85 4.2.10 Kullanılan Fotoğraflarda Bazı Renk Tonlarının Yoğun Olması
Hata Kaynağı :
Grafik tasarımcının eğitim yetersizliği, tecrübe eksikliği, teknik bilgi yetersizliği, ve çok fotoğraflı işlerin çok kısa zamanda yetersiz personel ile yapılmaya çalışılmasından kaynaklı bir hatadır.
Çoğunlukla grafik tasarımcının prova almamasından, teknik bilgi ve tecrübe eksikliğinden kaynaklı hatalardır. Özellikle toplantı salonları gibi ortamlarda çekilen fotoğraflarda görülmektedir. Ortamda yoğun olan bir rengin fotoğrafta baskın olmasından kaynaklanmaktadır.
Hata Giderme Yöntemleri:
Tasarımda kullanılacak fotoğraflarda, fotoğrafın çekildiği ortamın rengi hakim olabilir. Örneğin toplantı salonlarında karanlık ve kırmızı tonların ağır olduğu fotoğraflar ortaya çıkar. Bu fotoğrafları çekildiği ham hali ile baskıya sokarsak sonuçları çok kaliteli olmayacaktır. Bundan dolayı fotoğrafların üzerinden kırmızı rengi hafifletmeliyiz ve kontrastlık ayarları ile resmi daha iyi duruma getirmeliyiz.
Öneriler:
Grafik tasarımcıların eğitimleri esnasında üretim süreçleri ile ilgili detaylı bilgiler verilmeli ve bu hatanın sıkça karşılaşılan bir baskı problemi olduğuna vurgu yapılmalıdır. İşin genel görüntüsü açısından biraz emek istese de gerekli bir işlemdir. Bu tarz hatalar sıkça olmaktadır. Aynı işte farklı fotoğraflarda kullanıldığında bu fotoğraflar oldukça dikkat çekmekte ve kaliten ödün verilmesine sebep olmaktadır.
87 4.2.11. Fotoğraf Linkinin Doğru Olmadığı Görsellerin Kullanımı
Hata Kaynağı :
Grafik tasarımcının eğitim yetersizliği, tecrübe eksikliği, teknik bilgi yetersizliği ve programsal sebeplerden kaynaklı bir hatadır.
Çoğunlukla grafik tasarımcının program bilgisi eksikliğinden kaynaklı hatalardır. Örneğin; Adobe Indesign programı görselleri, oluşturduğu linkler yardımı ile görür. Eğer bu linkler doğru tanımlanmaz ise baskı aşamasında görüntünün kalitesiz olmasına sebep olur. Özellikle mesleğe yeni başlayan grafik tasarımcılar bu hatayı sıkça yapmaktadır.
Hata Giderme Yöntemleri:
Bu tarz programlarda çalışırken son kez tasarımın kontrolü yapılmalı ve varsa hatalar tespit edilmelidir (RGB fotoğraf v.s.). Link doğru verildiği taktirde, yüksek kalite iş alınır fakat link yanlış verilmişse fotoğrafın orjinali ne kadar iyi olursa olsun sonuç kalitesiz bir görüntü olacaktır. İş baskıya gitmeden önce prova baskıda bu tarz hatalar göze çarpmaktadır.
Öneriler:
Grafik tasarımcıların eğitimleri esnasında üretim süreçleri ile ilgili detaylı bilgiler verilmeli ve bu hatanın sıkça karşılaşılan bir baskı problemi olduğuna vurgu yapılmalıdır. Baskıya hazırlık derslerinde bu tarz problemlerle karşılaşıldığının bilgisi verilmelidir. Daha tecrübeli grafik tasarımcılar, yenilere bu tarz hataların olduğu konusunda bilgiler vermeli ve son kontrolde dikkat etmelidir.
89
4.2.12. Cilt Paylarının Verilmesi Hata Kaynağı :
Grafik tasarımcının eğitim yetersizliği, tecrübe eksikliği, teknik bilgi yetersizliği ve kurum içi iletişim bozukluğundan kaynaklı bir hatadır.
Çoğunlukla grafik tasarımcının teknik bilgi eksikliğinden kaynaklı hatalardır. Eğer baskıya gönderilecek iş çok sayfalı ise cilt payı hataları çok göze çarpmaktadır. Bu da kağıt, cilt şekli, baskı ve sonrası süreçlerdeki teknik bilgi eksikliğinden kaynaklanan bir hatadır.
Hata Giderme Yöntemleri:
Bu tarz hataların en önemli çözüm yolu kurum içerisindeki iletişimi sağlamaktır. Grafik tasarımcı kağıt, cilt şekilleri konusunda da bilgi sahibi olmak zorundadır. Bu eksikliğin giderilmesi ustalar ile iletişim içerinde olmasından geçer. Fazla sayfalı işlerde eğer cilt payı iplik dikiş veya amerikan cilt ise süs koniği adı verilen pay ve cilt şekline özel bir pay verilmelidir. Kağıt özelliğine göre belirli sayfalara kadar yapılan tel dikişte ise yazılara dikkat edilmelidir. Aksi taktirde cilt içindeki yazılar gözükmez ya da içte kalan sayfalarda kesime giden yerler oluşmasına sebep olur.
Öneriler:
Grafik tasarımcıların eğitimleri esnasında üretim süreçleri ile ilgili detaylı bilgiler verilmeli ve bu hatanın sıkça karşılaşılan bir baskı problemi olduğuna vurgu yapılmalıdır. Baskıya hazırlık derslerinde kağıt, cilt şekilleri konusunda bilgiler verilmelidir. Grafik tasarımcıların bu tarz bilgileri teorik almasının ötesinde uygulamada da görmesi için matbaa ustaları ile devamlı iletişim içerisinde olmalıdırlar.
91
4.2.13. Ebat Bilgisi Eksikliğinden Kaynaklanan Hatalar Hata Kaynağı :
Grafik tasarımcının eğitim yetersizliği, tecrübe eksikliği, teknik bilgi yetersizliği ve kurum içi iletişim bozukluğundan kaynaklı bir hatadır.
Çoğunlukla grafik tasarımcının teknik bilgi eksikliğinden kaynaklı hatalardır. Sektördeki en büyük sorunlardan biri de işin hazırlayan grafik tasarımcının kağıt ebatları konusunda bilgisinin eksik olmasıdır. Bu durumda tasarımcı işin ebatlarını ayarlayamaz ve dolayısıyla fire oranlarının çoğalır veya işin basılamaması ile sonuçlanan sonuçlar doğar.
Hata Giderme Yöntemleri:
Bu tarz hataların en önemli çözüm yolu kurum içerisindeki iletişimi sağlamaktır. Grafik tasarımcı kağıt konusunda da bilgi sahibi olmak zorundadır. Bu eksikliğini gidermesi ustalar ile iletişim içerinde olmasından geçer. Kağıt ebatlarını öğrenen bir grafik tasarımcı işin nasıl basılacağını hesaplayarak tasarıma ebat verir. Eğer hatalı ebat vermişse ya tasarım yeniden oluşturulur, ya fire oranlarından kaynaklanan maddi kayba razı olunur ya da yapılan hatalar küçük ise müşteriye onaylatmak şartı ile işte küçültme yapılabilir. Bazen de çalışma net kağıt ebatlarına çok yakın büyüklüktedir fakat ofset baskıda yapılabilmesi için makas v.s. gibi bazı paylara ihtiyaç vardır. Makas payı makinelerin özelliklerine göre küçük farklılıklar göstermektedir. Kurum içerisindeki iletişim ile bu paylar netleştirilerek işin ebatlanması yapılabilir ise işin basılamaz olması da ortadan kalkmış olacaktır.
Öneriler:
Grafik tasarımcıların eğitimleri esnasında üretim süreçleri ile ilgili detaylı bilgiler verilmeli ve bu hatanın sıkça karşılaşılan bir baskı problemi olduğuna vurgu yapılmalıdır. Baskıya hazırlık derslerinde kağıt konusunda bilgiler verilmelidir. Grafik tasarımcıların bu tarz bilgileri teorik almasının ötesinde uygulamada da görmesi için matbaa ustaları ile devamlı iletişim içerisinde olmalıdırlar. Bu konu çok hassas bir konudur ve halen çok tecrübeli bir çok grafik tasarımcı bu konuda hatalar yapmaktadır.
93
95
4.2.14. Yazıların Kullanımı Hata Kaynağı :
Grafik tasarımcının eğitim yetersizliği, tecrübe eksikliği, teknik bilgi yetersizliği ve programsal özellikler kaynaklı bir hatadır.
Çoğunlukla grafik tasarımcının teknik bilgi eksikliğinden kaynaklı hatalardır. Grafik tasarımcının program bilgisinin zayıf olmasından kaynaklanan bir hatadır.
Hata Giderme Yöntemleri:
Vektörel tabanlı programlarda (Corel Draw, Adobe Indesgin v.s.) kullanılan yazılar istediğinildiği kadar büyütülebilinir. Ancak piksel tabanlı programlarda (Adobe Photoshop) yazılar büyük kullanılamaz çünkü net vektörel görüntüler oluşmaz, yazının etrafında bozuk piksel görüntüleri oluşur ve baskı hatası gibi görünmesine sebep olur. Bunun çözümü fotoğraflar ve zeminlerin düzeltmeleri piksel tabanlı programlarda yapılırken yazılar mümkün olduğu kadar vektörel tabanlı programlarda yazılmalıdır. Bir diğer problem de yazıların 4 renkte kullanılıyor olmasıdır. Siyah yazılar için %100 siyah kullanılmalıdır. Farklı renklerin karışımından oluşan siyah, baskıda kayarak grimsi bir renk oluşturur ve baskı problemine sebep olur.
Öneriler:
Grafik tasarımcıların eğitimleri esnasında programsal bilgilere önem verilmelidir bu hatanın sıkça karşılaşılan bir baskı problemi olduğuna vurgu yapılmalıdır.
97
4.2.15. Lens ve Gradient Kullanımı Hata Kaynağı :
Grafik tasarımnın eğitim yetersizliği, tecrübe eksikliği, teknik bilgi yetersizliği ve programlara dayalı bir hatadır.
Çoğunlukla grafik tasarımcının program bilgisi ve tecrübe eksikliğinden kaynaklı hatalardır. Lensler ve gradientler baskı hatalarına yol açmaktadır. Kullanımından dolayı karşılaşılan problemler bazen Pdf yapılırken bazen de kalıp pozlama makineleri tarafından görünmemesidir. Dolayısı ile baskıda çıkmamaktadır. Bazen de montaj esnasında görüntü döndürülürken gradient’in de yönü değişerek bazı hatalar oluşmasına sebep olmaktadır.
Hata Giderme Yöntemleri:
Bu hatalardan kurtulmanın en önemli çözü yolu bu tarz öğeler kullanılmış ise resim haline dönüştürülmelidir. Prova baskı ile kontrol edilmeli hatta baskı aşamasına kadar iş takip edilmelidir.
Öneriler:
Grafik tasarımcıların eğitimleri esnasında programların teknik problemleri ile ilgili detaylı bilgiler verilmeli ve bu hatanın sıkça karşılaşılan bir baskı problemi olduğuna vurgu yapılmalıdır. Bu tarz hatalar özel hatalardır. Grafik tasarımcının çalıştığı yerde daha evvel bu tarz sorun yaşanmadı ise bu durum hata olasılığının yüksek olduğunu gösterir. Bu tarz düzeltmelere son derece önem vermelidir.
99
4.2.16. Overprint Hata Kaynağı :
Grafik tasarımcının eğitim yetersizliği, tecrübe eksikliği, teknik bilgi yetersizliği ve zaman zaman programdan kaynaklı bir hatadır.
Çoğunlukla grafik tasarımcının teknik bilgi eksikliğinden kaynaklı hatalardır. Bu overprint hatalarında yazıların ortadan kaybolduğu, görüntülerin normalde olduğundan daha farklı renklerde göründüğü veya yazıların, çizgilerin hafif ayarsızlıklar sonucu kenarlarından beyaz boşlukların göründüğü hatalar söz konusudur.
Hata Giderme Yöntemleri:
Grafik tasarımcının bilgi birikimi çok iyi olmalıdır. Çünkü hangi durumda overprint olmalı hangi durumda olmamalı iyi bilmelidir. Örneğin alttaki zeminin üzerinde açık bir renk var ise (örtücülüğü az) overprint pasif duruma getirilerek görüntünün altı boşaltılarak çözüm üretilir. Eğer siyah veya yaldız boya (yani örtücülüğü yüksek) renkler söz konusu ise overprint aktif duruma getirilerek, altı doldurularak, küçük ayarsızlıklarda beyaz boşlukların oluşması önlenmiş olur. Eğer yoğun zeminde beyaz yazı ise overprint yine pasif durumda görüntünün altı boşaltılmalıdır aksi takdirde yazı kaybolabilmektedir. Çünkü ofset baskı sistemi CMYK baskı içerisinde beyaz basmamaktadır. Bu nedenle beyaz renklerin üretimi için kağıdın beyazından faydalanılmalıdır.
Öneriler:
Grafik tasarımcıların eğitimleri esnasında programlar ile ilgili detaylı bilgiler verilmeli ve bu hatanın sıkça karşılaşılan bir baskı problemi olduğuna vurgu yapılmalıdır. Grafik tasarımcı işi baskıya göndermeden önce mutlaka overprinti kontrol etmeli aksi taktirde ciddi hatalar ortaya çıkabilmektedir.
101
103
105 4.2.17. Sırt Payının Hatalı Verilmesi
Hata Kaynağı :
Grafik tasarımcının eğitim yetersizliği, tecrübe eksikliği, teknik bilgi yetersizliği ve kurum içi iletişim bozukluğundan kaynaklı bir hatadır.
Çoğunlukla grafik tasarımcının teknik bilgi eksikliğinden kaynaklı hatalardır. Sektördeki en büyük sorunlardan biri de işin hazırlayan grafik tasarımcının üretim hattı ile bağlantısının kopuk olmasıdır. Bu hata gerekli bilgi birikimine erişene kadar devam eder ve tabiî ki sonrasında da üretimdeki ustalar ile işin şekli ile ilgili bilgiler alınması gereklidir. Aksi takdirde hata kaçınılmazdır.
Hata Giderme Yöntemleri:
İşe, tasarım süreci kadar sonrasında da hakim olmak gerekir. Kağıt ve cilt şekli sırt payını etkileyen en önemli iki faktördür. Bu konuda bilgi sahibi olan grafik tasarımcı cilt payı konusunda daha az hata yapacaktır. İşle ilgili ustalara bir maket yaptırması tamamen hatanın ortadan kalkmasını sağlar. Bu büyük ya da küçük çalışılmasını önleyecektir. Bir diğer çözüm yolu da sırta işin diğer tarafları ile aynı rengi vermektir. Böylece küçük hatalar fark edilmeyecektir.
Öneriler:
Grafik tasarımcıların eğitimleri esnasında üretim süreçleri ile ilgili detaylı bilgiler verilmeli ve bu hatanın sıkça karşılaşılan bir baskı problemi olduğuna vurgu yapılmalıdır. Grafik tasarımcıların üretim hattındaki ustalar ile devamlı iletişim halinde olması bilgi birikimini artırırken herkesin işini de kolaylaştırmaktadır. Bu tarz hataların ortadan kalkması için işe başlamadan önce maket yapılması ve işin son durumunun bir bütün olarak görülmesi gerekmektedir. Bu durum aynı zamanda cilt hatalarını (yazıların sırta yaklaşması v.s.) ortadan kaldırmış olur.
Ofset Baskı Sonrası İşlemler İçin Paylar
107 4.2.18. Ofset Baskı Sonrası İşlemler İçin Paylar
Hata Kaynağı :
Grafik tasarımcının eğitim yetersizliği, tecrübe eksikliği, teknik bilgi yetersizliği ve kurum içi iletişim bozukluğundan kaynaklı bir hatadır.
Çoğunlukla grafik tasarımcının teknik bilgi eksikliğinden kaynaklı hatalardır. Kurum içi iletişimsizlik ve fason işlerin yaptırıldığı yerlerle irtibat halinde olunmamasından kaynaklanmaktadır.
Hata Giderme Yöntemleri:
Örnekte de görüldüğü gibi baskı yapılırken varak yaldız v.s. yapılacak ilgili kısımlar boş bırakılırsa ciddi bir problem doğar. Bunun çözüm yolu klişenin birkaç mm büyük yapılmasıdır. Aslında altının hiç boş bırakılmadan yapılması daha kesin bir çözümdür. Bölgesel lak işlemlerinde de küçük ayarsızlıkların ortadan kalkması için bölgesel lak filmi işin durumuna göre birkaç mm büyük alınabilir.
Öneriler:
Grafik tasarımcıların eğitimleri esnasında üretim süreçleri ile ilgili detaylı bilgiler verilmelidir. Üretim hattı ile devamlı iletişim halinde olunması böyle problemleri ortadan kaldıracaktır. Bu tarz çözümler her matbaanın bünyesinde bulunmamaktadır. Dışarıda bu alanlarda özel çalışan matbaalar vardır. İşin gönderileceği yerle iş hazırlanırken irtibata geçilerek çözüm üretilmelidir.
Sonuç ve Öneriler
Yapılan araştırmalar sonucunda görülmektedir ki ofset baskıda grafik tasarımdan kaynaklanan hataların başında yanlış renk modeli (RGB-CMYK) kullanımı, kesim paylarının verilmemesi, düşük kalitede fotoğraf kullanımı, gradient - lens kullanımı, overprint problemi gelmektedir. Grafik tasarımcıların eğitimlerinde matbaacılık bilgisinin önemi çok büyüktür. Hataların büyük çoğunluğu bunun eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Grafik tasarımcıların eğitim esnasında aldıkları matbaacılık bilgisi ile kalmayıp, sektörü de tecrübe edip, üretim teknolojileri konusunda fikir sahibi olmaları gerekmektedir. Basım işletmelerindeki kurum içi iletişim problemleri ortadan kaldırılmalıdır. Grafik tasarımcılar üretim hattındaki ustalar ile daima iletişim içerisinde olmalıdır. Sadece bunu sağlayarak hataların bir kısmının önüne geçilebilir. Basım işletmelerinde kalite kontrol birimleri oluşturulmalı ve yapılan tasarımlar baskı öncesinde prova baskı alınarak bu birim sorumluları tarafından onaylanmalıdır. Bazı programsal hataların da var olduğu unutulmamalı ve işler teknik bilgiye önem verilerek tamamlanmalıdır. Sonuç olarak bakıldığında hatalı baskılardan kaybedilen sadece zaman ve para değil aynı zamanda doğal kaynaklarımızdır. Kağıdın hammaddesi ağaçtır. Kağıdın yapım işlemine öncelikle ağaç kesiminden başlanır. Ormanlardaki yaşayan ağaçların tüketiminde kâğıt sanayisi, orman ürünleri sanayii ve yakacaktan sonra üçüncü sırayı işgal etmektedir. Ormancılığa gereken önem verilmezse, ağaçların olgunlaşmasının çok zaman alması nedeniyle memleketin orman kaynaklarını sadece kağıt sanayi bile kısa zamanda tüketebilecektir. Bunlar göz önüne alınarak grafik tasarımcıların daha duyarlı olmaları ve işleri konusunda her türlü bilgi birikimine sahip olmaları gerekmektedir.
Hazırlanan tasarımın ofset baskıya gönderilmeden önce kontrolleri esnasında dikkat edilmesi gereken hususlar;
1- Mümkünse yoğun zeminlerde ince yazı karakteri ve küçük puntolu yazılar kullanılmamalıdır. Ayrıca yoğun zeminlerde şeffaf öğeler mümkün olduğunca yüksek tramlarda kullanılmalıdır.
2- Yazıların vektörel çizimlere dönüştürülerek (Convert) baskıya gönderilmelidir. Yazıların kullanımına dikkat edilmeli ve mümkünse vektörel tabanlı bir programda yazılmalıdır. Siyah yazılar baskıya gönderilirken tek renk siyah olarak yollanmalıdır.
109 3- Mümkün olduğu kadar yüksek kalite de fotoğraflar kullanılmalıdır. Kullanılan fotoğraflarda bulunulan, ortama özgü renk tonları ayarlanmalı ve kontraslık v.b. kontrol edilmelidir.
4- Grafik tasarım RGB renk kalmayacak şekilde ayarlanmalıdır. Bütün görüntülerin CMYK olduğundan emin olunmalıdır. Grafik tasarımcıya ait olan bu görev kesinlikle repro atölyelerine bırakılmamalıdır. Pantone renk kullanımına dikkat edilmelidir. Baskı kroslarında CMYK ya ek olarak pantone renk varsa belirtmemiz gerekir.
5- Tasarıma kesim payları en az 3 mm. verilerek başlanmalıdır. Kesim çizgilerine çok yakın çalışılmamalıdır. Aksi takdirde işte kayıplar meydana gelecektir.
6- Baskı kroslarının doğru yerleştirilmemesi revolta baskılarda büyük hataların oluşmasına sebep olabilir. Standart kağıt ebatları ve bunlara en az fire ile yerleşecek ebatlar konusunda bilgi sahibi olunmalıdır.
7- Bazı linkle çalışan programlarda görsellerin linklerinin doğru olduğundan emin olunmalıdır.
8- Çalışmalara başlarken cilt payları doğru hesaplanmalıdır. Sırt payı tasarıma başlamadan önce doğru olarak hesaplanmalıdır.
9- Lens ve gradient olan tasarımlar baskıya gönderilirken dikkat edilmeli bu öğeler resme çevrilmelidir. Overprint mutlaka kontrol edilmelidir.
10- Baskıdan sonra varak yaldız, lak gibi işlemlere dikkat edilmeli, gereken paylar bu hususa göre verilmelidir.
11- Baskı ve kağıt çeşitlerine göre tram kullanmak gerekir. Ofset ustasına baskı sonrası işlem ile ilgili bilgi verilmesi gerekmektedir. Çünkü ofset ustası kullanacağı maddeyi verdiğimiz bilgiler doğrultusunda ayarlamaktadır.
Ofset baskıda yapılacak bir baskıya hazırlanan grafik tasarımın hazırlanış aşamasında ve kalıp çıkışa göndermek için hazırlık yapıldığında ofset baskı tekniği düşünülerek çalışma yapılması iş sağlığı açısından çok önem kazanmaktadır. Bu öneriler doğrultusunda hazırlanan bir çalışmada teknik açıdan bir problem yaşanmayacaktır.
Kaynakça
Altuntek, N.Serpil.(1993).İlk Türk Matbaasının Kuruluşu ve İbrahim Müteferrika.Ankara: Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi Cilt:10 Sayı:1 Arıkan, A. (2008). Grafik Tasarımda Yapısal Öğelerin Algısı ile Sosyo Demografik Değişkenler Arasındaki İlişki Selçuk Üniversitesi Örneği. Konya: Selçuk niversitesi (DoktoraTezi).
ASO Matbaa Dünyası E-Bülteni, Ağustos 2009, s:4
Becer, Emre. (2005). İletişim ve Grafik Tasarım. Üçüncü basım. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
Bodur, F. (2006). “Yazılı Basında Fotoğraf Dışında Kullanılan Görsel Ögeler: Grafikler ve İllüstrasyonlar”. Selçuk Üniversitesi İletişim Dergisi, (6). 124-132.
C.Cengiz, II.Uluslararası Matbaa Teknolojileri Sempozyumu Kitapçığı,2007,s:195 C.Şahin, E.Köse ve U.Şeker, II.Uluslararası Matbaa Teknolojileri Sempozyumu Kitapçığı,2007,s:220
Dağlı, N. (1995). Gazete Yayımlama Teknikleri. İstanbul: İmaj Yayıncılık. Dereli, A. ve Mert, H. (1987). Genel Matbaa. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. Tuksal, M. (2010). Grafikerin El Kitabı. İstanbul: Pusula Yayıncılık
D.Tutak, Dilek Koltuk,H.ÖZ,III. Uluslararası Matbaa Teknolojileri Sempozyumu Kitapçığı, 2009,s:108
Ersoy, Osman. (1959). Türkiye’ye Matbaanın Girişi ve İlk Basılan Eserler.
Erkmen, B. (1983). “Hazırlanmamış Bir Grafik Sanatlar Sözlüğü’nden Bazı Alıntılar...”. Hürriyet Gösteri Sanat ve Edebiyat Dergisi, (31), 74-91.
Eryılmaz, B.P. (2008). 2006-2007 Yılları Arası Ankara İlindeki Matbaa Teknolojilerindeki Gelişmelerin Grafik Tasarım Eğitimine Etkisi. Ankara: Gazi Üniversitesi (Yüksek Lisans Tezi).
111 Evliyagil, Ş. (1985). Basım Sanayinin Temel Kavramları. Ankara: Ajans Türk Bilim Yayınları.
H.Ünal, 2007, Uluslararası Matbaa Teknolojileri sempozyumu Kitapçığı, s:424-425 İnoğur, M. Nuri. (1993). Basın ve Yayın Tarihi. İstanbul: Der Yayınları
Kalafat Alpaslan, Tutku Dilem Türk grafik sanatının kimliğine dair, Türk Dünyası Araştırmaları Sayı:166 Şubat 2007: 86
Kansu, Niyazi ve Köse, Erdoğan. (2008). Ofset Baskı Teknolojisi. Ankara: İlke Yayınevi
Kaya, Asuman. (2000). Matbaa Teknolojisinde Dizgi Sistemleri Kronolojisinin Teknik Olarak İncelenmesi. Ankara: Gazi Üniversitesi (Yüksek Lisans Tezi).
Ketenci, H.F. ve Bilgili C., (2006). Görsel İletişim ve Grafik Tasarım. İstanbul : Beta Basım Yayın
Kınık, M. (2005). Grafik Tasarım ve Üretim Teknolojileri. Ankara: Asil Yayın Dağıtım
Kınık, M. (2008). İlk Türk Matbaasından Günümüze Baskı Tekniklerinin Türk Grafik Tasarım Eğitimine Yansımaları. Ankara: Gazi Üniversitesi (DoktoraTezi). Korucu Taşova , Nursan 3. Uluslar arası Matbaa Teknolojileri Sempozyumu Kitapçığı: 120 – 121
Lawyer, Brain P. (2006). Masaüstü Yayıncılık ve Basım Kılavuzu. İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım
Lynn, John. (1988). Design Print. London: Great Britain.
Mazlum, F.S. (2006). Masaüstü Yayıncılık Tasarım ve Basım Teknolojisine Giriş. Ankara: Gazi Kitabevi.
Megep Ofsette vernik baskısı modülü, 2008,s:6
Ö. Zelzele, G. Büyükpehlivan ve L. Özdemir, 2007, Uluslararası Matbaa Teknolojileri sempozyumu Kitapçığı, s:170
Özer, A. (1995). Grafik Üretim Teknikleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.