Vet. HiJ.l>erg. (2003). 19. 1-2 : 39-48
SOSYO-KULTUREL DEai~KENLER 1~laINDA
VETERiNER HEKiMLiaiN PROFiLi
:
I.
SINIF BiLiNCi VE
i~
DOYUMU
Abdullah Ozen 1 10 BurhanKemal Ate~2
T
h
e
Pr
o
fil
e of Ve
t
e
rin
a
r
y Me
dicin
e
in th
e Lig
ht
of So
ci
o
-
c
ultur
a
l
Va
ri
a
ti
o
n
s
:
I.
C
l
ass Co
n
scio
u
s
n
ess a
nd J
o
b
Sa
ti
sf
a
c
t
io
n
6zel: Bu a~tlrmada.. maslelder sosyolclpsinin saYlltllan paralelinde, sosyo-kOlturei de9i~kenler 1~lglnda, veleriner he· krnligin profilinin I;lkanlmasl
ve
veleriner hel<imlerin Slnll bifinci ve ~ doyumu kon~nndaki duyarllhldanmn saptanmasla~l~hr, Bu amayla co9un1ugu Dogu ve Guneydogu Anadolu B6Igelerindeki 22 i!den galen, 'arldl sektOrlerde faaliyet
gllsteren, 94 veteriner hekim l1zerinde anket uygulanml~lr. Ar~lrTna I;ercevesinde eIde edllen bulgulara gllre veteriner he-kimlerin kendilerini gene! olarak, alt ve orta SimI mensubu hissenikleri ve ~ doyumu konusunda ileri derecede doyumsuzluk ya~lIdan sonucuna ul~llml~tlr.
Anohtar Kelimeler: Veteriner hekimligi. Simi bilinci. i~ doyumu
Summary: This study was conducted to draw the profile of veterina'Y medicine in the light of socio-cultural varialions and In parallel of occupational ~I assumptions, and to determine the susceptibility of veterinarians to class
cons-cIOUsness andJOb
salisfaction. A questionnaire survey was applied on 94 veterinarians working in varioos sectors in 22 pro-vinces, most of which were located in the East and Southeast of the coont'Y. According 10 the results 01 the survey, ve-terinarians, in general, felt that they belonged to lower or middle classes in the society and they were unsatisfactory in ,lob-life.Key Words: vetenna'Y medicine. class consciousness, job satisfaction
Giri~
Mesiek kavraml, emek piyasalannm bliyUmesinin bir sonucu otarak, ev eksenli i~rden aynlan iktisadi bir rol oIarak tanlmlanmaktadlr (Marshall, 1999). Er· lekin'e (1987) gOre meslek kavraml ekonomik an-lamda, bir ki~inin hayallnt kazanmak ve gec;:imini
sag.
lamak ~in sOrekli oIarak uzerinde yall~tlgl i~ veya 'ikir alanl; sosyolojik anlamda ise, belir1i taaJiyet alanlan et-rafrnda yo{Junla~ml~ ve bi9imlenmi~ insani ili~kiler bO-IOnUelur.i~ doyumu, en genel anJamlyla, bireyin kendi
i~ine veya Ustlendigi role ka~I hissenigi ho~nutlugun derecesi olarak ifade edilmektedir (Akta~, 1991). Daha
geni~ bir lanlmla, i~ gOrenin, i~i He ilgm Qcrel, denetim, yalt~ma kO$Ullan. geli~me olanaklan, yetene{Jin ta-nmmasl. i~teki sosyaJ iI~kiJer ve benzeri deQ~kenJere; ki~isel Ozelliiderine ve y~ml dl~lndaki grup iI~kilerine y6nelik tutumlannln olu~turdugu genel bir lutumdur
(Ba~I. 1983).
Smtf konumu, ki~ilerin mal. ya~m k~ullan ve ki-~isel ya~nlilar iyin sahip olduklan tipik oIanaklar
de-mektir. Bu oIanakiar ise, verimli bir ekonomik dOzen iyinde gelir saglamak Ozere mal ya da beceri harcama gQcOnOn deracesi ve lOrn ya da bu gQcOn yoklugu la-ratlndan belir1enmektedir. Sind konumlan bir yandan gel,r geliren mOlkiyelin IOrllne gore, ObUr yandan da pi-yasaya
arz
edilebilecek hizmellerin IOrOne gOre de-gi~bilir. MulkO oImaylp hizmelini arz edenler; hem bu hizrnetin cinsine gOre, hem de bu hizmellerden ka-zandlklannr nasll kulJandlklanna gOre aynhr1ar (Weber, 1996).Meslek kavraml cia Ozellikle modem Ioplumlarda, sadece, Orelim sOrecine eme{Jiy\e kailian bireylerin ug-ra~1 alanl oIarak eIe almmamaktadlr. Giddens'a (1999) gOre, imalal ya da mamullerin uretimi, eskiden oldugu gibi, emek gOcOnOn bunaJllcl ug~1 deQildir; imalal, g~ gide artan bir Of'3nda hizmete dayah mesleklerle yer de-g~lirmektedir.
Hizmete dayah mesleklerin en eskilerinden biri olan veleriner hekimligi de degi~n ve yenilenen yO. zUyle pel( ~k sosyolojik paramelreyi bunyesinde ba-nndlran gOrunlUsOyle, ara~tlrma alanl olarak oldukya ilgi
yekici bir konumda bulunmaktadlr.
Gcll~ TanhL : 28.11.2002 @: oozcn 1 @firal.edu.lr
I. Firm Omversitesl Velcrincr fnkiiheSI, VClcnncr I1ckimli~; TanhL vc Deontoloji A. B. 0 .. 23t19-Ela7.L~. 2 FIr:L1 OnivcrsllcsL Fcn-Edebiyal Fak01tcsi Sosyoloji BtlIOmO. 231 19-ElazIA.
OZEN.A~
Do{Iu~u hayvamn evcille~tirildiQi tarihe kadar da-yandmlan veteriner hekimli{jinin, profesyonel oIarak
ba~langlcr M.O. 3000 Yilianna kadar g6IQrulmektedir (Smithcors, 1958; Erk. 1966). Insanlrk tarihinin hemen
her dOneminde oldukqa 6nemli bir yere sahip olan
ve-teriner hekimler. Ostlenmi~ oIduklarr
gbrev
ve so-rumluluklar aylslndan da toplumlarrn deQ~im ve gel~imegrisine paraJel olarak aranan bir meslek grubunu olu~
turm~lardlr. Veteriner hekimliQinde 6zellikle on-dokuzuneu yOzyrk:ian ba~layarak, hlZIr bir ~ekilde
ge-li~im sOreci 198risine girilmj~: sonutyta gOnCrmOzdeki prolesyonel, orgOtICr ve akademik gOrUnOrne uta-~llml~llr. Ancak, bu gOrUnOme ragmen, veteriner he-kimlerin terne! ozellikleri. loplumsaJ yaplya en-tegrasyonlan ve
bu
yaplya etki duzeylerinin ne olduQu gibi problem alanlannm saptanrnasrna y60elik ~Ir~matann yok denecek kadar az oI~, bu alamn
ana-lizirde ve deQer1endiritmesinde yetersiz kalrnmasl gibi bir
SOI1I.J9
doQurmaktadlr. Su alanda yapltan yalr~maJardaha yok ozel veteriner hekimligin sorunlan (KOseoQJu, 1987; Yer1ikaya, 2000) ve veleriner hekimliQinde sivil 6rgOtJenme yaplSlnl (EM<., 1959; Dirw;:er, 1964; Dinyer,
1976) incelemeye y6nelik olmu~tur.
Su yalr~mada. genelde, meslekler sosyolojisinin saYltlrlan paraJetinde, sosyo-kOItCrrel deg~kenler I~I glOOa veteriner hekimligin profilinin ylkanlmasl; 6zelde
ise veteriner hekimlerin slOlf bilinci ve ~ doyumu dO
-zeyierinin ortaya konulmasl amaylanml~lIr. Calr~mada ele altnan i~ doyumuM
ve Qmesleki lalmin" kavramlan,
sadece bir i~le yah~nlar aylslndan degerlendirilmem~:
anketin uygulandrgl tarihlerde herhangi bir ~te ya-Ir~mayanlar
cia
~i~ doyumu" ve Mrnesleki tatmin-dO-zeylerinin belir1enmesi amaclyla yapllan istatistik de-gerlendirmelere dahil edilmi~lerdir.
Materyal ve Metot
Ara~lrrma materyalini anket. veri toplama ve
kay-nak laramasl teknikleriyle elde editen bulgular olu~ lurdu. Ankel uygutamaslnda. 9'u genel karakteristik,
Tsi
i{;
doyumu ve mesleki lalmin ve 7'si mesleki 6r-gOtlenme konulannl sorgutamaya y6nelik 23 soruluk anket kullanrkkA~llrmanln omeklemi, Tanm Bakanlrglnca, 1 7-21 Hazlran 2002 larihlen araSlrlda Elazl{l'da dO-zenlenen ~Et Muayene Kursu"na katllan. laridl iUerden
94 veteriner hekimden olu~tu. SOzO edilen iller ve bu ii-lerden katllan veleriner hekim saYllan $6yIedir. Ankara
(t), Antalya (2), Ardahan (2), AIMn (t), Ballkesir (t), Batman (t), BingOl (4), Bitlis (4), Diyarbatm (4), Elazlg (31), Erzincan (10), Erzurum (1), Gazianlep (1), Kah-ramanmara~ (4), Kars (4), Malatya (10). Mardin (1).
Mu~ (2), Sivas (2), ~nlrur1a (2), Tunceli (2) ve Van (4).
Ara~tlrmada varsaylm denetlemesi g6zelilmeyip durum lespiti analizi yoIuna gidildi. Anket sonucuOOa
ula~llan bulgutar SPSS islatistik programl ile analiz adj-lerek yorumlaOOI.
Ankel sonucurlda elde edjlen bulgulann lazJahgl ve sorgulanan paramelrelerin faridlh{jl nedeniyle, ara-?1:lrrna
iki bOlOme aynldl. Sirinei bOlOmde veteriner he-kimliQinde genel profil
analizi
ile i~ doyumu ve srnlf bi-linei konulan incelenirken; ikinci bOIOmde mesleki Or-gCrtlenme konusu ele allndl.
Bulgular 1. Genel Karakteristikler
Ara~llrma grubunu olu~luran veteriner hekimlere ait "ki~isel bilgiler" Tablo l'de verilmi~tir. Su tableya g6re omeklem grubunun bCryUk bOIumO (yOzde 75,5) erkeklerden olu~mu~; ya~ grubu oIarak ise 21-40 ya~ Ian arasrrldaki gruplarrn oranrnln, yOzda 88,3 oIduQu
saptanml~llr. Deneklerin ¥81r~ma alanlannrn da{jllrmlna gOre, kursa katllan veteriner hekimlerden yanl! air-nanlann yUzde 68,l'i kamu dl~IOOa gorev yapan ya da ¥81r~mayan veleriner hekimlerden ot~maktadlr. Evli
ve-teriner hekimlerin e~lerinin egilim durumlannl test eden sorulardan elde edilen verilere g6re, yUksekO{jretim ku -rumlanndan mezun olan e~ yOzdesi 36.1 'dir. Su soruya yUzde 38.3'luk bir oranda yanrt alrnamamr~llr. Veleriner
hekimJerin, daha ~ devlet memuru (yOzde 31,9) ve i~i (yOzde 24.5) ~uklan oldugu anla~llml~tlf. Ara~· tlrma gltlbuna dahil olan birey\erden ~C;ocuQunuzurV ~uklannlzrn ne tur bir O{jrenim g6rrnesini
istersiniz?-~klindeki soruya: en yOksek oranda (yOzde 33) "tIp"
yanlll ahnlrken, 9JCUQunun veleriner hekimligj eQitimi
aJ-masrnl iSleyenlerin oranl iss yuzde 6.4'tOr.Table 2'de deneklerin veleriner hekimligj mesle{Jini
tercih etmelerindeki fakt6r1erden en etkiti olanrna ula' ~rlmaya ¥8h~llmr~lr. Bu soruya verilen yanillara gOre,
en bUyClk grup, yOzde 41,S'Jik bir oranla veteriner
la-kOltesine "bilincsizce- geldigini bildirenlerden ol~
makladlr.
Table 3'le ara~llrrnaya dahll edilen veleriner
he-kimlenn 1f811~ma sOreleri ve gelir duzeyleri verilmi~tir. Ara~IHTna grubunun yOzde 44.7'51 1-5 yrl ve yOzde 24.S'i 6-10 yll arasl 9811~ml~ olan veteriner hekirnlerden
olu~maktadlr. Su da a~lrrma grubuna giren
de-neklerin yUzde 69,2'sinin meslekte daha on yllrnr
ta-mamlamaml~ veleriner hekimlerden olu~tuQunugos-termektedir. Vine Table 3'te veteriner hekimlerin gelir
dOzeyleri belirlenmeye yah~llml~lrr. Gelir duzeyi da-Q'llrmlna gOre veleriner hekimlerin en yoOun olduQu
grup, yOzde 33 ile 500-749 milyon arasl geliri olan grup-lur.
Sosyo-Kiiltilrel Deti~kenler 1~It:mdll ...
T abIo 1-6meldem gn.burMJn ki:$iSeI bilgilere g6re dagillmi
~Bilgiler Say> YOzde Toplam say.
(0) (%) IN)
Va,
21-30 41 43,6 94 31-40 42 44,7 41-50 6 6,4 51 ve OslO 4 4,3 CevapslZ 1 1,1 ClflSIyet E,,",k 71 75,S 94 Bayan 23 24.5Medeni c1Jrum B'li,a< 36 38,3 94
Evti 58 61,7
<;aJ1~lgl kun.m T anm Bakanl.gl 5 5,3 94
6ze! Muayenehane 26 27,7
Belediye 25 26,6
Markel vb. 6 6,4
6ze! Komi
Mew
.
'3 13,8D;go<
9 9,6<;aJ1¥TlI}'Of\Jm 10 10,6
Ek. E"", 17 18,1 94
Ha~, 76 60,8
CevapslZ 1, 1
E~ egtim durumu OkUlyazar 1 , 1 94
f\kokul 7 7,4
Ort,,,,,,,
4 4,3 LISeva
dengi
12 12,8 YOksekokul 10 10,6 Universite 14 14,9 YOksek Usans 8 8,5 Doklora 2 2,1 CevapslZ 36 38,3Saba mesIegi Oevtet Memuru 30 31,9 94
EsnaJ 18 19, I
Veleriner hekim 1 1 , ,
I~ 23 24.5
em.,
'6 17,0D;go<
6 6,4CocuQun egitimi Veleriner Hel<imligi 6 6,_ 94
MOhend'lSIik 15 16,0 fdari Bilimler 17 18,1 T~ 31 33,0 Askeri OkuDar 2 2,1 GOzel Sanallar 2 2,1 Sosyal Bilimler 5 5,3 DiQer 7 7,4 CevapsiZ 9 9,6
AlIede bulunan digsr E~m 6 6,4 94
velenner helumler Annem-babam 1 1,1
6grenime devam eden t;:OCUklaflm
"
11,7Yo'
75 79,8OZEN.ATE$
Tabla 2· Omeklem gl\lbunun lakOlteyi tSfcihlerinde elkili oIan laklOl1ere gOre dagll1ml
Fakiille tercilinde elkili laklOr n %
Veteriner hekimlerin gelir dUzeyi 1 1 , 1
Hayvan sevgisi 15 16,0
T opIlITldaki sayglnllgl 5 5,3
MesJe9in ifyeriQine duydugum jlgi 18 19,1 AiIemin y6nlendirmesi 13 13,8
Bilinr;siz.ce 39 41,S
Oiger 3 3,2
Toplam 94 100,0
Tablo J.. Omcklem gnbunun ~h~ma sUreleri va geUr dUzeyierine gOre daglhml
~ah~ sOresi va gelir dCtzeyi n % N
CaI1~sOresi ',SYlI 42 44,7 94
6-10yll 23 24,5
11.ISYlI 15 16,0
16-20 yll 5 5,3
21 Yll \Ie OstU 6 6,4
Ce_~ 3 3,2
Gelir dUzeyi lay1lk ortalama H~ gelinm yok 9 9,6 94
250 milyon alii 9 9,6
25Q..499 milyon 22 23,4
500-749 milyon 31 33,0
75Q..999 milyon 7 7,4
1 milyar ve OslO 16 17,0
2. Simi Bilinci ve i~ Doyumu
Tablo 4-
6meklem grubunun ""sImI
bilinci", "yen!der1 aynl mesle§ise.;:me"
,
"mesIeki !atmin f~ doyumu)" ve "TOrkiye'nln ir;ilde bu-lundugu durum" konuianndaki ~me gOre daglhmln % N
Kendinizl hang sInif!a gOrOyorsunuz?
OS!
simI 30 31,9 94Orta Slnll 53 56,4
All sind 11 11,7
Tekrar aynl
mesIe9i
~r miydiniz? Evet 22 23,4 94Haylr 72 76,6
Vetemer hekimligi talmin edici bir meslek mi? Evet 28 29,8 94
HaYlr 65 69,1
CevapslZ 1 1 , 1
Velenncr hCkimligi 8/ylslndan OIdu~kOtO 35 37,2 94
TOI1<lye'rWi ~nde bulurxtJgu durum K6tU 48 51,1
hakklndaki ~nUz? I~ 11 11,7
Tablo 5-
Omeklem
grubonun y~n ile velerinerhekirnIiQI
at;ISlndan TCrrkiye'nin iyindebulundtJ9u
durum hakklndakj ~ri i~. klslne gC'>re dagdllTll0IdlAu;a kOlu KOtil I~
Co!<;y;
Toplam21·30y~ n 18,0 20,0 3,0 41 % 43,9 48,6 7,3 100 31-40y~ n 16,0 21,0 6,0 43 % 37,2 46,6 14,0 100 41·50y~ n 5,0 1,0 6 % 63,3 16,7 100 51
va
Clslu n 1,0 2,0 1,0 4 % 25,0 SO,O 25,0 100 Toplam n 35,0 46,0 11,0 94 % 37.2 51,1 11,7 100Tablo 6-
Omeklem
grubunun ~n ile ~ doyumu oranIan araslr\daki ~ gOre dagillmiEvel HaYlr Toplam
21·30y~ n 10,0 31,0 41 % 24.4 75,6 100 31-40y~ n 13,0 30,0 43 % 30.2 69,8 100 41·50y~ n 3,0 3,0 6 % SO,O SO,O 100 51 ve Clslu n 2,0 1,0 3 % 66,7 33,3 100 T"",am n 28,0 65,0 93 % 30,1 69,9 100
Tablo 7· Orneklem gn.t:Jum . ., ~1~lldan kururrv1w~ ya da sekI:& iIe veteriner
hekrnJi9i
a:tlSlndan TUOOye'nin iyinde bulurrlJgu durum hakklndaki ~ri ~ gOre ctagillmiOIdukya. kOtu KO!ii I~
Co!<;y;
ToplamTanm Bak. n 1,0 3,0 1,0 5 % 20,0 60,0 20,0 100 Qzel Mua. n 7,0 14,0 5,0 26 % 26,9 53,6 19,2 100
-
n 6,0 13,0 4,0 25 % 32,0 52,0 16,0 100 MaMIe! n 4,0 2,0 6 % 66,7 33,3 100Ozel kom' Mez n 6,0 6,0 1,0 13
% 46,2 46.2 7,7 100 <;::aJ1~lyorum n 6,0 4,0 10 % 60,0 40,0 100
""""
n % 33,3 3,0 66,7 6,0 100 9 T"",am n 35,0 46,0 11,0 94 % 37.2 51,1 11,7 100OZEN.AT~
Tablo 8-
6mekIem
grubunun yall~tlk1an kurl.mv1<urul~ ya da sektOriIe
Simi bilinci oranIan ara5lndaki ~~ gOre dagillmiUsts.nd Orta Sind Ahslmf Toplam
Tanm Bak.
"
2,0 3,0 5 % 40,0 60,0 100 QzelMua."
7,0 IS,O 1,0 26 % 26.9 69,2 3,. 100-
"
9,0 14,0 2,0 25 % 36,0 56,0 .,0 100Ma"'''
n 1,0 4,0 1,0 6 % 16,7 66,7 16,7 100 Ozef kOlT\lMezb. n 3,0 .,0 2,0 13 % 23,1 61,5 15,4 100 CalI~yon.rn n 4,0 2,0 4,0 10 % 40,0 20,0 40.0 100 Diger n 4,0 4,0 1,0 9 % 44,4 44,4 1 1, 1 100 Toplam n 30,0 53,0 11.0 94 % 31,9 56,4 11,7 100Table 9-Omeklem gnbunun Simi mensubiyeti iIe ~ doyunu oranlan ar8Slndaki ij~e gOre daglhml
E"", Hayl' Toplam
Ust Sind n .,0 22,0 30 % 26.7 73.3 100 OrtaSlmf n IS,O 34,0 52 % 34,6 65,4 100 A1o'" n 2,0 9,0 11 % IS.2 SI,S 100 Toplam n 2S,0 65,0 93 % 30,1 69,9 100
Table 10-Omeldem grubunun Sind rnen5l.tiye1i He veleriner hekmligi 8C(ISlndan Turkiye'nin iyincle bulul'lClugJ durum hakklndakJ
~ri arSSlndaki ~~ gOre daglhmt
OIduklY8 ketu KOtil
11'
<;ok",
Toplam~Slnlf n 7,0 19.0 4,0 30 % 23,3 63,3 13,3 100
Orta Sind
n 21.0 25,0 7,0 53 % 39,6 47.2 13,2 100 Ah slnl' n 7,0 4,0 11 % 63,6 36,4 100 Toplam n 35,0 " ,0 11.0 94 % 37,2 51,1 11.7 100Sosyo.KilIturel DI.'Ii.~kl.'nl{'r 1~lllnda ...
Tabla 11· OmekJem gnb.Inun yah~ wreleri ile ~ doyumu oranlan araslndaki il~ gOre dagillmi
Evet 1·5YII n 9,0 % 21,4 6-10yll n 6,0 % 27,3 11·15 yll n 7,0 % 46,7 16-20 yll n 1.0 % 20,0 21 yll va lazen n 4,0 % 66,7 Toplam n 27,0 % 30,0 Tartl~ma
ve
SonuoA~tlrTnadan elde edilen bulgular dogruJlusunda
veteriner hekimlerin baba meslek.lerinin daha 'YOk
dev-let memuru (yOzde 31,9) ve i~i (yOzde 24.5) oldugu Q6rOlmu~tQr (Tablo 1). Kasapoglu'nun (1992) Ankara Universitesl Veteriner FakUhesinde yapml~ oIdugu ~ h~da da vetenner fakOhesi O{jreneilerinin baba
mes-IeQI at;lslndan daglhmlnda iW ve memur oranl yOksek
~Ikml$tlr. Buradan hareketle, son on Ylldlr veleriner fa-kQltelerini tercih eden O{jreneilerin sabit ve dar gelirli
ai-lelerden gelen bireyler oIdugu sOylenebiJir.
Weber'e (1995) gOre. aileden kaynaklanan
ge-leneksel etkiler. kazanc;: olanaklan, karizma veya duy-gusal nedenler ya da toplumsal sayglnhk gibi etkenler meslek s~iminin ba~hca belirleyicileridir. Weber'in
(1995) Slnlflandumasl paralelinde, a~tuma
buI-gUlartndan
eIde
edilen veritere gOre, meslek ~minde aile yOzde 13,8, kazanc;: olanaklan yOzoo 1,1, karizma ve duygusal nedenler (hayvan sevgisi yGzde 16, mes-Ie{lin ~rigjne duyulan ilgi yOzde 19,1) ve toplumsal saygmltk yOzde 5,3 oranmda elkili olurken; bilin.ysizce yapllan sec;:im yOzde 41.S'lir (Tablo 2). Bu noktada.Uyelemln yanSlna yaklnl bilinysizce sec;:im yapml~
bi-reylerden olu~n bir meslegin ana ve uzun vadede
bUyUk slklnlliar ya~yacagl; bu bireylerdeki sevgi ve
buna baglt aidiyet duygusu eksikligi nedeniy\e bireysel ve klilesel ba$3nslzhk.larla ka~1 ka~lya kaltnacagl deri
sQrOlebilir.
KemerlioQlu (1996), rleri endOStri toplumlanndaki
hareketJilik 6kyOierini kar~illa.~lIran kapsamlt bir
ara$-tmnanm sonuqlanna gOre, bu toplumlarda babalann
mesleki statUleri ;Ie cocuklann mesleki staIDleri
ara-Slnda oldukya yOksek bir korelasyon bulundugunu bil-dirmektedir. Ancak ara~tmnadan eIde edilen bulgulara
bakJldl~lnda, veteriner hekimlerden babasl da
va-teriner hekim olan yalmzca bir denek bulundugu go·
HaYlr Toplam 33,0 42 78.6
100
16.0 22 72,7100
8,015
53,3100
4,05
80,0100
2,0 6 33,3100
63,0 90 70,0100
rOlecektir. Aynca ailesinde veteriner hekim bu
-lunmayan denek grubu yOzde 79,8 gibi oldukca yGk
-sek sayllabilecek bir dilimi olu$lurrnaktadtr. Bunlara
pa-ralel ~kilde, yocugunun veleriner
hekimliQi
e{litimialmaslnl isteyenlenn oram sadece yOzoo 6,4 gibt
dU~Ok biT dUzeyde kalmaktadlr (Tablo 1).
Oysa
tIP fa·kQhesi O{jrencileri Qzerinde yapllan bir ara§tlrrnada (Kasapoglu, 1992), cocugun meslek s~imde ailenin (anne·baba ve diger akrabalar) etkisi diger !akt6rlere oranla oldukca yOksek buJunmu~tur.
Bu
veriler 1$1-~Inda, veteriner hekimliQin, aile bireylerince t~vik edi-len bir meslek oImaktan ~Iktlgl: Qstelik veteriner he-kimlerin de kendilerinden sonra gelecek kU$3klara bu mesleQi onermedikleri sonucuna vartlabilir. Ote yan· dan vetenner hekimliQinde babaiX>CUk stalQlen ara-slndaki korelasyonun yi!irilmi$ almasl, Kemertioglu'nun
(1996) g6~lerinden hareketle, velenner hekimliginde
jlen endOStri toplumlanndakl dOzeyin gerisinde
ka-ItndlQl ~klinde yorumlanabilir.
Veteriner hekimlerin gelir duzeylen dagillmlna ba-klldlglnda en yoQun alan grubun (yfJzde 33) 500-749 milyon araslncia gelire sahip oIdukian garOlecektir. Hie; geliri olmayanlann oranl yazoo 9,6 iken, gelir duzeyi 1
milyar ve OstOnde olan OOnek.lerin oranl yOzde 17'dir (Tablo 3). TOrk-i~'in ara$lIrrnalanndan (Turk·i$, 2002) KaSlm ayl hesaplamalanna gOre TOrkiye'de yoksulluk slnln 1 milyar 72 milyon. a9llk slmr isa 353 milyondur.
Bu venlere gOre veteriner hekimlerin be~te bire yakm kJsmJ a9llk slnlnmn ahlnda iken, yOzde 87'si de yak-sulluk SlOlnnln attlndadlr.
DIE'nin 2002 ylII ikine; d6nemine ili~kin verilerine gOre (DIE. 2(02)
ki$i
ba$lna dO~en milli gelir 2160 do-lardtr (Kaslm ayl kurlanna gOre 1 dotar ortalama 1,6
mityon TL deQerindedir. Bu hesapla 2160 dolar x 1,6
mityon :: 3,456,000,000 TL.). Bu rakamln, TL bazlnda
ayhk ortalamasl 287 milyon civanooadlr. Bu verilere gOre yine veteriner hekimlerin OO$le birinden !azlaSI
OZEN.A~
~ ba~lna d~ mUli gelirden daOO az bir
kazanca
sahiplir. l.tyeIerinin ~te btrinden daha fazlasl
gayri
safi
mini
haslladan, TuOOye ortalamaslOln atUnda birpay alan, ~te birinden fazlasl C\QIlk SlnlnnlO altlnda olan, yUZde 87'si yoksulluk SIOIO al11nda bulunan ve-leriner hekimli{li mesle{Jinin ekonomik aC;:ldan oIdukc;a ciddi bir dart:x>Caza girmi~ oIduOu SOy1enebilir.
Ara~lIfma grubu iCensinde yer alan veteriner
he-kimler, bOyUk bir oranda (yUzde 69.1) ve1eriner he-klmll{lln "almin edici" bir meslek oImadl{llOl
00-1H1~rdlr (Table> 4). Bu doQrultuda
yOneItilen
urekraraynl meslegi sec;er mlSloil?" ~indeki SONya yine OIumsuz yamt vererek "haYlr"
diyenlerin
oranl ise yUzde 76.6'dlr (Tablo 4). Eide edrlen bulgulara gOre,Omeklem grubunu otu~turan veleriner hekimlerin
genel anlamda mesleklerinden yelerll duzeyde talmin
oImadlklan; bir ba~ka i/adeyle veleriner hekimlerin ~
doyumu dOzey1erinin oIdukc;a d~k ~rlerde
sey-nltti(li
s6yIeneOiIir.QalI~11an ~n ~ yarattlOI doylmun, ~
gOfenin y~mlnda yer alan di{ler aJanlara da tiJyUk
elkisi oImaktadlr. Bunun aksine ~renin
do-yumsuzlu{Ju da bireyin ya~mmlO di{ler yOnIerini
01001-suz etkllemektedir (BingOl, 1990). Bu act1dan Omeldem
grubunun, ~lerindeki doyumsuzlu{Jun, ya~mIannlO
diQer alanlanna cia olumsuz ve karamsar bir karakter yukleyebilece{li sbylenebilir. Tablo 4'deki veriler ye-niden ele ahndl{llnda: veleriner hekimterin.
mesleki
aC;:l-dan ulkenln iCinde bulundu{lu durumu yOzde 83,31uk
blr oranda "kOl:C'- ve "oIdukt;a kOIL'/' knterleriyle
de-Qe<1endlrmeleri
BingOl
'
On
(1990) a~lk1amaJanyiapo-rIDe/lik gOSlermektedir.
I~ doyumuna elki
eden,
i~in nitefiQi, Qcreti.iler-leme oIana{jl, molivasyon, ((8h~ ~ultan, denetim,
~ grubu, OrgOt ve y6netim, i~9Orenin ~Qi gibi C9$itli elkenler mevcuttur. Bu elkenlere paralel olarak, i~ do-yumunun deracesinin d~mesine veya ortadan kal-maslna yol alt'!n pek
c;:ok
naden OIduQu gibi, ~gOrenin~I Ozellikleri (Y"l', kldem, O!jrerOm), ~
ey-lemleri (yaba, yaratlClhk., uretJmin
niteiQll,
gOrev oze!-Hkleri ("",,",ulul<, yete~ilik, biI~ yijk)ile
yaplian ~arasmda bir dengenin oImasl; bu
dengenin
~ g6fencealglianmasl doyum yaratmaktadlr (Ba$8ran, 1982).
Ara~tllrnada elde editen bulgular c;:e~veslnde
de-neklenn ya~n lte ~ doyumu dereceleri (Tablo 6)
ara-slndaki ~I~e baklldlOlnda en
genrr
grubun (21-30ya~lar arasl) doyumsuzluk deracesi yUzde 75,6 iken, en ya~h gruOO (51 ve Uslu) doQru gidildiQinde,
do-yumsuzluk derecesinin do{lrusal bir ~kJlde azaldl{ll
(yiizde 33,3) gOnJleceldir. Su ba~1aIrda
ya!,"
ier-IemesiyIe yaPlIan
~ten allnan doyum oramnln artmasl,WOren
ile ~ ~lanna uyumun, zaman ilerled~.ortak
blr paydada ~ oIaslhOlO1 artlrdl{J1 ~nde~rlendirilebilir. Benzer ~kilde deneklenn It'!h~ma
sureleri ite meslekterinden tatmin derecateri araslndaki
iIi~ki, genal anlamda, doyum oranlannda pozitif yOnde,
doyumsuzluk oranlannda ise negald
y6rde
seyredendoQrusaJ nitelildi bir r~ki oIarak Maya ylkmaktadlr
(Tabk> 12). Elbene kJ I~ doyumunun 1ek bir nedene baOh kaJarak 1ek9 (monist) bir yakla~lmla avlklanmasl
rnOmkun deOildir. Bu noktada, Ba~ran'm (1982) da
ifade eni{li gibi *ya.'( ve "kldem" laktOr1erinra, yapllan
~Ien allnan doyum
derecesinde
baskm oiarak be-hrleyici unsurtar oIdu{Ju sOy1enebIlir.CrneiQem
grubunun r;:all~tlklan kurunv1<urulu~ ya da sektOl1ere gOre veleriner hekimli{Ji aylSlndan Tur-kiye'nin iyinde bulundu{ju durum hakklndakigO-rU~rinde en e;ok dikkal c;:eken nokta, sektOr larkl 01-makslZln, hiybir veteriner hekimin
"c;:ok
tyI-- yaMIve~ oImalandlr (Tabla 7). Fakat "iyr yanltlnl dahl e;ok du~uk duzeyde (yOzde
7
,
n
versn Oze! korrtllnal mezbaha c;ah$8n1an ile bu yanlll hk;: kullanmayanmar-ket c;:al1~nlannlO dunJrnan a~lIrma ac;:ISlndan daha
ilgi
~ nileliktedir. Market vah~lannln yOzde 16,7ve Oze! mezbahalkombina c;:all~nlannln yOzde 15,4 gibi oranlarta, gruplar iyerisinde, hi¢lr i~le
It'!-lI~mayanlardan sonra en yOksek iki duzeyle kendilerini ~alt Sln.r mensubu hissetmeleri (Tablo 8), bu sektor
((8h~nlannm dururrunu
analiz
elmede ko&ayhksaO-layacakhr. Bu nokIada K05eoQfu'nlKl (1987), Tanm
Bakanh{Jlndaki reorganizasyon sonucunda Oze!
va-leriner
hekimli{Jinde
ya$8nmasl oIasl sorunlarko-nusuridaki cekincelerinin sahade haya! buldu{lu ve bu
durumun Turk veleriner hekimlerini seklOrel bazda
yoI
aynmlna getirdi{li lieri sUrUlebiWr. SOZO edilan konunun cOzurril
iyin,
Ozellikle kombina ve mezbahava-h$8nlannln ~I{JI slkmtllann ¢Zl1mlenmesi amaclyla
11 KaSlm 2001 larihinde ylkanlan lebligin' gereklerinin
derhal Verine getirilmesi ve uygulamada ka~IIa~llmasl
muhlemel sorunlann ivedmkle gidenlmesi
ge-rel<mektedir.
Sencer
(1974), sosyaJ Slnlflann OOlirlenmesinde meslekleri, zenginlik. y6netim. Irk va ekonomi gibi61-yUtterden sadace biri oIarak saymaslna ka~ln:
Ke-mer1ioQlu'na (1996) gOre lopfumsal slnlflann
be-lirlenrnesinde yoQunlukla meslekler ~hca gOslerge
veya
0Iy0t
olarak kullanllmaktadlr. Bu noktadan 00-klidlQlOda, mesleki konum, 6nemll bir 51011 90slergesloIarak bireyde sagladlgl doyum ile paralellik
g05-teraceklir. Nitekim Tablo 9'dan elde adilen bulgularda
de
gOrUIeceO
gibi, kendisini ah simla mensuptvs-sedan veteriner hekimlerin yOzde Sl.S'i
mes-• II Kaslm 2001 tanh \'1: 24580 saylh Resmi GazcI~. "Sl:rbesl V~Ic:nncr Hd,:imlcrin YC(i;Ill:ndlnlmesi HaUlOda Tl:bhg". T~bht no: 20(1/)2.
Sosro-Kiilliirel Degi.~kenler 1~1~lnda ...
leklerinden lalmin olrnadlklannt belirtm~lerdir. Burada
daha dikkal ceken nokta, kendilerini Usl slnlfa mensup
hisseden veleriner hekimlerin yOzde 73.3'OnOn de
mesleklerinden lalmin olmadlklannl ifade etmeleridir.
Meslekler ki~inin bedensel yaplsl, duygu ve dO -~Onceleri, de!)erleri va davranl~ bM;:imleri Ozerinde elkili
olan bir fakl6r oImanln yanlnda: eQitim dOzeyini olduOu kadar, gelir dOzeyini de yanSitmaSI gibi nedenlerle,
ki-~lerinva
onla13 baOh o!anlann loplumsal smlflannln belirlenmeslnde ~unlukla en 6nemli ve yeterli oleO! olarak kullantluiar (Kemerl~lu, 1996). A13~tmnada 61-¥Olmeye yah~llan slnlf bilinciva
veteriner hekim~!}i a¥l-Slndan TOrXiye'nin M;:inde bulundu!}u durum hakklndakig6rO~leri araslndaki iI~kiye gOre 6meklem grubunun daglhml Tablo 10'da gOrOlebileceOi gibi yOzde BO'lerin uzennde slnlf farkl gOzelmeksizin "k6tO~ ve ~oldul«;:a kotO~ kriterinl sec;:en veteriner hekimlerden olu~ maldadlr. Hem Tablo 9 hem de Tablo 10'dan elde edi-len bulgular 1~IOlnda, ara~llrma gn.buna dah~ olan
va--teriner hekimlerin, kendilerini farkh simflara mensup hisseniklerini belirtmelerine 13{Jmen, farldl de!}er
ka-hplanndan yak, ortak bir biliny durumunu yans,nlkJans6y1enebilir.
SonU9 otarak, partak bir Qe4fmi~i va gOnOmUz dOnyaslnlO geli~mi~ toplumlannda Os! dOzey bir say-glOll{J1 otan vateriner hekimliQi mes\e{linin, 6rneklemen tems~ giJcUne dayanarak TOrkiye'deki genel profili a¥l-sindan de{Jerlendirildi!}inde saghkll bir gOrOnOm ice-risinde olmadl!}l; veleriner hekimlerin ~ doyumu
ko-nusunda ileri derecede doyumsuzluk ya~d,kIan;
bOlOn bunlara paraJel oIa13k sind mensubiyeti
ko-nusunda sosyolojik anlamda statO kaybl ya~dlklan
lleri sOrOlebilir. Dike hayvanclh{Jlmn ve veteriner
he
-kimligi rnesle{jinin gelece!}ini ciddi anlamda tehdit
eden bu durumun, mesle{jin elkin velveya yetkili or-ganlannca, ivediJikie gOndeme ahnarak ¢zOmler Ore-!ilmesinin ka¥lnllmaz hale geldigi sOyIenebilir.
Te~ekkur
Ara~tlrmaya katkllanndan dolayl Dr. Buman
ye-tinkaya. Dr. Tanzer Bozkurt, Hasan Uzunve
Dilek Ulu'ya t~kkOr ederiz.Kaynaklar
A1d~, A. R. (1991). Uzmanla~ Yazll! Kurallar VEl Yerinden
YOnelim.l~ Doyumuna Etkisi. Venmlilik Dergisi. 2. 75-82.
Balel. A. (1983). I~ Ooyumu va Er;tim YOnetimine Uy. gulanmasl. Ankara Universitesi. EQitim Bi~mleri Fakiihesi
DeIQlSi. 16. 1.574-581.
~ran. I. E. (1982). --QrgOtsel Davram~t. Ankara Onl-varsrt6S1 EQitim Bilimleri FakOhesi Yayrnla" No: 108. Ankara.
Bng6I, D. (1990). ·Personel Yl>oetim Be$en 11~1er". AlatUrk Universilesi Yaymlan, No; 676. Erzurum.
Die (2002). GSMH'c\en K~i ~rna O~n Milli Gelir. Eri~; http:hwww.die.gov.tr/
Eripn Tam: 11. Kaslm.2002.
On;:er. F. (1964). TOrkiye'de Kurulan Veleriner Oemeklerile
BugUne
Kadar OIan GeI~ri. TOri< Veteriner Hekimlen Oer{Psi,34, 11-12.487-502.Dinc;:er. F. (1976). Turkiye'de Velennerlik va Tanm Alamnda Ilk SGreIi Yayln "VaSlla-1 Server UZerinde Sir Inceleme. Firat Onrversitesi Elazl{l Veleriner Fakuhesi Oer"glsi, 3. 1. 66-63.
EI1<., Niha/ (1959). Veteriner Hekimli{Jin ilk DemekJeri. Der-gileri 'Ie Milletlerarasl Kongreleri. Turk Veteriner Hekimlen Oergisi, 158-159.483-487.
Er1<, Nihal. (1966). "Veteriner Tanhi'". Ankara Univef'sitesi Ba-simevi, Ankara
Ertel<in. Y. (1987). Hallda 1~~ler va MesI~ Olgusu. Ankara Univarsilesi eyyO Sempozyumu. Ankara.
Giddens, A. (1999). ~rleri Topiumlann Slnrf Yaplsr-Mar1<.slst Ya~lmln E~tirisi.
<;::av
.:
Oner BaldiI('. 8irey Yaylncthk, Is·Ia""'
.
KasapogIu. AytUl (1992). "TIP Egitimi. Uygulamah Sosyolojik Bir Ar~!lrTna". Ankara Univarsilesi Baslnlevi. Ankara.
KemertJogiu, E. (1996). "TopIumsal TabakaIa¥na va Ha· rekellilik". Saray Medikal YaymClhk San. ve rIC. lid ~lI .. Izmir.
K6seoQiu. O. (1987). Ulkemizde Serbest Veteriner Hekimlik
SorunIan va Oneriler. Veteriner Hekirnler Demegi Oergisi. 57.2-3-4,7-12.
Marshall, G. (1999). "Sosyoloji
S3z1ugu.
c;ev
.:
Osman Ak.lO-hoy. Derya KOmOrcO". Silin 'Ie Sanat YaYlntan. Ankara Sencer. M. (1974). "SosyaI Slnlflar. Kriterterva
GOOtergelet'. G6Zk!m Yaymlan. Istanbul.Smilhcors, J. F. (1958). "Evolutioo of the Veterinary M . Sa· illiere, Tindall and Cox.. London.
TOri<-I~. 2002. Ekm 2002 Glda Harcarna5l.
E,.,,: httpJ/www.turkis.org.lr/ekifn2002gida.doc.
E~ Tarihi: 11.Kaslm.2002.
Weber. M. (1995). "TopIumsal 'Ie Ekooomik OrgOtlenme
Ku-rami,
c;ev
.
:
Ozer Ozankaya-.Imge
Kitabevi Yaylnlan:136
.
Ankara.
Weber, M. (1996). "Sosyoloji Yazllan.
c;ev.
:
Taha Parla-. he-~m YaYlnlan 344. Politika Oizisi 10, Istanbul.Yertikaya. H. (2000). Elazlg va Malatya BOIgesIndeki Ser-best Veteriner Hckimlerin Sorunlan. Veteriner Hekimlef
