Osteoporoz
D ü n y a s ı n d a n
Türk Kad›nlar›nda Vitamin D Eksikli¤i
Vitamin D Deficiency in Turkish Women
K›ymet ‹kbal Karadavut*, Aynur Baflaran*, Aytül Çakc›*
(*) SSK Ankara E¤itim Hastanesi, Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Klini¤i ÖZET
Osteomalazi, vitamin D ya da metabolitlerinin eksikli¤inin se-bep oldu¤u metabolik bir kemik hastal›¤›d›r. En s›k neden-lerinden biri yetersiz günefl ›fl›¤›na maruziyet olup; günefl ›fl›-¤›n›n yeterli oldu¤u ülkelerde nadir görülür. Türkiye’de gü-nefl ›fl›¤› yeterli olmas›na ra¤men, baz› kad›nlar›n ‹slam inanç-lar›na göre giyinmesi osteomalaziye neden olabiliyor. Biz bu çal›flmada 35-86 yafllar› aras›nda 18 tane kad›n Türk oste-omalazi hastas›n› inceledik.
En s›k karfl›lafl›lan semptomlar kemik a¤r›s› ve kas güçsüzlü-¤üydü. Osteomalazi tan›s›; düflük ya da düflük normal serum kalsiyum ve idrar kalsiyumu , azalm›fl serum inorganik fosfor konsantrasyonu ve 25 hidroksivitamin D ve artm›fl serum iPTH ve alkalen fosfataz seviyesi ile konulmufltur. Semptoma-tik bölgelerin grafileri çekildi. Radyolojik olarak bütün hasta-larda generalize osteopeni tespit edildi, ancak pseudo frak-tür yoktu.
Hastalar›n vitamin D analoglar› (1mg/gün) ve kalsiyum süple-mentasyonu (1000mg/gün) tedavisine cevaplar› prospektif olarak izlendi. Tedaviye cevap semptomatik rahatlama ve la-boratuvar çal›flmalar›na göre de¤erlendirildi. Klinik iyileflme için a¤r›n›n, yorgunlu¤un ve kas güçsüzlü¤ünün geçmesi ve nörolojik flikayetlerin geçmesi ( parestezi, kas spazm›) kriter olarak al›nd›. Bütün hastalarda 2 ayl›k takip sonunda klinik ce-vap al›nd› (ortalama takip süresi 6 ay).
Bütün hastalarda ortak görülen en önemli risk faktörü dini inançlara ba¤l› kapal› giyim tarz› idi. Kapal› giyim genç, orta yafll› kad›nlar ve hatta yeterli günefl ›fl›¤›n›n oldu¤u ülkelerdeki sa¤l›kl› kad›nlar için de osteomalazi aç›s›ndan bir risk faktörü olabilir.
A
Annaahhttaarr kkeelliimmeelleerr:: Vitamin D eksikli¤i, klinik semptomlar, os-teoporoz, osteomalazi
SUMMARY
Osteomalacia is a metabolic bone disease caused by defici-ency of vitamin D or its active metabolites. Since poor expo-sure to sunlight is one of the most common causes of oste-omalacia, the disease seems to be rare in countries rece-iving adequate sunlight. Although Turkey is recerece-iving adequ-ate sunlight throughout the year, Islamic dressing in some women might cause osteomalacia. We report 18 Turkish fe-male patients with osteomalacia aged between 35-86 years. Most common presenting symptoms were bone aches or pains and muscle weakness. Diagnosis of osteomalacia was performed by determinations of low or low-normal serum and urinary calcium levels, decreased serum inorganic phosphorus and serum 25- hydroxyvitamin D levels, incre-ased serum intact PTH and serum alkaline phosphatase le-vels. X-ray studies of the symptomatic sites were obtained. Radiographically generalized osteopenia was detected in all patients but, there were no pseudo-fractures.
All patients were followed prospectively with the treatment of vitamin D analogues (1mg/day) and calcium supplements (1000mg/day). Response to treatment was evaluated with symptomatic relief and laboratory work-up. Criteria used to define clinical improvement include relief of pain, fatigue, muscle strength and weakness, and decrease in neurologi-cal complaints (including paresthesia, muscle spasms). Cli-nical response was observed in all patients after 2 months follow-up (mean duration 6 months).
Most important risk factor common to all patients was exces-sive clothing due to religious teling. Excesexces-sive clothing might be a risk factor for osteomalacia in young to middle-aged and otherwise healthy women even in countries with adequ-ate sunlight.
K
Keeyywwoorrddss:: VitaminD deficiency, clinical symptoms,os-teoporosis, osteomalacia
G‹R‹fi
Vitamin D eksikli¤i kortikal ve trabeküler kemi¤in os-teoid matriksinin eksik mineralizasyonuna neden olur. Osteomalazi; D vitamini veya aktif metabolitle-rinin eksikli¤i sonucu meydana gelen kemik matrik-sinin mineralizasyon bozuklu¤u ile karakterize meta-bolik bir kemik hastal›¤›d›r (1-3).
Malabsorbsiyon durumlar›, vitamin D ve kalsiyum-dan fakir diyetle beslenme, günefl ›fl›¤›na yetersiz maruziyet ve do¤um say›s›n›n fazla olmas› vitamin D eksikli¤inin bafll›ca nedenlerindendir. Malabsorbsi-yonun en s›k sebebi gluten enteropatisi ve gastrek-tomidir. Karaci¤er ve böbrek hastal›klar› da hidrok-silasyon bozuklu¤una ba¤l› vitamin D eksikli¤ine yol açarlar. D vitamini katabolizmas›n› bozan antikonvül-zan ilaçlar, aliminyum gibi mineralizasyon inhibitörle-ri içeren antiasitler gibi bir çok ilac›n kronik kullan›-m› osteomalazi ile sonuçlanabilir. Hipofosfatemiyle giden baz› hastal›klarda osteomalazi nedenleri ara-s›ndad›r.
Günefl ›fl›¤›ndan yeterince faydalanmamak, vitamin D eksikli¤inin en s›k sebeplerinden biri olmas› nede-niyle, bu duruma yeterli günefl ›fl›¤› alan ülkelerde daha az rastlan›r gibi gözükmektedir. Ancak ülke-mizde oldu¤u gibi, çeflitli etnik gruplar›n dini inanç-lar nedeniyle türban vb giyim tarzinanç-lar› osteomalazi için büyük risk oluflturur. Çin ve Hindistan’›n kuzey bölgeleri, Kuzey Afrika ve Ortado¤u’da da endemik osteomalaziye rastlan›r.
Klinik olarak hastalar pelvis, vertebral kolon, kosta-lar ve alt ekstremiteleri kapsayan generalize kemik a¤r›s› ile baflvurabilirler. Proksimal kas güçsüzlü¤ü yürümede güçlü¤e ve antaljik veya ördekvari yürü-yüfle neden olabilir. Bu belirtiler spesifik hastal›k du-rumunu göstermekten ziyade bir iskelet matriksi mi-neralizasyon anormalli¤ini paylaflan bir klinik bozuk-luklar grubunu ya da sendromlar› gösterir (4-7). Osteomalazide kifoskolyoz ve çeflitli bacak deformi-teleri oluflabilir. Radyolojik olarak yayg›n osteopeni ve psödofraktürlerin (looser çizgileri) görülmesi tipik bulgulard›r.
MATERYAL VE METOD
Bu çal›flmada fiubat 2001-May›s 2002 tarihleri ara-s›nda SSK Ankara E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi FTR Poliklini¤ine vitamin D eksikli¤ini düflündüre-cek kas iskelet sistemi yak›nmalar›yla baflvuran ve yap›lan incelemeler sonucunda vitamin D eksikli¤i saptanan hastalar›n laboratuvar, klinik
de¤erlendiril-mesi ve vitamin D tedavisine yan›t› incelendi. Derin kemik a¤r›s›, proksimal kas güçsüzlü¤ü semp-tomlar› olan ve günefl ›fl›¤›ndan yetersiz faydalanan, yetersiz beslenen veya malabsorbsiyon düflünülen hastalar vitamin D eksikli¤i yönünden özel haz›rlan-m›fl sorgulama formlar›yla tekrar de¤erlendirildi. Bü-tün hastalar›n serum PTH düzeyleri, 25-OH vitamin D düzeyleri , kalsiyum, inorganik fosfor, alkalen fos-fataz de¤erleri, lomber ve femur boynu KMD’leri (DEXA Hologic 4500o
A) ölçüldü. Ayr›ca etyolojik aç›dan karaci¤er fonksiyon testleri, böbrek fonksi-yon testleri ve malignite araflt›rmalar› yap›ld› ve gastrointestinal sistem hastal›¤› ve ilaç kullan›m öy-küsü yönünden hastalar sorguland›. Laboratuvar sonuçlar›na göre vitamin D eksikli¤i saptanan has-talara 6 ayl›k vitamin D (1 µg/gün 1,25 dihidroksi
vi-tamin D) ve kalsiyum (1000mg/gün elementer kal-siyum) tedavisi verildi ve klinik ve laboratuvar aç›dan de¤erlendirildi.
BULGULAR
Tablo 1’de vitamin D eksikli¤i saptanan hastalar›n klinik özellikleri gösterilmektedir. Bu çal›flmaya dahil edilen 18 hasta 35 ile 86 yafl aras›ndayd› ve flika-yetlerinin süresi 1ay ile 72 ay aras›nda de¤ifliyordu. Parite say›s› ortalama 6,33±2,30 olan hastalar›n hiçbiri alkol kullanm›yordu ve 3 hasta (%16,7) siga-ra kullan›yordu. Hastalar›n büyük ço¤unlu¤u gele-neksel giyim fleklini koruyor ve sadece 1 hasta mo-dern tarzda giyiniyordu. Tan› öncesinde hastalar çok çeflitli bölümlere özellikle ortopedi bölümüne baflvurmufl ve çeflitli ilaçlar kullanm›fllard›. Bunlar›n içerisinde NSA‹‹ ve miyoreleksan baflta olmak üze-re, D vitamini, kalsiyum, kalsitonin ve alendronat te-davileri vard›.
Tablo 2’de hastalar›n tan› an›ndaki laboratuvar pa-rametreleri görülmektedir. Bir hastan›n vitamin D düzeyi 11,9ng/ml olmas›na ra¤men sekonder hiper-paratiroidi, alkalen fosfataz yüksekli¤i ve osteomala-zi ile uyumlu klinik semptomlar› mevcuttu. Di¤er 17 hastan›n vitamin D düzeyleri düflük, paratiroid hor-mon ve alkalen fosfataz düzeyleri yüksekti. Total
kal-O
Orrttaallaammaa AArraall››kk
Yafl 62,56±14,65 35-86
Parite say›s› 6,33±2,30 2-11
fiikayetlerin süresi (ay) 23,56±22,37 1-72
T
Taabblloo11:: Vitamin D eksikli¤i saptanan hastalar›n klinik ve demografik özellikleri.
siyum ve inorganik fosfor düzeyleri ise ço¤unlukla düflük veya alt s›n›ra yak›nd›. Baz› hastalar›n oste-omalazi tablosuna 11 hastada osteoporoz 7 hasta-da osteopeni eklenmiflti. Hastalara 1µgr kalsitriol ve 1000mg kalsiyum tedavisi uyguland›.
‹ki ayl›k tedavi sonras› tüm hastalar›n klini¤inde belir-gin düzelme olurken, tedavinin sonunda serum kalsi-yum, fosfor, alkalen fosfataz ve PTH düzeyleri norma-le döndü. Medikal tedavinorma-lerinin yan› s›ra hastalara al›fl-kanl›klar›n› de¤ifltirme yönünde tavsiyede bulunuldu.
TARTIfiMA
Genellikle vitamin D eksikli¤inin sebebi al›m azl›¤›-d›r. Ancak çeflitli sosyal, kültürel ve çevresel faktör-ler nedeniyle günefl ›fl›¤›ndan yetersiz faydalanma sonucu vitamin D eksikli¤i ve osteomalazi geliflebil-mektedir (8-12). ‹ngiltere’ye göç eden Hindistanl› ve Pakistanl› göçmen kad›nlarda da yetersiz günefl-lenmeye sebep olacak flekilde kapal› giyinme sonu-cu osteomalazi bildirilmifltir (9;11-14). Kuveyt’te
fi
fiiikkaayyeettlleerr NN==1188 %%
Kas a¤r›s› 15 83,3
Derin kemik a¤r›s› 15 83,3
Yürüyüflte de¤ifliklik 12 66,7 Sandalyeden kalkarken güçlük 14 77,8 Merdiven inerken güçlük 15 83,3 Bafl üstü hareketlerde güçlük 17 94,4 Yorgunluk 18 100 Halsizlik 18 100
Alkol kullan›m› yok 18 100,0
Sigara kullan›m› Yok 15 83,3 var 3 16,7 Giyim flekli çarflaf 1 5,6 geleneksel 16 88,9 modern 1 5,6
Tan› öncesi alendronat kullan›m›
yok 14 77,8
var 4 22,2
Tan› öncesi SOA‹ ilaç kullan›m›
yok 4 22,2
var 14 77,8
Tan› öncesi vitamin D ve kalsiyum kullan›m›
yok 14 77,8
var 4 22,2
Tan› öncesi kalsitonin kullan›m›
yok 17 94,4 Var 1 5,6 Klinik iyileflme hafif 1 5,6 orta 4 22,2 iyi 8 44,4 çok iyi 5 27,8 T
gönüllü sa¤l›kl› kapal› giyinen 50 kad›n, aç›k giyimli 22 kad›n ile efllefltirilerek yap›lan bir çal›flmada ka-pal› kad›nlar›n hepsinde subklinik vitamin D eksikli¤i ve 2 olguda da ileri derecede osteomalazi saptan-m›fl (15). M.C. Chapuy ve arkadafllar› Fransa’da k›r-sal kesimde sa¤l›kl› populasyonda %14 oran›nda vitamin D eksikli¤i bulmufllard›r (16). ‹ngiltere’den, ‹skoçya’dan, Güney Afrika’dan bildirilen çal›flmalara göre kalça k›r›¤› olan hastalarda %13 ile %33
ora-n›nda uzam›fl vitamin D eksikli¤i saptanm›flt›r (17). Vitamin D düflüklü¤ü (eksikli¤i) orta derece hiper-paratiroidizme, düflük kalsiyum absorbsiyonuna, ke-mik dansitesinde düflüklü¤e ve bazen belki de subklinik miyopatiye sebep olmaktad›r. Vitamin D hipovitaminozuna ba¤l› miyopati Danimarka’ya göç etmifl, kapal› giyimli 55 tane Arap kad›nda incelen-mifl ve bu hastalarda biyokimyasal bulgulardan ön-ce miyopatinin oldu¤u ve Vitamin D
hipovitaminozu-M
Miinniimmuumm MMaaxxiimmuumm OOrrttaallaammaa Total kalsiyum (mEq/dl) (4,5-5,5) 4,00 5,10 4,71±0,30 ‹norganik fosfor (mg/dl) (1,6-7) 1,90 6,60 4,11±1,54 Alkalen fosfataz (IU/L) (98-279) 283,00 554,00 387,11±92,48 PTH düzeyi (pg/ml) (12-72) 81,60 386,00 127,19±70,16 25 hidroksi vitamin D (ng/ml) (7,6-75) ,80 11,90 4,44±2,76 KMD-femur T skor -4,40 1,70 -2,24±1,45 KMD-lomber T skor -5,20 -,50 -2,6±1,26 Osteoporoz N % Var 11 61,11 Yok 7 38,89 T
Taabblloo 22:: Vitamin D eksikli¤i saptanan hastalar›n tan› an›ndaki laboratuar parametreleri
V
Vaakkaa TToottaall ‹‹nnoorrggaanniikk AAllkkaalleenn PPaarraattiirrooiidd 2255--OOHH KMKMDD ffeemmuurr KKMMDD n
nuummaarraass›› kkaallssiiyyuumm ffoossffoorr ffoossffaattaazz hhoorrmmoonn vviittaammiinn DD TT sskkoorruu vveerrtteebbrraa ((44,,55--55,,55)) ((11,,66--77)) ((9988--227799)) ((1122--7722)) ((77,,66--7755)) TT sskkoorruu ((mmEEqq//ddll)) ((mmEEqq//ddll)) ((IIUU//LL)) ((ppgg//mmll)) ((nngg//mmll)) 1 4,60 1,90 393 115,60 2,70 -4,00 -1,90 2 4,30 2,60 522 116,00 5,00 -4,40 -2,80 3 4,80 4,10 364 88,97 6,90 -1,60 -,50 4 4,90 5,10 331 81,60 8,30 -1,50 -2,70 5 4,00 6,20 554 86,60 5,00 -2,90 -1,10 6 4,50 3,70 325 96,00 2,00 -2,45 -4,18 7 4,80 6,00 418 94,00 4,90 -1,80 -2,00 8 4,80 3,50 364 125,74 1,70 1,70 -1,30 9 5,00 6,00 326 91,30 4,50 -3,00 -4,30 10 4,70 6,60 307 100,90 4,10 -3,50 -2,30 11 4,90 6,10 524 92,10 4,10 -1,60 -3,60 12 4,60 3,40 342 98,27 1,40 -2,50 -4,10 13 5,10 3,10 283 173,70 ,80 -1,90 -2,00 14 5,00 2,20 342 386,00 3,40 -1,40 -2,10 15 4,60 2,00 548 163,00 2,50 -* -5,20 16 4,20 4,00 303 145,00 7,10 -4,10 -3,20 17 4,80 3,80 439 141,60 3,55 -,90 -1,80 18 5,10 3,60 283 93,00 11,90 -2,30 -1,90
*: Total kalça protezi nedeniyle KMD yap›lamad›.
T
na ba¤l› miyopati taramas›nda ALP seviyelerinin in-celenmesinin uygun olmad›¤› saptanm›flt›r (18). 14 hastada proximal myopati saptand›. Ancak bunlar›n hepsinin ALP düzeyleri normal s›n›rlar›n üstünde olup biyokimyasal bozukluklardan önce myopatinin olup olmad›¤› fleklinde bir yorumumuz olamad›. Orta derecede düflük vitamin D düzeyleri de kalsi-yum homeostaz›n› dengelemekte yetersiz kalmakta-d›r ve ileri bir osteomalazi olmadan kemik kayb› gö-rülmektedir. Bu durumda daha çok vitamin D yet-mezli¤inden ya da subklinik vitamin D eksikli¤inden bahsedilir. Serum 25(OH) vitD düzeyi 31 ng/ml’nin alt›na düflünce serum iPTH seviyesinde yükselme bafllamaktad›r. PTH seviyelerindeki çok az bir yük-selmenin dahi kemikleri olumsuz etkiledi¤i bilinmek-tedir. Pek çok çal›flmada serum iPTH sekresyonunu artt›ran 25(OH) vitamin D düzeyleri araflt›r›lm›flt›r. Baz› çal›flmalarda serum 25(OH) vitamin D için 20-38 ng/ml de¤erlerinin eflik oldu¤u bulunmufltur ki, bunlar normal serum 25(OH) vitamin D düzeyleri içerisindedir (14;19). Baflka bir çal›flmada da vita-min D yetmezli¤i tan›s› için eflik de¤erin 12ng/ml ol-du¤u saptanm›flt›r (20). Bizim hasta grubumuzda tüm olgular›n PTH de¤erleri normalin üstünde oldu-¤u için PTH’n›n yükselmesine sebep olacak eflik vi-tamin D de¤eri yorumu yap›lamad›.
Avrupa ülkeleri yüksek enlemde bulunduklar› için ultraviyole ›fl›nlar›na k›s›tl› maruziyet nedeniyle vita-min D eksikli¤i aç›s›ndan yüksek risk alt›ndad›rlar. Avrupa’n›n kuzeyi hariç pek çok ülkesinde yiyecek-lerde vitamin D takviyesi mevcut de¤ildir. Norveç, Danimarka, Hollanda, Belçika ve Portekiz’de mar-garinlere vitamin D takviyesi zorunlu iken bu takviye-nin yap›lmad›¤› Avrupa’n›n Güneyindeki Yunanis-tan, ‹talya, ‹spanya gibi ülkelerde k›fl›n %90’lara va-ran vitamin D eksikli¤i saptanm›flt›r (21). Son y›llar-da yap›lan bir çal›flmay›llar-da 363 post-menopozal ‹s-panyol kad›n incelenmifl ve %39.1 oran›nda vitamin D eksikli¤i bulunmufltur (22).
S›k› vejeteryanl›k ve difli seks daha fazla risk alt›nda-d›r (8;11;12) ve baz› Avrupa ülkelerinde oral düflük D vitamini al›m› bildirilmifltir. Beslenme bozukluklar›-n›n en a¤›r› olan anorexia nervozal› hastalarda da al›m azl›¤›na ba¤l› osteomalazi görülmektedir (23). ‹srail’e göç eden Etyopya’l› 125 kad›nda yap›lan bir çal›flmada hamilelik ve laktasyon dönemlerinde vita-min D eksikli¤inin artabilece¤i gösterilmifltir (24). Yafll›larda eve ba¤›ml›l›k nedeniyle yetersiz günefl-lenme sonucu vitamin D eksikli¤i s›k görülür. Yafll› insanlarda dermis ve epidermiste vitamin D sentez kapasitesinin düflmesinin (25) yan› s›ra genellikle
eve ba¤›ml› olduklar› için osteomalazi riski daha da artacakt›r. Artan yafll› nüfus nedeniyle vitamin D ek-sikli¤i akl›m›za daha s›k gelmelidir.
Bu çal›flmada elde etti¤imiz en çarp›c› bulgulardan biri de hastalar›n flikayetlerinin baflka nedenlere ba¤lanarak farkl› tedaviler almalar› ve osteomalazi tan›s›n›n çok geç konulmas›d›r (ortalama flikayet sü-resi: 23,56 ay). Hastalar›m›z tan› öncesi pek çok farkl› bölüme baflvurmufllar ve de¤iflik tedaviler al-m›fllar. Hatta bir hastam›zda protrüzyo acetabuli ne-deniyle operasyon bile düflünülmüfltür. Hemen he-men tümü steroid olmayan antienflamatuar ilaç, 4 hasta alendronat, 1 hasta kalsitonin, 4 hasta da vi-tamin D ve kalsiyum tedavisi alm›flt›. Bu yanl›fl teda-vilerinin sebepleri de hastal›¤a spesifik bulgunun ol-mamas› ve hastalardaki flikayetlerin pek çok hasta-l›¤›n ortak bulgusu olmas›d›r. Nellen ve ark. da bu problemi belirtmifller ve bunu hastal›¤›n spesifik semptomlar›n›n olmamas›na ba¤lam›fllard›r (26). Burada hasta anamnezi önem kazanmaktad›r; do-¤umlar›n›n say›s›, yürüyüfl de¤iflikli¤i, beslenmesi, giyim tarz›n›n ö¤renilmesi birçok biyokimyasal test-ten daha bilgi verici olmaktad›r.
G›dalara vitamin D takviyesi yap›lmayan ülkelerde, dini inançlar nedeniyle kapal› giyinen toplumlarda, çok do¤um yapan kad›nlarda, yata¤a ba¤›ml› ya da ev d›fl› aktivitesi olmayanlarda, alkol ba¤›ml›lar›nda bu tür flikayetler ile baflvurduklar›nda mutlaka vita-min D eksikli¤i ak›lda tutulmal›d›r. Aksi halde pek çok hastal›kla kar›flabilecek semptomlar geliflebil-mektedir ve hastalar›n ço¤unda kolayl›kla osteoma-lazi tan›s› gözden kaçabilmektedir, bu da tan› ve te-daviyi geciktirerek hastalar›n yanl›fl tan›lar ile gerek-siz birtak›m tedaviler almas›na neden olmaktad›r. Sonuç: Pek çok ülkede oldu¤u gibi ülkemizde de maalesef g›dalar›n vitamin D ile zenginlefltirilmesi söz konusu de¤ildir. Ayr›ca güneflin yeterli olmas›na ra¤-men gerek dini gerekse sosyo-kültürel al›flkanl›klar nedeniyle güneflten yeterince yararlanma pek müm-kün olmamaktad›r. Bu nedenle pek çok hastal›¤› tak-lit edebilen vitamin D eksikli¤ini akl›m›zda tutmal› ve kapal› giyimli, beslenmesi bozuk ve yafll› hastalarda daha detayl› inceleme yap›p de¤erlendirmeliyiz. KAYNAKLAR
1. Mankin HJ. Metabolic bone disease Instructional Co-urse Lectures 1995; 44: 3-29.
2. Mankin HJ. Rickets, osteomalacia, and renal oste-odystrophy. Part II. Journal of Bone and Joint Surgery 1974; 56: 352-86.
3. Mankin H.J. Rickets, osteomalacia, and renal oste-odystrophy. Part I. Journal of Bone and Joint Surgery 1974; 56: 352-86.
4. Pitt MJ. Rickets and osteomalacia are still around. Ra-diologic Clinics of North America 1991; 29: 97-118. 5. Smith R and Stern G. Myopathy, osteomalacia and
hyperparathyroidism. Brain 1967; 90: 593-602. 6. Schott GD and Wills MR. Muscle weakness in
oste-omalacia. Lancet 1976; 1: 626-9.
7. Reginato AJ, Falasca GF, Pappu R, McKnight B and Agha A. Musculoskeletal manifestations of osteomala-cia: report of 26 cases and literature review. Seminars in Arthritis and Rheumatism 1999; 28: 287-304. 8. Finch PJ, Ang L, Eastwood JB and Maxwell JD.
Clini-cal and histologiClini-cal spectrum of osteomalacia among Asians in south London. Quarterly Journal of Medici-ne 1992; 83: 439-48.
9. Peach H, Compston JE and Vedi S. Value of the history in diagnosis of histological osteomalacia among Asians presenting to the NHS. Lancet 1983; 2: 1347-9. 10. Preece MA, McIntosh WB, Tomlinson S, Ford JA,
Dunnigan MG and O'Riordan J.L. Vitamin-D deficiency among Asian immigrants to Britain. Lancet 1973; 1: 907-10.
11. Henderson JB, Dunnigan MG, McIntosh WB, Abdul Motaal A and Hole D. Asian osteomalacia is determi-ned by dietary factors when exposure to ultraviolet ra-diation is restricted: a risk factor model. Quarterly Jo-urnal of Medicine 1990; 76: 923-33.
12. Henderson JB, Dunnigan MG, McIntosh WB, Abdul-Motaal AA, Gettinby G and Glekin BM. The importan-ce of limited exposure to ultraviolet radiation and di-etary factors in the aetiology of Asian rickets: a risk-factor model. Quarterly Journal of Medicine 1987; 63: 413-25.
13. Stamp TC, Walker PG, Perry W and Jenkins MV. Nut-ritional osteomalacia and late rickets in Greater Lon-don, 1974-- 1979: clinical and metabolic studies in 45 patients. Clinics in Endocrinology and Metabolism 1980; 9: 81-105.
14. Krall EA, Sahyoun N, Tannenbaum S, Dallal GE and Dawson-Hughes B. Effect of vitamin D intake on se-asonal variations in parathyroid hormone secretion in postmenopausal women. New England Journal of Me-dicine 1989; 321: 1777-83.
15. El-Sonbaty MR and Abdul-Ghaffar NU. Vitamin D de-ficiency in veiled Kuwaiti women. European Journal of Clinical Nutrition 1996; 50: 315-8.
16. Chapuy MC, Preziosi P, Maamer M, Arnaud S, Galan P, Hercberg S and Meunier PJ. Prevalence of vitamin D insufficiency in an adult normal population. Oste-oporosis International 1997; 7: 439-43.
17. Aaron JE, Gallagher JC, Anderson J, Stasiak L, Long-ton EB, Nordin BE and Nicholson M. Frequency of os-teomalacia and osteoporosis in fractures of the proxi-mal femur. Lancet 1974; 1: 229-33.
18. Glerup H, Mikkelsen K, Poulsen L, Hass E, Overbeck S, Andersen H, Charles P and Eriksen EF. Hypovita-minosis D myopathy without biochemical signs of os-teomalacic bone involvement. Calcified Tissue Inter-national 2000; 66: 419-24.
19. Peacock M, Selby P l, Francis RM, Brown WB and Hordon L. in Six workshops on vitamin D. (Norman A., Ed.) de Gruyter, Berlin, 1985; pp. 569-570
20. Chapuy MC, Larquier C, Peyron R and Meunier PJ. in Vitamin D. A pluripotent steroid hormone: structural studies, moleculer endocrinology and clinical applica-tions. (Norman A. W. , Bouillon R. , and Thomasset M., Eds.), Walter de Gruyter, Berlin, 1994; p. 877 21. Scharla SH. Prevalence of subclinical vitamin D
defi-ciency in different European countries. Osteoporosis International 1998; 8 Suppl 2: S7-12.
22. Pedro MR and Manuel MT. Relation Between Vitamin D insufficiency, bone density and bone metabolism in healthy postmenopausal women. Journal of Bone and Mineral Research 2001; 16: 1408-15.
23. Oliveri B, Gomez Acotto C and Mautalen C. Osteoma-lacia in a patient with severe anorexia nervosa. Revue du Rhumatisme. English Edition 1999; 66: 505-8. 24. Fogelman Y, Rakover Y and Luboshitzky R. High
pre-valence of vitamin D deficiency among Ethiopian wo-men immigrants to Israel: exacerbation during preg-nancy and lactation. Israel Journal of Medical Scien-ces 1995; 31: 221-4.
25. MacLaughlin J and Holick MF. Aging decreases the capacity of human skin to produce vitamin D3. Journal of Clinical Investigation 1985; 76: 1536-8.
26. Nellen JF, Smulders YM, Jos Frissen PH, Slaats EH and Silberbusch J. Hypovitaminosis D in immigrant wo-men: slow to be diagnosed. BMJ 1996; 312: 570-2.
