FARKLI MISIR ÇEŞİTLERİNİN (Zea Mays L.) ÇİNKO KULLANIM ETKİNLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ Ümmiye ÇELİK SAYGIN
Y.Lisans Tezi
Toprak ve Bitki Besleme Bölümü Anabilim Dalı Prof. Dr. M. Rüştü KARAMAN
2013
T.C.
GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TOPRK ve BİTKİ BESLEME BÖLÜMÜ ANABİLİM DALI
Y.LİSANS TEZİ
FARKLI MISIR ÇEŞİTLERİNİN (Zea Mays L.)
ÇİNKO KULLANIM ETKİNLİKLERİNİN
BELİRLENMESİ
Ümmiye ÇELİK SAYGIN
TOKAT 2013
TEZ BEYANI
Tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, tezin içerdiği yenilik ve sonuçların başka bir yerden alınmadığını, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim.
Ümmiye ÇELİK SAYGIN
i
ÖZET Yüksek Lisans Tezi
FARKLI MISIR (ZEA MAYS) GENOTİPLERİNİN ÇİNKO ALIM ETKİLERİNİN BELİRLENMESİ
Ümmiye ÇELİK SAYGIN
Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Toprak ve Bitki Besleme Bölümü Anabilim Dalı
Danışman: Prof.Dr. Mehmet Rüştü KARAMAN
Toprakta çinko (Zn) noksanlığı tarımsal üretimde verim kayıplarına neden olmaktadır. Bunun yanında insanların beslenmesinde de göz ardı edilmemesi gereken önemli bir mikro elementtir. Toprakların bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle var olan çinkonun yarayışlılığı azalmakta ve ilave olarak Zn takviyesini gerektirmektedir. Bu amaç doğrultusunda; Kuzey yıldızı, Samada 07, RX9292 Tombul, RX9292 Sivri, Arife, KWS calpiso, Nkarma, KWS kermes, Pionner,, KWS klirs olmak üzere 10 farklı mısır çeşidi kullanılarak saksı denemesi yürütülmüştür. Tesadüf parselleri deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülen denemede, çinko noksanlığı gösteren topraklar kullanılmıştır.
Denemede 4 farklı çinko dozu (0, 5, 10, 15 ppm) ZnSO4.7H2O formunda verilmiştir. Hasadı
takiben bitki kuru madde ağırlıkları ve N, P, K, Zn içerikleri belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, mısır çeşitleri arasında çinko kullanım etkinlikleri ve artan çinko dozlarına dayanıklılık açısından önemli farklılıklar belirlenmiştir. En yüksek ortalama kuru madde miktarları 10 ppm dozunda çinko uygulamasından elde edilmiştir. Denemede kullanılan mısır çeşitlerinin artan çinko dozlarına karşı dayanıklılıkları KWS kermes, Arife, KWS calirso, KWS klirs, Kuzey yıldızı, RX9292 Sivri, Samada07, RX9292 Tombul, Nkarma, Pionner sıralamasını takip etmiştir.
2013, 31 sayfa
ii
ABSTRACT Postgraduate Thesis
DETERMINING THE ZINC UPTAKE EFFECTS OF DIFFERENT CORN (ZEA MAYS) GENOTYPES
Ümmiye ÇELİK SAYGIN
Gaziosmanpaşa University Institute of Science
Department of Soil Science and Plant Nutrition Thesis Advisor: Prof. Dr. Mehmet Rüştü KARAMAN
Deficiency of zinc (Zn) in soil causes loss of yield in agricultural production. Moreover, it is an important micro element that should not be ignored for nutrition of human. Due to some physical and chemical characteristics of soils, efficacy of the zinc existing in soil decreases and requires additional Zn supplement. In accordance with this purpose, the pot experiment was carried out using 10 different types of corn including Kuzey yıldızı, Samada 07, RX9292 Tombul, RX9292 Sivri, Arife, KWS calpiso, Nkarma, KWS kermes, Pionner, KWS klirs. The soils that have zinc deficiency were used in the experiment carried out with three replicants in randomized complete blocks design. Four different zinc doses (0, 5, 10, 15 ppm) were
administered in ZnSO4.7H2O form in the experiment. After the harvest, plant dry weight and
N, P, K and Zn contents were determined. According to the research results, significant differences in terms of resistance to increasing zinc doses and zinc use efficacy between the types of corns were determined. The highest average dry weight amounts were obtained from zinc administration at 10 ppm dose. Resistance of types of corns used in the experiment against zinc doses followed the rating of KWS kermes, Arife, KWS calirso, KWS klirs, Kuzey yıldızı, RX9292 Sivri, Samada07, RX9292 Tombul, Nkarma, Pionner.
2013, 31 pages
iii
ÖNSÖZ
Ürünlerimizde yüksek kalite ve verim elde etmek istiyorsak yapacağımız en güzel şey doğru ilaçlama ve dengeli gübrelemedir. Yıllardır ülkemizde N, P, K gibi makro elementlerle gübreleme yapılmaktadır. Fakat son yıllarda makro elementlerin yanında mikro elementlerle de yapılan gübreleme çalışmaları sonucunda, mikro elementlerin makro elementler kadar önemli olduğunu göstermektedir. Bu çalışmamızda mikro elementlerin, özellikle çinkonun önemini göstermek istedik.
Çalışmalarımı yönlendiren, araştırmalarımın her aşamasında bilgi, öneri ve yardımlarını esirgemeyerek katkıda bulunan, yakın ilgisi ve değerli fikirleri ile bana yön veren danışman hocam Sayın Prof. Dr. Mehmet Rüştü KARAMAN ve Yrd. Doç. Dr. Sezer ŞAHİN’e teşekkür ederim.
Yaşamımın her alanında maddi manevi desteklerini esirgemeyen; Yüksek lisans çalışmamda da destek olan başta annem ve babama; sabır gösterip destekleyen eşim Aykut SAYGIN’a ve İbrahim YÜCELSOY’a sonsuz teşekkürlerimi ifade etmek isterim.
Ümmiye ÇELİK SAYGIN
iv İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET……… İ ABSTRACT……… ii ÖNSÖZ……… iii İÇİNDEKİLER……… iv SİMGE ve KISALTMALAR DİZİNİ………. v ŞEKİLLER DİZİNİ………. vi ÇİZELGELER DİZİNİ………. vii 1. GİRİŞ ……….. 1 2. LİTERATÜR ÖZETLERİ……… 5
2.1. Türkiye Topraklarının Çinko Durumları……… 8
2.2. Bitkilerde Çinkonun Metabolik İşlevleri………... 9
2.3. Çinko Kaynağı Olarak Çinkolu Gübreler………. 9
3. MATERYAL ve YÖNTEM………... 12
3.1. Materyal……… 12
3.2. Metot……… 13
3.2.1. Deneme Deseni ve Deneme Planı……….. 13
3.2.2. Deneme Toprağında Yapılan Analizler……….. 13
3.2.2.1. Toprak Analizleri………. 13
3.2.3.2. Bitki Örneklerinde Yapılan Analizler………. 15
3.2.3. Araştırmadan Elde Edilen Verilerin İstatiksel Değerlendirilmesi……….. 16
4. BULGULAR ve TARTIŞMA……… 17
4.1. Mısır Bitkisinde Kuru Madde Miktarları………. 18
4.2. Çinko uygulamasının mısır genotiplerinin azot kapsamları üzerine etkisi …….. 18
iv
4.4. Çinko uygulamasının mısır genotiplerinin potasyum kapsamı üzerine etkisi…... 22
4.5. Çinko uygulamasının mısır genotiplerinin çinko kapsamı üzerine etkisi………. 23
5. TARTIŞMA ve SONUÇ………. 26
KAYNAKLAR………. 28
v SİMGE ve KISALTMALAR DİZİNİ Simgeler ve Kısaltmalar N: Azot P: Fosfor K: Potasyum B: Bor Zn: Çinko Fe: Demir Mn: Mangan Cu: Bakır Mg: Magnezyum p<0.01: % 1 önem seviyesi p<0.05: % 5 önem seviyesi ppm: milyonda bir
vi
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil Sayfa
Şekil 1. Bitki dokusunda çinko eksikliğinin görüldüğü alanlar 5
Şekil 4.1. Mısır bitkisinin kuru madde miktarı üzerine genotiplerin etkisi 18
Şekil 4. 2. Mısır bitkisinin azot kapsamı üzerine genotiplerin etkisi 20
Şekil 4.3. Mısır bitkisinin fosfor kapsamı üzerine genotiplerin etkisi 21
Şekil 4.4. Çinko uygulamasının mısır genotiplerinin potasyum kapsamı üzerine etkisi ………..
23
vii
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge Sayfa
Çizelge 1.1. Dünya Mısır Verimi ……… 3
Çizelge 1.2. Dünya Mısır Verimi………... 3
Çizelge 2.1. Çinko içeren kimyasal gübreler, kimyasal formülleri ve yaklaşık çinko ……….
10 Çizelge 2.2. Değişik kültür bitkileri üzerinde yapılmış araştırmalarda
uygulanan Zn miktarı………..
11 Çizelge 3.1. Denemede kullanılan toprak materyalinin bazı fiziksel ve
kimyasal özellikleri………..
12 Çizelge 4.1. Mısır genotiplerinin kuru madde verimlerine ait varyans analiz
sonuçları………..
17 Çizelge 4.2. Mısır genotiplerinin azot kapsamlarına (%) ait varyans analiz
sonuçları ve Duncan gruplandırması………
19 Çizelge 4.3. Mısır çeşitlerinin fosfor kapsamlarına (%) ait varyans analiz
sonuçları ve Duncan gruplandırması………..
21 Çizelge 4.4. Mısır genotiplerinin potasyum kapsamlarına (%) ait varyans
analiz sonuçları ve Duncan gruplandırması……….. …...
22
Çizelge 4.5. Mısır genotiplerinin çinko kapsamlarına (ppm) ait varyans analiz sonuçları ve Duncan gruplandırması………..
1
1. GİRİŞ
Dünyada nüfusun hızla artmasından dolayı tarım ve tarımla uğraşmak çok önemli bir hal almıştır. Ülkelerin gelişmişliği arttıkça toprakları daha verimli kullanmak ve birim alandan alınacak verim değerini arttırmanın yollarını bulmaya çalışmaktır. 1980’li yılların ardından tüm dünya ülkeleri birim alandan daha fazla verim ve ürün almayı hedeflemektedir. Birim alandan verimi arttırmak hedef olunca bilinçsizce gübreleme ve zirai ilaç kullanımı da artmaktadır. Bu bilinçsiz kullanım insanlığın en önemli yaşamsal kaynağı olan yer altı sularını da etkilemektedir. Şu an ki yaşadığımız dünyada, tarımda ilerleme sağlamak, gelişmiş ülkelerin tarımsal ürün elde edebilmesi için; doğal çevreye, hayvanlara ve en önemlisi insanlara zarar vermeden en iyi şekilde alınabilecek verimdir. İyi ve yüksek kaliteli ürün yetiştirebilmek için kullanılan bitki gelişim düzenleyicileri, zirai ilaçlar v.b ürünler bitkilerde kalıntıya yol açmaktadır. Buna bağlı olarak yurt dışına göndermek için yola çıkan ürünlerimiz gümrüklerden ve limanlardan geri dönmektedir. Ürünlerimizde yüksek kalite ve verim elde etmek istiyorsak yapacağımız en güzel şey doğru ilaçlama ve dengeli gübrelemedir. Yıllardır ülkemizde N, P, K gibi makro elementlerle gübreleme yapılmaktadır. Fakat son yıllarda makro elementlerin yanında mikro elementlerle de yapılan gübreleme çalışmaları sonucunda, mikro elementlerin makro elementler kadar önemli olduğunu göstermektedir.
Tahıllar insan ve hayvan beslenmesinde besin ihtiyacının büyük bir bölümünü karşılamaktadır. İnsan nüfusunun giderek artması buna bağlı olarak dünya nüfusunun büyük bir çoğunluğunun gıda maddesi yönünden bitkisel kaynaklı ve özellikle tahıllarla (buğday, çeltik, mısır) beslenmesi büyük önem taşımaktadır. Çünkü insanlar kullandıkları enerjinin % 50 ve daha fazlasını tahıllardan karşılamaktadır (Kırtok, 1998). Mısır, enerji ve protein ihtiyacını karşılayan tahıllar içerisinde ayrı bir öneme sahiptir. Mısırın sıcak iklim bitkisi olması, yetiştiriciliği yapılan her yerde adaptasyon sağlaması, çeşitliliğinin fazla olması ve her yerde yetiştiriciliği yapılabilen bir bitki olması çok önemliliğini arttırır (Sezer ve Yanbeyi,1997).
Hayvansal yemlerin yetersizliği ve buna bağlı olarak hayvansal üretim yapılması sırasında sıkıntıların oluşması ülkemizde yıllardan beri şikayet edilen bir durumdur.
2
Çayır ve meralar en önemli otlatma yerlerimiz olmasına rağmen zamansız ve fazla otlatmalarla hor kullanılmaktadır. Çayır ve meralarımızın aşırı otlatmadan kaynaklanan yorgunluğunu gidermek için kaba yem üretiminin arttırılması gerekmektedir.
Ülkemizde ve dünyada kaliteli kaba yem üretilmek istendiğinde birçok bitki yetiştirilebilir. Mısır bu bitkiler içerisinde en ideal olanıdır. Mısır bitkisinin genel üretim amacı dane olarak yetiştirilmek olsa da hayvancılığın gelişmesi ile birlikte süt sığırcılığının yapıldığı yerlerde önemli bir yem bitkisi olmuştur. Mısır bitkisi birçok özelliği yönünden önemlidir. Bunlar; Yüksek verim, uygun silaj yapımı, besin değerleri açısından çeşitliliği ve şeker oranın yüksek olmasından dolayı tadının güzel olması (İptaş ve Acar, 2003). Mısır sulana bilme imkanı olan yerlerde birinci veya ikinci üretim için münavebe sisteminde yer alabileceği gibi, ideal kaba yem üretimi ve ihtiyaçların giderilmesi için faydalı bir bitki olarak önem kazanır (İptaş ve ark, 1996).
Dünyada ve Türkiye’de sanayi bitkileri içinde önemli bir yere sahip olan mısır birçok sanayi ürününde ham madde olarak kullanılır. Örneğin; yem, silaj, bitkisel yağ, nişasta, endüstriyel alkol (etanol), tatlandırıcılar, tıbbi ilaçlar, tekstil, kimya, boya, kozmetik ve gıda sanayisi gibi alanlarda önemlidir (Anonim, 2009).
Endüstri bitkisi olarak kullanılan ve büyük önem arz eden mısır bitkisi zengin öğeleri içinde barındırdığından hayvanların beslenmesinde önemli bir rol oynar. Tane mısır üretiminin yanında son yıllarda silajlık mısır üretimi artmaktadır. Dünya’da mısır veriminde ABD, Fransa, İtalya ve Kanada ilk sıralarda yer almaktadır (Çizelge1.1). Türkiye’de verim bu ülkelerin neredeyse yarısı kadardır (Çizelge 1.2). Hastalık ve zararlılarla iyi mücadele yapılmaması, sulama sularının yetersiz olması, gübrelemenin yetersiz olması gibi etkenler verimin düşmesine neden olabilir.
3
Çizelge 1.1. Dünya Mısır Verimi (ton/ha) (Anonim, 2007)
ÜLKELER 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07 AB 8,94 9,17 6,61 8,36 8,01 - Fransa 8,57 8,98 7,53 8,99 8,06 8,48 İtalya 9,52 9,49 6,96 9,16 9,33 8,45 Meksika 2,62 2,74 2,83 2,87 2,94 3,01 Arjantin 6 6,33 6,52 7,37 6,48 7,04 ABD 8,67 8,16 8,93 10,06 9,29 9,49 Kanada 6,62 7,01 7,80 8,25 8,63 8,45
Çizelge 1.2. Dünya Mısır Verimi (ton/ha) (Anonim, 2007)
ÜLKELER 2001/02 2002/03 2003/04 2004/05 2005/06 2006/07
Mısır 8 8,57 8,57 8,25 8,25 8,21
Türkiye 4 4,20 5,00 4,62 4,63 4,57
Dünya 4,35 4,39 4,43 4,92 4,77 4,73
Mısır bitkisinin vegetatif aksamının fazla olması topraktan kullandığı su ve besin elementleri miktarlarını artırmaktadır. Kazık köklü bir yapıya sahip olmadığı için toprağın alt katmanlarından değil yüzey alandan daha çok yararlanır. Verimin yüksek ve kalitenin iyi olması için gübrelemenin çok iyi yapılması gerekir. Tüm bitkilerde olduğu gibi mısır bitkisi de gübrelenirken doğru zamanda, doğru miktarda ve doğru besin elementi ile ideal bir gübreleme işlemi gerekmektedir (Azgün, 1987). Hububat bitkileri içerisinde mısır tanesinin iri ve vegatatif aksamının fazla olması sebebiyle diğer hububatlara göre özellikle N, P ve K gibi besin elementini topraktan daha fazla kaldıracaktır.
Mısır üretiminde daha fazla ürün alabilmemiz için diğer bitkilerde olduğu gibi çeşit özelliğine de bağlı olarak makro elementlerinin yanında mikro besin elementlerini de topraktan yeterince alması gerekir. Toprakta bitki besin maddelerinin yeterince bulunması sayesinde mahsulün bol ve kaliteli olması sağlanır. Bir besin maddesinin azlığı veya fazlalığı diğer besin maddelerinin alınımını ve kullanımını etkilemesi sebebi
4
ile bitkiden beklenen verim ve kalite etkilenmektedir. Makro besin maddeleri genelde gübreleme programı ile mısır bitkisine verilmesine karşın mikro besin elementlerinin topraktaki mevcudiyetine genelde dikkat edilmez. Bu sebeple bitki yeterli verimi sağlayamaz. Çinko mikro besin elementleri içerisinde çoğu kez göz ardı edilen bir elementtir. Çinkonun topraktaki eksiklik veya fazlalık durumu ürünün verim ve kalitesini olumsuz olarak etkilediği görülmüştür. Orta Anadolu topraklarının önemli bir kısmında çinko noksanlığına rastlanmıştır (Çakmak ve ark, 1996)
Mikro besin elementleri durumlarının incelendiği diğer bir araştırma sonucunda Konya, Afyon, Karaman, Aksaray, Niğde, Nevşehir ve Kayseri illerini kapsayan Orta Güney Anadolu bölgesi tarım topraklarından alınan 898 adet toprak örneğinin % 90’ında demir, % 62’sinde çinko, % 27’sinde bor, % 5’inde mangan, % 2’sinde bakır noksanlığı ve % 18’inde bor fazlalığı belirlenmiştir (Gezgin ve ark., 2001).
Ülkemizde 18 milyon hektar toplam ekim alanı içerisinde yaklaşık olarak 575 bin hektar alanda mısır tarımı yapılmaktadır. Toplam tane mısır üretimi 2.200.000 ton ve ortalama tane verimi 382 kg/da civarındadır (FAO, 2003).
5
2. LİTERATÜR ÖZETLERİ
İnsan, hayvan ve bitkiler için mikro besin elementleri içerisinde çinko en çok gereksinim duyulan ve kullanılması gerekli en önemli elementtir. Çinko noksanlığı dünyada ve Türkiye'de çok sık rastlanan bir mikro element sorunudur (Alloway, 2004). Dünyada tüm tarım alanlarının % 30'unda Türkiye’de ise 14 milyon hektar alanda çinko noksanlığı görülmektedir (Sillanpaa, 1982).
Yapılan bazı araştırmalar sonucunda Türkiye topraklarının % 49,8’inde çinko noksanlığı olduğu görülmüştür (Eyüboğlu ve ark., 1998). Toprakların ortalama çinko içeriği 25-100 ppm civarındadır (Goldshmit, 1954) ve çok sayıda farklı minerallerin yapısında bulunur. Çinkonun iyon çapı demir ve magnezyuma benzer. Bu nedenle çinko augit, hornblend ve biyotit gibi ferromagnezyum minerallerinde izomorf yer değiştirme yolu ile demir ve magnezyum iyonlarının yerine geçebilmektedir. Toprakların çinko içeriğinin büyük bir bölümünü bu mineraller oluşturur.
Şekil 1. Bitki dokusunda çinko eksikliğinin görüldüğü alanlar (Alloway, 2004)
Toprakta çinko bitkiler için yarayışlı ve yarayışsız formları olduğu halde en çok bitkilerin kullanamadığı yarayışsız formlarda bulunur. Ortalama olarak topraklar 2-25
6
ppm arasında değişebilir ve organik çinko içerirler (demir ve mangan oksitlerle beraber alınamaz formdadır). Birçok üretimi yapılan bitki için 100 ppm’den fazla çinko düzeyi toksik etki anlamına gelir. Bitkiler farklı miktarda ve formda çinkoya ihtiyaç duymaktadır ve bunlar arasında mısır, soğan ve ıspanak gibi bitkiler yer almaktadır. Topraktaki çinko farklı formlarda bulunur. Bitkiler topraktaki çinkonun çözeltide çözünmüş halde bulunan formundan, absorbe edilmiş formundan ve değişebilir formundan yararlanabilirler. Toprakta çinkonun davranışı ve alınabilirliği bazı komponentler tarafından kontrol edilir (Rupa ve ark., 2003).
Toprak killerinde çinko yüzeye tutulmuş Zn+2
formunda bulunur. Toprak organik maddesi çinkoyu şelat formunda tutar. Şelat, metallerin büyük organik moleküllerle bağlanmasına denir. Şelat formunda çinko, toprakta taşınmaz ve yıkanmadan etkilenmez.
Çinko toprak organik maddesi ile tepkimeye girerek çözünebildiği gibi çözünmeyen bazı organik komplekslerde oluşturur (Hodgson ve ark., 1966). Toprakta çözünebilen çinko organik kompleksleri daha çok amino, organik ve fulvik asitlerden; çözünmeyen çinko organik komplekslerinin ise humik asitlerden kaynaklanmaktadır (Stevenson ve ark., 1972). Toprakta çinkonun alınabilirliğini etkileyen birçok faktör vardır. Örneğin; toprağın pH’ sı, tekstürü, fosfor varlığı ve miktarı, hava koşulları gibi. Siltli ve killi toprak çinko noksanlığını daha az gösterse de, kumlu topraklar çinko noksanlığını daha çok belli eder.
Toprağın yapısı çinko alınabilirliğini etkilenmektedir. Toprak reaksiyonu; çinkonun alınabilirliğini en fazla toprak asitliği etkilemektedir. Çinkonun çözünürlüğünde pH’nın etkisi büyüktür. Fosforun fazla olması, çinkonun alınımını olumsuz etkiler ve eksiklik yaratır. Fosfor gübrelemesi yapılırken çinkoya dikkat edilmelidir, çiftlik gübresi ile birlikte toprağa uygulanması çinkonun alımını olumlu yönde etkilemektedir.
İklimsel olarak serin ve nemli dönemlerde bitki topraktan daha az çinko absorbe ettiği için çinko eksikliğine bağlı semptomlar daha fazla görülür. Her element noksanlığında
7
olduğu gibi çinko eksikliğinde de bitki gelişiminde gerileme olur, bu gerileme sonucunda % 40’a kadar varan ürün kayıpları görülebilir. Gıda üretimlerinin azalmasının bir nedeni ise bitkisel üretim girdi fiyatlarının artmasıdır. (Çakmak ve ark., 1997). Çinko, tüm organizmalar için gerekli bir elementtir ve enzimler ile proteinlerin kritik komponentidir (Marschner, 1995), enzimler ile substrat bağları arasında bağlanma ve yönlendirmede rol oynamaktadır (Çakmak, 2000). Çinko, özellikle karbonik asit anhidraz ile süperoksit dismutaz enzimlerini aktifleştirir; bu enzimlerin kloroplasta lokalize olduğu belirlenmiştir (Marschner, 1995). Ayrıca çinko bitkide doğrudan RNA sentezine katkıda bulunur ve çinko noksanlığında RNA sentezinin ve buna bağlı olarak protein üretiminin durduğu bildirilmiştir (Price, 1962). Çinkonun diğer bir fonksiyonu ise enzim aktivatörü olarak karbonhidrat metabolizmasında görev almasıdır. Çinko eksikliği genellikle genç yapraklarda, erken büyüme sezonunda görülür (Hacısalihoğlu, 2002).
Bitkilerin normal gelişimlerini sürdürebilmeleri için mutlaka besin elementlerine ihtiyaç duyulur (Welch, 1995). Fakat bitkilerin bir kısmı bu eksikliklere daha toleranslıdır. Bir bitkinin farklı genotipleri arasında dahi oluşan farlılıkları görmek olasıdır. Şuan çalışmaların çoğu bu yöndedir (Rengel, 2001). Eksikliği bulunan elemente yönelik bitkiler bazı beslenme stratejileri geliştirmekte ve özellikle kök sistemleri bu konuda etkili olmaktadır. Bu olay diğer besin elemenlerinde olduğu gibi çinko içinde geçerlidir (Hacısalihoğlu, 2003). Toprakta bulunan çinko formları bitkilerin çinko ile beslenme durumunu da önemli ölçüde etkilemektedir (Obrador ve ark., 2003).
Yüksek pH ve kireç ile birlikte aşırı aşırı fosforlu gübre uygulaması çinko eksikliğine neden olabilmektedir (Marschner, 1994). Çinko eksikliğinde, gübreleme ile başarılı olunması, verilen çinkonun alınabilirliği, üst toprağın kuruluğu, alt toprağın kompozisyonu ve diğer elementlerle olan etkileşimler gibi etmenlerden etkilenmektedir (Graham ve Rengel, 1993). Fasulye, mısır, buğday, pirinç ve domates gibi bir çok bitki çinko eksikliği stresine karşı düşük toleransa sahiplerdir ve ürün kaybına uğrarlar (Chapman, 1966).
8
Karakteristlik olarak çinko eksikliği bitkilerin genç yapraklarında klorosis oluşur ve bu sebeple yaprak boyutları küçülür ve bitki bodur kalır. Yaşlı yapraklarda ise genel bir klorosis, genel bir bodurluk ile solma ve bükülmeler görülür (Marschner,1995).
2.1. Türkiye Topraklarının Çinko Durumları
Yarayışlı çinko yönünden Türkiye topraklarının oldukça fakir olmasının nedeni;
kalsiyum karbonat (CaCO3) miktarının % 20’nin üzerinde olması ve pH değerinin 7’nin
üzerinde olmasından kaynaklanmaktadır (Çakmak ve ark., 1999). Yapılan çalışmalarda Türkiye tarım alanlarının % 49,8 inde (14 milyon hektar alanda) çinko noksanlığının olduğu görülmüştür. Türkiye genelinde çinko noksanlığı belirlenen toprakların pH
değeri 7,0’nin üzerinde olması ve CaCO3 miktarının % 5-25 ve üzeri olması topraktaki
çinkonun bitkiye yarayışlı olmasını engellemektedir. Bu durum göz önüne alındığında Türkiye’de tarım arazilerinin kesinlikle gübrelenmesi gerektiği çok açık bir şekilde belli olmuştur. Bitki ve ağaçların topraktan çinkoyu alamaması ile bunlardan oluşan ürünlerin verim ve kalitelerinde düşme görülür. Dolayısı ile bu ürünlerle beslenen canlılar da eksik beslenmiş olur (Çakmak ve ark., 1999).
Çinko eksikliğine bağlı verim düşüklüğü, ekonomik kayıpların yanında beslenmede de büyük sorun oluşturmaktadır. Çinko eksikliğine bağlı olarak insanlarda, gelişme geriliği, boy kısalması, deri hastalıkları, yaraların iyileşmesinde gecikme, saç dökülmesi, cinsel olgunlaşmada gerilik, karanlığa uyum güçlüğü, gece körlüğü, tat almada zayıflık, iştahsızlık, hastalıklara dayanmada zayıflık ve öğrenme kapasitesinde düşmeler görülebilir (Alloway, 2003).
Topraktaki çinkonun yarayışlılığında iklim ve toprağın nemi önemlidir. Çinko noksanlığı ilkbaharı soğuk ve az güneşli geçen bölgelerde görülür, bu sebeple Türkiye topraklarının büyük bir bölümünde çinko noksanlığı görülmektedir. Çinko gübrelemesinin ülkemizde ekonomiden insan sağlığına kadar birçok yararı vardır. Bu sebeple çinkonun yaygın olarak Tarımsal üretimi sınırlandıran faktörler arasında eksik olan elementlerin en belirleyici faktörlerden birisi olduğu düşünülürse çinkonun yaygın olarak kullanılması gereği ortaya çıkar (Anonim, 2005).
9
2.2. Bitkilerde Çinkonun Metabolik İşlevleri
İnsan ve hayvanlarda olduğu gibi bitkilerde çinko çok önemli ve çeşitli metabolik işlevlere sahiptir. Farklı enzimlerin yapılarında yer alarak enzim aktivitesine katılır. Karbonhidrat, protein ve oksin metabolizmasında rol oynar. Membran kalitesi (membrane integrity) ve bitki gelişmesi üzerine de olumlu ve önemli etkileri vardır. Yüksek bitkilerde bulunan alkol dehidrogenaz, cuzn-süperoksit distümaz (Cu-Zn-SOD), karbonik anhidraz (CA), RNA polimeraz, alkalin fofataz, fosfolipaz, ve karboksipeptitaz gibi enzimlerin yapılarında çinko yer alır. Buna koşut olarak pek çok enzimin aktive olmasında ve işlevlerini yerine getirmesinde etkilidir. Çinko noksanlığında enzim aktivitesinin azalmasına bağlı olarak karbonhidrat, protein, oksin metabolizması da olumsuz şekilde etkilenir.
Fotosentez ve şeker oluşumundaki gerileme ile çinkonun karbonhidrat metabolizması üzerinde gerilemeye neden oluşu gözlenebilir. % 50 ile % 70 arasında fotosentezde gerileme, çinko noksanlığı derecesine ve bitki çeşidine bağlıdır. Bunun temel nedeni başta karbonik anhidraz enzimi olmak üzere çinkonun aktive ettiği pek çok enzim etkinliğinin azalmasıdır.
2.3. Çinko Kaynağı Olarak Çinko Gübreler
Çinko kaynağı olarak kimyasal ve organik gübreler kullanılabilir. Kuru madde ilkesine göre ahır gübresi, 82,1 mg/kg Zn içerir (Kacar 1997). Çinko kaynağı olarak çeşitli bitkisel ve hayvansal kökenli, organik materyallerden, kompost, kent atıkları ile kanalizasyon atıklarından yararlanılabilir. Çinko kaynağı ne olursa olsun kullanılan gübre miktarına ve uygulamasına dikkat edilerek toksik etki oluşturmaması sağlanmalıdır.
Çinko içeren kimyasal gübreler ile kimyasal formülleri ve yaklaşık çinko içerikleri Çizelge 2.1‘de verilmiştir. Çinko sülfat; ötekilerine göre daha ucuz, çözünürlüğü yüksek ve kolay bulunur olması nedeni ile yaygın şekilde kullanılmaktadır.
10
Çizelge 2.1. Çinko içeren kimyasal gübreler, kimyasal formülleri ve yaklaşık çinko içerikleri (Kacar ve Katkat, 2009)
Gübre Kimyasal formülü Zn içeriği (Zn, g/kg) İnorganik bileşikler
Bazik çinko sülfat ZnSO4.4Zn(OH)2 550
Çinko amonyak kopleksi Zn-NH3 100
Çinko frits ---- 100-300
Çinko karbonat ZnCO3 520-560
Çinko klorür ZnCl2 480-500
Çinko nitrat Zn(NO3)2.6H2O 220
Çinko oksisülfat ZnO+ZnSO4 400-550
Çinko oksit ZnO 500-800
Çinko sülfat heptahidrat ZnSO4.7H2O 230
Çinko sülfat monohidrat ZnSO4.H2O 360
Organik bileşikler
Çinko kileyt Na2ZnEDTA 140
Çinko kileyt NaZnHEDTA 90
Çinko kileyt NaZnNTA 90
Çinko lignosulfonat --- 50-80
Çinko poliflavonoid --- 50-100
Bir yılda bitkiler topraktan ortalama 0,5 kg/ha Zn ya da daha az çinko kullanılır. Bitkilerin çinko gereksinimleri toprağa uygulanarak, püskürtülerek ya da tohuma bulaştırılarak karıştırılabilir. Çinko miktarı bitkiye, toprak özelliğine, çinko kaynağına ve uygulama yöntemine bağlı olarak değişir. Çizelge 2.2. ‘de değişik kültür bitkileri ile yapılmış araştırmalarda uygulanan çinko miktarı ve uygulama yöntemleri verilmiştir. Toprak yüzeyine banda uygulama yöntemine göre 4-5 kat daha fazla çinko verilmektedir. Tarla bitkileri için çinko içeren gübrelerin toprağa uygulanması tercih edilmektedir. Genellikle çinkonun toprakta tutulması ve hareketliliğinin kısıtlı olması nedeni ile toprak yüzeyine uygulama tavsiye edilmez. Banda uygulama çoğunlukla daha etkili bulunmuştur.
11
Çizelge 2.2. Değişik kültür bitkileri üzerinde yapılmış araştırmalarda uygulanan Zn miktarı (Murphy ve Walsh 1972).
Bitki Zn bileşiği Uygulanan Zn miktarı (Zn kg/ha) Uygulama yöntemi Düşünceler Mısır, fasulye ZnSO4.H2O ZnO 4,5-9,0 Toprak yüzeyine Toprak ve bitki analizlerine göre belirlenmiştir Mısır, sorgum,fasulye ZnSO4.H2O ZnO 2,2-22,4 Toprak yüzeyi ve banda Toprak ve bitki analizlerine göre belirlenmiştir Mısır, sorgum,fasulye Zn kileyt, Zn poliflavonoidler 0,4-4,5 Banda Toprak ve bitki analizlerine göre belirlenmiştir
12
3. MATERYAL VE METOT 3.1. Materyal
Çalışmada Karadeniz Yıldızı, Samada07, RX9292(tombul), RX9292(sivri), Arife, KWS Calirso, Nkarma, Kws Kermes, Pionner 31D24 ve KWS Kliris olmak üzere 10 adet silajlık mısır çeşitleri kullanılmıştır. Denemede Yozgat’ın Sarıkaya ilçesi arazisinden çinko konsantrasyonu düşük toprak örneği alınarak saksılara konulmuştur. Araştırmada kullanılan deneme toprağı ile ilgili bazı fiziksel ve kimyasal analiz sonuçları Çizelge 3.1.’de verilmiştir.
Çizelge 3.1. Denemede kullanılan toprak materyalinin bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri
Analiz adı Birimi Yöntem Sonuç Açıklama
%işba % Saturasyon 62,7 Killi-tınlı
pH (1:2.5) Saturasyon 7,67 Hafif alkali
% toplam tuz % Saturasyon 0,35 Çok hafif tuzlu
Kireç (CaCO3) % Kalsimetrik 22,73 Fazla kireçli
Organik madde % Walkley-Black 1,86 Az
P2O5 Kg/da Olsen 5,73 Az
K2O Kg/da A.asetat-A.A.S 173,43 Çok yüksek
Çinko mg/da DTPA-AAS 1,16 Orta
Demir mg/da DTPA_AAS 5,6 Yüksek
Çizelge 3.1’de görüldüğü gibi araştırmaya ait toprak killi-tınlı bir bünyeye sahiptir. Kireç içeriği % 22,73 olup, toprak reaksiyonu 7,67 olup, toprağın organik madde kapsamı % 1,86 ile düşük düzeyde bulunmuştur. Saturasyon yüzdesi 62,7 ve EC % 0,35
çok hafif tuzludur. Araştırma toprağının bitkiye yarayışlı fosfor düzeyi 5.73 kg/da P2O5
olup yeterli seviyededir. Değişebilir potasyum düzeyi ise 173,43 kg/da K2O olup çok
fazla düzeydedir. Çinko düzeyi 1,16 olup orta seviyededir. Killi-tınlı tekstüre sahip ve hafif alkali tepkimeli deneme toprağının kireç düzeyi yüksektir. Deneme toprağı organik madde yönünden yetersiz ve bitkiye yarayışlı fosfor kapsamı az düzeydedir.
13
3.2. Metot
3.2.1. Saksı Denemesi
Deneme 2012 yılında saksı koşullarında Yozgat ilinin Sarıkaya ilçesinde tesadüf parselleri deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Denemede boyutları 16 x 20 cm olan plastik saksılara 4’er kg gelecek şekilde hava kurusu ve elekten geçirilmiş araştırma toprağı doldurulmuştur. Her saksıya farklı mısır genotipi kullanılarak 7’şer mısır tohumu ekilmiş ve çimlenen tohumlardan 3 tane bitki kalacak şekilde seyreltme yapılmıştır.
Denemede dört farklı çinko dozu (0- 1,2- 2,5 ve 3,75 kg Zn/da) ZnSO4.7H2O formunda
verilmiştir. Normal bitki gelişimi için her saksıya 100 ppm P gelecek şekilde
Potasyumdihidrojen fosfat( KH2PO4 ), 200 ppm N olacak şekilde uygulanmıştır. Bitki
gelişimi boyunca sulama düzenli olarak yapılmış ve yabancı otlar düzenli olarak temizlenmiştir. Yaklaşık 75 günlük bitki gelişimini takiben bitkiler toprağa yakın kısımlarından makasla kesilerek hasat edilmiştir. Hasat edilen bitki materyalleri önce musluk suyundan geçirilerek temizlenmiş ve daha sonra saf su ile yıkanmıştır. Yıkanan
bitki örnekleri 65 oC’de sabit ağırlığa gelinceye kadar kurutularak bitkilerin kuru
ağırlıkları belirlendikten sonra öğütülmüştür. Azot kapsamı, Bremner (1965)’e göre belirlenmiştir. Fosfor kapsamı, Barton (1948)’a göre belirlenmiştir. Potasyum kapsamı, Richards (1954)’a göre belirlenmiştir. Çinko kapsamı ICP cihazında okuma yöntemiyle belirlenmiştir (Kacar ve İnal, 2008).
3.2.2. Toprak Analizlerinde Uygulanan Yöntemler
Tekstür Tayini: Toprağın kum, kil, silt fraksiyonları Bouyoucos (1951)’un hidrometre
yöntemine göre belirlenmiştir. Analizin yapılışı; 40 gr toprak örneğine 10 ml % 10’luk kalgon çözeltisi ve 150 ml saf su ilave edilerek disperse olması için bir gece bekletilmiş, mikserde 5 dak. karıştırıldıktan sonra tekstür silindirine boşaltılıp hidrometre içinde iken saf su ile 1130 ml’ye tamamlanmış, karıştırıcı ile süspansiyon homojen bir hal alıncaya kadar karıştırıldıktan sonra 40’ıncı saniye ve ikinci saat okumaları yapılmıştır (Bouyoucos, 1951).
14
Tarla Kapasitesi (%): Hava kuru ve 2 mm’lik elekten geçirilmiş yaklaşık 25- 30 gr
toprak seramik levhalara yerleştirilmiştir. Satüre hale gelmesi için bir gece bekletildikten sonra basınç manometresi 1/3 atmosferi gösterecek şekilde ayarlanmış ve seramik levhanın çıkış borusunun bağlı olduğu büretteki su seviyesi sabitleştikten sonra (toprak bünyesine göre 18- 48 saat) toprak örnekleri darası alınmış alüminyum kaplara konup toprağın nem miktarı belirlenmiştir (Richards, 1954).
Solma Noktası (%): Basınç manometresi 15 atmosferi gösterecek şekilde ayarlanarak
standart basınç plakaları ile tarla kapasitesinin belirlendiği şekilde yapılmıştır. (Richards, 1954).
Toprak Reaksiyonu (pH): Havada kurutulmuş ve 2 mm’lik elekten geçirilmiş 10 gr
toprak 1:2,5 oranında sulandırılarak bagetle karıştırılıp yarım saat bekletildikten sonra cam elektrotlu pH metrede ölçüm yapılmıştır (Jackson, 1958).
Elektiriksel İletkenlik (mhos/cm): Toprak örneği 1:2.5 oranında sulandırılarak
pH’nın yapıldığı şekilde yapılıp iletkenlik aletinde ölçüm yapılmıştır (Richards, 1954).
KDK (me/100 gr toprak): Toprak örnekleri 1 N sodyum asetat (pH= 8,2) ile üç kez
doyurulduktan sonra sodyum fazlası % 95’lik etil alkolle yıkanmış ve toprak tarafından tutulan sodyum 1 N amonyum asetat (pH = 7) ile ekstrakte edilerek fleym fotometrede ölçümü yapılmış ve katyon değişim kapasitesi hesaplanmıştır (Richards, 1954).
Kireç Tayini (%): Scheibler kalsimetresi kullanılarak 0.5 gr toprak örneğinde Çağlar
(1949)’ın bildirdiği şekilde yapılmıştır.
Organik Madde Tayini (%): Değiştirilmiş Walkley-Black metoduna göre yapılmışır.
0.5 gr toprak örneği 500 ml’lik erlenmayere konarak üzerine 10 ml 1 N K2Cr2O7
çözeltisi katılmış, 20 ml konsantre sülfürik asit konulup bir dakika karıştırıldıktan ve 30 dakika bekletildikten sonra 200 ml saf su ile 3-4 damla o-fenontrolin kompleks indikatörü katılarak demirdisülfat heptahidrat çözeltisiyle ortamın rengi maviden kırmızıya dönene kadar titre edilmiş ve bulunan değerden yola çıkarak hesaplama yapılmıştır (Chapman ve Pratt, 1961).
15
Bitkiye Yarayışlı Fosfor (mg/kg): Sodyum bikarbonat yöntemi ile yapılmıştır. 250
ml’lik erlenmayere 5 gr toprak örneği, 200 gr aktif kömür ve 100 ml sodyum bikarbonat ekstrakt çözeltisi konularak 30 dakika çalkalanıp fitre kağıdından süzülmüştür. Süzükten 5 ml alınarak üzerine 5 ml amonyum molibdat ve 1 ml kalay klorür ilave edilerek 25 ml’lik ölçü balonuna konulmuş ve 10 dakika bekletildikten sonra örnekler 660 nm dalga boyunda spektrofotometrede belirlenmiştir (Olsen ve ark., 1954).
Değişebilir Potasyum (me/100 gr): Toprağın 1N amonyum asetatla ektraksiyonu
sonucu fleym fotometrede belirlenmiştir (Richards, 1954).
DTPA ile Ekstrakte Edilebilir Zn, Fe: Toprakta bitkiler tarafından alınabilir demir
(Fe), bakır (Cu), mangan (Mn) ve çinko (Zn), molibden (Mo) ve kobalt (Co) formlarını en iyi yansıtan, toprakta kileyt ve adsorbe edilmiş halde bulunan formlardır. Bu formlardaki mikro besin elementlerini en iyi ekstrakte edebilen ekstraksiyon çözeltisi ise DTPA (Diethylene Triamin Pentaacetic Acid) ekstraksiyon çözeltisisidir. Elde edilen süzükte Zn, Fe, ölçümleri ICP (Inductively Coupled Plasma) emisyon spektorfotometrede yapılmıştır (Lindsay ve Norvell, 1978).
3.2.3. Bitki Analizlerinde Uygulanan Yöntemler
Bitkide Toplam Azot (mg/kg): 0.5 gr bitki örneği pelur kağıdına sarılarak cam tüpe
konulmuş üzerine 10 ml yakma asidi ve katalizör eklenerek açık yeşil renk alıncaya kadar yakma ünitesinde yakılmıştır. Kjeldahl’da 100 ml’lik erlenmayere 25 ml borik asit ve 5-6 damla brom kresol green-methly red karışık indikatörü konulup, sodyum hidroksitle muamele sonucu örneklerden amonyak şeklinde çıkan azot borik asit çözeltisinde tutulmuş ve 0.1 N sülfürik asit çözeltisi ile renk pembeye dönünceye kadar titre edilmiş ve harcanan miktar ml cinsinden kaydedilerek hesaplama yapılmıştır (Bremner, 1965).
Bitkide Toplam Fosfor (mg/kg): Öğütülmüş bitki örneklerinden kuru yakma yöntemi
16
,molibdat, amonyum monovanadat ve nitrik asit ile hazırlanmış molibdat çözeltisi) ilave edilerek 50 ml’ye tamamlanmış ve spektrofotometrede belirlenmiştir (Barton, 1948).
Bitkide Toplam Potasyum (mg/kg): Öğütülmüş bitki örneklerinden kuru yakma
yöntemine göre elde edilen süzüklerden alınan örnek ile 50 ml’ye seyreltme yaparak fleymfotometrede belirlenmiştir (Richards, 1954).
Bitkide Toplam Çinko (mg/kg): Bitkideki çinko içeriği ise daha önce kuru yakma
yöntemi ile kül fırınında yakılarak 0.3 N HCl çözeltisi ile süzülen ve saf su ile belirli bir hacme tamamlanmış olan süzükleri Spektrofotometre de okunması ile ölçülmüştür (Kaçar ve İnal,2008).
3.3. Verilerin Değerlendirilmesi
Araştırmadan elde edilen veriler MSTAT paket programı kullanılarak analiz edilmiş ve ortalamalar arası farklar Duncan gruplandırması yöntemiyle karşılaştırılmıştır (Düzgüneş ve ark., 1987).
17
4. BULGULAR ve TARTIŞMA
4. 1. Mısır Bitkisinde Kuru Madde Miktarları
Mısır genotiplerine farklı dozlarda çinko uygulamalarının bitkilerin kuru madde miktarları üzerine etkileri, kuru madde miktarlarına ait varyans analiz sonuçları, ortalamalar ile Duncan gruplandırmaları Çizelge 4.1’de verilmiştir.
Çizelge 4.1. Mısır genotiplerinin kuru madde verimlerine ait varyans analiz sonuçları (gr/saksı) Genotipler 0 kg Zn/da 1,25 kg Zn/da 2,50 kg Zn/da 3,75 kg Zn/da Ort. K. yıldızı 26,3 28,3b 30,1 31,2 28,97 Samada 07s 26,9 28,7 32,5 33,5 30,40 RX9292 tombul 26,1 27,9 32,2 33,9 30,02 RX9292 sivri 26,7 28,5 32,5 33,5 30,02 Arife 27,1 29,9 32,4 32,2 30,40 KWS calirso 26,2 30,1 33,6 33,7 30,90 Nkarma 27,1 28,7 30,3 32,3 29,60 KWS kermes 26,4 29,8 33,1 34,1 30,85 Pionner 26,1 28,5 31,5 32,9 29,75 KWS klirs 27,0 30,4 31,7 33,7 30,70 Genel ort. 26,59 c 29,08 b 31,99 a 33,1 a F(Genotip): Ö.D; F(Zn dozu)**: 78,12; F(ZnxGenotip): 3,78*
** F değerleri P<0,01 olasılıkla önemlidir * F değerleri P<0,05 olasılıkla önemlidir
Mısır genotiplerinin oluşturduğu kuru madde miktarları üzerine çinko dozları % 1 önem düzeyinde, genotipler x çinko dozu etkileşimleri ise % 5 düzeyinde etkili olmuştur. Farklı genotiplerin bitkide kuru madde verimi üzerine etkisi önemsiz bulunmuştur. Yapılan Duncan gruplandırmasında Çizelge 4.1’de görüldüğü gibi ortalama en yüksek kuru ağırlık 30,9 gr/saksı ile KWS calirso mısır genotipinde belirlenmiştir. Konu dozlar açısından incelendiğinde, 1,25 kg Zn/da uygulaması kontrol uygulamasına göre tüm genotiplerde bir artış sağlamış fakat 2,50 kg Zn/da dozundan sonraki artışlar önemli olmamıştır. Genel olarak 3,75 kg Zn/da uygulamasında bitkilerin kuru madde
18
miktarlarında bir değişme meydana gelmemiştir. Genotiplerin besin elementlerini kullanma kapasitesi farklıdır bu durum Çizelge 4.1’de ve Şekil 4.1’de görülmektedir.
Şekil 4.1. Mısır bitkisinin kuru madde miktarı üzerine genotiplerin etkisi
4. 2. Çinko uygulamasının mısır genotiplerinin azot kapsamları üzerine etkisi
Mısır genotiplerine farklı dozlarda çinko uygulamalarının bitkilerin azot kapsamı üzerine etkileri, azot kapsamları ile ilgili varyans analiz sonuçları ve Duncan gruplandırmaları Çizelge 4.2’de verilmiştir.
Mısır genotiplerine farklı dozlarda çinko uygulamalarının bitkilerin azot kapsamları üzerine genotipler ve çinko uygulamaları % 1 önem düzeyinde etkili olurken genotipler x çinko dozu interaksiyonu yönünden istatistiki olarak % 5 önem düzeyinde etkili olmuştur. Farklı mısır genotiplerine uygulanan azot miktarı sonucu mısır bitkisinin çeşitlere göre azot konsatrasyonu farklılık göstermiştir. Bu farklılıklar Çizelge 4.2’de
19
gösterilmiştir. Bu çizelge incelendiğinde 1,25 kg Zn/da ve 2,50 kg Zn/da çinko değerlerinde uygulanan azot konsantrasyonlarının tümünde bir artış olduğu görülmüştür. Bu artışında % 1,92’lik bir artışla Nkarma mısır genotipinde olduğu belirlenmiştir. Bu çizelgeyi incelemeye devam ettiğimizde ise yapılan çalışma sonucunda mısır genotipleri içerisinde en düşük azot konsantrasyonuna % 1,45 değer ile RX9292 Sivri genotipinin olduğu görülmüştür.
Çizelge 4.2. Mısır genotiplerinin azot kapsamlarına (%) ait varyans analiz sonuçları ve Duncan gruplandırması Genotipler 0 kg Zn/da 1,25 kg Zn/da 2,50 kg Zn/da 3,75 kg Zn/da Ort. K.yıldızı 1,1 1,3 1,9 2,1 1,6 bc Samada 07 1,3 1,4 2,0 2,2 1,72 b RX9292 T 0,9 1,1 1,8 2,1 1,47 c RX9292 S 0,8 1,1 1,8 2,1 1,45 c Arife 1,1 1,2 1,9 2,2 1,85 ab KWS calipso 1,4 1,5 1,7 2,1 1,67 bc Nkarma 1,4 1,8 2,1 2,4 1,92 a KWS kermes 1,1 1,4 1,7 1,8 1,5 c Pionner 1,2 1,5 1,8 1,9 1,6 bc KWS klirs 1,4 1,5 1,7 2,0 1,65 bc Genel ortalamalar 1,17 c 1,38 c 1,84 b 2,09 a F(Genotip)**: 6,72; F(Zn dozu)**: 15,23; F(ZnxGenotip): 2,12* ** F değerleri P<0,01 olasılıkla önemlidir
20
Şekil 4.2. Mısır bitkisinin azot kapsamı üzerine genotiplerin etkisi
4. 3. Çinko uygulamasının mısır genotiplerinin fosfor kapsamları üzerine etkisi
Mısır genotiplerine farklı dozlarda çinko uygulamalarının bitkilerin fosfor kapsamlarına etkisi genotipler ve çinko dozu istatistiki olarak % 1 önem düzeyinde, genotipler x çinko dozu interaksiyonu istatistiki olarak % 5 önem düzeyinde etkili olmuştur. Farklı mısır genotiplerine uygulanan fosfor miktarı sonucu mısır bitkisinin çeşitlere göre azot konsatrasyonu farklılık göstermiştir. Bu farklılıklar Çizelge 4.3’ de gösterilmiştir. Bu çizelge incelendiğinde 1, 25 kg Zn/da ve çinko değerlerinde uygulanan fosfor konsantrasyonlarının tümünde bir artış olduğu görülmüştür. Bu artışında % 100’lük bir artışla Kuzey yıldızında, ortalama değerlere bakıldığında ise % 0,62’lik değerle RX9292 tombul mısır genotipinde olduğu belirlenmiştir. Bu çizelgeyi incelemeye devam ettiğimizde ise yapılan çalışma sonucunda ortalama değerlere bakıldığında mısır genotipleri içerisinde en düşük fosfor konsantrasyonuna % 0,37 değer ile Nkarma genotipinin olduğu görülmüştür. Ayrıca 3,75 kg Zn/da çinko dozunda fosfor kapsamının bütün genotipler içinde değer düşüşü olduğu görülmektedir. Bu düşüş en fazla % 0,7 değerinden % 0,5 değerine düşen Kuzey yıldızı mısır genotipinde gözlenmiştir.
21
Çizelge 4.3. Mısır çeşitlerinin fosfor kapsamlarına (%) ait varyans analiz sonuçları ve Duncan gruplandırması Genotipler 0 kg Zn/da 1,25 kg Zn/da 2,50 kg Zn/da 3,75 kg Zn/da Ort. K.yıldızı 0,3 0,7 0,7 0,5 0,55 ab Samada07 0,4 0,5 0,5 0,5 0,47 bc RX9292 T 0,5 0,7 0,7 0,6 0,62 a RX9292 S 0,4 0,5 0,5 0,5 0,47 bc Arife 0,2 0,4 0,5 0,5 0,40 bc KWS calipso 0,4 0,5 0,5 0,4 0,45 bc Nkarma 0,2 0,4 0,4 0,5 0,37 c KWS kermes 0,4 0,5 0,5 0,4 0,45 bc Pionner 0,5 0,6 0,6 0,6 0,57 ab KWS Klirs 0,2 0,3 0,5 0,5 0,37 c Genel ortalamalar 0,35 c 0,51 b 0,59 a 0,51 b
F(Genotip)**: 3,45; F(Zn dozu)**: 6,22; F(ZnxGenotip): 2,12* ** F değerleri P<0,01 olasılıkla önemlidir
* F değerleri P<0,05 olasılıkla önemlidir
22
4. 4. Çinko uygulamasının mısır genotiplerinin potasyum kapsamı üzerine etkisi
Mısır genotiplerine farklı dozlarda çinko uygulamalarının bitkilerin potasyum kapsamı üzerine etkileri, potasyum kapsamları ile ilgili varyans analiz sonuçları ve Duncan gruplandırmaları Çizelge 4.4’de verilmiştir.
Çizelge 4.4. Mısır genotiplerinin potasyum kapsamlarına (%) ait varyans analiz sonuçları ve Duncan gruplandırması
Genotipler 0 kg Zn/da 1,25 kg Zn/da 2,50 kg Zn/da 3,75 kg Zn/da Ort. K.yıldızı 1,46 1,63 1,80 1,96 1,71 Samada07 1,63 1,74 2,1 2,21 1,92 RX9292 T 1,57 1,68 1,90 2,22 1,84 RX9292 S 1,51 1,73 1,94 2,14 1,83 Arife 1,67 1,79 1,89 2,14 1,87 KWS calipso 1,54 1,69 1,72 2,11 1,76 Nkarma 1,22 1,80 1,84 2,25 1,77 KWS kermes 1,33 1,39 2,07 2,41 1,80 Pionner 1,36 1,61 1,87 2,34 1,79 KWS klirs 1,65 1,72 2,01 2,19 1,89 Genel ortalamalar 1,49 c 1,67 b 2,16 a 2,19 a
F(Genotip): Ö.D.; F(Zn dozu)**: 9,42; F(ZnxGenotip): 3,02* ** F değerleri P<0,01 olasılıkla önemlidir
* F değerleri P<0,05 olasılıkla önemlidir
Bitkide potasyum kapsamları özelliğinde görülen değişimlere çinko dozları istatiksel olarak % 1 önem düzeyinde etkili olurken genotip x çinko dozu % 5 önem düzeyinde etkili olmuştur (Çizelge 4.4).
23
Şekil 4.4. Çinko uygulamasının mısır genotiplerinin potasyum kapsamı üzerine etkisi
4. 5. Çinko uygulamasının mısır genotiplerinin çinko kapsamı üzerine etkisi
Çinko uygulamasının mısır genotiplerinin çinko kapsamı üzerine etkileri, varyans analiz sonuçları, ortalamalar ile Duncan gruplandırmaları Çizelge 4.5’de verilmiştir. Mısır genotiplerine farklı dozlarda çinko uygulamalarının bitkilerin çinko kapsamlarına etkisi genotipler, çinko dozu ve genotipler x çinko dozu istatistiki olarak % 1 önem düzeyinde etkili olmuştur. Farklı çinko dozu uygulamalarının ortalaması alındığında çeşitler içerisinde çinko kapsamı en yüksek olan genotipin 33,82 ppm ile KWS kermes olduğu Farklı mısır genotiplerine uygulanan potasyum miktarı sonucu mısır bitkisinin çeşitlere göre potasyum konsatrasyonu farklılık göstermiştir. Bu farklılıklar Çizelge 4.4’de gösterilmiştir. Bu çizelge incelendiğinde 1, 25 kg Zn/da ve 2,50 kg Zn/da ve 3,75 kg Zn/da çinko değerlerinde uygulanan potasyum konsantrasyonlarının tümünde bir artış olduğu görülmüştür. Mısır genotipleri içerisinde ortalama bakımından en yüksek potasyum değeri % 1, 92 ile Samada07 mısır genotipinde gerçekleşirken en düşük potasyum konsantrasyonun % 1,71 ile Kuzey Yıldızı mısır genotipinde olduğu görülmüştür (Şekil 4.4).
24
ve çinko kapsamı en düşük olan çeşidin Pionner olduğu görülmüştür. Çinko uygulaması ile bitkinin çinko kapsamında en yüksek artış KWS kermes genotipinde yaşanırken çinko uygulaması ile çinko kapsamı diğer genotiplere göre düşük kalan mısır genotipi Pionner olmuştur.
Çizelge 4.5. Mısır genotiplerinin çinko kapsamlarına (ppm) ait varyans analiz sonuçları ve Duncan gruplandırması Genotipler 0 kg Zn/da 1,25 kg Zn/da 2,50 kg ZN/da 3,75 kg Zn/da Ort. K.yıldızı 26,3 26,8 27,4 27,9 27,10 Samada07 21,2 24,1 30,2 30,4 26,47 RX9292 T 22,3 24,3 25,6 29,9 25,52 RX9292 S 23,6 26,2 27,3 30,1 26,80 Arife 30,0 32,2 35,6 35,9 33,42 KWS calipso 25,5 26,7 29,0 33,2 28,60 Nkarma 19,23 21,34 24,0 29,0 23,39 KWS kermes 27,1 29,87 38,89 39,45 33,82 Pionner 17,12 19,32 24,8 29,09 22,58 KWS klirs 17,5 29,09 30,32 32,21 27,28 Genel ortalamalar 22,98 25,99 29,41 30,71
F(Genotip)**: 23,12.; F(Zn dozu)**: 123,18; F(ZnxGenotip): 9,21** ** F değerleri P<0,01 olasılıkla önemlidir
25
26
5. SONUÇ ve TARTIŞMA
Amaç silajlık mısır genotiplerinin uygulanan çinkolu gübreye göstermiş olduğu tepkileri ortaya çıkarmak için yürütülmüştür. Bölge topraklarının önemli bir kısmında çinko noksanlığına rastlanmaktadır. Deneme toprağının çinko miktarı 1,16 ppm olup bu değer yeterlilik sınır değerlerine yakındır. Ancak deneme toprağının yüksek kireç içeriği, düşük organik madde düzeyi ve killi tınlı bir yapıda olması var olan çinkodan bitkinin yararlanma düzeyini düşürmektedir.
Araştırma sonuçlarına göre mısır genotiplerinin kuru madde miktarları çinko uygulamaları ile önemli seviyelerde artış yaşanmıştır. Bütün genotiplerin 1,25 kg Zn/ da uygulamalarında artış sağladığı görülmektedir. Bunun yanında Arife ve KWS calirso dışındaki diğer genotiplerin 1,25-2,50-3,75 kg Zn/ da dozlarında kuru madde miktarlarının devamlı artış gösterdiği görülmektedir.
Farklı dozlarda çinko uygulamalarının bitkinin çinko kapsamına etkisi incelendiğinde bütün çeşitlerin 1,25-2,50-3,75 kg Zn/ da dozlarında artan çinko dozuna paralel olarak çinko kapsamlarını arttırdığı görülmüştür. Bu durumu genotiplerin fizyolojik yapısındaki değişikliğe bağlayabiliriz. Diğer bir açıdan bakıldığında ise dört farklı çinko dozu uygulamalarının sonucunda genotiplerin çinko kapsamlarının ortalaması alındığında genotipler içinde çinko kapsamı en yüksek olan çeşidin 33,82 ppm ile KWS kermes ve çinko kapsamı en düşük olan ise 22,58 ppm ile Pionner olduğu görülmüştür. Bu çalışma ışığında denemede kullanılan genotiplerin Zn’a karşı dayanıklılığını sıralayacak olursak KWS kermes, Arife,KWS calipso, KWS klirs, Karedeniz yıldızı, RX9292 sivri, samada07, RX9292 tombul, Nkarma ve Pionner şeklinde sıralayabiliriz.
Farklı dozlarda çinko uygulamalarının mısır genotipinin azot kapsamına etkisi incelendiğinde 1,25 kg Zn/da dozunda bütün genotiplerin azot kapsamlarında bir artış olduğu görülmüştür. Aynı şekilde 2,50 kg Zn/da uygulamasında tüm çeşitlerin azot kapsamlarında artış görülmüştür.
Farklı dozlarda çinko uygulamasının mısır genotiplerindeki fosfor kapsamına etkisi incelendiğinde 1,25 kg Zn/da uygulamasında RX9290 sivri ve Pionner genotiplerinin
27
fosfor kapsamlarında bir değişiklik görülmemiştir. Genel olarak genotiplerde artan çinko dozları ile genotiplerin fosfor kapsamları arasında olumlu bir ilişki olduğunu söyleyemeyiz. Çinko uygulamaları ile mısır genotiplerin potasyum kapsamlarında önemli artışlar yaşanmıştır.
28
KAYNAKLAR
Alloway, B.J., 2004. Zinc In Soils and Crop Nutrition. International Zinc Association, Brussels-Belgium.
Anonim, 2007.Silajlık Mısır Yetiştiriciliği. www.genç ziraat. com. Anonim, 2008.www.bahridagdas.gov.tr.
Anonim, 2009.www.Batem.gov.tr.
Azgün, M., 1987. Mısır Ziraati ve Mekanizasyonu. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı, Mesleki Yayınlar, No: 14, 1.
Barton, C.F., 1948 .Photometric Analysis of Phophate Rock. Ind. and Eng. Chem. Anal. Ed, 20, 1068-1073, Calcagno, F. Gallo, G.Venora ve G. Raimondo, I.,.Improve of Crop Rotations in Sicily by Means of The Cultivation Of New Chickpea (Cicer
arientinum L.). Cultivars Adapted to Modern Agronomic Techniques,
Rivistacli-Agrobomia, 23 (4): 435-441
Brınck, J.N.,1978. World Resources of Phosphorus. In Phosphorus In The Enviromental; Its Chemistry and Biochemistry. Ciba Foundation Sym. 57:23- 63. Bouyocous, G.J., 1951. Recalibration of The Hydrometer Method For Making
Mechanical Analysis of Soils. Agronomy Journal, No: 43, USA.
Çakmak, İ. and Marschener, H., 1987. Mechanism of Phosphorus-Induced Zinc Deficiency In Cotton. III. Changes in Physiological Availability of Zinc In Plants. Physiol. Plant, 70: 13-20
Çakmak, İ., Yılmaz, A., Kalaycı, H., Ekiz, A., Ulger, A.C. and Braun, H.J., 1996. Zinc Boron Toxicty as Critical Nutritional Problems in Wheat Production in Turkey, 15. İnternational Wheat Conferance, 10-14 June, Ankara ,Turkey, Abstracts, p. 279.
Cakmak, I., Özturk, L., Eker, S., Torun, B., Kalfa, H., Yılmaz, A., 1997. Concentration of Zn and activity of Cu/Zn-SOD in leaves of rice and wheat cultivars differing in sensitivity to Zn deficiency. Journal of Plant Physiology, 151: 91–95.
Cakmak, I., 2000. Possible roles of zinc in protecting plant cells from damage by reactive oxygen species. New Phytologist, 146: 185–205.
Chapman, H.D., and Pratt, F.P., 1961.Methods of Analysis For Soils, Plants and Waters. Univ. of California Div. Agr. Sci. U.S.A .
Chapman, H.D., 1966. Diagnostic Criteria for Plants and Soils. California, CA, USA: Division of Agricultural Science, University of California, 484–499.
Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O. ve Gürbüz, F., 1987 Araştırma ve Deneme Metodları. A. Ü. Zir. Fak. Yayınları:1021, Ders Kitabı: 295. Ankara.
Eyüpoğlu, F., Kurucu N., ve Talas, S., 1998. Türkiye Topraklarının Bitkiye Yarayışlı Bazı Mikroelementler (Fe, Cu, Zn, Mn ) Bakımından 44 Genel Durumu, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü . Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Müd. S:72, Ankara.
Fao, 2003. Food and Agriculture Organisation of the United Nations. Online. http/apps.fao.org/query.
Gençtan, T., Emeklier, Y., Çölkesen, M., Baser, İ., 1995 Serin İklim Tahılları Tüketim Projeksiyonları ve Üretim Hedefleri. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Türkiye Ziraat Mühendisligi Teknik Kongresi, 9-13 Ocak 1995, S: 255-259, Ankara.
Gezgin, S., Hamurcu, M. Apaydın,M., 2001. Bor uygulamasının şeker pancarının verim ve kalitesine etkisi. TÜBİTAK, Türk J. Agr. Forest., 25:89-95.
29
Graham, R.D., Rengel Z. 1993. Genotypic Variation in Zn Uptake and Utilization By Plants. In: Robson D, ed. Zinc in Soils and Plants. Dordrecht, The Netherlands: Kluwer Academic Publishers, 107–114.
Goldschımıdt, V.M., 1954. Geochemistry. Oxford University Press, (Clarendon) London and New York.
Hacısalihoğlu, G., 2002. Physiological and Biochemical Mechanisms Underlying Zinc Efficiency in Monocot and Dicot Drop Plants. PhD Thesis. Cornell University, Ithaca, New York, USA.
Hodgson, J.F., Lindsay, W.F., Trierweiler, J.F., 1966. Micronutrient Cation Complexing in Soil Solution II. Soil Sci.Soc.Amer.Proc. 30:723.
İptaş, S. ve Acar, A.A, 1993. Silajlık mısırda genotip ve sıra aralığının verim ve bazı agronomik özelliklere etkisi. OMÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(3):15-22.
İptaş, S, Demir, M., Yılmaz., 1996. Tokat yöresinde kaba yem kaynaklarının durumu ve geliştirilmesine yönelik öneriler. Hayvancılık–96 Ulusal Kongresi, İzmir Ticaret Odası ve E. Ü. Ziraat Fakültesi, 18-20 Eylül, İzmir, 840-844.
Jakobson, B.S., Fong,F., Eath, R.L., 1975. Carbonic Anhydrase of Spinach. Studies on Its Location, Inhibition and Physiological Function. Plant Physiol. 55: 468-474. Kacar, B., G. Fuleky, S. Taban ve M. Alpaslan (1993). Değişik Miktarlarda Kireç
Kapsayan Topraklarda Yetiştirilen Çeltik Bitkisi (Oriza sativa L.)’ nin Gelişmesi İle Zn, P, Fe, ve Mn Alımı Üzerine Çinko-Fosfor İlişkisinin Etkisi. S. 1-44. A.Ü. Araştırma Fonu (Kesin Rapor). A. Ü. Ziraat Fakültesi Toprak Böl., Ankara. Kacar, B., 1997. Gübre Bilgisi. 5. Baskı. S. 1-439. A. Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:
1490. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın Ünitesi, Ankara.
Kacar, B. ve İnal, A., 2008. Bitki Analizleri. Nobel Yayınları, ISBN 978-605-395-036-3.
Kacar, B. ve Katkat, V., 2009. Bitki Besleme. Nobel Yayınları, ISBN 978-975-591-834-4.
Kırtok, Y., 1998. Mısır Üretimi ve Kullanımı. Ç.Ü. Zir. Fak. Tarla Bitkileri Bölümü. Kocaoluk Basım ve Yayınevi, Tarsus.
Marschner, H., 1994. Rhizosphere pH Efects on Phosphorus Nutrition, In: C. Johansen, K.K. Lee, K.K. Sharma, G.V. Subbarao, E.A. Kueneman (Eds.), Proceedings of Nn FAO/ICRISAT Expert Consultancy Workshop on Genetic Manipulation of Crop Plants to Enhance Integrated Nutrient Management in Cropping Systems, 1. Phosphorus, International Crops Research Institute for the Semi-Arid Tropics, India, pp. 107–115.
Neilsen, G.H. and Hogue, E.J., 1986. Some factors affecting leaf zinc concentration of apple seedling grown in nutrient solution. Hort. Science, 21: 434-436.
Obrador, A., Novillo, J., Alvarez, J.M., 2003. Mobility and availability to plants of two zinc sources applied to a calcareous soil. Soil Science Society of America Journal, 67 (2): 564-572.
Olsen, S.R., C.V. Cole, F.S. Watanbe and L.A. Dean. 1954. Estimation of available phosphorus in soils by extraction with sodium bicarbonate, USDA Cir. No. 939.
Patricha, N.S., Baddesha, H.S., Aulakh, M.S. and Nayyar, V.R., 1987. The quantity-intensity relationship in four diffirent soils as influenced by phosphorus. Soil Sci., 143:1-4
Prıce, H.A.,1962. RNA-Synthesis Zinc Deficiency and the Kinetics of Growth. Plant Physiol 37. XXI
30
Rengel, Z., 2001. Genotypic differences in micronutrient use efficiency in crops. Communucations in Soil Science and Plant Analysis, 32 (7-8): 1163-1186.
Richard, L.A., 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils. Agriculture Handbook, No: 60, U.S. Department of Agriculture. U.S. Grovement Priting Office, Washington D.C.
Richards, L.A, 1954. Diagnosis and Improvement of Saline and Alkaline Soils. U.S.D.A. Handbook, No:60.
Rupa, T.R., Srinivasa, R. CH., A. Subba RAO., 2003. Muneshwar Singh., Bioressource Technology 87.279-288.
Singh, J.P., R.E. Karamanos and J.W.B. Stewart, 1986. Phosphorus-Induced Zinc Deficiency in Wheat on Residual Phosphorus Plants. Agron. Journal, 78: 668-675 Lindsay, W. L., and Norwell, W.A., 1978. Devellopment of DTPA soil test zinc, iron,
manganese and copper. Soil Sci. Soc. Am. J., 42:421-428.
Loneregan, J.F., Grove, T.S., Robson, AK.,.D. and Snowball, 1979. Phosphorus toxicity as a factor in zinc-phosphorus interactions in plants. Soil Sci. Soc. Am., 43: 966-972.
Marschner, H. 1995 Mineral Nutrition of Higher Plants. 2. Ed., Acad. Press, Amsterdam.
Murphy, L. S. and Walsh L. M., 1972. Correction of micronutrient deficiencies with fertilizers. P. 347-387. Micronutrients in Agriculture. (J.J. Mortwedt, P. M. Giordana and W. L. Lindsay, eds). S. S. S. A. Madison, Wisconsin,USA.
Neilsen, G.H. and. Hogue, E.J., 1986. Some factors affecting leaf zinc concentration of apple seedling grown in nutrient solution. Hort. Science, 21: 434-436.
Sezer, İ. ve Yanbeyi, S., 1997. Çarşamba ovasında yetiştirilen Cin mısırda (Zea mays L. everta) bitki sıklığı ve azotlu gübrenin tane verimi, verim komponentleri bazı bitkisel karakterler üzerine etkileri. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi. 22-
25 Eylül 1999-Samsun. S: 128-133.
Stevenson, F.J. and Ardakani, M.S., 1972. Organic Matter Reactions Involling Micronutrients In Soils. J.J. Mortvedt et al. (ed.) Of Micronutrient In Agriculture p.79 Soil Sci.Soc. Amer. Inc. Madison USA.
Sillanpaa, M., 1982. Micronutrients and the Nutrient Status of Soils; A Global Study. FAO Soils Bulletin, No : 48 Rome.
Welch RM. 1995. Micronutrient Nutrition of Plants. Critical Reviews of Plant Sciences 14: 49–87.
31
ÖZGEÇMİŞ
Kişisel Bilgiler
Adı Soyadı : Ümmiye ÇELİK SAYGIN
Doğum Tarihi ve Yeri : 17 / 02 / 1983 Boğazlıyan
Medeni Hali : Evli
Yabancı Dili : İngilizce
Telefon : 0538 734 99 21
E-mail : emre_ummiye@hotmail.com
Eğitim
Derece Eğitim Birimi Mezuniyet Tarihi
Yüksek Lisans Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Lisans Adnan Menderes Üniversitesi 2005
Lise Kayseri Melikgazi Lisesi 2000
İş Deneyimi
Yıl Yer Görev
2005-2006 Kayseri- Bünyan Ziraat Odası Ziraat Mühendisi
2006-2007 Kayseri Ziraat Bankası Başak Emeklilik Müşteri Temsilcisi
2007 ve Halen
Yozgat- Sarıkaya Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü
