*755
fe i k i /1718 tarih in d e Londra'da basılm ış olan b ü y ü k / c iltli vt bol re s im li b ir seyahat kitabında’ Beyoğlu*ndaki mektebimizin o ta r ih t e k i durumu hakkında b iz e şöyle b ir malûmat v e r i l i y o r :
" Beyoğlu*nda b ir Saray v â r d ır . Bu Sarayda haraç y İ yerine alınm ış olan çocuklar y e t iş t ir iliy o r .A v r p p a 'd a k i (R u m eli'd ek i) rumlardan bu suret l e Padişahın Memurları y e t iş ip seçilm ektedir.Bu çocuklar müslüman e d ilip lüzumlu i ş l e r ve b i l g i l e r ö ğ r e tild ik te n sonra Padişahım m aiyeti hizmetine v e r iliy o r d u . Bu usul devam e t t i r i l a e d i ğ i iç in a r t ık bu Saray in k ira z bul maya yüztutmuştur " ("I* ).
t f.
Bu yazıda G alatasarayı mektebinin o ta rih le rd e sönük b ir durumda ol duğu a n la ş ılıy o r .D e v ir Ahmet X II. zamanıdır.Bizim ta r ih le r im iz ve d iğ e r A riv kaynaklarımız Ahmet X II. ün p a d iş a h lığ ı zamanında eski G alatasarayı mektebinin cidden ihya ed ilm iş olduğunu gösterm ektedir .B iz de M essesenin bu mes'ut d e v rin i yukarıda,m e'hazlarım ıza ve resmî vesik a la ra dayanarak tebarüz e t t ir m iş t ik . Şu kadar var k i yukarıdaki te tk ik seyahati
ya-I . * • •
zan Tournefott zamanında Fransajrf'hın Fen Akademisine mensup çok tanınmış b ir alim dir.Yukarıda söyled iğim iz eser bu zatin kitabından XX£1gjauiXlft2XIxxş- în g iliz c e y e ç e v r ilm iş t ir . Touraefort,haddi zatinde b ir nebatat â lim i is e dejri son derecede mücekkik b ir insan olduğu e s e r le r iy le s a b it olduğundan e s k i G alatasarayı mektebi hakkmöaki mü şahedejcSIMSüsin in y a n lış olduğu na hükmetmek zordur. Olsa o ls a mektep liühhh kendisinin İsta n b u l'a g e ld iğ i
lâk s ıra la rd a ihmal ed ilm iş b ir durumda o l a b i l i r .)
Esasen b iz G alatasarayı mektebinin Ahmet I I I . devrindeki parlak
zama-x ' \
n ı an latırken ve b ilh assa mektep b in a la rın ın yeniden y a p ıld ık la r ın ı söy lerken bu himmetlerde Sadrazam Çorlulu A l i Paşa*nın M J » pek büyük rolü
/vâktiyle
olduğunu, çünkü bu z a t ın 'o eski G alatasarayı mektebinde ta h s il görmüş bu lunduğunu da an latm ıştık .Ç orlu lu A l i Paşa'nın Sadrazamlığı dört sene üç ay kadar sürmüş ve bu ta r ih 1703 »XX y ı l ı i l e I7®0 y ı l ı arasında g e ç m iş tir.
Tournefort is e mektebi tam on sene sonra görmüştür.Vakia Ahmet I I I . 1700 (f-) - Bu yazının İ n g iliz c e metni şudur:
Tribu té T e ^ s u é h “ Σra> * here ara brought up the Children o f the L o » among tne creeks in Europe,to serve about the Person o f h is Highness a f-the Weoks i í ° Ut tha I)raDd Signor’ s O ffic e r s a ft e r T h í. İ heî a r? and are instru cted in the necessary e re rc io e s Thts Custom being d is o o itin u ’ d, the S era glio runs to d e c a y . » ’ .
» ‘
1809 tarih in d e P a r i s 't e basılm ış olan ve OsmanlI împeratorlugu zama-nmdaki Saray h a lk ın ı t a s v ir eden b ir eserde Sayay roakteplerine de temas etm ekte, s ı n ı f taksim atını anlatmakla, bu ¡aüesscselerin m ahiyetini teba-
ri\7, e t t ir e r e k eski G alatasara yı' ından da bah s e yl emekte dir.nn der on ta r ih
ç ile r im in kadar, b i z i eşiti satay t e ş k i l â t ı n ı anlatan bu fra n s ız m kitabında eski mektebimize d a ir şu s a t ı r l a r ı okuyoruz:
x-'**"’ M'' L e 's é r a il des Îtch-O glsns, s itu é à Pera, en face de Constantiuopïe l e , e s t l a pépin ière d'oîi l'o n t i r e le s pages du Grand- Seigneur, i l s
re ç o iv e n t dans ce c o llè g e lr u r première éducation ; on le u r apprend h 6 tre soumis, respectueux, à t e n ir l a t è t e b aissée, î< p o rte r le s mains en croix sur la p o itr in e , e t à. Être constamment s ile n c ie u x .
Lorsque le s Îtch '-O gla n s sorten t du c o llè g e de Péra, i l s en tren t au s é r a il, e t sont placés dans une des quatre cambres des pages, sous l a d ire c tio n du chef des eunuques blancs, qui e s t le censeur de leu rs étu d es,le s u r v e illa n t de leu rs amusements, l e recteu r de le u rs oxerbïîSdiiôü
cicer- " - « r l a - » rw»-.«* >* y *-’»
Ç*<.) - !3u eserin m ü e llifi Napoli mahkemesinin ask erî Hakimi Binbaşı Jo- seph 'ugîne Beauvaislns * d ir.k ita b ın adı (îab leau de la cour Ottoaan) d ır . Bu eserin 30- '31 in c i sahi f e l erin d en çık a rıp yukarıca n a k le ttiğ im iz G alatasarayı bahsinin fra n s ız c a s ı aynen şudur:
vxmy. M m s ıı aaxx îx
" İstanbul şehrinin karşısında, Beyoglu'nda bulunan İç o ğ la n la r m£kX Sarayı Padişahın İçağS -iarih l m aiyeti olan İça ğa l& rın ı y e t iş t ir e n mektep tir .O n la r i l k tahsill££X ve t e r b iy e le r in i burada görü rler.O n la ra öiEiX i t a a t l i , s a y g ılı olmak, başı eğik tu tm a k ,e lle ri kavuşturup dıştan durmak daima s e ss iz olmak ö ğ r e t i l i r .
tç o ğ la n la r Beyoğlu kolejinden çXKX y e t iş ip çık ın ca Saraya g i r e r l e r . Ve orada i çağaların a mahsus olan d ört Odadan b ir in e y e r l e ş i r l e r . !?unlarxjo t a h s il ve ta lim le rin e n a z ır ve küdür olan ayni zamanda müzakere ve mata-1 ç a la r m a bakan /lXBX b ir baş Ak Ağanın id a re s i a ltın d a bulunurlar. " ¡i^
I
Tür kİ erin fchl&k ve adatm a, k ı l ı k k ıy a fe t le r in e d a ir a l t ı ufak c i l t için d e 7° tane re n k li n e fis g ra v ü r le ri olan
KR16ttIXftXîiîl P a r is 't e ISCD2 tarih in d e basılm ış âLifci4XX bulunan nadide b ir /ve
I
eserin m ü e llifi kastelan da eski G alatasaray! mektebinden buhseüiror.
i, Üçüncü c ild in 140 in c i sah ifesin d e şu s a t ı r l a r ı okuyoruz:
' * Beyoğlu k o le jin d e »m a sra fla rı Padişah i&iHUnüig&it hesabına olarak pek çok genç y e t iş t ir ilm e k te d ir .b u g en ç ler bizim paramıza göre günde beş veya a l t ı (su) akçe a l ı r l r.Bu gsnçXK3Pİîy(^eşİaîilIrîriokuaiak, yazmak ö ğ -
din d e r s le r i almak,dinin k a id e le r in i s ık ı b ir su rette ta tb ik SX eöerdk ibadet etm ek tir.
I ç o b a n la rın ın m ütevali ve günlük m eşg a lelerin i a n la ttığ ım ız kari«- l e r , bizim burada , OsmanlIların kürk y a z ıs ın ı n a s ıl y a z d ık la rı i s t i t r a t kabilinden söylememizi sadet h a r ic i bolm azlar .
ç a r k lıla r sağdan sola doğru y a z a r la r .B ir masa üzerinde yazmayı bilm ezler"X D iz le r i veya sol e l l e r i onlara maso hizm eti görür.Yazarken parm aklarını kım ıldatm azlar, jaaH XfcXm m xağm a*ifiIXkai*8iaxsa*:ü9lJU ül
* î ı y a ln ız ,ç im ç e k le ri şekle göre, k â ğ ıt la r ın ı kalemin altından k a y d ır ır la r .
»« (V)
• ••♦•*•* V/V/ •
Ayni c ild in 153 üncü sahifesinde de şunlar y a z ı l ı d ı r :
' ' Okuma b ilen ve l i s a n la r ı ^Türkçe, arapça ve farsça olacak) adam a k ı l l ı Öğrenmek arzusunda bulunanlara arap Uleması tarafından vücuda ge t i r i l m i ş mebahis i göstererek onlara s a r f ve nahiv Ö ğ r e tir le r .
Onlara n eza k eti, tevazuu, te r b iy e y i ve i y i a h lâ k lı „imayı talim ve te lk in e d e rle r. Onlara, bilhassa s e s s iz olmayı, jrek’k önüne bakmayı ve elpençe divan durmayı ö ğ r e t ir le r . 2UXIXk Gerek Beyoğlu k o le jin d e ve gerek Saraydaki onlara £XflXrxîSlfcrak tahsis/ ed ilen Odada,ki ehibek» b i r in c i s ı n ı f l a r ı d e m e k ti-a ltı y ı l böyle b ir t a h s il ve te rb iy e devresi ge
ç i r i r l e r d i i* (-{-).
~ nast e lT ^ '" ın ” ' ( fVo e ur s , useges, coştum es des Ottoaans; a d lı eserini,. ' “ Cü r ‘^ f s1 f a t v t u«, t r t s t rax.d » « . t e . de ! • » • '
eD-107
;
que noua a llo n s nous permettre i ç i sur la c a llig ra p h ie turke, ou sur l a manière d 'é c r ir e des Othmans.
Les Orientaux écriv e n t de d ro ite à gauche, i l s ne connoissent p oin t 1 ’ usage des ta b le s , e t c 'e s t le u r genou ou le u r main gauche qui le u r s e rt de p u p itre; l i e ne remuent pas le s d o ig ts en é c riv a n t, mais i l s fo n t g lis s e r le u r papier sous l a plume,suivant le s contours eu1i l s veu lent t r a c e r . ''
(4-) - Ayni c ild in 132-155 üncü s u h ife le rin d e k i netin şudur:
%%% l*On f a i t apprendre à ceux qui savent l i r e , e t qui témoignent
1 « d 's i r de connoitre le s langues à fond, la grammaire e t l a syntaxe, en le u r donnât des t r a it é s f a i t s par des auteurs arabes. On ne le u r prêche eue c i v i l i t é , modestie , p o lite s s e , honnêteté. On le u r enseigne
surtout h garder l e s ile n c e , à t e n ir l e s yeux baissas e t le s mains c r o i sées sur l'estoü ia e. i l s passent s ix ans à r e c e v o ir c e tte première ins tru c tio n , s o it dans l e c o llè g e de Pérs, s o it dans la chambre qui le u r e s t destinée dans l e s é r a il, e t qui e s t pour eux l e premier od alı."
108
i’anımuş (müverrihlerden olan Hasuter* in İs ta n b u l ve B o ğ a z iç i) adıyla
y a z ı l a ı ş vc 18?? <3 e P e şte'd e basılm ış olan e ser iade de esk i G alatasaray!
d fvv\C*w\.?a.
mektebi hakkında y a z ıla r v a r d ır .İk in c i c ild in I~7-*I?3 in c i s a h ilile r in d e şu malûmat y a r ı l ı bulunmaktadır;
1827 de Horansa* da basılm ış olan vc bütün memleketlerin k ı l ı k ve k ıy a fe tle rin d e n bahseden,hepsi r e s im li 54 k alın c i l t l i k eserin Avrupa,As ya ve A fıik a 'y a a i t olan k ıs ım la rı için d e b ir e r c i l t te esk i Gsaanlı İm- peratorlugunun gen iş ü lk e le rin e d a ir y a z ıla r ve re n k li res im ler v a rd ır*
Bu eserler aynı zamanda t a r ih î b ah isleri de ih t iv a etliğinden Avru
p a lIla r a mahsus olan k ısım la r için d e ve dördüncü ç ilt to Türkiyenln t a r ih i
ı . \
İ S I M , s o s iy a l h a ya tı, t e ş k i l a t ı da bulunmaktadır .Ayni c i l t t e Saray mek te p le r in e de y er v e rilm iş olduğundan esk i G alatasarayı bahsiXfi$ ne Uç y er de rastıanm aktadır,
55 üncü sahifede şunlar v a r d ır :
uu ( )
-Jrtvvrı___ (D ottor G iu lio F e r r a ri o ) ' nun t e l i f edip
( lJ ^ £ f ' éorpo'-Td«t»<£aaí&)erfc corneo srfco
r e n « « d a lle p ro vin e*« Europee e sop rattu tto d a lla Bosnia e dal i* Albania, e r i A cevevano l a prima educazione n e g li in3tfetuti di8& Galata, d i Constantinopoli, donde passavano per coapire i lo r o e ş e r c iz j a l s e rr a g lio in due camerate chia- mate i l grande e p ic c o lo Oda: d is t r ib u it i in appresso nei^ t r e Oda i n f e r i o r i t>er ordine d’ a n zian ità giugnevano a l l a prima camerata. S im ili regolam enti pra- t i c a t i pure coi (íia n n izze ri n e lla lo r o in s titu zio n e vennero insensibilm ente al t s r a t i . Sotto İbrahim I . furono sopresse l e scuole d i Constantinopoli t d ’ An-
d rin o p o li,e sotto Maometto IV. i l grande e i l p ic c io lo Oda, e non restb che la scuola d i Galata p e i paggi del s e r v iz io im p eria le. Sono e s s i pertanto d i v i s i & in t r e e la s s i sotto l a v ig ila n z a d*un kunuco b ia ıc o süboedinato a l S ilih d a r-A - gà . Ogni due o tr e anni i l Sultano auole v is it a r e questo in t it u t o , e giu sta
î c
Yy\Cxx A,
C<sY\C#l t
III
r ’nrrcwaa z i ófl d ó a i.¿jFSn— ,naggIW®oíao d a lla sua casa ne s c e g lie d ie c i O fiod ieci a m licvi che lo seguono a l s e r r a g lio , ove sono p o s ti in una d e lie u ltigie tr e caa a ra te . Sebbene s i ric h ie d a d 'a v e r avuto l a scuola in (ia la - t a per essere d i t a l numero, iiondiaen o i l favore v i ha f r i t o ammettere direttam ente alcuni g io v a n i e o r fa n i d i fo m ig lie illu s tr i,r a a senaa beni d i fortu n a. Fino d a lla lo r o teñera c tk sono in s c rip ta uel r e g is t r o , e g iu n ti a i nove o d ie c i anni entraño in uno dei tr e Oda i n f e r io r ! ove in ‘breve s i vaneo avanzando raercé l a p roiezion e del Silih dar-A gá . Una v o l-
ta qu esti paggi s i aunoveravano sino a m illo , ora non sono che seieen to , un te rz o o i l Gal ata e 11 riman ente a l s e r r a g lío . Si narra che la o a e tto I I . e Selirc- I . innansi a c c e t t a r li a l proprio s e r v iz io ne cónsultaesero 1* O roscopo,'*
112
Ayni eserde Saray için d ek i s ın ıfla r d a » , iç a b a la rın d is ip lin id lerin d en uzun uzadıya b a h s e ttikéen sonra tek ra r G alatasarayı mektebine şöylece t e
-yanca raetni §udur:
' * ...G li XílüeM Bunuchi bianchi non hanno al tro avanzanento a ape rare che qu ello di divent& ie comandati i » Galata d o lía scuola dei paggi
e di succe’der poi a l C3pou-Ag:&, Per tre s e c o li fu ou esti í l prim ario
u f f i c í a l e del p a la zzo,e lasciando ta l prado pasrava a l governo d runa pro v in c ia e per lo piti d e ll* S ^ itto j parecchí liad ir; o «■ unuchi frvennero f i no al gran V is ira to per aver aostrwto capacítk e sapere n e l l ’ a rte m ilitare mas GfâSkfe&Ir e d iliy o r »
115
■r
in a n cız Akademisinden M .¡a'i chaud '«un (Çark m ektupları) a d ın ı taşıyan yedi, c i l t l i k eserin in üçüncü c ild in d e Beyoğlu'ndan y a zılm ış muhaberat va r. Bu muhaberatın k im isi m u h telif z iy a r e t le r e , kim isi,kütüphanelere, k im isi mekteplere a it t ir , B u r la r içinde 99 uncu sahifeden I I I in c i sah ifeye kadar devam eden 57 in c i mektup (T ü rk iy e'd ek i m ektepler) b a h s id ir.5u y&ËlMJiX ftS'ftlhl * k* m > jiEfefraX Bu yazın ın başında (Beyoğlu, Ekim 1830) t a r ih i va r. Bahsin iç in d i XI eski G alatasarayı mektebi hakkında şu s a t ı r l a r ı okuyoruz*
«• ... Ben s iz e D evlet tarafından idare olunan ih tis a s m ekteplerin den bahsetmiyorum.Bu ih tis a s m ektepleri için d e xöpçü bahriye, topçu ve mühendishane m ektepleri başta geliyord u .S eyyah ların b ir ço£u 3¿yoglu'ndaki
i çoklan l a r mektebinden bah setm işlerd ir .Padişahın
titöam® rm x *ısaHHx**wıx *3
îh$
ixsxxîxşlf*I / m- us*« ^pxxxSistiriy»^».
/ ö l ü l e n sa i ik i vkx*ö>: k a b i l i y e t l i l e r i n î '
m aiyetinde hizmet e de ce kİ t r in en s a d ık la rın ı ve en k a b i l i y e t l i l e r i n i iş t e burada y e tiç È à rile n g en çler temin ediyordu.
Bu mükemmel müessese bugün harabiye yüz tutmuştur.B a b ıâ lî hükümeti e v v e lâ bunun yerin e b ir a sk erî mektep kurmak tasavvurunda bulunduysa d a , i h t i l â l ve in k ilâ p la rd a ekseriyya olduğu g ib i,e s k id e n kalanı yıkmakla y e t i n i l d i '. *
( ) .
/
( ) - (Correspondance d 'O r ie n t). C,3, Sa. III detti metin şudur:
11 . . . . J e ne vous p a rle pas des 'c o le e sp écia les,en treten u es par l e gouver nement; parmi ces é c o le s , on d is tin g u a it c e lle s de 1 ' arsen al, de 1 ' a r t i l l e r i * e t du g é n ie , La plu part des voyageurs ont p a rlé du
c o j
11 les itchoglm ns,étab l i dans l e faubourg de P 'r a ; b/ c 'e s t l à que s 'é l e v a i t 1- jeunesse qui fou rn is*s a it au sultan ses s e rv ite u rs le s p3us dévoués e ts le s plus h a b ile s . Cet étab lissem ent magnifique e s t maintenant abandonné e t tombe en ru ines; le gouverne ment de l a Porta a v a it d'abord eu le p r o je t de l e remplacer par une éc o le mi l i t a i r e ; mai s, comme cela a r riv e souvent dans le s révolu tion s,on £& s'en e s t t^nu à d étru ire ce qui e x i s t a i t . ' 1
114
:*■ . - t.*
İstanbul*da ve Eğa adalarında 1055 y ı l ın ı n ilkbaharı i l e yazanı g e ç ir miş olan b ir İ n g i l i z ! » günlük müşahede ve in t ib a ı a r ın ı b ir h a tıra d e f t e r i g ib i kaydedip Î83Î5 te Londra'da kitap halincte ve r e s im li olarak b a s t ır a lı mış b ir eserde de eski Galatasarayı * eda» şöyle b ir bahis var;
" 24 .Cima - Bugün iç o ğ la n la r ı k o le jin in harabelerinden geçtim .Burada ç e ş i t l i d i l l e r ve i ş l e r ö ğ r e t ile r e k Padişahın maiyetinde hizmet edecek îç a - g a la n y e t iş t ir iliy o r d u .B u çocuklar en i y i Türk a i le le r in in çocu kları ara sından s e ç iliy o rd u .T e rb iy e ve t a h s i l l e r i dokuz yaşında başlıyordu.Padişahın sarayındaki v a z i f e l e r i başarabilecek kadar thîüsîl ve t e r b iy e y i kazanın caya
b ilg i/
kadar burada t a h s ille r in e devam ed iyo rla rd ı.B u ü lv i müessese büyük yangın da harap olmuştur. b ir daha hiç inşa e t t i r i l m i y t ç e k t ir . B elk i de
Kî h t imal a r t ık ]}
zengin b ir tüccar arsayı ve yapıya yarayan ıtalze&e enkazını
b il' herhangi b ir zengib tüccar satın alacak, veya herhangi b ir yabancı e l ç i burayı b ir hediye olarak a la c a k t ır . * * (\ )
( ) - (Journal o f a V is it to Constantinople) un m ü e llifi John Auldjo k ita b ın ın 93 üncü sahifesinde şu s a t ır la r v a rd ır:
" F r id a y , P4 t h ,- To-day I passed by the ruins o f the c o lle g e o f P a g e s ,s i tuated a t north end o f Peril, Here were educated, in various languages and ac complishments, the'pages o f the Sultan, - selected from the sons o f persons o f the g re a te s t d is tin c tio n among the Turks. Their education began about the age o f nine years, and continued t i l l they were thought s u f f ic ie n t ly instru cted to
attend to the duties o f th e ir appoin tments about the Su ltan's p alace. This noble structure was destroyed in the g re a t f i r e ; and v i l l , probably, never be r e b u ilt , unless some rich merchant purchase the ground and m a teria ls, or some fo re ig n ambassador re c e iv e i t as a p r e s e n t.fl
B ir müddet İsta n b u l'd a oturmuş olan b ir İ n g i l i z y a z a rı da 1836 da Lon&ea'da b a s t ır d ığ ı i k i c i l t l i k eserinde İstanbul/ ve Beyoğlu hakkında o ta rih e a i t pek çok şeyla r anlatmakta,Se Galatasar&yı mektebi civa rın d a k i büyük yangından bahsetmekte ve t a f s i l â t verm ektedir. Fakat bu k ita p ta mek tebin t e d r is a t ve te ş k ilâ t ın a a i t y a ? ıla r yoktur. Sadece m u h telif v e s ile le : l e mektebin ad ı geçm ektedir.
Bütün dünyadaki memleketlerin t a r ih i ve m ille t le r in d i n l e r i , ahlâk-Vö
l a n , a d e tle r i/ sa n a tleriyk e k ı l ı k k ıy a fe tle ıln ijr i anlatan ve aşağı yukarı her m emel eke t iç in a y r ı b ir k itap olmak üzere b ir s e r i iuaiîîiî«}:g35ö£X#XX3ttt«
v^ertiplenialş olan
büilh).ğbtire-iı h a lin d e k i^ e s e rle r için de Türkiyeye mahsus ta b ir a y r ı c i l t v a rd ır.3 u büyük ila n s ız k ita p serisinden tem ieketim ize a i t olanında eski G alatasarayı mektebinden üç a y r ı yerde bahis bulunmaktadır.
Bunların b i r i G alatasarayı'nda ta leb e tarafından yapılan b ir isyan ş ö y le a n l a t ı l ı y o r :
" Sultan Mehmed'in saltan atın ın b a ş la n g ıc ı, Galatasarayındaki iç o ğ - 1 an ların is y a n ıy la kendini g ö s te rm iş tir. B ir h a y li iço ğ la n m m u h telif yer le r d e yetişm iş olması veya s ip a h ile r arasına geçmesi d evri olan her yeni
sa lta n a t tebeddülünde mutad olan t e r f i l e r i n b ililt iz a m unutulmuş olması bu isyana sebep olmuştu.Sadrazam 3ofu Mehmet Paşadan hoşnutsuzluk gösteren â p a h ile r ö £ x m *£ X S & I*X *M îm i*lM m x ***m n iS £ isyan etmiş bulunan iç o ğ la n la r ı
&&3&na k a t ıld ıla r :îu isyan ancak y e n iç e r ile r i silahlandırm akla b a s t ı r ı la
-b i l m i ç t i r . " ( f ) ‘ - .... _
i.' Univers serisi& İftS iç in d e , /a±a
( j ) -^Fransa k ir a lın ın şark d i l l e r i mütercimi Jouannin i l e Jutes Van Gaver'"ÇR b i^ ik tı^ j^ za ^ ı.^ ^ T a n ın l^ ra n '-ı^ a s ı*-u d u r^ 1 e s e r io üncü «ahifealnden yukarıya
. . ” J;® d « de Sultan-fcuhteaed fut signalé par une révolte des itch-ognlans,ou pagea de Galata-s¿ rai. Kl le f u t provoquée par l 'o u b li voi
ju.aire deo promotions d'usage & chaque règne, époque ob un certain nombre M d itch-oghlane étaient é le v 's à d iverses places, ou bien passaient dans le s va r 0g8 de3 sipahis. Cer derniers, mécontents du grand vézil? Soufi-isuhaaoed-Pach
se J oign iren t aux pages r é v o lt a ; e t l'o n ne put parven ir à réprim er l a r é b e l- des s i jû o n is a irc s , qui f ir e n t un grand massacre des pa^es e t
•v'
•/i
116
e
Ayni e s e r i« 231 in c i sahifesinde Su riye'de isyan çıkarmış olan Dür- z i l e r i n beyi Maanoğlu Fahreddin' den bahsetmekte ve bu isyan b a s t ı r ı l ı p Fahreddin k a tle d ild ik te n sonra oğlu H üseyin'in d alata sa rayı mektebine kay d e d ild iğ i ve orada t a h s il e t t i r i l d i ğ i y a z ılıd ır .3 u bahic eski G alatasarayı mektebinden yetişm iş ola n la rın bal tercüm elerine mahsus kısm ım ı«* ta a llû k e t t i ğ i iç in bunda orada bahsedeceğiz.
261 in c i sahifede d® Sultan k«feftedvİD ( )
Galata sarayı* nda tali s i l in i b i t i r i p Saray hizmetine alınm ış olan Vaanoğlu prirıs H ü seyin 'i H int Şahina murahhas yollam ış oiduğulilbfMSdiriyisMc
kayde-• ■kayde-• ■■kayde-• I
d ilm iş bulunuyor.Bu da Maanoğlu H üseyin'in hal tercümesi bahsinde görü le ceğinden burada t a f s i l i n e lüziin görülm em iştir.
Meşhur t a r ih ç i Hannor'in aluancadan İran s ız caya (He 11 e r t ) &MH8£X MiXZX'jiaiilSX'6XSX$2ÎS5ÎBaxat$X tarafından tercüme e d ilen ve 18 c i l t olarak
1841 de P a r is 't e basılm ış bulunan (Cısaanlı İmparatorluğu t a r i h i ) için d e ü ala tasarayı mektebi hakkında b ir çok ç e ş i t l i b a h is le r v a r d ır .
Bin mevzuunda ve İstanbul'un za p tı bahsinde k a tı gâvurluğumu gös-b it a r a İlık ta n
termek s u r e tiy le tarihinde/pek ziyade a y rılm ış olmakla beraber e s e r i g a r p lı t a r ih ç il e x ^ s ıra lın d a , i t i r a f etmek İd a m d ır k i , îJBkH yin e cn d e ğ e r li
ola n ların d an dır.
Bize Sarayji t e ş k i l â t ı ve Saray m ektepleri hakkında çok i y i b i l g i l e r veren bu müverrih eski mektebimiz hakkında şu ^4i£M 4lı v e r iy o r :
" Galata saray ı 'n m i k i mescidi v a r d ır .B ir i mektebin iç e r is in d e , di g e r i dışındadır.Bu ik in c i cami Ahmet I I I . tarafından inşa e t t i r i l m i ş t i r . B eyazıt I I . nin sarayı (G alatasaray! mektebi) eski b ir k i l i s e yerinde inşa olunmuştu.Selim II. nin p a d iş a h lığ ı zsmanında iç o ğ la n la r ı buradan u z a k l a ş t ı r ı l d ı . Ve müessese b ir medrese olarak kaldı.Sadrazam İbrahim Paşa* nin t e ş v ik iy le AHmet III, bunaji yine esk i tahsisine iade e t t i , v e binanın iç in e b ir kaside halinde manzum ta r ih ç e s i hakkedildi,3u uanzuke yetmiş be- y i t l i üç kasideden müteşekkildir.Bundan başka büyük kapının îlJsiSLBâi ve çeş menin üstünde dc ta r ih düşüren 8$h2 k a fiy e le r le a y r ı a y r ı manzumeler dahe vardır.B u n lar 1126(17X4) y ı l ı n ı g ö s te r iy o r .
* Bu
saraydaki
iç o ğ la n la r ı da Sarayı hümayundakiler g ib i ,üç odaya ( s ı n ı f a ) a y n im i ş ia r d ır . Bu odaların a y r ı a y r ı hamamları ve her tü rlü i h t i y a ç la r ı sağlanm ıştır.Bu üç odaya, Büyük, küçük vc Orta Oda adı v e r i l i y o r . Bunlardan başka b ir de hastalara mahsus oda v a r d ır . Hamam harap olduğunda* Mahmut I . burasını kütüphaneye ç e v ir ta iş tir .V a k 'a n ü v is daKim Efendinin a tı117
t e s b it e ti: e k te d ir.-zan okunur 0kwaB&zt t e 9 % ^ ^ k r f t m iX f s M iM * h M iı $»ce JKJC, sonra Küçük Odadakiler, bunlcrdan sonra da o rta Oöadhki;
d e r le r .ö y le v a k ti beden h a rek etlerin e ve o y u n la rd a ta h sis ed ilm iş zoman- d ı r . ü i r ya sı ü stadı i l e hekimler b ilh assa istihdam e d ilir le r .S u lt a n Mus t a f a ’ nın İföJf! SkSîMKbfe ir a d e s i üzerine küçük Odadaki iço^ la n la r eski Saraya n a k le d ild ile r .O v a k it bu o d a (s ın ıf) tamamlyle kapanmış oldu. Fakat
s o n ra la rı tek ra r s ı n ı f olmak üzere a ç ı l d ı .
S a lı g ü n leri,eb eveyin çocu k ların ı görmek iç in mektebe g i r i ş l e r i n e müsaade olunuyordu." ( -f-)
(~jb) - yük':.XXFıKXbïüKX Hammer* İn (H is to ir e de l ’ Ûapirc Ottoman) a d lı e s e r i
nin IB in c i c ild in d in / 74-75 sa h ifelerin d en yukarıya im k lo tU gim is bahsin fia n s ız c a metni aynen şudur:
’ * (kalata Serai m escidi. İ l y en a deux: l ’ une h l ’ in té r ie u r e t l ’ autre à l ’ e x té rie u r dos t r o is chambres; c e tte d ern ière, b â tie par l e
Sultan Ahmet I I I . Le s e ra i du sultan Bayeziû I I . a v a it déjà été b a ti à l a place d ’ une église.S o u s l e Sultan S e lla I I . le s page3 en fu ren t é lo ig n és, e t i l n’ y resta qu’ une uédrésé.A l ’ in s tig a tio n du grand v i z i r İbrah i# pa «- cha, l e Sultan Ahm^t I I I , re n d it l e bâtiment à sa première d estin a tio n , e t on grava dans l ’ in té r ie u r un grand/ çoCme qui se term in ait pur l a date r tfli'e , i l con siste en t r o is kassides ue soixa n te-d ix d is tiq u e s ; on y v o it en ou tre, au-dessus de la grande porte e t au-dessus de l a fon ta in e, un morceau de poésie de date/ rim ée,Indiquant l ’ année II? 6 (T 7 I4 ).
Les pages dé ce s e ra i sont, comme ceux du s e ra i im p éria l, partagés e en t r o is chambres, chacune desqu elles e s t pourvue d’ un bain e t de toutes l e s autres n é c e s sités . Cos t r o is chambres s 'a p p e lle n t l a İrende, l a I c t i t e l a T e t it e e t l a chambre du M ilieu , plus une chambre p a r tic u liè r e pour le s malades. Le bain tombent en ruines, l e Sultan iahzoud I er l e c o n v e rtit on b ib lio th èq u e, dont la date, r is é e par l ’ historiographe Rakiia Sfendi, don ne l ’ ann-'e II5B (1 7 Î5 ). A u ssitôt que la p r iîr c est c r i é e , . l e s pages se rendent à l a mosquée, d ’ abord ceux de lu İre rd e chambre, ensuite ceux de l a P e t i t e , e t enfin ceux de l a chambre du iiïfiX M ilieu .
Midi es t l e temps f i x é pour se l i v r e r sur la p la ce au jeu e t aux e x e rcic e s du corps. Un m aître de c a llig r a p h ie a des médecins y sont par ticu lièrem en t employés. Llabbrr;
D’ après l ’ ordre du ouitan Roustrfa, l e s pages de 1» P e t it e chabre durent se tran sp orter dans l ’ ancien s e r a i, e t a lo r s c e tte chambre fu t t o u t - à - f a it fermée; plus ta rd , cependant, e l l e f u t rouverte pour le s exer c ic e s de l ’ e s p r it .
L*- fia rd i, l ’ entrée est permise aux parents cui viennent v o ir leu rs enfan ts. ’ «
Hasara e r ’ in tarih in d e esk i mektep
" Galata Serai veya iça g a L a rı y e t iş t ir e n mektep" b a ş lığ ı a ltın d a şu s a t ı r l a r ı da okuyoruz:
M Bu oda(yani Galata s a ra y ı) Saraydaki eski Büyük ve Küçük Odaların
y erin e kaim olmuştur,Bu odadaki ¿ ç o b a n la rın ın $££$ daima b i r ak alası olan ş e fin e Galata Sarayı Ağası d e n iliy o r d u ." )
Yine Hatim e r ' in kitabında IXLr z ille rin b eyi iia ir î ’ahreddin' in bfclk i k i oklunun Galata Sarayı mektebinde okudukları vc bunlardan RHSHJtk prens Hü s e y in 'in büyük makamlara yü k seld iğ i ve müverrih S aiııa’ nm y a k ın ’dostu olup
tarih, m era k lısı münevver b ir zat olduğu da y a z ı l ı d ı r ( ) . Bu bahis İre n s Hüseyin beyin hal tercümesine d e ro e û ilm iş tir,
HaîömjÜC Saki Galam-sarsıya^^emtebi»«'- d a ir ^ ^ • < ? ■ y oiau-'HamHMH;.Via . bu--tkr,P' mufaaBal.'ö«maiilı.Jmip^raitorlaiiu lütr rı ş a v k ıt t -ie;liü *iik .e» *ıib» fr. ga çm üftto« m m m ffliM i- ■ - b ir kaç -defa,, b a s t ır ılm ış t ır .Bu
S» ■ • c i l t l i : k tarcümo^M^
üç. „ cilJi „halthda.başka. b i r ' frans-fbı^-ter^ümiMri^o.' vardır^^^^^^Ueyiyat-,^ba
z ı ttiCakb -tefek: de ve - iialûp fa r k ı .434. e a l ınmıyacak ol urs'a, d iğ e ri n i» e ş id ir ^Bu üç., c i lt içindits de Galata .
( ) ( 4 - H is to ir e de l*3 a p ire Otuoraan. C .I7, Sa. 67. d esi metin şudur; "Galata Serai ou p épin ière des pages & b a la ta "
" Cette chambre
h
remplace 1* ancienne grande e t p e t it e chambre du s é ra i ; l e chef des pages de kèYbbïaï c e tte chambre, oui es t toujours un eunuque blanc, s*a pp elle GalataSerai-agaei.**
( ) - Ayni k ita p . C.5, Sa. 225.
v4-4 4 * fmpire. Ottbfaàhvrsr-'h. m
àO^Aalle-’ ■ é*î ; Hfefty■-3»>fihÉi < « 'i»aac| .4 .
Bu eserin onuncu e ild in ö « de esk i Galatasaray in a d a ir şu yassılar bu lunmaktadır :
" Her cülûs vukuunda Galata sa ra yı i l e İbrahim Paşa Sarayında ve Sa r a y ı hümayunda bulunan içoğlanların flan b i r m iktarının sipahi b ölü k lerin e
ç ık m a la r ı veya başka y e r le r e t e r f i e tm eleri eskiden b e ri teessüs etmiş b i r usuldü.Bu t a y in le r yapılmadığından Galata Sarayım daki iç o ğ la n la r için iş in e n trik a çevirmeğe b e şia d ıla r.F a k a t bu e n tr ik a la r ı ^»»SSEîUlKkShfiJi ve bunların meydana g e t i r d i ğ i k a rg a ş a lık la rı anlatmadan Önce Sarayın îçağa l a r ı . teşk ilâ tın B E h -ı iy ic e izah eteek la zım d ır.
B ir i S d ir a e 'd e ,d iğ e r i G a la ta 'd a (B e y o ğ lu 'n d a ),b iri de İstanbul c ih e tin de olmak ille re üç Saray v a rd ır .İs la k 3u sonuncusu kanuni Süleyman'ın göz de v e z i r i İbrahim Paşa tarafından t e s is e d ilm iş ti.Y e , bilhassa Boana ve A rnavu tlu k'taki hristeyen a ile le rd e n alm an çocuklara mahsustu.
Bu üç Saraydan y e t iş ip çık tık ta n iç o ğ la n la m Sipahi takımına g ir iy o r la r,y a h u t Sarayı hümayundeki a l t ı odadan son ikisine; dahil olu yrlarflı.B u i k i odaya Büyük uda ve küçük Oda MyhklAhBIY d en iliyord u .
Sarayın bu i l k m ertebelerinden g eçtik ten sonra Padişahın doğrudan doğ ruya m aiyet eau rların a mahsus olan dürt Odaya kabul olu nu yorlardı.
_______ Bu O eladakiler Saray için d e d iğ e r v a z i î t l e r i g ö rü y o rla rd ı. H er. birinde-, üçer diz İç o ğ ia n ^ g £ û ir «e ,y Galata ve İsta n b u l'd a k i bu üç Saray asKcrî ve S lV îl 1 K t
bulunan ^ re ta leb e y e t iş t ir e n hakiki m ekteplerdi.
Saraydaki Büyük ve küçük Odalar b ir memuriyete gefcraek İp f,p fp i veya b ir a naat öğrenmek isteyen iç o ğ l anların a mahsuautu. B irin çişin d e i k i yüz, ik ia - cisin d e"d e yüz k i ş i ‘ vardı.»Xjp*XBI)*X Daha üst d e r e c e li olan c iğ e r flört Odada is e Padişahın maiyet & omurları bulunuyordu »Bu dök t -Odanın sonuncu su S e f e r i! Odası id i.Y a n i b in ic ile r e mahsustu. Bunların şefin e Kâhya öe- ' »iliyordu.Bunun v a z if e s i O T Hünkârın çam aşırlarına b a k m a k tı...
Üçüncü Oda K ile r Odasıydı.Burada Padişahın şek erlem eleri, r e ç e l l e r i , ve jıer tü rlü baharat muhafaza olunuyordu^ Bu Odaya mensup i çağa-_ ı ve canide yakılacak m anian temin e d e r l e r •
ı > •’ "40^1 İtenunT Süleyman zamanında s a y ıla r ı k ır k ı geçmiyen bu k i l e r odasi içağa-
M ^ ( i a r ı Sultan İbrahim ve Mehmet IV. d e v irle rin d e yetm iş« kadar ç ık tı.Y in e
İc/^C^ ^ /kanunî tarafından k ırk k iş i olmak üzere ta a b it ed ilen Hazne Odası iç a g s -y l a n da -y iz kırka kadar a r t t ı ...
./son rala rı
y >^İQA—
>
Id irn e ve Galata Saraylarındaki iç o ğ la n ia r iy la sarayın Büyük ve küçük Odasmdnkiler bu üst d e r e c e li d ört Oda %% iç^ğalarından daha f a r k l ı b ir
su rette g iy in iy o r la r d ı. Bu dört Odadakiler ip e k li e lb is e ve kaftan g iy e r l e r d i . Fakat Ö te k ile r çuha e lb is e . K a fta n la rı da yoktu...
_____ • / g iy iy o r la r d ı. ,
İ ş t e 1 iç o ğ la n la rın a mahsus t e ş k ila t bunlardı. ^ 1 /v/ , y
1ç o ğ la n la rı arasında i l k defa isyan çıkaranlar Galata Baray^^ndaki k l i er ölmüştür. Sultan İbrahimin tahta ç ı k t ı ğ ı gün, bunlardan b a z ı l a r ı , t e r f i l e r i n ! elde etmek i ç i n , usulsüz olarak Sadrazama, Müftüye vevyesrt’ŞOTi Ağasına başvürdul a r. Saraydaki Büyük ve Küçük Odanın iç a ğ ls a la r ı bunu öğ renince , on lar da d iğ e r S a rayd ak ilerle b i r l e ş t i l e r ve Kapıagasına müraca
a tt a bulundular.Fakat h iç b ir cevap a lam ad ılar.B ir haseki v a s ıta s iy lc Sad< razama ve Müftüye gö n d erd ik leri d ile k ç e Saray Ağasının e lin e geçti.Bunu
120
/l
' i
Kaplamacına g ö s te rd i ve odu, bu m i m r ı gürültüyü bastırmaca mecbur e t t i ,
şaplağa s ı »eksen zü lü flü b a lta c ı (Akağaeı) , I £6XJSpîaaD2« p y g iX3tıx k ırk e l l i kadar k a p ıcı ve y e n iç e ri kura n e fe r i i l e Büyük Odaya g i t t i ve onlara
(m el* *unlar ,bu p a tın d ıla r ne oluyor ? h e p in iz i fa la k a i l e ceza la n d ırırım ) dedi.
Bu s ö z le r ,o ana kadar k ork u lu e eaptolunan is y a n ı büsbütün ta h rik e t t i . i ç o a a n l a r ı n e l ’ un kelimesine h arşı va veyla yı k o p a rd ıla r,v e Kanaağs-
r i xle ş id u e t li b ir su rette kavgaya tutu ştu lar.C derecede# k i, eğer*vak tin de çekilmemiş olsa yd ı onu b ıç a k lıy a c a k la r d ı...»* (-+-).
Galata Sarayı iç o g l& n la n ta ra fın d aa haçlıyan isyan bükük? saraydaki 1erin e de s ir a y e t e ttik te n sonra kısmen tolebed b a z ıla r ın ın çık a rılm a sı
/en >
kısmen de Sipahi b ölü k lerin e na İd edilme s i s u r e t iy le bu t a ş k ın lık la r ın u b a s tır ılm ış olduğunu anlatan müverrih Hamuer Galata Sarayı »ada d iğ e r
n esi - Tîn m er. H is tp ire d e l ' Sap i r e Ottoman. E e l l e r t 'i n ftfejiMSK* tercü * > 193, I i4 , Ï9 6 , fi 197, 1 9 8) den yukarıya nakledilen bahisin fra n s iz c a metni şudur:
" C 'é t a it un usage é t a b li, qu£b chaoue avènement, ùn certa in nombre des itsch oglan s du s e ra i de Galata, de c e lu i d * ibraüim-Pascha e t du s - r a i im périal fu ssent incorporas dans le s rangs des sipahis ou promus à d 'a u tres p la c e s. Los nominations ord in a ires n'ayant pas eu lie u , le s itsch oglan s du Serai de Galata ou rdirent des secrètes in trig u e s. 53 a i s avan de racon ter ces in trig u e s e t l e s trou b les qui le s s u iv ire n t, i l est nécessaire de bien d é fin ir l'o r g a n is a tio n des pages de l a cour ottomane.
On comptait t r o is sd rais: ôn à Andrinopie, un à Galata e t un à Constanti nople. Ce dern ier a v a it été fondé par Ibrahim -fascha, fa v o r i de Souleiman, e t i l '''ta it plus spécialement destiné aux enfants chrétiens en levés à le u rs aaren^*'
en Bosnie et en Albanie. Les pages s o rta ie n t des t r o is séra i pour e n tre r tlone l e s corps des sipahis, ou dons le s deux d ern ières des s ix chambres du p a la is im périal,ap p elées l a Grande e t la - P e t it e chambre.
A orls a v o ir parcouru ces premiers degré de l a h iéra rch ie ds l a c o u r ,ils é ta ie n t admis dans leu quatre chambres des o f f i c i e r s attachés k ,1a personne du Sultan(Cv) ou r e o p lis s a ^ u t d 'su tre s fon ction s dans l 'i n t é r i e u r du p a la is .
Les t r a is s e ra i à ' Andrinople, de Galata e t de Constantinople,qui comptftjbft t s ie n t chacun t r o is cents p a g es,éta ien t donc de v é r ita b le s é c o le s oîi l'o n f o r mait des é lè v e s pour le s c a rriè re s m ilit a ir e e t a d m in is tra tiv e . La Grande e t l a P e t it e chambre du s e ra i é ta ie n t a ffe c t é e s aux pages asp ira n ts: l a première en comptait deux cen ts*et l a seconde cent. Dans le s quatre chambres supérieure* é ta ie n t r é p a r tis le s o r fô c ie r s attachés à La personne du Sultan.
La dernière de ces bKSffibkëfc quatre chambres é t a it c e lle des S e fe rlis ,«-* ^
(<*>) -Nassihatnaméjî». l a Bibliothèque I . R. de Vienne, ü° 96. S ta tis tiq u e de Hezarfenn. Constitution e t adm inistration de l'ü h p ir e ottoman, I I , p. 13-30. r-'ouredjea d'Ohsson, Tableau de 1 ' Snpire ottoman, V I I , p , 34-44.
121
b i r isyandan da bahsediyor. Buna a i t yine ayni c i l t için d e şu s a t ı r l a r ı
o-c ’ e s t- à - d ir e des o-c a v a lie rs » dont l e o-chef s ’ a p p ela it K ia ya ,et qui a v a it soin du lin g e du souverain. tîsXX&ufcâï.i . . . .
La troisièm e chambre ''t a i t c e lle du K i l a r . . . . c 'e s t l à qu’ on p ré p a ra it
e t con servait le s s u c r e r ie s ,le s c o n fit u r e s ,le s s sorbets et le s sauces de
tou tes sortes. Le » pages de cette chambre fournissaient le s bougies pour le s
appartements et l a chapelle du serai, ...
. . . L e nombre ¿es pfegen de cette chambre, qui ne dépassait pas Quarante sous Soulciuan,monta sous ibrahim et &ohasuaed IV. juscu!à soixante-dix. C’ est
a in s i que le c h iffre de» pages do l a chambre du tré so r,f i x é b. ¿ffiiS quarante
par Souleiman, s ’ éleva par l a 3uite h cent quarante... .
Les itschoglans dos serais d’ Andrinoplu et de Gaiata, ceux de la Grande
e t de l a Petite Cnambrc- du serai do Constantinople, étaient vêtus dlfféreiaaant des pages de® quatre chambres supérieures : le s premiers portaient des habits de drap e t poin t de k aftan sj le s seconds des habits de soie et dos ¿caftans.,.*
. . . T e l l e é t a i t i*o rg a n is a tio n des page» »eus Ibrahim.
Les pages du s e ra i de Galata donnèrent le s premiers 1* exemple de l a r é v o lt e . Le jou r de 1 ’ avenement à*ibrahim, quelques-uns d’ entre eus: livrent des démarches i l l é g a l e s auprès du g ra n d -viz ir,d u m oufti e t des agas des troupes , pour ob teh ir de l ’ avancement.Lès que le s pages de l a Grande e t de l a P e t it e chambre du s e ra i de Constantinople en eurent été i n s t r u i t s , i l s voulurent réu n i r le u rs e f f o r t s b. ceux de le u rs camarades des autres s e ra is , e t f i r e n t dans l e même sens au Eapouaga des représen tations oui re s tè re n t sans réponse. Une
requête,cu’ i l s envoyèrent au g r a d - v ie ir e t au moufti par un khaeseki,tomba
entre le s mains du p r é fe t di s e r a i, qui l a montra au kajouoga,sn L’ engageant à réprim er an t e l désordre. Le L&pou&ga se renditt dans l a Grande chambre avec q u a tre-vin g ts slilUflü-baits.<yi3(eunuquea blancs)»quarante à cinruant«? p o r tie r s
du s e ra i e t recrues de ja n is s a ir e s , e t partva a in s i aux pages:(M audits! eue
s i g n i f i e ce tumulte? de vous on punirai <. ar des coupe de bâton sur l a plant® des p ie d s .) Ces p a ro le « déchaînèrent l a r é b e llio n oui jusqu’ a lo rs a v a it été contenue per la cra in te.L ea pages se r é c r iè r e n t sur l 'i n j u r e èe maudits, e t sa d ispu tèrent vivement avec l e kapouaga,qu’ i l s auraient poignard ' s ’ i l fi ne c ’ é t a i t % pas r e t i r é à temps...* ”
12
?kuyorua
¡autad t e r f i v© te r a k k ile rin i k i yüz iç c ğ ia n m a hasredilm esi k a ra n üç sa ra yM k l-ın nizam ve SöŞ a s a y iş in i yerin e getirm ekten u za k tı.
4 ııim i.6'ı 0 (c v-vv&l i05S) günü Salata Sarayı * /n d&ki iç o ğ la n la r ı, Behre— k en d ilerin e yetecek kadar }£l$&gfe]£X erzak temin etoıemesi ü zerin e, mektepten ¿£&çara&: xstanbul ta ra fın d a k i İbrahim paşa Sarayı önüne g i t t i l e r . »HliimÎ^limû;aa|»X3BIJXW l|fi»XiXî35sr.îîüaayXyXOîrlXM»ai|iç*y>âfeÇlKf)rIKi*dm Buradaki Iç o ğ la n la r ı hemenkfcf adar o ld u la r. $ * f c x 4 * } : t o & s ı y l a ' . buiiia* xx xy **w m ısii»x «*$ ım yfW $ ıg til3 ij9 ^ H
yK i î i ç : t : r ¿fcaax xiaaataxzxgitxxlijtkkaexjEitlz^ArEaskzifin ; sdhriımtMfaafitz ax
a& kKZlexisixalxpxgeldts
Bunları g ü z e lli, l e yatıştırm ak iç in Y en içeri Ağası şehrin muhafız k ı t aat i l e g e ld i. Fakat onların MSlüffijib husumeti! te za h ü rle ri k arşıcın da çe k i l i p g i t t i .
Sarayın Büyük ve Küçük odalarındaki işoy l a n l a r ı , G alataearaylH u rin tkSSkİ - v i ?İ V v î i L “ ¡ î f ! ? . * ° i ;ru?da çalaçroa^a davet e<îen M w a s itm fx »»ıx iiiW 3 a
â*i.e.j. . ı h ı . ö^gjâ& flir.,V e y a z ıla r ın ı a lıp isyan h a rek etin i Öğrenin*
ce arkadaşlarına k a t ı l d ı l a r . Ve, hop b i r l i k t e E lç i hani f â 1XXXX3USÜC
veya kervansaray olan binayı iş g a l e t t i l e r ...'* (X J
Hammer kitabında bu isyanın s ip a h ile re de s ir a y e t e t t i ğ i n i ve kargaşa l ı ğ ı n a r t t ı ğ ı n ı , yatıştırm ak iç in çok u ğ r a ş ıld ığ ın ı ve nihayet sonunda y i ne a s ile r in arzulc-ri yerin e g e t i r i l e r e k Galata Sarayı i l e İbrahim paşa
sarayındaki iç o ğ la n la rd a ı b ir kısmının sipah.il b ölü k lerin e y e r l e ş t i r i l d i ğ i * n i, b ir k ısa m ın da teamül v e ç h ile Saraydaki Büyük ve küçük Odalara kabul e d i l : i k i e r i n i a n la ttık ta n sonra;
••Galata Sarayı«nâan saraydaki Büyük ve küçük Odalara n a k le d ile n le r arasında Abdurrahıaan veya Abdi âdında b ir isimli de v a rd ı. Bu, i l e r i d e EhîÖ.jşJife îiXft teveccühü i l e hri ş a n c ı-v e z ir rütbesine kadar yükselmiş ve Padişahın
em-/şûhane
r i y l e o devrin t a r ih in i ya zm ıştır.** (ksi)
e.ıyerek me şuur müverrih Abdi paşanın isi-hUN, ©ski Galata sarayı mektebin den i yetişm iş olduğunu söylem ektedir.
t nommer. H e lle r t terciim esi.F arls 1837.C.IO, Sa.202 deki metin aynen çu-" La d<5cisio n qu'on a v a it p ris e de res tre in d re k deux cents -a res le s promotions o rd in a ire s » - t a it lo in de d 'a v o ir ramené l'o r d r e dans l e s t r o is se- r a is . .nu ¿4 oc.tobx*e 1648(6 schevvsl 1058),le s pages du sera i de Gaîata, k oui 1 / n^5î?teuT d<? } a vJH e(Scheh r-em ini) ne- fo u rn is s a it pas des v iv r e s en cuaSti” t, suffisante,éch appèrent à leu rs gardiens, e t se ren d iren t h Contient inou ïe
«■ns 1 o boisson ce, mai s i l dut ce r e t i r e r devant leu rs démonstrations h o s t ile s . Lorsque le s pages de l a grande e t de ma p e t it e chambre du sera i im p éria l, à qui ceux de G&iataserai avaien t é c r i t pour le s engager & f a i r e cause commune avec eux,eurent appris ces évènem ents,ils se réu niren t à leu rs camarades ; e t
/
123
¡l&ruer'iu alemce meşhur olan (ftssa n lı İmparatorluğu t a r ih i* }a d e Çal at« sa ra yı mektebinin kurulduğu saxand&n itib a re n .g e ç ird iğ i devreler,bu rada okutulan d e re le r,Ö ğ re tile n sanatler ve mektebin id aresin e a i t ç e ş i t l i ma lûmattan başka mektepteki çocukların isyanına kader b ize t a f s i l a t l ı izahai v e r i l d i ğ i n i bu eserden kısım kısım n a k le ttiğ im iz b a h is le r ortaya koymakta d ır .
Bu uzun ta r ih k ita b ı her memlekette pek büyük b ir rağbet uyardırmış ve tek ra r te k ra r b a s ıld ığ ı halde k ita b ın m evcutları daima tükenm iştir.
) ski Galeta, sa r a y ı mektebi hakkında b ir lıa y lı malûmat toplamış ve e sal
l ı te tk ik a t yapmış olan bu tanınmış müverrihin k ita b ın ın elim izd e k i 18 ci2 l i k franBizcasıh2âh/.bhlkk.J3& 2 a r is * te Io35 te basılmağa başlamış, «on c il* di X3AI fleu&^tlaxïiüâüuiLi_____________________
tous ensemble occupèrent 1 * ¿îltschikhan ou l e karavan s e r a i, dan s leq u el a u tr e fo is on emprisonnait l e s ambrée sedeurq c h r é tie n s .. . . . ’’
(k£>) - Ayni c i l t . Sa. PC 4 ten yukarıya n a k le ttiğ im iz s a t ır la r da şunlardı* " Parmi leu pages du s e ra i de Galata, qui passèrent à c e tte occasion dans l a ¿ronde e t l a p e t it e cham bre,¿tait Abdurrahman ou Abdi, oue pi l a faveu r im périale é le v a par l a su ite jusqu’ à l a d ig n ité de n ia ch a n d | i-vizii e t qui é c r i v i t l ’ h is t o ir e de son époque sur l ’ ordre du Sultan. . . . *
124
Bu onsekiz c i l t l i k kitaptan a y rı olarak baçka b ir Transız ta ra fından da £***>:tSTfiîhafc}:fc3IIM1 $X V:öXyifcİi'XP*rife'ZJt bu eser almanca a s lın ın ik in c i tab'm dan tercüme ed ilm iş ve üç büyük c i l t halinde yine P a r is 't e
IÜ44 y ılın d a b a s t ır ılm ış t ır (> ^ ).
3u kitap ta esas i t i b a r i y l e evvelk in in e ç i 03§îi8MX£eî£X d e n ile b i l i r c e de ufak te fe k d e r iş ik lik le r ve üslûp f a r k ı olduktu g i b i on seki a
c i l t l i k olanında mevcut olan b a h islerin hepsi bu âkinoi tabıda yoktur. G alatasarayı mektebine a i t b ah isler her ik is in d e vardır.Sunun iç in
bura-/ ( + )
da tek ra rın a lüzum görmedik.
0 0 - H is to ir e de 1' übipire Ottoman.» Par h. de Haanaer.
Traduit de l 'a l l e a a n i sur la deuxième é d itio n . P a ris 1844
I8*$ tarih in d e Londra'da basılm ış olan (İsta n b u l'd a üç y ı l ) a d lı ese r in ik in c i c ild in d e ve üç yerde Galatasaray* mektebine a i t y a ğ ıla r var
d ır .
?u eserin 177 ve 178 in c i s a h ife le rin d e Galatasaray mektebinin esi* k i fflu&ll ien L e rv iş Efendiye a i t uzun m edihler v a r d ır . M uallim ler bahsinde bunları ya za ca ğız,
b ita b ın 179 ve 180 in c i san i f e l erinde û.e yine Galatasaray! mektebi! nin tıb b iy e olduğu zamanki m uallim lerine a i t d iğ e r b ir f ıkra v a r . İa tanbuljjj
-XI90 in c i sahifc-de is e gu s a b ırla r görü lm ekte!irs
EtünMneaÎa ’ * / » » i s t if a d e s i
ı *755 tarih in d e »¿ahumt I . tarafından iç o ğ la n la r r i -'"'“çin kurulmuş olan Galaca Saray,!1 â l mektebinde bulunan bu iç o y la n la r ı Mah
mut I I . tarafından da şimdiye kadar ayni binanın d u va rla rı arasında tah s i l l e r i n e devaüı e ttirild ile r*k ü tü p h a n e Üst k a tta k i divanhanenin ortasında bulunmaktadır.
Ayni .esem e İstan b u l'd a bulunan hususî vt resmî kütüphanelerden bahsedilirken Ç a la ta sa ra yı*ndakine d a ir de malûmat verilm ekte ve şu s a t ır
l a r yazılm ak tad ırî " ,
" G a la t a Saray kütüphanesi 1753 ta rih in d e Mahmut i . tarafından îço ğ la n la r m m i n t i f a d* s i iç in kurulmuştur. BüX AçöVIkhiakilkiîiahau t XI. mektebi şim diki haline g e tirin c e ya kadar îç o g la n l& rı bu binanın d u varları arasında ta h s ille rin e - devam e y le d ile r .
kütüphane binanın üst divanhanesinin o rta s ın d a d ır.k ita p la rın mecmuu üç fiilden olsıak üzere S?$ 800 c i l t i l e büküne a şakı yukarı bunun y a r ıs ı ka dar Fransızca t ıb b î e s e r le r d ir .
i k i kütüphane ¿cmuru vardıjr. B ir i i l k 800 c ild e , d iğ e r i de Ö bürleri-ne bakıyordu,, fal.f beye k o la y lık olmak üzere kütüphabürleri-ne^- Kübik:-IIJtjaîlÎM -v« b arf.1 b i r okuma odara v a rta . Ba|ka hiç M ?
bulunmayan b ir im tiyaz buraca vardı P r o fe s ö r le r k it a p la r ı e v le rin e g ö t ü r e
li-r f â n ş s n s m ^ - ı g n ,
.nndon THA a ____
C ) - Three yearn in Constantinople, Charles White.London 1845
IbO incx sahifedekki metin aynen yudur:
- bereat, founded in 1755 by Mahmoud I . , lo r the use o f the im-p en cu itch ogxan (im-p ages), who continued to r e c e iv e th e ir education withini i t s walhs u n til i t was converted to i t s present purposes by Mahmoud I I ,
containing tiie lib r a r y i s in the centre o f the upper court, fhe c o lle c tio n con sists o f some 800 volumes in the three languages, and o f about h a lf that number o f the best French medical works.
I t has two lib r a r ia n s , one f o r the former and the other f o r the l a t t e r , t ha» a reading-room attached, f e r the convenience o f otudente.Frofeason arc perm itted to carry books y to t n e ir own app apartments, a p r iv ile g e not granted in any other lib r a r y . "
£ H x
125/-Abdülmecidl*in Galatasarayı mektebine b ir defa da İn g iliz E lçiliğin dek i baloya gitmek için uğramış olduğunu b i r i İ n g i liz in eserinden öğrenmiş bulu nuyoruz# 1858 te Londra'da basılm ış olan b ir seyahat kitabında ( v) «IktKbiS{';:RİJiX
S H ; A b d ü l m e c i d * i n İn g iliz Sefarethanesindeki balo ya geldiğinden bahsettiği sırada M£kXkbXhXadl m uhafızlarını Galatasaray* da b ır a k t ığ ı»* şöyle a n la t ılıy o r:
•r . ■ ' ?
* * Padişah ince b i r nezaket eseri olarak kendi muhafızlarını Galata Saray*da b ıra k tı ve S»l»»»jm»»}aSîü*yx»»XMIJürg]ai>vîliğXIî*X ellerin de meş* a le le r tutan mizraklı İn g iliz süvarilerinin refaketinde olarak Sefaretha ne g e ld i. •
KEMSIüiai Lord Stratford i l e maiyeti erkânı kendisini S&llhhü dış kapıdan k a rş ıla d ıla r ve arabadan inincece, e le k t r ik li t e ll e r vasıtasiy le
donanmaya haber v e r ild i ve Hünkâr devamlı top a te şiy le selâmlandı.
126
Abdülraecit d e v ri T U rklyeeiM i l e bu devre' tekaddüa eden
hayata, v e î atanbul * un en güzel y e r le r in i ve a b id e le r in i pek n e fis su rette b a sılm ış ¿gravürleri olan ve Tanzimat hareketinin en başta gelen v e z i r i büyük R e ş it ?aşaya îite i t h a f edilm iş bulunan (B o ğa ziçi g ü z e l l i k l e r i ) a d lı
İ n g i l iz c e ererde de eski G a la ta sa ra yı'M .! unutulmamıştır.Bilhassa ta b ı bhkiıuihtihh ve g r a v ü r le r i bakımından cidden b ir şaheser sayılacak olan,
s a y ıla b ile c e k b ir değerde o ı&n bu K itabın 73 üncü sahifesinde şu cümleler v a r d ır ;
" . . . .Buranın(Tophane'nin) ü st ta ra fın d a , tepenin yanında , Beyoğlu* nun büyük yangınından pek ziyade zarar görmüş olan Galata Burayı iıorab eie- r i bulunu -*ktadır.
Burası b ir saraydan iç o ğ la n la r ı k o le jin e ç e v r i l m i ş t i r . " ( ö )
Ju s u t ır ıa r bizim ta rih ç e kısam da s öyled iğim iz yangınların t a r ih in i b ir is in in t a r ih in i t e y i t ediyor.Bu XÜğiIî£X raîidekkik İ n g i l i z k a d ın ı,esk i Galata Sarayı Kekte bin i yanmadan e v ve l günaüş o ls a y d ı herhalde b ize )iu mü essese hakkında b ir h a y li malûmat v e r ir d i.
( O ) - '.’ is s Far d 06. The Beauties o f the Bosphorus, der. yukarıya n a k le t t iğ i miz s a t ır la r ın a s l ı şu n lard ır;
" and above i t ,
od
the side o f the h i l l , stand the remains o f the Galata S erai,vh ich having been g rie v o u s ly injured during the g rea t l i r e o f Bara, from an im perial palace, has now degenerated in to a c o lle g e f o r the pages o f the hou seh old."128
1878 .tarihinde yapılm ış b i r uzun seyahatin l i r y ı l sonra P a r is ’ te b asılm ış kitabında Türkiye bahsi işin d e esk i Galata Sarayı mektebinde d a ir şunlar s u la t ılıy o r ;
/müteaddit
'•padişahın şahsına,sarayına ve7 y a z lık k a s ırla rın a mensup adamların m iktarı son derecede çoktur, id aralc-ri de çok m a s ra flıd ır
%% Avrupa'daki hükümdarı a rllî h iç b i r i s i debdebe MlkM'SfcSt hu su suda bu
P a d işa h la rla boy t i . ölçü şe® iyeçek leri s ö y le n e b ilir .
Beyoğlu caddesinin merkezîjijifyi yerinde pek büyük b ir saray göze çarpar.Bunun iç in d e ,id a r e le r i ve ia ş e l e r i D eviat hesabına olmak üzere pek çolc sayıda genç yerleşm iş bulunmaktadır. Bunlara i çoklan! ar d iyo r l a r . Bunlar Padişahı» maiyetinde v a z ife görmek I^İiJXîb.tİktiklIXîltörİW X ve sarayın B&ŞIΣ&X.vMM en başta, v a z i f e l e r i n i yapmak iç in y t t i ş i i r i l i
-/gelerr
yo rı;ar. /ya
XXxx&fc xnsmxwmilxrMXX&xxxmzzg&s; öhIiur*X*KF«$$,
SOSSI81S& X ' ^ M m * x K S k i . V k i i X z
1 Ol «rsça öğretmek, y a zı d e r s le r i g ö s te r mek, düslüraan d in i k a id e le r in i belletm ek iç in her gün buraya b ir çok ho
c a la r ve ¿¿tr3£ m uallim ler g e l i r l e r .
Çalara c i r i t arm ayı,ata binmeyi,ve maharetle k ılin ç kullanmayı, da ö ğ r e t iy o r la r .N e a r e t lt r i a ltın d a bulundukları A k a k la r ,o n la ra çok s e r t muamele e d iy o rla r . Bu t a le b e le r beyaz e lb is e g iy in ir le r .Y iy e c e k le r i de k ı t k a n a a ttir. * ( ) .
(
dur:
) - Yojage autour du monde. Ghampagnac o t O liv ie r . P a ris IB7b
3u eserin 174 üncü sahibesinden yukarıya n a k le ttiğ im iz metnin a s l ı şu w x»e nombre de personnes attachées au arand-Seigneur, a son p a la is ou à ses d iffé r e n t e s maisons de campagne, e s t extrêmement considérable e t d un en* t r e t ie n f o r t dispendieux. On peut même d ire qu'à cet égard aucun souverain en Europe » e peut l u i ê tr e comparé pour l e luxe in té r ie u r .
On remarque vers l e m ilieu de l a rue de ? éra un p a la is considérable e t
mjrn dana le q u e l un grand nombre de jeunes gens.sont lo g é s , nou rris e t e n tre te
n u fa u x f r a i s de l'J fcu t; on le s nomme icoglan a . î l s sont destinés à ê tre pages du sultan e t b. occuper le s p rin c ip a les charges de l a cour.
Des codjas ou précepteurs viennent tous le s jours le u r enseigner l e turc, l*a ra b e e t l e persan, le u r montrer à (Şerire, e t le s in s tru ire dans le s pr-'cepti du koran. On le s exerce aussi à la n cer l e d jé r iü , à monter à cheval e t S- mani e r l e sabre avec d e x té r ité .
Les eunuoues blancs,à l a garde desquels i l s sont c o n fié s ,le s t r a it e n t a- vec l a plus grandi s é v é r it é , i i s sont vêtus de blanc e t nou rris avec s o b rié té .
m
ikuru¡ay Albay Ce va t ’ ( )xu Oakeri ta rih in in İran s ız ca tercümesin»
de eski tral&t&a&rnya mektebi hakkında şu y a z ıla r v a r d ır : • ■ M Padişahın h iz m e tle ri iç in s eçilm iş olan ecen i-op l& n la rı Beyoğlu,
/maiyet '
îbrahim -paşa, Boylerbe. y i X&XSXXKK S a ra yla rı i l e d iğ e r Saraylarda iû ilk r i/ bulunuyorlardı’ ^ * . ) .
Bu eserde de. Galatasarayında bulunan talebenin isyanından frmMt y î ay da şöyle bansolunuyor:
” Sultan İbrahim devrinde halata Sarayı*adan Allah Allah s e s le r i her gt'n i ş i t i l i y o r d u . S s ir lu r g ib i eade kuru ekmek yiyecek derecede zaruret h a lin e g e t ir ilm iş olan z a v a llı g en çler daimî, elem ve ş ik â y e tle s ız la n ı y o r la r d ı . CUnıtü büyük m asraflar yüzünden , şehremini bunların iaşesine muk t e d ir olam ıyordu .İçte bu s e b e p le ,a ç lık canlarına tak g e t ir ip ümsizliğfen v e r d iğ i büyük teessü rle Şevvalin yed in ci günü( )hepai Galata S a ra yı1nı terkfedip İbrahim Paşa Sarayı*aa g it t ile r .İb r a h im paşa Sarayındaki iç o £ la n la r ı ,de bunları. k feiU S U k i.g ö re re k a ya k la n d ıla r,B ir b i r l e r i n i te ş v ik ve t e ş c i ederek e l e le &Xh v e ıip cümlesi birden d ış a r ı ç ık t ıla r .V o , on ların ta savvu rların a mani olmak isteyen Y en içeri Abasını k a ç ı r t t ı ! al’ . /gene
Yc.ni Saraydaki k ö le le r $tyi(İço£\l a n la n olacak) f hu h a rk ctlei’i öğre nince c a n la rı s ık ıld ı.O n la r da k a p ıla r ı zorlıyax-ak Saraydan ç ı k t ı l a r va d iğ e r Saraylardaki arkadaşlarına ilt ih a k e t t i l e r . 0 zaman hep b ir lik t e E lçi-H a n m ı Boş&ItkII&r i l e d iğ e r buzı h an ları ve od a la rı b o ş a lt t ıla r ve o ra la ra y e r l e ş t i l e r . T ı p k ı habiahanede yftfcsyaiiiite geçirm iş o la n la r g ib i
/bütün zamanlarını
aoa ıya l hayatın ic a p la rın a a i t h iç b ir şey b ilu iy en ve söz dinleıaiyen fesi ve a r s ız t a v ı r l a r l a bütün şehre y a y ıld ıla r .S ip a h i ocaklarına yasılmak i s » t e y o r la r d ı. " ( 4 -).
- A tat m ilit a ir e Ottoman. A.Cevad. C .I, Sa.?43 te k i metin şudur:
Traduit du Turc par üeoeges v^acrldts
‘•Les Ad^arnis-Oghlana-ch o isi tachée aux p a la is impériaux: de Péra, d autres £ ' r a i l s , . , . . " .
pour l e «..s e rv ic e du Sultan dte.it.nt at îbrahim-racha, de Beylt.r-Bty et des eu
( JU) _ Ayni c ilt,S a .? 4 G deki matin de aynen gudur:
*’ Au temps du Sultan Ibrahim, des c r ie d’ Allah Allah /talen t chaque jou r entendus venant du S é r a il de üalata.Ces pauvres gens, réd u its a ne manger que du pain sec comme de« e s cla ve s , poussaient des lamentations con tin u elles; car, en e f f e t , à cause den grandes d /penses, l e .p réfet de l a v i l l e ne parvenait pas à s u ffir e à le u r e n tre tie n . C 'e s t pourquoi n ’ écoutant plus qué le u r déses p o ir e t poussés par l a faim , i l s q u ittè re n t tous, l e 7 Chevval, l e S é r a il de (ja ia ta e t se ren dirent au S é ra il d*Ibrahim-Pacha. Les ltch»Oghlans enfermés d-* dans ce d ern ier S é r a il, voyant l ’ exemple des autres, se décidèrent & le s im iter»
S’ encourageant le s uns le s autres e t se donnât l a m a in ,ils s o r tir e n t uouc &n- aemble e t m irent en f u it e l e Janissaire-Agha qui voulut le s empêcher dans leu r p r o j e t . ^ ^eun#8 escla ves du Nouveau-Sérail apprenant l e mouvementée purent plus ê tr e contents, e t , força n t le s p ortes, i l s s o r tir e n t tous e t a llè r e n t r e jo in d re leu rs camarades des autres S é r a ils .A lo r s tous ensemble se mirent à é »
M u h telif ta r ih le r d e ç e ş i t l i yabancı d ille r d e y a zılm ış olan rehber le rd e de e s k i Galata Sarayı mektebine a i t b ir çok malûmat v a r d ır .B ir f i k ir vermek iç in bunlardan de b ir î&neiburaâft midal gösterm eği muvafık bulmaktayız. i£9 T: de r a r i e 't e basılm ış olan (?a jrie'ten İs ta n b u l'a ) kaî*- C d lı rehberde 3$hXy»axlnry.y.n,rdXXX (Galata Saray XX»MM Sultanî L is e s i) başlım ı a ltın d a şu ya za la r v a rd ır:
M
Saray su lta n î l i s e s i b ir ort<>. ta h s il ati t sac s e s id ir . Beyazı t
1İ . Xjdİ b' U^u-' ibs&i' ; V İ h h * S i t t U i U * ; ' X I X X i h k a f X * a a « bfc-Xw m kkt^ıaxyahiih3t>:mx>üfcriüfâ^ ^ y y .v .jtis m . f m i n M i m ü ş * 3 ^ s p * * * m * t ee
k>s*HR*sa
I I . nin eski b ir k i U su enkazından is t if a d e ederek kurmuş olduğu ve kanunî Sü leyman zamanınd?? mektep olarak k u lla n ılm ış olan bina son ı*alarıı k ıç la olmuştu.
Bu k ı ş l t t a ü a u t i l . taralından IÖ3I-IS49 y ılla r ın d a yeni baçten t«'- mir ed ilm iş vt a y rıc a b ir de kütüphane inşa olunmuştur.
Transa Tö ü n iv e rs ite s in in d e ğ e r li b ir uzvu olan il.d 'llo lly a 'in id a r e s i a ltın d a t e r t ip ve t e ş k il olunan d e rs le r ,üç yüzü y a t ı l ı olmak üzere a iliîitilîlk S ÎIIB rP d i l i , d i n i başka laçka olan dört yüz kadar gtncö okutulm aktadır./"
S.5KO
évacuer l'& lbchi-Khan avec £ quelques nu tr è s khans e t Ode,3 pour s 'y é- t a b l i r , ex répandirent dans l a v i l l e im polis e t in s o len ts comme des cens qui , ayant vécu tou t le u r temps dans une prison , n 'o n t aucune notion des exigences de la vie s o c ia le . I l s exprimèrent l e d é s ir d'Ctru in scrits dans l e corps de la c a v a le r ie .'
- ( Le P a ris à Constantinople) a d li aeyahat rehberinin ?49 uncu s a h ife s in - deki metin çudur:
" 1«: Lycée im périal do ü a la ta -S éra i, Or&ndè rue de Péra, établissem ent d'enseignement secondaire, é t a b li dans le s vastee constructions d'une ancienne caserne r é é d ifié e de 1831- S i?£49 par lüahmoud I I . , qui y a v a it in s t c l l é une b ib lioth èq u e, sur l ’ emplacement d'un ancien bâtiment é le vé par B ajazid I I . a - vec le s matériau* provenant anciennes3 é g lis e s , e t qui s e rv a it d d 'é c o le sous l e règne de Suleiman l e Magnifique. ¿»'enseignement qui y a ¿té organisé sous ka d ire c tio n d'un membre d istin gu é de/ l'U n iv e r s it é de F ran ce,H .d 'IIollys, y e s t d is trib u é e à environ 4C0 jeunes gens de toutes longues dont 300 intern es
o i) u^>-> cAáa <^-*^
n^L(kiAsLi\Jb^ ^ ex. S> Q-a
1VJL' -^VJX XajJLVó^x h Oa (XJ^ ySco^ CM^ 1 w¿Xy}^/-\>. Ia-^ A- Ç o ^Ap-'v^-O-aa- k^vv-ß. Kİ'sÂn
1^ CaA_i-t-OX Q_J&J AxÁ m i/^TxJV • • ■ . . - ■ • ■
O w\c.o i<^-Ç. <3-cUk x- j ga£*v u. A / op cAaKÁx ia a tAaA»&£-<, f op b o4 0LA- ^ G>^A-or\>w. ”t Oj^v^ (XJlsy\
ío.vnOj'-CV
“ U > <U^i
O-p ^ ÁjO-^- Ÿ? <¡L yo A- Ola A. CíAxa-^Oa ^ (fsAoJt -'S Qia-CXj^ cLol. v^Ó-^> P-duA. Ax3m_v_ \fWA_>- cLdjÜT ¿>Lo_
jK.öJpû-^o4' > ^^e_oUk ' v/cxKa^V" ^ o p c u - cjük. Isla/»a. e Kvn inoUa. Aoa. . ^ «x^ —
0 « ^
(^) Aq \_&A-Q— Ou^M.^ov'êoA. a •€_ od a>jja
c L o ^ cLu^ ^ cL a- « ^ * ' I CaÓ c h u o , ¿ d i t r I z a ,
^ oX \ 'K (^oaa. ' vT äKa-J'" y -Á Q^jJi i'V"' Q^Í^ÁXaa—
} ákjO-X)VxX_- ViA Op cj^p (puC ^ aJcCkAA. chs^Oş? Q^uM^
tav
Y r
^yoA cxU_I (Xyv ^¡) G-p Ka, (rw '■^ûA'û>^g~
r :r » x ~
o -rty
2 _
1/
— -|L Q*JZ>jUrr\ üLi2j^-Âji- b^rududU /■ 0^ ^StrviíOw-7~L^roL>\^- Â Qiv-s-OJ^tiuCX. K J , ijJÚ 2J¿yj^<LLkÁj2^ks •€^\^y
‘ o —^ . —
J I 0-d*-p Gukjû— (Lt-v ^-qJ*-îs\—- --\s)£\ -/¿j2>-v-' İKx-A, |< l'O^J r ckd^s^ f e * (9-¿ /V' a&Xu*-/ . ("b vmp 'ijxi<.á^<x^ VOUd-J^Jf Ua^
/ v¿_v>jL Ooc) Gu. GLSjhO^
-A~ <Jv- --=v7~İ7--' f t ; •t -î> « < ----=»A—
•-, i •'va (¿a. GU'Y"» d tp Kj- i)"'-'. rw (X>-v 0-0 U-O. <^_- j-aJiA—-
İ3 ^ e>or\ -4^ û\jlj^i^X \ ^> JJrf\— dLcx#^ (^Ci-^ıK^Cİ.—
^ru2v_/^'2^ ^a^vaj^va^ v ^j-^k-0*V <-*"v a^Q_
0~öW > (XjUx* \ b v ~ ^ ^/GO^cid-^— . f - .j^uxjoW . I3\^ . C*-^\ Gla-o*'«, üibj’'' LaA. -ÂdD_ / ot t aA ¿ «aa- &A=t^ 0/ı_-. /Kddo-\ (¿ILa^. İv% .^¡Adf'ü'V JÖ jLis-Oa^VSİ— ^Jv_C^_óLq_ , cCjZ> ^ --k- aA, o-k-v^Oa/v. »qJ2_ | ^ <uL*-ı--v ‘■w¿Ía* ı d CGa- £0-*_^-ö_ ')ut\j'\x/\. ¿Q /V- • ^ ■* W . /A Û_A. G -t-^ GİGÎX>'^_ 0 -çjW Cd>—' CxAaJU<^. İ^£w\ ¿Aa- ^Vi_vVıj2Î-*—. f i A. cx-As>^a- C_*_v^ 1 ^ c>U_ ' (şrû -'<. O í<-
i_¿Uj*s^* hoJ-JUj? | | o ^ ¿ ^ -ir oJlg-aL.
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
