,79 Anthemis sp. 3,07 65,10 Crepis alpina L. 2,94 54,08 Thlaspi perfoliatum L. 2,91 18,09
Alopecurus myosuroides Huds. 2,81 16,21
Bongardia chrysogonum (L.) Spach. 2,80 16,32
Scandix pecten-veneris L. 2,24 35,69
Cynodon dactylon (L.) Pers. 1,71 16,11
Hypecoum procumbens L. 1,69 27,72
Lolium perenne L. 1,41 13,56
Sorghum halepense (L.) Pers. 1,33 32,16
Sinapis arvensis L. 1,24 51,04
Buglossoides arvense (L.) I.M. Johnst. 1,22 47,60
Daucus carota L. 1,21 26,81
Trifolium nigrescens L. 1,21 24,72
Vicia hybrida L. 1,05 39,92
Senecio vernalis Waldst. and Kit. 1,04 65,82
Esmanur PEKCAN KAÇAR
18
Ara rma alanlar nda m2’deki ortalama yo unlu u 3 ten fazla olan yabanc otlar n; Avena sterilis L. (9.93 adet/m2)’in oldu u tespit edilmi , bunu s ras yla Fumaria asepale Boiss. (7.18 adet/m2), Galium tricornutum (4.85 adet/m2), Ranunculus arvensis (3.82 adet/m2), Silene aegyptiaca (3.70 adet/m2), Bromus sterilis (3.64 adet/m2), Lamium purpureum (3.58 adet/m2), Hordeum spontaneum (3.35 adet/m2) ve Anthemis sp. (3.07 adet/m2) takip etmi tir.
l genelinde ba üretim alanlar nda yabanc otlar n rastlanma s kl dikkate al nd nda %50’den fazla 13'tür tespit edilmi tir. Bu türler s ras yla L. purpureum (%66,68), Papaver sp. (%66,49), S. vernalis (%65,82), Anthemis sp. (%65,10), A. sterilis (%63,07), R. arvensis (%60,44), Convolvulus arvensis (%56,76), Carduus pycnocephalus (%55,79), G. tricornutum (%55,43), Fumaria asepale (%55,05), Crepis alpina (%54,08), Thlaspi perfoliatum (%51,95) ve S. arvensis (%51,04) dir. Bunlardan Papaver sp., C. arvensis ve C. pycnocephalus’un m2’deki ortalama yo unlu u 1’den az olup rastlanma s kl %50’den fazlad r.
Saptanan tüm yabanc otlar n ba bulunduklar S flar , Familyalar , Latince ve Türkçe Tür adlar , m2’deki yo unluklar ile Diyarbak r ilindeki yayg nl klar Çizelge 4.2’de verilmi tir.
19
Çizelge 4.2. Diyarbak r l genelinde 2017 y ba üretim alanlar nda sorun olan yabanc ot türlerinin
Türkçe isimleri, yo unluklar ve rastlanma s kl klar
L GENEL Yabanc Ot Türleri ve Familyalar Türkçe/Yöresel
Ad Yo unluk (bitki/m2) Rastlanma kl (%) PARAZ K B TK LER Fam: Cuscutaceae
Cuscuta monogyna Vahl Ba küskütü b 41,70
MONOCOTYLEDONEAE Fam: Liliaceae
Allium noeanum Reuter ex Regel Ekin so an A 6,50
Bellevalia sp. 0,10 13,83
Gagea sp. A 9,19
Muscari comosum (L.) Miller Arap sümbülü A 30,25
Ornithogalum narbonense L. Akbald r 1,02 8,15
Tulipa aleppensis Boiss. ex Regel Ekin lalesi 0,23 19,77
Fam: Poaceae
Aegilops cylindrica Host Sakal otu 0,19 1,11
Alopecurus myosuroides Huds. Tilkikuyru u 2,81 16,21
Apera spica-venti (L). P.B. Rüzgar otu-delice
bu day A 10,72
Avena sterilis L. Yabani yulaf 9,93 63,07
Bromus hordeaceus L. Ba ak otu A 12,97
Bromus sterilis L. rbrom 3,64 33,73
Cornucopiae cucullatum L. Karanfil ba
çimen A 2,00
Cynodon dactylon (L.) Pers. Köpek di i ayr 1,71 16,11
Echinaria capitata (L.) Desf. Dikenba çimi 0,40 19,88
Hordeum murinum L. Duvar arpas A 5,67
Hordeum spontaneum L. Yabani arpa 3,35 28,79
Imperata cylindrica (L.) Raeuschel nd ra 0,31 1,11
Lolium perenne L. Çim 1,41 13,56
Poa bulbosa L. Kumrulu salk m A 7,95
Sorghum halepense (L.) Pers. Kanya 1,33 32,16
DICOTYLEDONEAE
Fam: Apiaceae (Umbelliferae)
Ainsworthia trachycarpa Boiss. ri yalanc havuç A 2,57
Ammi visnaga (L.) Lam. Kürdan otu 0,69 8,83
Artedia squamata L. A 2,00
Bubleurum rotundifolium L. Yuvarlak yaprakl
tav ankula 0,13 7,58
Caucalis platycarpos L. Küçük p trak 0,63 20,95
Daucus carota L. Yabani havuç 1,21 26,81
Echinophora tenuifolia L. Tarhana otu 0,40 19,88
Esmanur PEKCAN KAÇAR
20
Çizelge 4.2'nin devam . Diyarbak r l genelinde 2017 y ba üretim alanlar nda sorun olan yabanc ot
türlerinin Türkçe isimleri, yo unluklar ve rastlanma s kl klar
Lagoecia cuminoides L. A 4,53
Lisaea strigosa (Banks Et Sol.) Eig A 25,07
Malabaila secacul Banks & Sol. Tüylü maydanoz A 11,57
Scandix pecten-veneris L. Zühre tara 2,24 35,69
Scandix stelleta Banks et Sol. Zühre tara 0,59 9,32
Turgenia latifolia (L.) Hoffm. Küçük p trak A 15,38
Fam: Araceae
Eminium rauwolffii (Blume) Schott var.
kotschyi (Schott) H. Riedl 0,17 25,10
Fam: Amaryllidaceae
Ixiolirion tataricum (Pallas) Herbert A 5,43
Fam: Ar stoloch aceae
Aristolochia bottae Jaub. & Spach. Lo usa otu 0,73 29,63
Fam: Asteraceae (Compositae)
Achillea millefolium L. bbi civanperçemi A 8,52
Achillea wilhelmsii C. Koch Sar civanperçemi A 5,52
Anthemis sp. ek papatyas 3,07 65,10
Carduus pycnocephalus L. Saka dikeni 0,96 55,79
Centaurea balsamita Lam. Peygamber çiçe i 0,17 18,58
Centaurea behen L. Bay r otu A 9,50
Centaurea depressa M. Bieb. Peygamber çiçe i 0,34 7,06
Centaurea solstitialis L. Sar dikeni A 25,34
Centaurea stapfiana (HAND.-MAZZ.) A 6,94
Crepis alpina L. Pis kokulu hindiba 2,94 54,08
Crepis foetida L. Pis kokulu hindiba 0,89 33,86
Crupina crupinastrum (Moris) Vis. Mor benekli
kantaryon A 3,54
Echinops orientalis Trautv. Topuz dikeni A 7,11
Lactuca aculeata Boiss. Dikenli e ek marulu A 6,88
Lactuca saligna L. Dikenli e ek marulu A 7,38
Lactuca serriole L. Dikenli e ek marulu 0,38 22,15
Notabasis syriaca (L.) Cass. Suriye dikeni A 9,25
Onopordum acanthium L. Adi e ek dikeni A 4,50
Picnomon acarna (L.) Cass. Pamuk dikeni A 14,8
Senecio vernalis Waldst. And Kit. Kanarya otu 1,04 65,82
Serratula cerinthifolia (Sm.) Boiss. zar otu A 2,50
Sonchus sp. ek marulu 0,25 13,99
Tragopogon longirostis B sch. ex Schultz
p. Teke sakal A 20,21
Xanthium strumarium L. Domuz p tra 0,96 31,96
Fam: Berberidaceae
Bongardia chrysogonum (L.) Spach. 2,80 16,32
Leontice leontopetalum L. Aslan pençesi A 8,82
Fam: Boraginaceae
Alkanna trichophila Hub.-Mor. Hava civa otu 0,28 24,40
Anchusa azurea Miller. rdili 0,18 22,93
Anchusa italica Retz. 0,28 28,8
21
Çizelge 4.2'nin devam . Diyarbak r l genelinde 2017 y ba üretim alanlar nda sorun olan yabanc ot
türlerinin Türkçe isimleri, yo unluklar ve rastlanma s kl klar Buglossoides arvense (L.) I.M. Johnst. Ta kesen otu 1,22 47,60
Onosma albo-roseum sch. et Mey. 0,28 23,3
Fam: Brassicaceae (Cruciferae) Aethionema arabicum (L.) Andrz. ex
Dc. A 12,45
Alyssum desertorum Stapf. 0,38 16,7
Alyssum linifolium Steph. Ex W lld. 0,89 23,20
Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. Çoban çantas 0,36 14,11
Cardaria draba (L.) Desv. r teresi 0,12 7,86
Clypeola aspera (Grauer) Turr ll A 3,25
Clypeola jonthlaspi L. 0,16 5,86
Conringia perfoliata (C.A. Meyer)
Busch. 0,39 10,44
Crambe orientalis L. Akdeniz do u
lahanas A 11,39
Erysimum repandum L. A 13,27
Myagrum perfoliatum L. Gönül hardal 0,63 26,73
Neslia apiculata sch. Trakya hardal 0,12 9,00
Sinapis arvensis L. Yabani hardal 1,24 51,04
Sisymbrium officinale (L.) Scop. Süpürge otu A 1,11
Thlaspi arvense L. Akça çiçek A 11,61
Thlaspi perfoliatum L. A 18,09
Fam: Campanulaceae
Campanula strigosa Banks Et Sol. Çançiçe i A 5,83
Fam: Caryophyllaceae
Cerastium dichotomum L. Boynuz otu 0,26 7,00
Silene aegyptiaca (L.) L. F. r nak 3,70 41,30
Silene conica L. Yap kan nak l 0,20 19,52
Silene conoidea L. 0,30 24,21
Vaccaria pyramidata Medik. Arap baklas A 13,08
Fam: Cistaceae
Helianthemum ledifolium (L.) Miller Güne gülü A 3,92
Fam: Convolvulaceae
Convolvulus arvensis L. Tarla sarma 0,56 56,76
Convolvulus betonicifolius Mill. Kabatüylü tarla
sarma A 14,04
Convolvulus galaticus Roston. ex Choisy
Boz tarla
sarma 0,21 14,26
Fam: Dipsacaceae
Cephalaria syriaca (L.) Schrad Pelemir 0,92 14,73
Scabiosa caucasica Bieb. 0,34 4,75
Fam: Euphorbiaceae
Euphorbia aleppica L. Halep sütle eni 0,29 22,84
Euphorbia helioscopia L. Güne sütle eni 0,24 27,02
Euphorbia sp. Sütle en 0,69 30,98
Fam: Fabaceae
Onobrychis galegifolia Boiss. A 2,5
Trigonella mesopotamica A 5,00
Alhagi pseudoalhagi (Bieb.) Desv. Deve dikeni A 6,34
Esmanur PEKCAN KAÇAR
22
Çizelge 4.2'nin devam . Diyarbak r l genelinde 2017 y ba üretim alanlar nda sorun olan yabanc ot
türlerinin Türkçe isimleri, yo unluklar ve rastlanma s kl klar
Coronilla scorpioides (L.) Koch Akrep kuyru u A 6,74
Lathyrus aphaca L. Yabani mürdümük 0,18 9,44
Lathyrus gorgoni Parl. 0,19 7,77
Lathyrus sylvestris L. 0,32 10,72
Medicago sp. Yabani yonca 0,16 14,60
Pisum sativum L. Tarla bezelyesi A 13,97
Psoralea jaubertina Fenzl A 1,00
Trifolium nigrescens L. üçgül 1,21 24,72
Trifolium pauciflorum Da´urv. Üçgül 0,82 19,50
Trifolium campestre Schreb. 0,18 4,76
Trifolium purpureum Lois. 0,12 5,97
Trifolium resupinatum L. Yat t rf l A 3,97
Trifolium spumosum L. A 5,17
Vicia ervilia (L.) Willd. A 3,92
Vicia hybrida L. Sar çiçekli fi 1,05 39,92
Vicia narbonensis L. Koca fi 0,25 35,56
Fam: Geraniaceae
Erodium gruinum (L.) L' Herit. Turna gagas 0,42 20,67
Geranium tuberosum L. Jeranyum 0,46 29,41
Geranium molle L. Turnagagas 0,54 12,28
Fam: Guttiferae
Hypericum triquetrifolium Turra. Kantaron A 5,83
Fam: Ir daceae
Gladiolus atroviolaceus Boiss. Tarla glayölü A 4,00
Fam: Lamiaceae
Lallemantia iberica (Bieb.) Fisch. &
Mey. berya lalemant 0,31 16,06
Lamium purpureum L. Ball baba 3,58 66,68
Molucella laevis L. Dikensiz luken duda 0,12 7,33
Phlomis kurdica Rech. Fil. 0,14 11,2
Salvia multicaulis Vahl. Çok dall ada çay 0,14 11,93
Teucrium polium L. A 5,33
Ziziphora capitata L. A 2,54
Fam: Linaceae
Linum pubescens Banks et Sol. Pembe çiçekli keten 0,38 2,54 Fam: Malvaceae
Alcea sp. Hatmi A 22,39
Malva sp. Ebegümeci A 2,78
Fam: Papaveraceae
Fumaria asepale Boiss. Beyaz çiçekli ahtere 7,18 55,05
Fumaria cilicica Hausskn. A 16,37
Fumaria parviflora Lam. A 21,80
Glaucium grandiflorum Boiss. Et Huet. A 11,80
Hypecoum procumbens L. 1,69 27,72
Papaver macrostomum Boiss & Huet.
ex Boiss Gelincik A 13,20
23
Çizelge 4.2'nin devam . Diyarbak r l genelinde 2017 y ba üretim alanlar nda sorun olan yabanc ot
türlerinin Türkçe isimleri, yo unluklar ve rastlanma s kl klar
Papaver sp. Gelincik 0,80 66,49
Roemeria hybrida (L.) Dc. A 12,44
Roemeria sp. A 1,0
Fam: Plantaginaceae
Plantago lanceolata L. Daryaprakl
sinirotu A 0,5
Fam: Polygonaceae
Polygonum aviculare L. Mad mak 0,26 4,11
Polygonum convolvulus L. A 3,43
Fam: Primulaceae
Anagallis arvensis L. Tarla farekula A 12,70
Fam: Ranunculaceae
Adonis aleppica Boiss. Halep ara otu A 2,00
Adonis aestivalis L. Kan damlas A 21,00
Ceratocephalus falcatus (L.) Pers. Orak yaprakl
dü ünçiçe i A 12,63
Ranunculus arvensis L. Dü ün çiçe i 3,82 60,44
Fam: Rosaceae
Sanguisorba minör Scop. Küçük çay r
dü mesi A 6,00
Fam: Rubiaceae
Asperula orientalis Boiss et Hohen Do u yap kan otu A 2,78
Callipeltis cucullaria (L.) Steven A 5,83
Cruciata taurica (Pallas Ex Willd.)
Ehrend. A 11,11
Galium tricornutum Dandy. Boynuzlu yo urt
otu 4,85 55,43
Fam: Scrophulariaceae
Veronica bozakmanii M. A. Fischer A 3,97
Veronica hederifolia L. Adi yav an otu A 1,00
Verbascum sp. rkuyru u A 3,00
Fam: Solanaceae
Hyacyamus niger L. Ban otu A 11,00
Fam: Valerianaceae
Valerianella vesicaria (L.) Moench. Kabarc kl kuzu
gevre i 0,35 14,49
Fam: Violaceae
Viola occulta LEHM. A 12,22
Esmanur PEKCAN KAÇAR
24 4.1. Çermik lçesi
Çermik ilçesinde 2017 y ba üretim alanlar nda yap lan sürvey çal malar sonucunda 24 familyaya ait 66 Cinse giren 83 farkl yabanc ot türü tespit edilmi tir. Tespit edilen yabanc otlar n 1’i parazitik, 13’ü monokotiledon, 69’u ise dikotiledondur. Çermik ilçesinde yabanc ot yo unluklar dikkate al nd nda m2’ de bir veya birden fazla yo unlu a sahip 25 tür tespit edilmi tir. En yo un ilk 3 tür s ras yla Fumaria asepale Boiss. (44,78 adet/m²), Silene aegyptiaca (L.) L. F. (22,78 adet/m²), Ranunculus arvensis L. (19,61 adet/m²) olarak tespit edilmi tir. Çermik ilçesinde ba üretim alanlar nda yabanc otlar n rastlanma s kl dikkate al nd nda %50’den fazla 22 tür tespit edilmi tir. En fazla rastlanan türler Avena sterilis L., Carduus pycnocephalus L., Crepis alpina L., Lactuca serriole L., Buglossoides arvense (L.) I.M. Johnst., Thlaspi perfoliatum L., Silene aegyptiaca (L.) L. F., Convolvulus arvensis L., Vicia hybrida L., Lamium purpureum L., Fumaria asepale Boiss., Hypecoum procumbens L., Papaver sp., Ranunculus arvensis L. (%80) olarak tespit edilmi tir (Çizelge 4.3).
25
Çizelge 4.3. Diyarbak r li Çermik lçesi 2017 y ba üretim alanlar nda saptanan yabanc ot türleri,
yo unluklar (bitki/m2) ve rastlanma s kl klar (%)
ÇERM K
YABANCI OT TÜRLER Yo unluk
(bitki/m2) Rastlanma s kl (%) PARAZ K B TK LER Fam: Cuscutaceae Cuscuta monogyna b 40 MONOCOTYLEDONEAE Fam: Liliaceae Bellevalia sp. 0,28 40 Muscari comosum ÇD 40 Ornithogalum narbonense ÇD 20 Tulipa aleppensis ÇD 40 Fam: Poaceae Alopecurus myosuroides 1,06 40 Avena sterilis 6,50 80 Bromus sterilis 16,44 60 Cornucopiae cucullatum ÇD 20 Cynodon dactylon 2,67 20 Hordeum murinum ÇD 40 Hordeum spontaneum 6,11 40 Poa bulbosa ÇD 20 Sorghum halepense 0,33 40 DICOTYLEDONEAE
Fam: Apiaceae (Umbelliferae)
Ammi visnaga ÇD 15 Lisaea strigosa ÇD 40 Scandix pecten-veneris 2,83 40 Scandix stelleta ÇD 20 Fam: Aristolochiaceae Aristolochia bottae ÇD 60
Fam: Asteraceae (Compositae)
Anthemis sp. 1,94 60 Carduus pycnocephalus 2,67 80 Centaurea balsamita 0,44 40 Centaurea behen ÇD 20 Centaurea solstitialis A 60 Crepis alpina 1,67 80 Crepis foetida 0,21 40 Lactuca saligna ÇD 40 Lactuca serriole 1,44 80 Onopordum acanthium ÇD 40 Senecio vernalis 0,28 40 Serratula cerinthifolia ÇD 20 Tragopogon longirostis ÇD 60
Esmanur PEKCAN KAÇAR
26
Çizelge 4.3'ün devam . Diyarbak r li Çermik lçesi 2017 y ba üretim alanlar nda saptanan yabanc ot
türleri, yo unluklar (bitki/m2) ve rastlanma s kl klar (%)
Xanthium strumarium 1,15 40 Fam: Berberidaceae Bongardia chrysogonum ÇD 20 Leontice leontopetalum ÇD 20 Fam: Boraginaceae Alkanna trichophila 0,44 40 Anchusa azurea 0,11 40 Anchusa italica 1,30 40 Buglossoides arvense 0,72 80
Fam: Brassicaceae (Cruciferae)
Capsella bursa-pastoris ÇD 40 Cardaria draba ÇD 40 Conringia perfoliata 0,83 20 Myagrum perfoliatum 1,06 40 Neslia apiculata 0,72 40 Sinapis arvensis 0,94 60 Thlaspi perfoliatum 4,17 80 Fam: Caryophyllaceae Cerastium dichotomum 0,89 40 Silene aegyptiaca 22,78 80 Silene conica ÇD 40 Silene conoidea 0,95 40 Vaccaria pyramidata ÇD 20 Fam: Convolvulaceae Convolvulus arvensis 0,78 80 Convolvulus betonicifolius 0,17 40 Convolvulus galaticus 0,11 40 Fam: Euphorbiaceae Euphorbia aleppica 0,28 20 Euphorbia helioscopia 0,17 40 Fam: Fabaceae Lathyrus aphaca ÇD 20 Lathyrus sylvestris 0,28 40 Medicago sp. ÇD 40 Pisum sativum 0,17 40 Trifolium nigrescens 1,50 60 Trifolium purpureum ÇD 20 Vicia hybrida 2,33 80 Vicia narbonensis ÇD 60 Fam: Geraniaceae Erodium gruinum 1,61 60 Geranium tuberosum 0,89 40 Fam: Iridaceae Gladiolus atroviolaceus 0,78 40 Fam: Lamiaceae Lallemantia iberica 1,83 40 Lamium purpureum 2,61 80 Fam: Papaveraceae
27
Çizelge 4.3'ün devam . Diyarbak r li Çermik lçesi 2017 y ba üretim alanlar nda saptanan yabanc ot
türleri, yo unluklar (bitki/m2) ve rastlanma s kl klar (%)
4.2. Ç nar lçesi
nar ilçesinde 2017 y ba üretim alanlar nda yap lan sürvey çal malar sonucunda 20 familyaya ait 49 Cinse giren 51 farkl yabanc ot türü tespit edilmi tir. Tespit edilen yabanc otlar n 6’s monokotiledon, 45’i dikotiledondur. Ç nar ilçesinde yabanc ot yo unluklar dikkate al nd nda m2’ de bir veya birden fazla yo unlu a sahip 16 tür tespit edilmi tir. En yo un ilk 3 tür s ras yla Hordeum spontaneum L. (8,26 adet/m) Bromus sterilis L. (6,91 adet/m²) ve Anthemis sp. (4,61 adet/m²) olarak tespit edilmi tir. Ç nar ilçesinde ba üretim alanlar nda yabanc otlar n rastlanma s kl dikkate al nd nda %50’den fazla 16 tür tespit edilmi tir. En fazla rastlanan türler
ras yla Papaver sp. (%100), Avena sterilis L., Sinapis arvensis L., Convolvulus arvensis L., Silene aegyptiaca (L.) L. F. (%83,33) olarak tespit edilmi tir (Çizelge 4.4).
Fumaria asepale 44,78 80 Fumaria cilicica 0,28 40 Hypecoum procumbens 10,78 80 Papaver macrostomum ÇD 20 Papaver sp. 3,89 80 Roemeria hybrida ÇD 40 Fam: Polygonaceae Polygonum aviculare 0,78 20 Fam: Primulaceae Anagallis arvensis ÇD 20 Fam: Ranunculaceae Adonis aleppica A 20 Ranunculus arvensis 19,61 80 Fam: Rosaceae Sanguisorba minör ÇD 40 Fam: Rubiaceae Galium tricornutum 11,94 60 Fam: Solanaceae Hyacyamus niger 0,17 60 Fam: Violaceae Viola sp. ÇD 20
Esmanur PEKCAN KAÇAR
28
Çizelge 4.4. Diyarbak r ili ç nar ilçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk bak ndan en önemli yabanc ot türleri (bitki/m2).
ÇINAR
YABANCI OT TÜRLER Yo unluk
(bitki/m2) Rastlanma kl (%) MONOCOTYLEDONEAE Fam: LILIACEAE Muscari comosum ÇD 33,33 Fam: POACEAE Avena sterilis 2,96 83,33 Bromus sterilis 6,91 66,67 Echinaria capitata 0,91 33,33 Hordeum spontaneum 8,26 33,33 Sorghum halepense ÇD 16,67 DICOTYLEDONEAE
Fam: APIACEAE (Umbelliferae)
Daucus carota 0,35 16,67
Echinophora tenuifolia 1,00 16,67
Scandix pecten-veneris 0,39 50,00
Fam: ARISTOLOCHIACEAE
Aristolochia bottae 1,13 16,67
Fam: Asteraceae (Compositae)
Anthemis sp. 4,61 66,67 Carduus pycnocephalus 1,61 50,00 Centaurea depressa ÇD 33,33 Crepis alpina 0,43 50,00 Crepis foetida 2,15 33,33 Senecio vernalis 0,83 66,67 Xanthium strumarium 2,71 33,33 Fam: BORAGINACEAE Anchusa azurea A 33,33 Buglossoides arvense 0,48 66,67 Onosma albo-roseum 1,4 33,33
Fam: BRASSICACEAE (Cruciferae)
Alyssum desertorum 0,25 33,33 Alyssum linifolium 1,45 33,33 Conringia perfoliata 1,52 33,33 Crambe orientalis A 16,67 Myagrum perfoliatum 3,65 50,00 Sinapis arvensis 4,30 83,33 Fam: CARYOPHYLLACEAE Silene aegyptiaca 0,87 83,33 Silene conica A 16,67 Fam: CONVOLVULACEAE
29
Çizelge 4.4'ün devam . Diyarbak r ili ç nar ilçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk
bak ndan en önemli yabanc ot türleri (bitki/m2).
4.3. Çüngü lçesi
Çüngü ilçesinde 2017 y ba üretim alanlar nda yap lan sürvey çal malar sonucunda 21 familyaya ait 56 Cinse giren 68 farkl yabanc ot türü tespit edilmi tir. Tespit edilen yabanc otlar n 1’i parazitik, 8’i monokotiledon, 59’ u dikotiledondur. Çüngü ilçesinde yabanc ot yo unluklar dikkate al nd nda m2’ de bir veya birden fazla yo unlu a sahip 20 tür tespit edilmi tir. En yo un 3 tür tür s ras yla Bongardia chrysogonum (L.) SPACH. (20,42 adet/m²), Avena sterilis L. (15,67 adet/m²), Thlaspi
Convolvulus arvensis 0,43 83,33 Fam: DIPSACACEAE Cephalaria syriaca ÇD 16,67 Fam: EUPHORBIACEAE Euphorbia sp. ÇD 16,67 Fam: FABACEAE Lathyrus sylvestris 0,9 16,67 Medicago sp. 0,45 16,67 Trifolium pauciflorum 1,52 33,33 Trifolium spumosum ÇD 16,67 Vicia hybrida A 16,67 Fam: GERANIACEAE Erodium gruinum A 16,67 Geranium tuberosum ÇD 16,67 Fam: LAMIACEAE Lamium purpureum 2,13 66,67 Teucrium polium ÇD 33,33 Fam: MALVACEAE Malva sp. ÇD 16,67 Fam: PAPAVERACEAE Fumaria asepale 0,26 33,33 Hypecoum procumbens A 50,00 Papaver macrostomum ÇD 33,33 Papaver sp. 0,17 100,00 Roemeria hybrida ÇD 33,33 Fam: RANUNCULACEAE Adonis aestivalis A 50,00 Ranunculus arvensis 0,35 66,67 Fam: RUBIACEAE Galium tricornutum 0,17 33,33 Fam: VALERIANACEAE Valerianella vesicaria A 16,67 Fam: V OLACEAE Viola occulta 0,57 33,33
Esmanur PEKCAN KAÇAR
30
perfoliatum L. (12,83 adet/m²) olarak tespit edilmi tir. Çüngü ilçesinde ba üretim alanlar nda yabanc otlar n rastlanma s kl dikkate al nd nda %50’den fazla 32 tür tespit edilmi tir. En fazla rastlanan türler Avena sterilis L., Lamium purpureum L., Crepis alpina L. ve Senecio vernalis Waldst. And Kit. (%100) olarak tespit edilmi tir (Çizelge 4.5).
Çizelge 4.5. Diyarbak r li Çüngü lçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk bak ndan en önemli yabanc ot türleri (bitki/m2)
ÇÜNGÜ YABANCI OT TÜRLER Yo unluk
(bitki/m2) Rastlanma s kl (%) PARAZ K B TK LER Fam: Cuscutaceae Cuscuta monogyna b 55 MONOCOTYLEDONEAE Fam: LILIACEAE Allium noeanum 0,17 25 Bellevalia sp. ÇD 25 Ornithogalum narbonense 10,17 25 Tulipa aleppensis 0,3 25 Fam: POACEAE Avena sterilis 15,67 100 Bromus sterilis 11,17 75 Cynodon dactylon 5,83 75 Ranunculus arvensis 2,83 75 DICOTYLEDONEAE
Fam: APIACEAE (Umbelliferae)
Ammi visnaga 0,25 50 Malabaila secacul ÇD 25 Scandix pecten-veneris 1,42 50 Turgenia latifolia ÇD 25 Fam: ARISTOLOCHIACEAE Aristolochia bottae ÇD 25
Fam: ASTERACEAE (Compositae)
Anthemis sp. 1,42 25 Carduus pycnocephalus 1,00 50 Centaurea balsamita ÇD 50 Centaurea behen ÇD 50 Crepis alpina 6,67 100 Crepis foetida 0,90 25 Echinops orientalis ÇD 25 Lactuca aculeata ÇD 25 Lactuca serriole 0,75 50
31
Çizelge 4.5'in devam . Diyarbak r li Çüngü lçesinde ba üretim alanlar nda saptanan yo unluk bak ndan en önemli yabanc ot türleri (bitki/m2)
Senecio vernalis 5,25 100 Tragopogon longirostis ÇD 25 Xanthium strumarium ÇD 25 Fam: BERBERIDACEAE Bongardia chrysogonum 20,42 25 Fam: BORAGINACEAE Alkanna trichophila 1,42 50 Anchusa azurea - 25 Buglossoides arvense 0,50 50 Onosma albo-roseum 0,8 25
Fam: BRASSICACEAE (Cruciferae)
Aethionema arabicum ÇD 25 Crambe orientalis ÇD 25 Neslia apiculata 0,50 50 Thlaspi arvense ÇD 25 Thlaspi perfoliatum 12,83 75 Fam: CARYOPHYLLACEAE Cerastium dichotomum 1,58 25 Silene conica - 25 Silene conoidea 0,90 25 Vaccaria hispanica ÇD 25 Fam: CONVOLVULACEAE Convolvulus arvensis 0,67 50 Convolvulus galaticus ÇD 25 Fam: EUPHORBIACEAE Euphorbia aleppica ÇD 50 Euphorbia helioscopia ÇD 50 Euphorbia sp. ÇD 50 Fam: FABACEAE Onobrychis galegifolia ÇD 25 Lathyrus aphaca 0,9 25 Lathyrus sylvestris 0,17 25 Pisum sativum 0,17 50 Vicia ervilia ÇD 25 Vicia hybrida 2,33 25 Vicia narbonensis 0,42 75 Fam: GERANIACEAE Erodium gruinum 1,17 75 Geranium tuberosum 0,58 75 Fam: LAMIACEAE Lamium purpureum 12,08 100 Phlomis kurdica 0,90 25 Salvia multicaulis ÇD 50 Fam: MALVACEAE Alcea sp. 0,08 75 Fam: PAPAVERACEAE Fumaria asepale 8,33 75
