• Sonuç bulunamadı

Matbaacılık sektöründe kullanılan ofset baskı sisteminde grafik tasarımdan kaynaklanan baskı hatalarının incelenmesi

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Matbaacılık sektöründe kullanılan ofset baskı sisteminde grafik tasarımdan kaynaklanan baskı hatalarının incelenmesi"

Copied!
130
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

UYGULAMALI SANATLAR ANA BİLİM DALI GRAFİK EĞİTİMİ BİLİM DALI

MATBAACILIK SEKTÖRÜNDE KULLANILAN

OFSET BASKI SİSTEMİNDE GRAFİK TASARIMDAN KAYNAKLANAN BASKI HATALARININ İNCELENMESİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

İbrahim Gökhan CEYLAN

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Gültekin AKENGİN

Ankara Mayıs, 2012

(2)

i

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ’NE

İbrahim Gökhan CEYLAN ‘ın “Matbacılık Sektöründe Kullanılan Ofset Baskı Sisteminde Grafik Tasarımdan Kaynaklanan Baskı Hatalarının İncelenmesi” başlıklı tezi ………. tarihinde, jürimiz tarafından Uygulamalı Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Grafik Eğitimi Bilim Dalı’nda YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul edilmiştir.

Adı – Soyadı

İmza

Başkan: ...

Üye (Tez Danışmanı) : ...

Üye : ...

Üye : ...

(3)

ii

Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Uygulamalı Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Grafik Eğitimi Bölümü yüksek lisans tez çalışması olarak hazırlanan bu araştırma, matbaacılık sektöründeki ofset baskı sisteminde grafik tasarımdan kaynaklanan baskı hatalarını incelemek amacı ile yapılmıştır. Araştırmanın birinci bölümünde litaratür tarama yöntemi ile problem durumu açıklanmış, araştırmanın amacı, önemi, sayıltıları, sınırlılıkları, kullanılan terimler belirtilmiştir. İkinci bölümünde konu ile ilgili temel bilgilere yer verilmiştir. üçüncü bölümünde, araştırmanın modeli, evren ve örneklemi, veri toplama ve çözümleme yöntemlerine ilişkin bilgilere, dördüncü bölümde bulgular ve yorumlara, beşinci ve son bölümde ise; araştırma bulguların ışığında ulaşılan sonuçlar ve bu sonuçlara dayalı olarak, araştırmaya yönelik öneriler geliştirilmiştir.

(4)

iii ÖZET

MATBAACILIK SEKTÖRÜNDE KULLANILAN

OFSET BASKI SİSTEMİNDE GRAFİK TASARIMDAN KAYNAKLANAN BASKI HATALARININ İNCELENMESİ

Ceylan, İbrahim Gökhan Yüksek Lisans Tezi

Uygulamalı Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı, Grafik Eğitimi Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Gültekin Akengin

Mayıs, 2012

Araştırmada matbaacılıkta kullanılan baskı teknikleri içerisinde ofset baskı tekniğinin yeri ve bu teknik ile basılacak çalışmanın tasarımı esnasında yapılan hatalardan kaynaklanan baskı hataları incelenmiştir.

Dünya’da ve Türkiye’de baskı tekniklerinin tarihsel gelişim süreci ve matbaacılıkta kullanılan baskı tekniklerinin detaylı bir şekilde verilmeye çalışıldığı bölüm araştırmanın kuramsal alt yapısını oluşturmuştur. Matbaacılıkta kullanılan baskı teknikleri detaylandırılırken yüksek, düz, çukur, şablon, dijital, lenticular ve hexachrome baskı olmak üzere yedi ana başlık altında incelenmiştir.

Matbaacılığın ve grafik tasarımın gelişimleri birbirlerinden etkilenir. Bunun en önemli nedeni hazırlanan tasarımların matbaada basılacak olmasıdır. Bundan dolayı oluşturulan tasarımlar hangi baskı tekniği ile basılacaksa ona uygun tasarımların gerçekleştirilmesi gerekir. Günümüzde matbaaların büyük bir kısmında ofset baskı sistemi ile çalışan makineler bulunur. Bu nedenle tasarımı, ofset baskı sisteminde hatalara sebep olacak, istenmeyen detaylardan arındırmak gerekmektedir.

Matbaacılıkta kullanılan ofset baskı tekniğinde grafik tasarımdan kaynaklanan baskı hataları ile ilgili matbaa yöneticileri, matbaa sahipleri, matbaa ustaları veya tecrübeli grafikerler ile bire bir görüşülmüştür.

(5)

iv

1. Grafik tasarımcıların eğitimlerinde matbaacılık bilgisinin önemi çok büyüktür. Hataların büyük çoğunluğu buradan kaynaklanmaktadır.

2. Grafik tasarımcıların eğitim esnasında aldıkları matbaacılık bilgisi ile kalmayıp, sektörü de tecrübe edip, üretim teknolojileri konusunda fikir sahibi olmaları gerekmektedir.

3. Basım işletmelerindeki kurum içi iletişim problemleri ortadan kaldırılmalıdır. Grafik tasarımcılar üretim hattındaki ustalar ile daima iletişim içerisinde olmalıdır.

4. Basım işletmelerinde kalite kontrol birimleri oluşturulmalı ve yapılan tasarımlar baskı öncesinde prova baskı alınarak bu birim sorumluları tarafından onaylanmalıdır.

5. Bazı programsal hataların da var olduğu unutulmamalı ve işler teknik bilgiye önem verilerek tamamlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler: Grafik tasarım, tasarım, matbaacılık, matbaa teknolojileri, ofset baskı, baskı hataları

(6)

v ABSTRACT

EXAMINING PRINTING ERRORS ARISING FROM GRAPHIC DESIGN IN OFFSET PRINT SYSTEM USED IN PRINTING SECTOR

Ceylan, İbrahim Gökhan Post Graduate Thesis

Department of Applied Arts Education, Field of Graphic Education Thesis Consultant: Assistant Prof. Dr. Gültekin Akengin

May, 2012

Importance of offset printing technique among printing techniques used in print houses was researched. In addition, printing errors arising from mistakes made during design of work that will be printed with this technique were analyzed in this study.

Theoretical infrastructure of the research is the chapter where historical development of printing techniques both in Turkey and the world, as well as printing techniques used in printing were explained in detail. Printing techniques were analyzed under seven main titles, namely high, flat, coved, template, digital, lenticular and hexachrome.

Developments of printing and graphic design interact each other. Most important reason is that designs are printed at print house after they are prepared. Therefore it is necessary to develop designs suitable to that printing technique. Today, most of the print houses have machines operating with offset printing system. Thus it is required to eliminate undesired details on the design, which may result in errors in offset printing system.

Printing managers, print house owners, printing masters and experienced graphic designers were interviewed with regard to the printing errors arising from graphic design in offset printing technique.

(7)

vi

1. Printing knowledge is very important for training of graphic designers. Most of the mistakes arise from here.

2. In addition to the printing knowledge they receive during education, graphic designers shall also experience the sector and have information about production technologies.

3. In-house communication problems at printing enterprises must be eliminated. Graphic designers must be in permanent contact with masters working at the production line.

4. Quality control units must be established at printing enterprises, and designs must be approved by officers of that unit by receiving proof prior to printing.

5. It must be remembered that there are also some errors pertaining to program. Works must be completed by focusing on technical know-how.

Key words: Graph design, design, operating a printing business, printing house’s technology, offset.

(8)

vii

İÇİNDEKİLER

JURİ ONAY SAYFASI ... i

ÖNSÖZ ... ii

ÖZET ... iii

ABSTRACT ... v

İÇİNDEKİLER ... vii

TABLOLARIN LİSTESİ ... xi

FOTOĞRAFLAR LİSTESİ ... xii

ŞEKİLLER LİSTESİ ... xv BÖLÜM I GİRİŞ ... 1 1.1.Problem ... 1 1.1.1. Problem Cümlesi ... 2 1.2.Araştırmanın Amacı ... 3 1.2.1. Araştırmanın Önemi ... 3 1.3.Sınırlılıklar ... 4 1.4.Varsayımlar ... 4 1.5.Tanımlar ... 5 BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 6

(9)

viii

2.1.2. Grafik Tasarımda Matbaa Bilgisinin Önemi ... 13

2.1.2.1. Baskı Öncesi Hazırlık ... 14

2.2. Matbaacılığın Tanımı ... 15

2.2.1. Matbaacılığın Tarihsel Gelişimi... 16

2.3. Matbaacılıkta Kullanılan Baskı Teknikleri ... 22

2.3.1. Yüksek Baskı ... 22 2.3.1.1. Tipo Baskı ... 23 2.3.1.2 Flekso Baskı ... 24 2.3.2. Düz Baskı ... 26 2.3.2.1. Ofset Baskı ... 27 2.3.2.1.1. Tabaka Ofset ... 28

2.3.2.1.2. Web Ofset (Rotatif Baskı Sistemi) ... 30

2.3.2.1.3. Ofset Baskının Yapılışı ... 32

2.3.3. Çukur Baskı... 35 2.3.3.1. Tifdruk Baskı ... 35 2.3.4. Şablon Baskı ... 37 2.3.4.1. Serigrafi ... 38 2.3.5. Dijital Baskı ... 40 2.3.6. Lenticular Baskı ... 41 2.3.7. Hexachrome Baskı ... 42

2.3.7.1. Hexachrome Baskının Avantajları ... 42

(10)

ix

2.4. Baskı Sonrası İşlemler ... 44

2.4.1. Kesim ... 44 2.4.2. Kırım ... 45 2.4.3. Harman ... 46 2.4.4. Tel Dikiş ... 47 2.4.5. İplik Dikiş ... 48 2.4.6. Mekanik Cilt ... 49

2.4.7. Tutkallama (Amerikan Cilt) ... 49

2.5. Baskı Yüzey Koruma İşlemleri ... 50

2.5.1. Vernik... 50 2.5.2. Lak ... 51 2.5.3. Selefon ... 51 2.6. Özel Baskılar ... 52 2.6.1. Varak Yaldız ... 52 2.6.2. Gofre (Kabartma) ... 52 BÖLÜM III YÖNTEM ... 54 3.1. Araştırmanın Modeli ... 54 3.2. Evren ve Örneklem ... 55

3.3. Veri Toplama Araçları ... 55

3.4. Verilerin Analizi ... 55

BÖLÜM IV BULGULAR ve YORUM ... 56

(11)

x

4.2. Görüşme Yoluyla Tespit Edilen Hataların İncelenmesi ... 61

4.2.1. Yoğun Zeminlerde İnce ve Düşük Puntolu Yazı Kullanımı ... 62

4.2.2. Yoğun Zeminlerde Saydam Öğelerin Kullanımı ... 64

4.2.3. Yazıların Vektörel Çizimlere Dönüştürülmeden (Convert) Baskıya Gönderilmesi ... 66

4.2.4. Düşük Kalitede Fotoğraf Kullanımı ... 68

4.2.5. Yanlış Renk Modeli (RGB, CMYK) Kullanımı ... 71

4.2.6. Pantone Renk Kullanımı ... 73

4.2.7. Kesim Payları Verilmeden Tasarım Yapılması ... 76

4.2.8. Kesim Çizgilerine Yakın Çalışılması ... 79

4.2.9. Baskı Kroslarının Yerleştirilmesinin Doğru Yapılmaması ... 82

4.2.10.Kullanılan Fotoğraflarda Bazı Renk Tonlarının Yoğun Olması ... 85

4.2.11. Fotoğraf Linkinin Doğru Olmadığı Görsellerin Kullanımı ... 87

4.2.12. Cilt Paylarının Verilmesi ... 90

4.2.13. Ebat Bilgisi Eksikliğinden Kaynaklanan Hatalar ... 92

4.2.14. Yazıların Kullanımı... 96

4.2.15. Lens ve Gradient ... 98

4.2.16. Overprint ... 100

4.2.17. Sırt Payının Hatalı Verilmesi ... 105

4.2.18. Ofset Baskı Sonrası İşlemler İçin Paylar ... 107

KAYNAKÇA ... 110

(12)

xi TABLOLARIN LİSTESİ

Tablo 1. Ofset Baskıda Grafik Tasarımdan Kaynaklanan Baskı Hataları ... 56

Tablo 2. Baskı Hatalarının Sebepleri ... 58

Tablo 3. Baskı Hatalarının Çözüm Yöntemleri ... 59

(13)

xii

Fotoğraf 1. Diamond Sutra ... 9

Fotoğraf 2. İbrahim Müteferrika ... 11

Fotoğraf 3. İhap Hulusi’nin Hazırlamış Olduğu Afişler ... 12

Fotoğraf 4. Kenan Temizhan’ın Afiş Çalışması ... 12

Fotoğraf 5. Mengu Ertel’in İstanbul Festivali Konulu Afiş Tasarımı, 1972. ... 13

Fotoğraf 6. İspanya’da Altamira Mağarasındaki Duvar Resimlerinden “Bizon resmi detayı” ... 17

Fotoğraf 7. Yüzük Biçimli Mühür Örneği (Kınık,M., 2008 s:47) ... 17

Fotoğraf 8. Marco Polo ... 19

Fotoğraf 9. Gutenberg ... 20

Fotoğraf 10. Hurufatlardan Oluşan Tipo Baskı Kalıbı ... 21

Fotoğraf 11. Alois Senefelder ... 22

Fotoğraf 12. Tipo Baskı Makinesi ... 24

Fotoğraf 13. Flekso Baskı Makinesi ... 26

Fotoğraf 14. Tabaka Ofset Baskı Makinesi ... 30

Fotoğraf 15. Web Ofset Baskı Makinesi ... 32

Fotoğraf 16. Film Makinesi ... 33

Fotoğraf 17. Kalıp Makinesi ... 34

Fotoğraf 18. Tifdruk Baskı Makinesi ... 37

Fotoğraf 19. Serigrafi Baskı Makinesi ... 39

(14)

xiii

Fotoğraf 21. Kağıt Giyotini ... 44

Fotoğraf 22. Kırım Makinesi ... 46

Fotoğraf 23.Harman Makinesi ... 47

Fotoğraf 24. Tel Dikiş ... 48

Fotoğraf 25. İplik Dikiş Makinesi ... 48

Fotoğraf 26. Spiral Makinesi ... 49

Fotoğraf 27. Kapak Takma ... 50

Fotoğraf 28. Bölgesel Lak Makinesi ... 51

Fotoğraf 29. Selefon Makinesi ... 52

Fotoğraf 30. Varak Yaldız Makinesi - Varak Baskı Örneği ... 52

Fotoğraf 31. Gofre Baskı Örneği ... 53

Fotoğraf 32. Yoğun Zeminlerde İnce ve Düşük Puntolu Yazı Kullanımı ... 57

Fotoğraf 33. Yoğun Zeminlerde Saydam Öğelerin Kullanımı ... 59

Fotoğraf 34. Yazıları Vektörel Çizimlere Dönüştürmeden (Convert) Baskıya Gönderimi ... 61

Fotoğraf 35. Düşük Kalitede Fotoğraf Kullanımı ... 63

Fotoğraf 36. Yanlış Renk Modeli (RGB, CMYK) Kullanımı ... 65

Fotoğraf 37. Yanlış Renk Modeli (RGB, CMYK) Kullanımı ... 66

Fotoğraf 38. Pantone Renk Kullanımı ... 68

Fotoğraf 39. Kesim Çizgilerine Yakın Çalışılması ... 73

Fotoğraf 40. Kesim Çizgilerine Uzaklığın Doğru Ayarlanması ... 74

Fotoğraf 41. Kullanılan Fotoğraflarda Bazı Renk Tonlarının Yoğun Olması ... 79

(15)

xiv

Fotoğraf 44. Cilt Paylarının Verilmesi ... 84 Fotoğraf 45. Cilt Paylarının Verilmesi 1 ... 85

(16)

xv ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1. Basım İşletmelerinde Üretim Aşamaları (Korucu Taşova ,2009 s:121) ... 15

Şekil 2. Yüksek Baskı Şeması ... 23

Şekil 3. Tipo Baskı Şeması ... 23

Şekil 4. Flekso Baskı Şeması ... 25

Şekil 5. Düz Baskı Şeması ... 26

Şekil 6. Tabaka Ofset Baskı Şeması ... 29

Şekil 7. Web Ofset Baskı Makinesi Şeması ... 31

Şekil 8. Çukur Baskı Şeması ... 35

Şekil 9. Tifdruk Baskı Şeması ... 36

Şekil 10. Şablon Baskı Şeması ... 37

Şekil 11. Serigrafi Baskı Şeması ... 38

Şekil 12. Dijital Baskı Şeması ... 40

Şekil 13. Lenticular Baskı Şeması ... 41

Şekil 14.HexachromeBaskı Renkleri ... 43

Şekil 15. Çanta Kırım Şeması ... 45

Şekil 16. Balta Kırım Şeması ... 45

Şekil 17. Kesim Paylarının Verilmemesi ... 70

Şekil 18. Kesim Paylarının Verilmesi ... 71

Şekil 19. Baskı Krosların Yerleştirilmesinin Hatalı Yapılması ... 76

Şekil 20. Baskı Krosların Yerleştirilmesinin Doğru Yapılması ... 77

(17)

xvi

Şekil 23. Yazının Vektörel Tabanlı Bir Programda Kullanımı ... 90

Şekil 24. Yazının Pixel Tabanlı Bir Programda Kullanımı ... 91

Şekil 25. Lens ve Gradient Kullanımı ... 93

Şekil 26. Overprint ... 95

Şekil 27. Sırt Payının Hatalı Verilmesi ... 97

Şekil 28. Sırt Payının Hatalı Verilmesi 1 ... 98

Şekil 29. Sırt Payının Doğru Verilmesi 2 ... 99

Şekil 30. Sırt Payının Doğru Verilmesi 3 ... 100

(18)

1

BÖLÜM I

GİRİŞ

Bu bölümde araştırmanın içeriğine yönelik olarak problem durumu açıklanmış, araştırmanın amacı, önemi belirtilmiştir. Ayrıca araştırmada kullanılan terimler tanımlanmakta, araştırmanın varsayımları ve sınırlılıkları verilmektedir.

1.1. Problem

Matbaacılığın ve grafik tasarımın gelişimleri birbirlerine paralellik gösterir. Bunun sebebi tasarımları yapılan işlerin matbaada basılmasıdır. Bu nedenle tasarımlar hangi baskı tekniği ile basılacaksa ona uygun olarak hazırlanır. Günümüzde matbaaların çoğunluğunda ofset baskı sistemi ile çalışan makineler bulunur. Bu nedenle tasarımda bu sisteme uygun çalışmalar yapılır.

Tarih boyunca yazıya dayalı eserlerin, belgelerin çoğaltılması, artık o işi meslek edinen kişilerce teker teker yazılarak yapılmaktaydı. Tabii bu çok uzun zaman alıyor ve çok emek istiyordu. Bu işlerin daha kolay olabileceğini düşünen ilk Çinliler olmuştur. Matbaa’nın temellerinin oluşmasında Çinliler’in ilk çalışmaları daha sonra batı milletlerine yol göstermektedir (Kansu, 2008, s.1).

1900’lerin başında ise matbaacılıkta yeni bir devir açılmıştır. 1905 yılında ofset baskı tekniği Amerikalı Ira W. Rubel ve Alman Caspar Hermann tarafından bulundu. İlerleyen yıllardan günümüze kadar ofset teknolojisi çok gelişti ve günümüzde dijital baskı dediğimiz teknolojiye kadar ulaştı. Bu gelişme de bilgisayar teknolojisinin çok etkisi oldu. İlk zamanlar ofset hazırlıkta ve matbaa makinelerinin kumanda kısımlarında kullanılan bilgisayarlar, şu anda sektörün vazgeçilmez parçası olmuştur (Kansu, 2008, s.4).

(19)

Ofset’in Türkçe karşılığı dengeleme, transfer etmektir. Bunu matbaaya uyarlamak gerekirse, suyun yağı dengelemesi ve kalıptan kauçuğa görüntünün aktarılması demek uygun olur. Litografi (taş baskı) baskı tekniğinin matbaa teknolojisine uygulanmış biçimine ofset baskı denilmektedir (Tepecik, 2002, s. 109).

Grafik tasarım görsel bir iletişim sanatıdır (Becer, 2000, s.33). Birinci işlevi de, bir mesaj iletmek, bir ürün veya hizmeti tanıtmaktır. Grafik tasarım terimi ilk kez 20. Yüzyılın ilk yarısında metal kalıplara oyularak yazılan ya da çizilen, daha sonra da çoğaltılmak üzere basılan görsel malzemeler için kullanılmıştır. Teknoloji geliştikçe, sadece basılı malzemeler değil; film aracılığıyla perdeye yansıtılan, video ile ekrana gönderilen ve bilgisayarlar yardımıyla üretilen görsel malzemeler de grafik tasarım kapsamı içine girmiş ve bu terimin anlamı oldukça genişlemiştir. Grafik sözcüğü, Yunanca'da yazmak, resim çizmek, işaret, desen anlamına gelen '"grafikos" ya da "graphein" sözcüğünden türetilmiştir (Temel Britannica, 1992, s.220).

Grafik sözcüğünün tanımı biraz daha açılacak olursa, sanatçının elinden özgün biçimlendirmeyle çıkan ya da özgün çoğaltmayla (baskı yöntemiyle) elde edilen eserin, bilgi iletmek, basılmak, kitle iletişim araçlarında kullanılmak amacıyla hazırlanan; çizgi, yazı, resim ve bunların düzenlenmeleriyle ilgili tasarımları kapsar (Sözen ve Tanyeli, 1987).

Başarılı grafik tasarımcı, basılması için matbaaya göndereceği grafik ürününe başladığı andan itibaren hataların olabileceği adımları bilerek ilerler ve son kontrollerini doğru yaparak baskıya hatasız iş teslim eder.

Bu araştırmada matbaacılık sektöründe kullanılan ofset baskı sisteminde grafik tasarımdan kaynaklanan baskı hataları incelenecektir.

1.1.1. Problem Cümlesi

Matbaacılıktaki ofset baskı sistemi ile gerçekleştirilen baskılarda grafik tasarımdan kaynaklanan hataların ortadan kalkması için gözden geçirilmesi gere-

(20)

3

1.2. Araştırmanın Amacı

Bu araştırmanın genel amacı, grafik tasarımcıların ortaya çıkan ürünlerde hata paylarının en aza indirgenmesini sağlamak ve grafik eğitimi veren kurumları konu hakkında bilgilendirmektir.

Bu amaçlar doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır.

1. Ofset baskı sisteminde grafik tasarımdan kaynaklanan hatalar nelerdir? 2. Grafik tasarımdan kaynaklanan hataların çözüm önerileri nelerdir? 3. Matbaacılıkta kullanılan ofset baskı sistemi nedir?

1.2.1. Araştırmanın Önemi

Grafik tasarımcı bir mesajın hangi yazı karakteriyle ve nasıl bir üslupla daha iyi ifade edileceğini saptar. Tasarımcı mesajı iletmek için illüstrasyon, fotoğraf vb. malzemeleri kullanabilir. Bugünün grafik tasarımcısı zekâ ve yeteneğin birleşimi ile teorik ve pratik bilgi birikimiyle teknolojiyi kullanıp güncelliği takip ederek amacına uygun estetik değerler de taşıyan ürünler yaratan kişidir. Yetenek, eğitim, bilgi ve tecrübeyle yoğrulmuş bir tasarım ürünün ofset baskıya hatasız gönderilebilmesi için yeterli olabilecektir.

Grafiker, basılması istenen materyali estetik kurallar çerçevesinde baskı için düzenleyen; yazıları ve görsel unsurları işin niteliğine uygun bir grafik dili kullanarak çekici hale getiren ve bu yolla etkili iletişim ortamı yaratan sanatçılardır (Kansu, 2008, s.304).

Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi grafik tasarımcılar tasarımlarını baskıya göndermek amacı güderek yapmaktadırlar. Baskıya giden işlerin hatasız olması her anlamda ekonomikliği beraberinde getirmektedir. Hatasız hazırlanıp basılması için matbaalara teslim edilen işler hem maddi olarak hem de zaman açısından o iş için olabilecek en ekonomiklik ortam hazırlanmış olur. Bu araştırma ile ofset baskıda grafik tasarımdan kaynaklanan hatalar hakkında

(21)

bilgiler verilerek sektöre katkı sağlamak hem grafik tasarımcı, hem öğrenci, hem öğretici açısından verilen bilgilerin aydınlatıcı olması düşünülmüştür.

1.3. Araştırmanın Sınırlılıkları

Bu araştırma Ankara ili ile sınırlıdır. Bulgulara “mutlak” değerler olarak değil, olası bilgiler olarak bakılması yararlı olacaktır.

1.4. Varsayımlar

Matbaacılıkta kullanılan ofset baskı sisteminde grafik tasarımdan kaynaklanan hatalar hakkında eğitim-öğretim çevrelerinde ve meslek kuruluşlarında çeşitli toplantılar yapılmış, bu konu ile ilgili çeşitli konferanslarda sektör temsilcilerine ve öğrencilere eğitimler verilmiş, literatürde yazılar yer almış ve derslerde öğretim elemanları ofset baskı da grafik tasarımdan kaynaklanan hatalar hakkında öğrencilerine bilgi vermişlerdir. Bu olgular dikkate alınarak bu çalışma aşağıdaki sayıtlılara bağlı kalınarak yapılmıştır.

1. Bu araştırma ile daha sonra yapılacak olan derslerde matbaacılıkta grafik tasarımdan kaynaklanan hatalar konusuna verilen önemin arttırılacağı düşünülmektedir.

2. Bu araştırmanın sonunda elde edilen bilgiler doğrultusunda, matbaacılıkta kullanılan ofset baskı sistemine grafik ürünleri hazırlayacak olan grafik tasarımcıların tasarımlarında hataların ortadan kalkması için daha dikkatli olacakları düşünülmektedir.

3. Araştırmanın sunduğu bilgilere dayanarak grafik tasarım eğitimi veren kişilerin, matbaacılıkta grafik tasarımdan kaynaklanan hataların ortadan kalkması konusunda öğrencilerine aydınlatıcı bilgiler vereceği düşünülmektedir.

4. Sektörde çalışanların staj vb. durumlarda gelen öğrencilere katkılarının artacağı düşünülmektedir.

(22)

5 1.6. Tanımlar

Çalışmanın bu bölümünde çalışma sırasında sıklıkla kullanılan bazı kavramların ne anlamda kullanıldığı üzerinde durulmuştur.

Grafik: Harfleri, sözcükleri, tümceleri, fotoğrafları, biçimleri, tablo ve istatistiki grafikleri, renklerini düzenleyerek, kağıt üzerinde bir zevk ve oranla yerleştirmek işleminde estetik ve sanatsal kaygılarla yenilikler oluşturma sanatına “grafik” adı verilmektedir

Grafik Tasarım: Görsel iletişim sanatıdır (Becer, 2002 ,s.33).

Matbaacılık: Uygarlığın hızlı bir biçimde gelişmesine öncülük eden matbaa, önceleri yazı ve resimlerin kağıda aktarılmasını sağlayan ilkel bir düzenek iken, teknolojik ve kültürel atılımların gerçekleşmesine katkıda bulunan önemli bir araç olmuştur (Mazlum, 2006:13).

Ofset Baskı: Düz baskı sistemidir. Mürekkepleri yağ bazlıdır. Suyun yağı itmesi prensibi ile baskı gerçekleşir. Kalıpta poz görmeyen yerler su merdanesi üzerinden geçse de su tutmaz diğer yer ise suyu ya da nemlendirme maddesini tutar. Boya merdanesi kalıba temas ettiğinde su olan yerler boya almaz. Su almayan yerler boyayı tutar ve kauçuğu boyar, kauçuk ise kalıp kazanı üzerine gelmiş olan kağıdı boyar ve baskı gerçekleşir (Yanık, 2004, s.40).

Hurufat: Matbaacılıkta sıcak dizgide kullanılan büyük küçük bütün harfler, rakamlar ve şekillere denir.

Perforaj: Kâğıdın koparılabilmesı için baskı makineleri ile yapılan noktaları veya çizgileri delme işlemi veya metal çizgi.

Selefon: Odundan elde edilen seliloz daha sonra kimyasallerle reaksiyona sokularak vizkoz ve daha sonra da selilozhidrat haline getirilerek preslenen filme selefon denir.

(23)

BÖLÜM II

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Araştırmanın bu bölümünde; matbaacılığın gelişimiyle ilgili genel bir bilgi ile grafik tasarımın gelişimi hakkında bilgiler verilmiştir. Baskı teknolojisi ve baskı çeşitleri hakkında da bilgiler ele alınmıştır.

2.1. Grafik Tasarımın Tanımı

Grafik tasarım görsel, simgesel, didaktik, kişisel mantra ve sosyal çerçevedir. Anlam ve simgeyi betimlemenin ve görsel iletişimin ürünüdür. Bu görsel dilin kelime hazinesi tasarım dilinde gramer kuralları çapraşık ve anlamlar yaratıcının kendine özgü sözlüğünde gün geçtikçe artmakta. Grafik tasarımın temel amacı imgelemek ve verilmek istenen mesajı iletmektir. Bu iletişimin kurulduğu karşılıklı kanal tasarımın en önemli öğelerinden biridir. Tasarımı izleyenin tasarımın odak noktasında olması, tasarımcının vereceği mesajında bu odak noktasında aynı yeri paylaşması önemli bir veri ve yorumdur. Başka bir deyişle, mesajı hazırlayan (tasarımcı) ve mesajı algılayan (izlemci) ortak bir görsel sinerjinin bütünlüğünde olmalıdır. Tasarımı algılayan izlemcinin kişisel deneyimleri ve ait olduğu kültürel çerçeve ve oluşan görsel anlam bu sinerjinin buluştuğu noktadır. Tasarımın görevi kavramların dizimini görsel bir kompozisyonda; rengi, tipografiyi (sözdizim) ve mizanpajı (sayfa düzeni) kullanarak mesajı vurgulayabilmesi iletmesi gerekmektedir. (Tuksal, 2010, s:1)

Grafik tasarım sürecinde sanatçı ya da tasarımcı tasarım elemanlarını, tasarım ilkelerinin kurallarına göre kullanarak grafik yüzeyde düzenlemesini başka bir ifadeyle kompozisyonunu oluşturur. Bu bağlamda tasarım elemanlarının ve ilkelerinin hemen hemen tüm görsel düzenlemelerde ortak olduğu söylenebilir. (Arıkan, 2008, s:11)

(24)

7 Grafik Tasarım, her tür iletişim aracı üzerinde okunan ve izlenen görüntülerin tasarımıyla ilgilidir. Kağıt benzeri materyaller üzerine çeşitli baskı teknikleri kullanılarak aktarılan basılı malzemeleri, afişleri, kitapları, dergileri, broşürleri, bilgi ve uyarı işaretlerinin tasarımını, grafik tasarım alanı kapsar. Grafik tasarımın amacı estetik kaliteyi en anlamlı şekilde kullanarak iletişim etkinliğini üst düzeye ulaştırmaktır. (Ketenci ve Bilgili, 2006, s: 278 )

Günümüzde oldukça sık kullanılan, etkileyici bir sözcük olan ve bütün sanatların temelinde bulunan tasarım olgusuysa, oluşturulacak yapının organizasyonuyla ilgili her türlü faaliyeti kapsamaktadır. Tasarım; bu model, kalıp ya da süsleme yapmak değildir (Becer, 2000, s:32). Tasarım; bir tasarlama eylemi sonucunda beliren ve asıl yapıtın gerçekleştirilmesi sırasında yönlendirici olan proje, çizim, maket ve buna benzer ürünlerin tamamıdır (Sözen ve Tanyeli, 1983, s:46) .

Grafik tasarımı ise, sanatçının elinde özgün biçimlendirmeyle çıkan ya da özgün çoğaltmayla elde edilen eserin; bilgi aktarmak, basılmak, kitle iletişim araçlarında kullanılmak amacıyla oluşturulan; çizgi, yazı, resim ve bunların düzenlemeleridir. (LYNN, 1988, s:9). Grafik tasarım başka bir ifadeyle, çağımızın yorgun ve dalgın izleyicisinin mesaja ilgisini çekebilecek, yeni ve denenmemiş yolları araştırma ve bulma sürecidir (Becer, 2005, s.49)

Grafik tasarım bir iletişim sanatı olmakla beraber işlevi de bir mesaj iletmek, bir ürün ya da hizmeti tanıtma amacı taşır. Grafik tasarımda önemli olan hedef kitle tarafından kolay algılanabilir orijinal ve dikkat çekici değerler taşımasıdır.

Grafik tasarımın asıl amacı da gerçekte, iletişim çerçevesinde, düşünceleri ya da sorunları görselleştirerek hemen anlaşılmasını sağlamaktır (Bodur, 2006, s:125). Yazıların ve görsel materyallerin (fotoğraf, illüstrasyon vb.) düzenlenmesi ve ardından basılı ürünler oluşturulması grafik tasarımın en fazla kullanılan uygulamalarıdır. (Mazlum, 2006, s:53)

Sanatçının elinde özgün olarak tasarlanan ya da özgün olarak çoğaltılan (baskı) eserin, bilgi iletmek, basılmak, kitle iletişim araçlarında kullanılmak amacıyla

(25)

hazırlanan, çizgi, yazı, resim ve bunların düzenlenmesi ile ilgili tasarımları içine alır. (Sözen ve Tanyeli, 2003, s: 93)

2.1.1. Grafik Sanatlar Tarihi

Grafik sanatlar tarihini insanlığın ilk haberleşme sistemine kadar götürmek mümkündür. Grafik sanatlar olarak değerlendirilen çalışmaların 6000 yıllık bir geçmişi olduğu bilinmektedir (Tepecik, 2002, s:17). Çünkü grafik sanatların içinde basım tekniğinin kullanılması bu alanın tanımlanmasını daha kolay hale getirmektedir. Mağara duvarlarına yapılan ilk resimler ve küçük heykelcikler, sanat açısından ortaya konulan ilk belgelerdir. Bu çalışmalar bir anlamda ilk grafik sanatı ürünleri sayılabilir.

.

Grafik sanatı, insanlığın medeniyet ve kültürel gelişmesinde de çok önemli katkı sağlamıştır. Öyle ki ancak resimle daha kesin anlaşılır olarak ifade edilmesi mümkün olan çoğu bilgi ve tecrübe, örnek verecek olursak ayrıntılı teknik konstrüksiyonlar, anatomik özellikler, bitki ve hayvan şekilleri yüzyıllar boyunca grafik baskı sanatı ile bir kuşaktan diğerine aktarılabilmiştir. (Teker, 2009, s: 90)

İlk baskının Gutenberg tarafından yapılışı, Sümerlerin çivi yazısını buluşu, tahminen 3000 yıl önce Eski Mısır'da geliştirilen hiyeroglif yazı tarzı, Çin'in M. Ö. 200 yıllarında baskı işlemlerini buluşuyla grafik sanatlar da gelişme göstermiştir. İlk kitap basım işlemini M. Ö. 868 yılında yine Çinliler gerçekleştirmiştir. Bu kitap tahta kalıplar üzerine oyulan ve yüksek baskı biçiminde hazırlanan "Diamond Sutra" adlı kutsal budist öğretilen yaklaşık 5 metre uzunluğunda rulo kağıtlara basılmıştır. Grafik sanatların esas anlamda tarihteki kimliğini kazanması yazı sanatının keşfiyle mümkündür. Bugün dünyadaki yazıların keşin olarak çıkış tarihi yoktur fakat Latin alfabesinin çıkış kaynağının M.Ö. 1600 tarihlerinde Finikeliler tarafından bulunduğu ifade edilmektedir. Türklerde grafik sanatların asıl gelişimi ise Osmanlı Devleti döneminde başlamıştır.

(26)

9

Fotoğraf 1. Diamond Sutra

15, 16. ve 17. Yüzyıllarda ağaç ve metal baskıda tarama tekniklerinin gelişmesi sonucu, daha ayrıntılı ve ton farklılaşmalarına olanak sağlayan baskıların elde edilebilmesi mümkün olmuştur. Baskıya renk verme olgusu ilk kez bu şekilde (gölgelendirilerek) meydana gelmiştir. (Teker, 2009, s: 91)

18. Yüzyıl başlarından itibaren Osmanlı toplumu Rönesansın Batı kültür yaşantısına kazandırdığı değerlerin etkisi altına girmeye başlamıştır. Bazı Osmanlı aydınlarına göre batıda gelişen toplumsal ve düşünsel yenilikler Osmanlı toplumuna da aktarılmaktaydı. İlk yapılan hareketler ise savaş ve savunma alanlarında olmuştur. Osmanlı toplumu Batı' daki bu yeniliklere oldukça gecikmiş bir şekilde girer ve dönemin simgesi olan lale ile “Lale Devri” (1718-1730) adını alır. Bir basımevi açma düşüncesi de bu yenilik hareketleri ile destek görmüştür.

İlk Türk matbaasının kurucusu İbrahim Müteferrika da böyle bir dönem içinde, basmacılığın, basma yöntemiyle kitap çoğaltmanın yararları ve gerekliliği üzerine Vesilet – üt – tıbaa (1726) adlı risale yazmıştır.

(27)

1. Önemli kitapların (sözlük, tarih, coğrafya, devlet işleri, v.d.) çoğaltılması halk ve aydınlar için yararlıdır;

2. İslam devletlerinin kuruluşundan itibaren yazılmış değerli eserlerin basılması, bu kitapların müslümanlar arasında yayılmasını sağlar;

3. Basılı kitapların yazıları okunaklı, güzel, doğru olacağı gibi, okuyan ve okutanlar içinde kolaylık sağlar;

4. Basımcılık karlı bir iştir. Bir cilt kitap yazmak için gereken emekle binlerce kitap basılabilir. Kitap ucuzlayacağı için herkes bundan yararlanır;

5. Kitapların başına ve sonuna dizinler konularak, aranılan bilginin kolayca bulunması sağlanır;

6. Kitapların ucuz olması, taşra halkının da yararlanmasına yol açar;

7. Kentlerde kütüphanelerin kurulmasına, öğrencilerin kolayca kitap temin etmesine yardımcı olur;

8. Osmanlı Padişahları yaptıkları savaşlarla İslamın onurunu yükseltmişlerdir. Kitap yayımı yoluyla da Müslümanlara hizmet etmiş olurlar;

9. Avrupalılar Arapça, Farsça, Türkçe kitapların değerini bilmekte, bunları basmaktadırlar. Ama bastıkları bu kitaplar yanlışlarla doludur, yazıları da güzel değildir. Ne var ki ilerde işin uzmanını bulup Doğu yapıtlarını doğru ve güzel bastırarak İslam ülkelerine gönderip, buralardan para çekebilirler. Biz onlardan önce davranmalıyız;

10. Artık basım işinin ülkemizde de uygulanması için olanak vardır. Müslüman olmuş bütün toplumların kitaba ihtiyaçları fazladır. Matbaanın kabul edilmesi ve eserlerin basılması devletin onurunu artıracaktır. (Ersoy’dan ve Maden’den aktaran Altuntek)

(28)

11 Vesilet-üt-tıbaa adlı raporunu dönemin sadrazamı Damat İbrahim Paşa’ya sunan Müteferrika, matbaanın kurulabilmesi için izin istemiştir.

Padişah Üçüncü Ahmet (1673-1736) ve Nevşehirli Damat İbrahim Paşa (1660-1730) döneminde, kısa bir süre Fransa elçiliğinde bulunmuş olan Yirmisekiz Mehmet Çelebi'nin (?-1732) oğlu Said Çelebi (?-1761) ve sarayın müteferrika ağalarından Macar dönmesi İbrahim Efendi (1664-1745) ile birlikte ilk basımevi açılmıştır. Bu basımevini Türk Grafik sanatımızın ilk ocağı, İbrahim Efendi'yi de bu sanatın piri saymak doğru olacaktır. Tarihimizde, basıp çoğaltma yoluyla elde edilmiş ilk resimli kitap, bunu basabilmek için gereken ilk döküm yazısı, ilk resim kalıbı İbrahim Efendi'nin tarafından yapılmıştır. Bütün dünyada olduğu gibi Türkiye'de de grafik sanatlar basımcılıkla birlikte oluşmuş ve kimlik kazanmıştır. (Kalafat Alpaslan, 2007, s: 86) İlk matbaanın 18. yüzyılda İbrahim Müteferrika tarafından kuruluşuyla birlikte Türk grafik sanatı gelişmeye başlamıştır.

Fotoğraf 2. İbrahim Müteferrika

Türk grafik sanatlar tarihinin önemli bir aşaması da Osmanlı Devleti'nde tiyatro sanatının kurulması ve gelişim göstermesidir. Cumhuriyetin ilk yıllarında yeni kurulan Türk Devleti'nin kimlik oluşturma çabalarında öncü olarak kabul edilen önemli bir grafik tasarımcı ve ressam İhap Hulusi'dir.

(29)

Fotoğraf 3. İhap Hulusi’nin hazırlamış olduğu afişler

İhap Hulusi ile aynı dönemde yaşayan ve soyadı gibi titiz tasarımlara imza atan bir isimde Kenan Temizhan’dır. Dönemin afiş ustası olan sanatçının Türk grafik sanatı tarihinde önemli yeri vardır. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti, inkılap hareketlerine başlamış alfabesini de değiştirmeye karar vermişti, bunun anlamı ülkede tepeden tırnağa yazıyla ilgili her şeyin değişmesiydi.

Fotoğraf 4. Kenan Temizan’ ın Afiş Çalışması

Ülkemizde sanayi hareketleri geliştikçe grafik sanatlar da bu duruma ayak uydurup kendi değişim ve gelişimim göstermiştir.

Özellikle 1950 yılından sonra Türk grafik sanatı önemli bir atılım yapmıştır. Türk kültür ve sanatından izler taşıyan afişler yapan Mengü Ertel, geleneksel halk kültürü öğelerini tasarımlarına yansıtan Yurdaer Altıntaş, Türk grafik sanatlarına çarpıcı

(30)

13 yenilikler getirmişlerdir. 1960 sonrası ülkemizde kentleşme sürecinin artması, üretimin çeşitlenmesi, 1970 ve sonrasında siyasi hareketlerin yoğunlaşmasıyla, grafik sanatlar daha çok ön planda yer almıştır (Tepecik, 2002, s:22).

Fotoğraf 5. Mengu Ertel’in İstanbul Festivali konulu afiş tasarımı, 1972.

2.1.2. Grafik Tasarımda Matbaa Bilgisinin Önemi

Çağımızdaki teknolojik gelişmeler birey ve toplum yaşamını etkilemekte ve yönlendirmektedir. Teknoloji; toplumdaki diğer sistemlerin yanında, eğitim sitemi ile de etkileşim içinde bulunmakta ve eğitim sistemini yönlendirmektedir. Başarılı bir yeni nesil tasarımcı yetiştirmek, içinde bulunulan kuşağın tasarım ilkeleri ve uygulamalarını bilen ve çağdaş teknolojilere göre yetişmiş, eğitilen, işlek, esnek, yaratıcı bir zekaya sahip bireyler yetiştirmektir. İş yaşamının gereksinim duyduğu nitelikli insan gücünün yetiştirilmesi amacıyla giderek daha fazla önem kazanmaktadır.

Ancak araştırmalar göstermektedir ki grafik bölümü mezunlarının çoğu sektörde çalışabilme noktasında eksiklikleri olduğu söylenebilir. Meslekleri gereği matbaa konusunu bilmeleri gerekirken bu konuda da yeterli olmadıkları belirtilebilir.

(31)

Sektör temsilcilerinden Ankara Reklamcılar Derneğine bağlı reklam ajansları yetkilileriyle yapılan görüşmelerde öğrencilerin matbaacılık bilgisinin istihdam edilmeyi sağlayacağı belirtilmiştir.

Bu esasta grafik tasarım mezunlarının meslekleri gereği bilmeleri gereken ve onlardan beklenen, istihdam sırasında da tercih edilmelerini sağlayacağı varsayılan konuları; (baskı öncesi hazırlık aşamaları, metin yazımı – yazı karaktleri ve fontlar, görsel malzemeler, tram, forma, kros, marj ayarları, kağıdın özellikleri, baskı teknikleri, renk ayrımı, tire, temel baskı terimleri, baskı teknikleri, baskı koruma malzemeleri ) bilmesi gerekmektedir. (Korucu Taşova ,2009 s: 120 - 121)

2.1.2.1. Baskı Öncesi Hazırlık

Müşterinin işi getirmesiyle başlayan ve grafik tasarımcının renk ayrımı yapılmış film çıkışlarını matbaaya ulaştırmasıyla son bulan süreç baskı öncesi hazırlık aşamasıdır.

Bir grafik tasarımcı, yardımcı grafikerin ve veya grafik operatörünün baskıya bir işi yollarken belirli basamakları sırasıyla uygulaması gerekmektedir. Tasarımda kullanılan fotoğraflar, yazı karakterleri – font ve puntoları, kros çizgileri, çizgi kalınlıkları, tram değerleri, katlama, kırım ve kesim çizgileri bilmesi gereken konulardandır.

Tasarım aşaması tamamlandıktan sonra renk ayrımı, işin forma hesabı, kağıt seçiminin yapılması ve matbaaya filmlerin teslimi ile baskı öncesi hazırlık süreci sona ermektedir. Bilgisayarda üretilen tasarımlar CD ortamında veya dijital depolama ( Zip, flash disk, memory stick v.s.) araçları ile teslim edilmektedir. (Korucu Taşova ,2009 s: 120 - 121)

(32)

15

Şekil 1. Basım İşletmelerinde Üretim Aşamaları (Korucu Taşova ,2009 s:121)

2.2. Matbaacılığın Tanımı

Matbaacılık, iletilmek istenilen mesajı kağıt v.b. yüzeyler üzerinde basılacak şekilde tasarlama ve basarak çoğaltma işidir. Bilginin gelecek kuşaklara aktarılması, çoğaltılması ve yayılması matbaacılığın bulunması ile olmuştur. Kitap, dergi, gazete, broşür, afiş ve ambalajlar Matbaacılık alanının ürettiği ürünlerdir.

Uygarlığın hızlı bir biçimde gelişmesine öncülük eden matbaa, önceleri yazı ve resimlerin kağıda aktarılmasını sağlayan ilkel bir yöntem iken, teknolojik ve kültürel

(33)

atılımların gerçekleşmesine katkıda bulunan önemli bir araç haline gelmiştir. (Mazlum, 2006, s:13)

Aynı zamanda bilim dünyasındaki gelişmeler, eski bilgi ve araştırmaların üzerine yenilerini eklemek suretiyle meydana gelmektedir. İşte bu aşamada; yazılı eserin dolayısıyla bunu çoğaltarak herkesin hizmetine sunan matbaa’nın önemi ortaya çıkmaktadır. Bugün her yazılı eseri ve resmi en yeni tekniklerle, istediğimiz adette basmamız mümkündür. Bu ifadeden de anlaşılacağı gibi; yazı ve resimlerin çoğaltılması işlemlerinin tamamına “matbaacılık” denilmektedir (Ersoy, 1959, s:20).

Bilgisayar ve bilgi teknolojileri alanındaki hızlı gelişim matbaacılık sektörünü de olumlu yönde etkilemiştir. Matbaacılık alanında bilgisayarı ve otomatik matbaa makinelerini kullanmasını bilen nitelikli iş gücüne ihtiyaç her geçen gün artmaktadır.

Matbaalar; baskı öncesi, baskı ve baskı sonrası bölümlerinden oluşmaktadır. Bilgisayar ve iletişim teknolojileri bu bölümlerin tamamında çok etkin bir biçimde kullanılmaktadır.

İnsanların kültürel ihtiyacı olan kitap, dergi, gazete vb. yazılı metaryallerin oluşturulması, basım-dağıtımı ve üretim sektörünün ihtiyaç duyduğu ambalajların oluşturulması matbaacılığın çalışma alanlarıdır.

2.2.1. Matbaacılığın Tarihsel Gelişimi

İlk baskı çalışmaları insanoğlunun ilk eserlerini yarattığı mağaralarda kendini göstermeye başlar. Yontma Taş Devri'yle başlayan bu ilk baskı faaliyetleri neticesinde; duygu, düşünce ve yaşantılarını dile getirildiği eserlerinin doğduğu buluntular tespit edilmiştir.

(34)

17

Fotoğraf 6. İspanya’da Altamira Mağarasındaki duvar resimlerinden “Bizon resmi detayı” (Gombrich, 1992, s:23)

Basım yoluyla çoğaltmayı öğrenen ilk insanlar, taş, metal, tahta gibi organik ve organik olmayan materyalleri oyarak kalıplar oluşturup, bunların yardımı ile resimlerini çoğaltmışlardır. Baskı alanındaki ilk uygulamalarla asırlar önce Mezopotamya’da karşılaşılır. Kil ve balmumundan yapılan silindirler üzerine oyulan yazılar farklı yüzeyler üzerine aktarılır. Daha sonraki dönemlerde Sümerler ve Asurlular oydukları silindir mühürlerle kil üzerine baskılar yapmışlardır. Mısır ve Babilliler, tahta malzeme üzerine oydukları, farklı anlamlar yükledikleri şekilleri az bir miktarda boya sürerek mühür amacıyla kullanmışlardır. Farklı yüzey arayışları neticesinde Papirüs resim materyali olarak kullanılmıştır. M.S. 105’te Çin’de kağıdın bulunuşu baskı sanatına farklı bir ivme kazandırmıştır. Bu adımlar baskı sanatının bir ifade aracı olarak kullanımını arttırmış ve zamanla birçok baskı tekniğinin doğup gelişmesine ortam hazırlamıştır. (Kınık, 2005, s:1)

(35)

Çoğu kimsenin bildiği gibi bugün ki matbaacılığın temellerini atan Johannes Gutenberg olmamıştır. Tarih boyunca yazıya dayalı eserlerin, belgelerin çoğaltılması, artık o işi meslek edinen kişilerce teker teker yazılarak yapılıyordu. Tabii bu çok uzun süre alıyor ve çok büyük emek istiyordu. Bu işlerin daha kolay olabileceğini düşünen ilk Çinliler olmuştur. Hangi yöntem ve teknik kullanılırsa kullanılsın bir baskının gerçekleşmesi için gerekli olan ana malzeme kağıttır. Kağıt, M.S. 105 tarihinde ilk olarak Çin'de kullanılmaya başlanmıştır. Kağıt üretim tekniğinin Talaş Savaşı (M.S. 750) sırasında Araplar tarafından esir alınan Çinlilerden öğrenilerek, Araplar tarafından İspanya'ya taşınmış, oradan Avrupa'ya yayılması yaklaşık olarak bin yıl almıştır. O halde söylenebilir ki; "Basım sanatı ilk olarak Uygur ve Çin'de gelişmiştir" (Ersoy, 1959, s:21)

Çinliler 2. Yüzyılda mermer kabartma şekil ve yazıların üzerine ıslak kağıt presliyor ve sonra da bu kağıtları mürekkepliyorlardı. Dört yüzyıl sonra bunu değiştirdiler. Ağaç blokları oyarak basılacak iş kabartma haline getiriliyor, daha sonra fırça ile mürekkep sürülüp, preslenerek kağıda baskı yapılıyordu.

11. Yüzyıla gelindiğinde Çinliler tipo baskı sisteminin ilk modelini yaptılar. Artık metni oluşturan şekil ve harf kalıpları yaparak bu kalıpları birden fazla işte kullanabilmeyi hedefliyorlardı. Bu harfleri çeşitli kimyasal işlemlerden geçirerek sertleştiriyor, sonra metne göre dizip tekrar reçine ve mum gibi maddelerin yardımıyla birbirine yapıştırıyorlardı. Oluşan bu kalıptan baskı yapıldıktan sonra harf ve şekiller tekrar kullanılmak üzere sıcakta birbirinden ayrıştırılıyordu. (Kansu ve Köse, 2008, s:1)

Marco Polo’nun Çin’de gördüğü ve büyük bir hassasiyetle incelediği ağaç baskı bloklarıyla basım yöntemi (ksilografi) Avrupa’da 14. Yüzyılda parşömenden kağıda geçişle birlikte ortaya çıktı. Avrupa’da baskı ilk önce dini eserlerin basımıyla başlar. Oymacılığın da gelişmesiyle birkaç sayfalık işlerde basılabilmektedir. Burada en büyük sorun harflerin ahşap olması ve fazla tiraja dayanıklı olmayışıdır. Harfler daha sonra dayanıklı metaller üzerinde denendi. Pirinç veya tunçtan oluşan harfleri kil veya kurşun üzerine bastırılarak matrisi yapılıyor, bunun üzerine de kurşun dökülerek klişe levha oluşturuluyordu.

(36)

19

Fotoğraf 8. Marco Polo

Avrupa'da modern basımcılığın temeli bu şekilde gerçekleştirildikten sonra bütün bu öğeleri birleştirerek tipo baskı tekniğini geliştiren Alman asıllı Johannes Gutenberg oldu. Tipografik basım yönteminin bütünü ana kalıpların (matris) yapımı, dökümlerin yapılması, metinlerin dizilmesi ve el baskısıyla basım Gutenberg tarafından gerçekleştirildi. 1440 yılında bir kuyumcu yanında oyma işlerinde çalışırken, ayrı ayrı harf şekillerini yan yana getirerek dizgisini oluşturmak ve sayfayı bastıktan sonra, dağıtılacak harfleri yeni sayfaların tertibinde kullanabileceği bir sistem üzerinde çalışmaya başlamış ve bu çalışmaların getirisi olarak yüksek baskı sistemini geliştirmiştir (Kaya, 2000, s:2).

1450’de Faust ve Schöffer ile birlikte din kitapları, Latince gramerler, lügatlar, takvimler, bastılar. Bu yeni buluş Ren vadisinden bütün Avrupa’ya yayıldı. Avrupa’nın çeşitli merkezlerinde basımevleri açıldı. Matbaanın bulunuşu ve yaygınlaşması toplumların hayatında bir çığır oldu. (Dereli ve Mert, 1987, s:23)

(37)

Fotoğraf 9. Gutenberg

Gutenberg'in yaptığı ilk matbaa makinesinden itibaren matbaacılık alanında birçok gelişme yaşanmıştır. Matbaacılık alanındaki bu yenilikler şöyle sıralanabilir:

- İlk matbaa makinesi Gutenberg tarafından icat edildi (1440). - Litografi Alman Alois Selefender tarafından icat edildi (1796). - İlk kâğıt makinesi Louis Robert tarafından icat edildi (1799). - İlk çinko baskı, Alois Senefelder tarafından yapıldı (1805). - İlk baskı makinesi Frederic Koenig tarafından yapıldı (1812). - Fransız Joseph Niepce fotografiyi icat etti (1822).

- Fransız Alfons Louis Poitevin tarafından ışık baskı icat edildi (1855). - Amerikalı William Bullock tarafından rotasyon baskı icat edildi (1860). - Alman Joseph Albert tarafından ışık baskı makinesi icat edildi (1871). - Fransız Voirin tarafından teneke baskı icat edildi (1879).

- İlk dizgi makinesi Ottmar Mergenthaler tarafından icat edildi (1884).

- Ofset baskı Alman Hermann ve Amerikalı Ruber tarafından icat edildi (1905). - Renkli fotoğraf Fransız Auguste ve Louis Jean tarafından icat edildi (1907)..

(38)

21 - Xero-grafi Amerikalı Chester F. CarIson tarafından icat edildi (1938)

(Korkmaz’ dan aktaran Kınık, 2008, s: 113).

Fotoğraf 10. Hurufatlardan oluşan Tipo Baskı Kalıbı

Bugünkü ofset baskı sisteminin temelini ise taş baskıcılığı (litografi baskı) oluşturur. Taş baskı kalıbında basan yerler ile baskı yapmayan yerler aynı yükseklikte olduğu için adına düz baskı denir. Alois Senefelder (1771-1834) tarafından bulunan taş (litografik) baskı sisteminin grafik sistemlerde kullanılmaya başlaması ancak 19. Yüzyıl ortalarında fotoğrafçılığın gelişmesi ile gerçekleşebilmiştir. Litografik baskı sistemi yağ ve suyun birbirine karışmamaları olayından hareket ederek aynı yüzey üzerinde baskı yapan, yapmayan alanlar elde edebilme esasına dayanır. Hazırlanan baskı yüzeyinin baskı yapılacak alanı mürekkebi alır, diğer alanlar ise suyu alır. (Kansu ve Köse, 2008, s:3)

(39)

Fotoğraf 11. Alois Senefelder

XIX. Yüzyıldan sonra artık ister tabaka, ister bobin kâğıda hızlı baskı yapabilen mekanik baskı makineleri geliştirildi. 1900'lerin başında ise matbaacılıkta yeni bir devir açıldı (Evliyagil, 1985, s:36). 1905 yılında ofset baskı tekniği Amerikalı Ira W. Rubel ve Alman Caspar Hermann tarafından bulundu. İlerleyen yıllardan günümüze kadar ofset teknolojisi çok gelişti ve günümüzde dijital baskı dediğimiz teknolojiye kadar ulaştı.

2.3. Matbaacılıkta Kullanılan Baskı Teknikleri 2.3.1. Yüksek Baskı

Baskı tekniklerinin bilinen en eski örneklerine sahip bir çeşididir. Diğer baskı tekniklerine oranla daha kolay çözümlenebilir bir tekniktir. Çocukluğumuzda yaptığımız patates ve soğan baskılar, lastik kaşeler, mühürler yüksek baskı tekniğine uygundur. (Kınık, 2005, s:86)

(40)

23

Şekil 2. Yüksek baskı şeması

Yüksek baskı tekniklerinde kağıda temas eden (baskıyı yapan) yüzeyler boş alanlara göre daha yüksektedir. Ağaç baskı, tipo ve flekso baskı teknikleri en yaygın bilinen teknikleridir. (Tepecik, 2002, s:102)

2.3.1.1. Tipo Baskı

Tipografik baskı tekniğinde kâğıda aktarılması gereken bütün görsel unsurlar, baskı kalıbında diğer alanlara göre daha yüksektedir. Kalıp yüzeyine merdane ile mürekkep verildiğinde, yüksekte kalan alanlar mürekkebi alır ve belirli bir basınç uygulayarak kağıda doğrudan yansıtır. Tipo baskı, Gutenberg'in 1440 ' ta icat ettiği bir baskı sistemidir.

(41)

Basılması gereken yerler yüksekte, basılmaması gereken yerler ise alçakta bulunur. Yazılar yüksekte mürekkebi alır diğer yerler mürekkep de almaz, kağıda da temas etmez. Tipo baskı mürekkepleri daha ağır ve tutucudur. Mürekkep kalıba (klişe, hurufat v.s) değer kalıpta direkt kağıdı boyar. Böylece baskı gerleşir. Tipo baskıda tramlı işlerde kalın tram kullanarak mürekkebin kalıbı doldurması önlenir. Tipo baskı makinelerinde; kesim, varak yaldız, gofre, perforaj, pilyaj gibi işlerin yanında numaratör kullanılarak, baskılar numaralandırılabilir. (Yanık, 2008, s:62)

Fotoğraf 12. Tipo Baskı Makinesi 2.3.1.2 Flekso Baskı

Alışveriş poşetleri, oluklu mukavva, rulo alüminyum, etiket, kraft kağıt gibi ambalaj malzemelerinin baskısı için yaygın olarak kullanılan bir baskı tekniğidir. Tipo baskıdan ayıran en önemli özellik flekso baskının kalıbının fotopolimeler klişeler olmasıdır. Ekonomik oluşu, karmaşık bir teknoloji gerektirmemesi ve hemen hemen her türlü materyale baskı yapabilmesi, baskı kalitesinin düşük olsa dahi flekso baskının ambalaj baskılarında tercih edilmesinin sebepleridir. (Mazlum, 2006, s:123)

(42)

25

Şekil 4. Flekso baskı şeması

Doğrudan yüksek baskı sisteminin bir dalıdır. Baskı kalıbının yüzeyinde yüksekte kalan işli alanlardaki mürekkep almış görüntülerin basınç etkisiyle baskı materyalinin üzerine geçirilmesi esasına dayanan bir baskı çeşididir. Kalıbı lastik olan baskı tekniğidir. Flekso baskı yönteminde kullanılan baskı kalıplarının baskı yapan kısımları yüksektedir. Baskı kalıplarının basmayan kısımları ise derindir. Flekso baskı makineleri rotatif olup bobin kağıt veya plastik folyeler üzerine baskı gerçekleştirir.

(43)

Fotoğraf 13. Flekso baskı makinesi

Flekso baskıda genellikle: Cyan: 7.5°, Black:37.5°, Magenta: 67.5°, Yellow: 82.5° derecede tramlama yapılır. Ancak Dupont Cyrel fleksografık fotopolimer baskı kalıpları için tavsiye edilen açılar: Cyan: 68°, Black:8°, Magenta:38°, Yellow: 83° (Yanık, 2008, s:62)

2.3.2. Düz Baskı

Düz baskı sisteminde, baskıyı yapan kısımlar aynı yüksekliktedir. Ofset baskı düz baskı tekniğinin endüstriyel amaçlı uygulamasıdır. (Mazlum, 2006, s:124)

Düz yüzeylerin, kalıp olarak kullanıldığı baskı tekniğine "düz baskı" denir. Bu baskı tekniğine uygun olarak hazırlanan kalıplarda çukur ya da yüksek alanlar yoktur. Bu baskı sisteminde, baskı için hazırlanan kalıp düzdür.

(44)

27

1790'larda Aloys Senefelder adında bir Alman tarafından bulunan düz baskı tekniği, zaman içerisinde geliştirilmiş, günümüzde en çağdaş ofset baskı teknikleriyle uygulama olanağı bulmuştur. (Kınık, 2005, s:114)

Düz baskı, kalıbın bulunduğu görüntünün yükseklik ve çukurluğa sahip olmadığı bir yöntemdir. Kalıbın baskı yapan ve yapmayan bölümleri kimyasal maddeler yardımı ile belirlenir. (Tepecik, 2002, s:108)

2.3.2.1. Ofset Baskı

Ofset baskı düz bir baskı yüzeyinden gerçekleştirilir. Kalıp mürekkep içerir, çünkü görüntü bölgeleri kimyasal olarak yağ bazlı mürekkebi kabul edecek, ancak su tutmayacak biçimde işlenir. (Lawyer, 2006, s:36)

Ofset’in Türkçe karşılığı dengeleme transfer demektir, bunu matbaaya uyarlamak gerekirse, suyun yağı dengelemesi ve kalıptan kauçuğa görüntünün aktarılması demek uygun olur. Ofset baskının temel mantığı taş baskıya benzemektedir, düz kalıp üzerinde derinlik ve yükseklik mevcut değildir, kalıbın üzerinde yağlı ve grenli bölgeler bulunur, yağlı bölgeler mürekkebi kabul alır, grenli bölgeler suyu kabul alır, yağ ve su birbirlerine zıt maddeler olduğu için de baskı gerçekleşmiş olur. (Tepecik, 2002, s:109)

1905 yılında Amerikalı Rubel, taşbaskı tekniğini geliştirmek için rotatif bir makine üzerinde çalışırken bir rastlantı sonucu ofset baskıyı bulmuştur. 1907 yılında Batı Almanya’nın Leipzig kentinde Caspar Hermann ilk tabaka ofset ve rotatif ofset makine planlarını üç silindir sistemine göre hazırlamıştır. (Dereli ve Mert, 1987 s:178; Dağlı, 1995, s:59).

Ofset baskı tekniği diğer baskı tekniklerinden sonra ortaya çıkmasına karşın, kalıp maliyetlerinin düşük olması ve baskı hızının yüksek olması sebebiyle, bütün dünyada tipo baskının yerini alarak kısa sürede ve hızla yayıldı.

(45)

Ofset kalıplarında basılacak görüntü ile işsiz alanlar arasında yükselti farkı mevcut değildir. Ofset kalıplarında çok çeşitlilik mevcuttur. Çeşitli metallerden veya metal katmanlarından yapılmış olanları vardır. Günümüzde büyük çoğunlukla ışığa duyarlı hale getirilmiş ozasol ve bilgisayardan direkt kalıba pozlanan kalıplar kullanılır. Basılacak iş fotoğrafik yötemlerle üzerinde emülsiyon bulunan kalıba aktarılır. Kalıpta iş olan yerlerde emülsiyon kalır, diğer yerlerdeki emülsiyon ayrılır. Emisyon ayrılan yerlerde kalıbın fabrikasyon yapımında kazandırılan gren çukurcukları vardır. İş olan yerlerde kalan emisyon ise yağ özelliği göstermektedir. Ofset sisteminde ana sistemi merdane ve kazan dediğimiz büyüklü-küçüklü silindir mekanizmalarından oluşur. (Kansu, N. ve Köse, E., 2008, s:4) Ofset basım günümüzde en çok kullanılan basım yöntemidir. (İnoğur, 1993, s:113)

Ofset baskı özellikle yüksek tirajlı ve çok renkli işlerde olumlu sonuçlar vermektedir. Merdanelerin yönü aynı doğrultuda olduğundan ofset baskının hızı da yüksektir. (Ünsal, 1971, s:395)

2.3.2.1.1. Tabaka Ofset

Farklı ölçülerde kesilmiş tabaka kağıtlara baskı yapılan sistemdir. İnce tramların (görüntüyü oluşturan nokta) net olarak basabilmesine, kaliteli baskıya olanak sağlayan ofset baskının en önemli dezavantajlarından birisi su-mürekkep dengesinin sağlanması ve korunmasının zorluğudur. Sağlanması zor olan bu denge ortam ısının değişmesi v.b. faktörlerle değişebilmektedir. Bu sebepten dolayı devamlı kontrol altında tutulması gerekmektedir. (Mazlum, 2006, s:125)

Renkli broşür, kitap, afiş, katalog, faaliyet raporu gibi çoğaltım gerektiren uygulamalarda sıkça kullanılan yöntem tabaka ofsettir. Tabaka ofset tramların küçüklüğü ve sıklığı açısından en yüksek baskı çözünürlüğüne sahip baskı teknikleri arasındadır (Uçar, 2004, s:180).

Bu makineleri, "küçük ofset makineleri" ve "orta ve büyük boy ofset makineleri " olarak ikiye ayırabiliriz.

(46)

29 Küçük ofset makineleri: 46x64 cm’den küçük ölçülerde baskı yapan tüm makineler bu gruba girer. Büro tipi teksir makineleri bu grup içerisinde yer alır. Bu makinelerde, el ilanları, broşür vb. küçük boyutlu çalışmalar basılır. Orta ve büyük boy ofset makineleri: 50x70 cm. ile 110x160 cm. arasındaki ölçülerdeki tabaka kâğıtlara baskı yapmaktadır. Gazeteler, dergiler, kitaplar, afişler, kataloglar vb. bu makinelerde basılır (Özer, 1995, s:56-57).

(47)

Tabaka ofsetler, 40 gr/m2 kağıttan 450 m2 kartona kadar baskı yapabilmektedir. Baskı hızları saatte 3.000 ila 18.000 tabaka arasında değişmektedir. Tabaka ofsetler maksimum baskı ebadından minimum baskı ebadı arasında her türlü kağıtlara baskı yapabilmektedir. Böylece kartpostaldan zarfa kadar, el ilanından formalı işlere kadar çeşitli işler basılabilmektedir. Tabaka ofset baskı makineleri tek renk, çift renk, dört renk, dört renk + lak, beş renk, altı renk, sekiz renk, on renk gibi istenilen renk sayısına göre sipariş verilebilir. Tek geçişte kağıdın hem önüne, hem de arkasına baskı yapabilen çevirme (perfectör) sistemleri olan tabaka ofset baskı makineleri vardır.

Tabaka ofset baskı makinesi, kalıp kauçuk, baskı silindirleri, mürekkep merdaneleri, nemlendirme merdaneleri, kağıt verici aparat, kağıt götürücü sistemleri kağıt istif asansörleri, kağıt tutucu ve götürücü makaslar, kumanda panelleri gibi temel parçalardan oluşmaktadır.(Kansu ve Köse, 2008, s:126)

Fotoğraf 14. Tabaka ofset baskı makinesi

2.3.2.1.2. Web Ofset (Rotatif Baskı Sistemi)

Adındaki ofset sözcüğünde kolayca anlaşılacağı gibi, düz baskı ofset baskı tekniği ile aynı prensipte çalışır. Web ofsetin en büyük özelliği, bobin kağıt kullanılabilmesi ve baskı hızıdır. (Uçar, 2004, s:180) Heatset ve rotasyon adları ile anılır. Web ofset, makine parkuruna göre, bir ya da birden fazla bobine, önlü arkalı

(48)

31 baskı yapabilen, kendi bünyesinde özel katlama, kesme, yapıştırma, aparatlarıyla çok yüksek süratlerde bitmiş iş çıkarabilen baskı makineleridir. Günümüzde tabaka ofset kalitesine ulaşmıştır. (Yanık, 2008, s:61)

Çift kâğıtlı baskı yapılır ve kâğıt baskısını tamamlayıp bobin olarak makineden çıkar. Makinenin çıkış bölümüne eklenen kırma katla ünitesiyle katlanarak sayılır ve paketlenir. İlk rotatif baskı makinesi 1912 yılında Casper Hermann tarafından yapılmıştır (Dereli ve Mert, 1987, s:213).

(49)

Bu makinelerde çoğunlukla, kauçuk kauçuğa (Blanket - blankete) baskı sistemi uygulanmaktadır. İki kauçuk silindir arasından kâğıt geçer ve bu geçiş sırasında ön ve arka baskısı yapılır. Kauçuk kazanları, birer kalıp kazanı ile temas halindedir.

Web ofset baskı sistemi ofset baskı sisteminin gazete, dergi, kitap gibi yüksek adetli işler için geliştirilmiştir. Önceleri sadece gazete baskılarında kullanılan webler, günümüzde tabaka ofset kalitesine yaklaşmıştır. Web ofsetin ilk baskıya giriş firesinin fazla olması nedeniyle, baskı adedi 10 bin ve üzeri baskılar için kullanılmasında yarar vardır. Dört renkli tabaka ofsetler saatte 10-18 bin süratle iş basabilirken, web ofset makineleri aynı işi saatte 25.000-100.000 süratle ön-arka baskısı, katlaması, yapıştırması, kesimi yapılmış olarak iş çıkarırlar. (Kansu ve Köse, 2008, s:144)

Fotoğraf 15. Web ofset baskı makinesi

2.3.2.1.3. Ofset Baskının Yapılışı

Baskıya uygun olarak hazırlanmış ve montajı tamamlanmış bir tasarımı reprodüksiyon aşamasında doğrudan filme (Ctf) ve ya doğrudan kalıba (Ctp) göndermek mümkündür.

Bilgisayardan Filme (Computer to Film (Ctf)): Renkli resimler genellikle aralarında çok az renk farkı olan yüzlerce alandan oluşur. Bu resimleri her renk için aynı renk mürekkep kullanarak basmak, pratik ve kullanışlı bir yöntem olmamaktadır. Orijinal renklerin çoğu genellikle yalnızca dört rengin karışımı ile üretilebilir. Bu renkler işlemde mavi olarak bilinen Cyan, kırmızı olarak bilinen Magenta, Sarı ve Siyahtır. Cyan kırmızıyı, magenta yeşili, sarı maviyi absorbe eder. Bu üç renkte

(50)

33 mürekkep ışık renklerini yansıtması için farklı oranlarda kağıda basılır. Kontrastlığı arttırmak ve mürekkepten doğan eksiklikleri gidermek için siyah basılır. Baskının gerçekleşebilmesi için bu dört rengin resimdeki yoğunluklarını gösteren filmlere ihtiyaç vardır. Bu filmlerin üretilmesinde film çıkış cihazlarından faydalanılır (Mazlum, 2006, s:116).

Fotoğraf 16. Film Makinesi

Ctf yönteminde filmin emisyon tarafı ile kalıbın emisyonlu kısmı vakumlanarak bir pozlandırma işlemi gerçekleştirilir. Bu yöntemle cam üzerinde oluşabilecek nokta kayıpları, poz ayarlamalarıyla ilgili düzensizlikler, insan gücü kullanımından dolayı oluşabilecek hatalar nokta kaybı işin kalitesini olumsuz yönde etkilediği bilinmektedir. (Bu olumsuzlukların olmadığı durumlarda mükemmel sonuçlarla işlerin üretildiği de gözardı edilmemelidir.) (Yanık, 2008, s:34)

Bilgisayardan Kalıba Pozlandırma ( Computer to Plate (Ctp)): Klasik iş akış sisteminde hazırlanan orijinalin film çıkışı alınır ve bu film ile kalıp pozlandırılarak baskıya geçilir. Ctp sisteminde ise film kullanılmaksızın bilgisayardan doğrudan kalıba pozlandırma yapılır. Sistemin en önemli avantajı: filmin ortadan kalkmasıyla birlikte iş akışının hızlanmasıdır. Filme bağlı olarak oluşabilecek hataların önüne geçilmesi ve film maliyetlerinin bulunmayışının yanında, kalıba pozlandırmada ki tutarlılık ve kalite, ürün kalitesinin artmasını sağlamaktadır. Ctp teknolojisi özellikle 2000 Drupa fuarından sonra hızla gelişmiş ve günümüzde maksimum kalite ve hizmete ulaşma yönünde ilerlemektedir.

(51)

Fotoğraf 17. Kalıp Makinesi

Ctp teknolojisinin tercih edilmesinin en önemli nedeni uzun tirajlı işlerde hazırlık süresinin kısa olması ve konvansiyonel kalıplara göre daha kaliteli sonuçlar ortaya koymasıdır. Bu da zaman ve maliyette ekonomi sağlamaktadır. (Zelzele, Büyükpehlivan ve Özdemir, 2007, s:170)

Baskıda silindire takılan kalıbın üzerine makinenin çalışması ile ilk önce su merdaneleri temas eder. Bu sırada su, ince bir nem filmi şeklinde kalıp üzerinde mürekkep alması istenmeyen (iş harici) yerlerdeki gren çukurlarına tutunur. İş olan, yani mürekkep alarak basması istenen yerlerde ise gren çukurcukları emülsiyonla dolu olduğundan, nem boncuk halinde emülsiyonun üzerinde tutunabilir. Daha sonra mürekkep verici merdanelerin kalıba teması ile, emülsiyon üzerinde boncuk halinde bulunan bu nem (su) itilerek oralarda yağ bazlı ofset baskı mürekkebi hakimiyeti sağlar.

Kalıbın çevresine takıldığı silindir dönünce, kağıt önce su merdaneleri ile temasa gelir ve kalıp üzerindeki kaplamasız alanlar ıslanır. Kalıbın kaplamalı alanları yani filmde görüntü olan alanlar su tutmadığı için ıslanmaz.

(52)

35 olmasından dolayı birbirine karışmama prensibinden yağ bazlı ofset mürekkebini kabul etmez. Böylece su ile yağ bazlı ofset baskı mürekkebinin birbirini kabul etmeme kimyasal olayı ile düz bir yüzeyde mürekkepli ve mürekkepsiz alanlar elde etmek ofset baskının temelini oluşturur. Kalıp üzerindeki mürekkepli alan ideal bir kalıp – blanket silindiri forsası (basınç) ile blanket üzerine aktarılır. Blanket silindiri üzerindeki görüntü de ideal bir blanket – baskı silindiri forsası ile blanket ve baskı silindirleri arasından geçen kağıda aktarılır. Böylece baskı gerçekleşmiş olur. (Ünal, 2007, s:424-425)

İlk baskıya bakılarak gerekli ince ayarlar tamamlanır. İşin kağıda göre ayarı, yan poza, siper, kalıp ve kalıp kazanlarından yapılabilir. İşin kağıda göre ayarı yapıldıktan sonra, fire kağıtlara baskı yapılarak mürekkep ve nem ayarlarının kontrolleri yapılarak bir adet temiz kağıda baskı gerçekleştirilir. Bu baskı sonucu yetkili kişilere gösterilerek basılabilir onayı alınır. Daha sonra makinanın numaratörü sıfırlanarak gerçek baskıya geçilir. (Kansu ve Köse, 2008, s:11)

2.3.3. Çukur Baskı

Çukur baskı tekniğinde, iş olan kısımlar yani boya alan bölgeler, basmayan kısımlardan alçaktadır. (Mazlum, 2006, s:127)

Şekil 8. Çukur baskı şeması

2.3.3.1. Tifdruk Baskı

Tifdruk baskı, gravür baskıdır. Metal silindir kalıp, lazer ile oyularak oluşturulur. Sıvı olan mürekkep kalıbın oyuk kısımlarına dolar, diğer mürekkepler sıyıraç ile sıyrılır. Oyuk kısımlardaki mürekkebin kağıdı boyamasıyla baskı gerçekleşir. (Yanık, 2008, s: 64)

(53)

Tifdruk baskıda bobin kağıt veya selofan, polietilen gibi saydam ve yarı saydam malzemelerden faydalanılır. Bobin malzeme kullanımı baskı hızının artmasına olanak verir. Baskı sayısının en az 250.000-300.000 ve üzeri durumlarda kullanımı anlamlı olacaktır. Yüksek sayıda baskı yapan süreli yayınlar veya fotoğrafik görsellerin çok olduğu durumlarda kullanılabilen tifdruk baskı tekniği, açık bölgelerde oluşan daha az mürekkep ve koyu bölgelerde oluşan daha fazla mürekkep sayesinde fotoğrafa oldukça yakın bir görüntü elde edilmesini olanak verir. Önceleri kalıp malzemesi olarak sertleştirilmiş bakırdan faydalanılırken; günümüzde gravür kalıpları krom kaplama gibi sistemlerle oluşturulmakta ve lazer yardımıyla oyulmaktadır. (Uçar, 2004, s:183)

Şekil 9. Tifdruk Baskı şeması

Tifdruk baskı tekniğinde kullanılan presler hem tabakaya, hem de rulo kağıda baskı gerçekleştirilebilen rotatiflerdir. Tabaka kağıda baskı yapan preslerde genellikle

(54)

37 tirajı (baskı sayısı) az olan malzemeler basılmaktadır. Dergiler, kataloglar, gazete ekleri, sigara ambalajları, posta pulları gibi yüksek tirajlı çalışmalarda ise rulo kağıtlara baskı yapan presler tercih edilir. (Becer, 2005, s:136)

Fotoğraf 18. Tifdruk baskı makinesi

2.3.4. Şablon Baskı

Bu baskı tekniğinde kalıp üzerinde iş olmayan kısımlar ışığa karşı emisyonlarla kapatılmış, iş olan kısımlar ise açık bırakılmıştır. Baskı işlemi açık yerlerden mürekkebin kalıbın altındaki kağıda geçmesi ile oluşturulur. (Mazlum, 2006, s:129).

Şekil

Şekil 1. Basım İşletmelerinde Üretim Aşamaları (Korucu Taşova ,2009 s:121)
Şekil 2. Yüksek baskı şeması
Şekil 4. Flekso baskı şeması
Şekil 5. Düz baskı şeması
+7

Referanslar

Benzer Belgeler

Bunlardan M. 36) “Müstahak maslahat” olarak; el-Milkiyye adlı eserinde ise “sabit olan şey” olarak [263] tarif etmektedirler. Maslahat ve menfaat hakkın kendisi değil

Milli parklar, tabiat parkları, tabiat anıtları, tabiatı koruma alanları ve sulak alanların tespiti, etüdü ve bunlardan tescil edilenlerin korunması,

ÇANTAM HAZIR ÇANTAM HAZIR ÇANTAM HAZIR.. Şeref köşesinde Türk bayrağı, Atatürk resmi, İstiklal Marşı ve Atatürk'ün Gençliğe Hi- tabesi vardır... Yanda

3. Yukarıdaki üçgen çeşitkenar üçgendir. Yukarıdaki üçgenler, birbirine eş ve eş- kenar üçgendir. Buna göre şeklin ke- nar uzunlukları toplamı kaç

Sûfî- ler, bunu, varlığından geçmiş, kutluluk âlemine varmış, kendilerini Allah'ın tasarrufuna terketmiş kişiler, köpeği de nefisleri olarak yorumlarlar (T

A Kütahya-Eskişehir Savaşları’nda Türk ordusunun ağır bir yenilgi aldığına B Sakarya Meydan Muharebesi’nin Yunan taarruzu ile başladığına C

Emayeli ve emayesiz yüzeye 0,2 g ve 0,3 g olarak KM mürekkeple yapılan baskıların Print Gloss 60 değerleri incelendiğinde; her iki yüzeye yapılan KM baskısında, mürekkep

Annem anlatır, daha ben doğmadan beş yıl evvel, İstanbul’da büyük bir zelzele olmuş ve annemin anlattığına göre bu mermerler denizin dalgalan gibi kalkıp