Iğdır İli Çayır Mera Bitkileri Kılavuzu

IĞDIR İLİ

ÇAYIR MERA BİTKİLERİ

KILAVUZU

IĞDIR İLİ Ç

AYIR MERA BİTKİLERİ KILA

VUZU

TEMMUZ

2017

IĞDIR ÜNİVERSİTESİ

BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ

KOORDİNASYON BİRİMİ

IĞDIR İLİ

ÇAYIR MERA BİTKİLERİ

KILAVUZU

IĞDIR İLİ ÇAYIR MERA BİTKİLERİ

KILAVUZU

IĞDIR ÜNİVERSİTESİ

BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ KOORDİNASYON BİRİMİ

Tüm hakları saklıdır.

Proje Yürütücüsünün yazılı izni olmaksızın,

kitabın tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yolu ile basımı, yayımı, çoğaltılması ve dağıtımı yapılamaz.

I. Baskı:

Ağustos 2017 ISBN: 978-605-9028-57-8

Kapak Resmi:

Latince Adı : Allochrusa versicolor (Fisch. et Mey.) Boiss. Türkçe Adı : Ak hishisiko

Tasarım

Hangar Marka İletişim Rek. Hizm. Yay. Ltd. Şti. www.hangarreklam.com.tr

Baskı

Öncü Basım Yayım Tanıtım Ltd. Şti. Kazım Karabekir Cad. Ali Kabakçı İşhanı

No: 85/39 İskitler-Ankara Tel: 0312 384 31 20 www.oncubasimevi.com

Bu eser Iğdır Üniversitesi’nin Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenen 2014-FBE-B03 numaralı proje kapsamında hazırlanmıştır.

AĞUSTOS

2017

IĞDIR ÜNİVERSİTESİ

BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ

KOORDİNASYON BİRİMİ

IĞDIR İLİ

ÇAYIR MERA BİTKİLERİ

KILAVUZU

Doç. Dr. Bilal KESKİN

Iğdır Üniversitesi Ziraat Fakültesi IĞDIR

Arş. Gör. Seda AKBAY TOHUMCU

Iğdır Üniversitesi Ziraat Fakültesi IĞDIR

Prof. Dr. Mustafa TAN

Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi ERZURUM

Doç. Dr. Murat ÜNAL

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi VAN

Prof. Dr. İbrahim Hakkı YILMAZ

Abant İzzet Baysal Üniversitesi Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi

BOLU

PROJE YÜRÜTÜCÜSÜ

ARAŞTIRMACILAR

Iğdır Üniversitesi Ziraat Fakültesi IĞDIR

ÖNSÖZ

Konu kaba yem ve hayvancılık faaliyetleri ise ilk akla gelen çayır ve mera alanlarıdır. Çayır ve mera alanları denildiğinde de, yönetim ve ıslah çalışmaları ön plana çıkmaktadır. Eğer kötü idare edilmiş çayır ve mera alanı varsa, öncelikle bu alanlarda ıslah çalışmalarının düşünülmesi gerekmektedir. Doğru ıslah çalışmalarının yapılabilmesi ve yönetim ilkelerinin uygulanabilmesi için de, çayır ve meraların mevcut durumlarının bilinmesi şarttır. Bu amaçla atılacak olan ilk adım mevcut vejetasyonların floristik kompozisyonlarının tespit edilmesidir. Küreselleşen dünyada bir yandan doğal kaynakların kaybı söz konusu iken, bir yandan da beslenme problemleri ön plana çıkmaktadır. Bu anlamda ekstrem iklim ve toprak şartlarına dayanabilen türler ve bunların korunup kullanılması büyük önem taşır. Bu çerçevede farklı iklim ve toprak şartlarında ortaya çıkmış doğal bitki örtülerindeki türlerin tespit edilmesi meraların doğru yönetilmesi için zorunludur. Elde edilen bilgiler hayvan besleme ve bozulmuş bitki örtülerinin ıslahı için de ışık tutacaktır.

Ülkemizde 1998 yılında Mera Kanununun çıkarılmasıyla birlikte öncelikli olarak çayır ve mera alanlarında yer alan türlerin belirlenmesi ihtiyacı hissedilmiştir. Bu amaçla ilk ciddi çalışma 2005 yılında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından hazırlatılan Çayır ve Mera Bitkileri Kılavuzu olmuştur. Bu kaynak daha sonra genişletilerek 2008 yılında Türkiye’nin

Çayır ve Mera Bitkileri kitabı hazırlanmıştır. Ülkesel düzeyde hazırlanmış olan bu kitaplar ihtiyacı karşılamada büyük rol oynamışlarsa da yerel anlamda yetersiz kalmışlardır. Çünkü bu tür çalışmaların bölgesel olarak da yapılması ve farklı ekolojilerde daha detaylı incelemelerin gerekliliği ortaya çıkmıştır. İklim ve toprak yapısı yönünden farklılık gösteren ve mikroklima özelliğine sahip Iğdır vejetasyonlarında pek çok halofit ve kserofit tür yer almaktadır. Bu türler kurak ve tuzlu ortamlarda

otlanacak yeter miktar ve kalitede yem kaynağının bulunmadığı özellikle yaz ve sonbahar dönemlerinde bölgede otlayan hayvanlar için önemli bir besin kaynağıdır. Ne yazık ki bölgenin doğal bitki örtülerinde var olan türleri ortaya koyan yeterli çalışma bulunmamaktadır. Bu doğrultuda yapılacak olan çalışmalar meraların doğru kullanılması, ıslahı, hayvan besleme, biyoçeşitlilik, toprak ve su muhafazası konularında faydalar sağlayacaktır. Ayrıca bu florada yer alan türlerin belirlenmesi sonraki yıllarda yapılacak olan pek çok bilimsel çalışmalara kaynak teşkil edecektir.

Iğdır İli Çayır Mera Bitkileri Kılavuzu başlıklı bu eser, Iğdır Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenmiş, farklı üniversitelerde ve farklı dallarda çalışan 6 araştırmacının 3.5 yıllık bir çalışmasının sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Mevcut eserde 58 familyaya ait 412 tür yer almış, bu türlerle ilgili fotoğraflar ve bilgilere yer verilmiştir. Her ne kadar mevcut çalışma kapsamında 412 tür belirlenmiş olsa da Iğdır coğrafyasında daha pek çok türün bulunduğu ve yapılacak olan sonraki çalışmalarla bu türlerin de gün yüzüne çıkartılacağını umut ediyoruz. Ortaya çıkartılan bu eserin, başta çayır ve mera konusunda çalışan araştırıcılar ve ziraatçılar olmak üzere, farklı alanlarda çalışan araştırmacılara, öğrencilere ve üreticilere ışık tutacağı düşüncesindeyiz. İlgilenen herkese faydalı olması dileklerimizle.

Doç. Dr. Süleyman TEMEL Doç. Dr. Bilal KESKİN

Arş. Gör. Seda AKBAY TOHUMCU Prof. Dr. Mustafa TAN

Doç. Dr. Murat ÜNAL

AĞUSTOS

2017

IĞDIR ÜNİVERSİTESİ

BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ

KOORDİNASYON BİRİMİ

IĞDIR İLİ

ÇAYIR MERA BİTKİLERİ

KILAVUZU

IĞDIR İLİ ÇAYIR MERA BİTKİLERİ KILAVUZU 11 IĞDIR İLİ ÇAYIR MERA BİTKİLERİ KILAVUZU

10

Latince Adı : Anthriscus nemorosa

(Bieb.) Sprengel

Türkçe Adı : Peçek, Mendi,

İnek maydanozu

İngilizce Adı : Cow parsley Familya Adı : Apiaceae

Özellikleri: Genellikle çok yıllık ve

otsu yapıdadır. Bazen bir veya iki yıllık karakter gösterebilir. 1-1.5 m boyla-nır. Maydanoza benzeyen yapraklara, beyaz şemsiye şeklinde çiçeklere sa-hiptir. Nemli ve gölgelik alanları sever. Ormanlar, kayalık yamaçlar ve sulu çayırlar bu bitkinin yaşam alanlarıdır. 500-3200 m rakımları arasında yaygın-dır. Türkiye dışında Güney Avrupa, Rus-ya, KafkasRus-ya, İran, Horasan, Lübnan, Suriye’de yaygındır. Zehirli bir bitkidir.

Latince Adı : Amaranthus

patulus L.

Türkçe Adı : Horozibiği İngilizce Adı : Spleen amaranth Familya Adı : Amaranthaceeae Özellikleri: Tek yıllıktır ve dik olarak

50-75 cm kadar boylanır. Diğer

Ama-ranthus türlerinden ince uzun salkım yapısı ve çiçeklerinin koyu yeşil renkli olmasıyla ayırt edilir. Tohumları ile ço-ğalan bu bitki tarım arazileri için önemli bir yabancı ottur. Özellikle sulanan tar-lalarda ve çapa bitkileri ekim alanların-da görülür. Yol ve hendek kenarları ile terkedilmiş yerleşim yerleri de yaşam alanları arasındadır. Lezzeti düşük olan bu bitki hayvanlar tarafından nadiren otlanır.