TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2004, C‹LT: 7, SAYI: 3, SAYFA: 155 ÖZ
Geriatrik dönemde kronik a¤r›ya yol açarak yaßam kalitesini bozan en s›k ve en önemli nedenlerden biri kas-iskelet sistemi hastal›klar›d›r. Bu çal›ßman›n amac›; bir y›ll›k süre içerisinde poliklini¤imize baßvuran geriatrik olgular›n kronik sistemik hastal›k ve ilißkili ilaçlar›n› de¤erlendirmektir. ‹kinci amac›m›z da kas-iskelet sistemi hastal›klar›n›n ve özellikle Steroid Olmayan Antiinflamatuar ‹laçlar (SOA‹‹) olmak üzere kullan›lan ilaçlar›n da¤›l›m›n› belirlemektir.
Çal›ßmaya ortalama yaßlar› 71.74±4.7 olan, 77 kad›n, 26 erkek toplam 103 yaßl› hasta dahil edilmißtir. Olgular›n sistemik hastal›klar›, sürekli kulland›klar› ilaçlar, SOA‹‹ kullan›m› ve kas-iskelet sistemi hastal›klar›n›n tan›lar› de¤erlendirilmißtir.
Olgular›n %61.2’sinde hipertansiyon, %19.4’ünde diabetes melli-tus, %17.5’inde aterosklerotik kalp hastal›¤›, %12.6’s›nda kronik obstruktif akci¤er hastal›¤›, %9.7’sinde peptik ülser bulunmaktad›r. Kardiovaskuler sistem ilaçlar› çok s›k (%53.4) kullan›lm›ßt›r. Bunlar› SOA‹‹’lar (%32), düßük doz salisilatlar (%17.5) ve osteoporoz ilaçlar› (%17.5) izlemektedir. En s›k kas-iskelet sistemi hastal›¤› tan›lar› s›ras›yla gonartroz (%35), osteoporoz (%19.4), generalize osteoartrit-tir (%17.4).
Geriatrik olgular›n yar›s›ndan fazlas›nda hipertansiyon bulunmak-tad›r. Diabetes mellitus, kardiovaskuler sistem hastal›klar› ve solunum sistemi hastal›klar› da yüksek oranlardad›r. Bu populasyonda kardio-vaskuler sistem ilaçlar› baßta olmak üzere kronik ilaç kullan›m› yayg›nd›r. Yaßl› hastalarda en yayg›n kas-iskelet sistemi hastal›¤› osteoartrittir. Kronik a¤r› nedeniyle SOA‹‹’lar çok s›k kullan›lmak-tad›r. Geriatrik populasyonda birden fazla sistemik hastal›k ve çoklu ilaç kullan›m› gözönünde bulundurulmas› gereken bir durumdur.
Anahtar sözcükler: Geriatri, Kas ‹skelet Sistemi Hastal›klar›, Morbidite, Çoklu ilaç kullan›m›
ABSTRACT
Musculoskeletal disorders is one of the most frequent and impor-tant causes which worsen the life quality by means of chronic pain in geriatric period. The purpose of this study is to evaluate the chronic systemic diseases and related drugs in geriatric patients who referred to our ambulatory service in one year. The second purpose is to deter-mine the distribution of drug use particularly Nonsteroidal Antinflamatory Drugs (NSAID’s) and the musculoskeletal diseases.
One hundred and three elderly patients (77 females, 26 males) with a mean age of 71.74± 4.7 years were included to the study. We evaluated the chronic systemic diseases, long term used drugs, NSAID’s use and diagnoses of musculoskeletal diseases.
It is found that hypertension (61.2%), diabetes mellitus (19.4%), atherosclerotic heart diseases (17.5%), chronic obstructive pul-monary diseases (12.6%), peptic ulcus (9.7%). Drugs for cardiovascu-lar system were most frequently (53.4%) used. It was followed by NSAID’s (32.0%), low-dose salicylates (17.5%) and drugs for osteo-porosis (17.5%). The most frequent diagnoses of musculoskeletal dis-eases were gonarthrosis (35.0%), osteoporosis (19.4%), generalised osteoarhritis (17.4 %) respectively.
Hypertension is in more than half of the geriatric patients. Diabetes Mellitus, cardiovascular system disease and respiratory sys-tem disease are also in high ratios. In this population, the chronic drug use priorly cardiovascular system drugs is common. Osteoarhritis is the most common diagnose of musculoskeletal dis-eases in the elderly patients. NSAID’s are frequently used by means of chronic pain. Polipharmacy and multimobidity should take into cosideration in geriatric population.
Key words: Geriatrics, Musculoskeletal system disease, Morbidity, Polypharmacy.
Geliß: 8/4/2004 Kabul: 25/6/2004
Ankara Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon E¤itim ve Araßt›rma Hastanesi, III. FTR Klini¤i, Ankara ‹letißim: Dr Gülten Erkin, Mektep sokak. 16/3 Kurtuluß/Ankara
Tel: (0312) 310 32 30 /321 • G.S.M.: (0505) 503 20 63 • E-mail: gultenerkin@yahoo.com * GER‹ATR‹ 2004 “I. ULUSAL YAÞLI SAÚLIÚI’ kongresinde poster bildiri olarak sunulmußtur.
ARAÞTIRMA-RESEARCH
Türk Geriatri Dergisi 2004; 7 (3): 155-158
Turkish Journal of Geriatrics
KAS ‹‹SKELET SS‹STEM‹ H
HASTALIÚI
OLAN Y
YAÞLI H
HASTALARIN
S‹STEM‹K H
HASTALIKLARI V
VE
‹LAÇLARININ
DEÚERLEND‹R‹LMES‹*
ASSESSMENT OF SYSTEMIC DISEASES
AND RELATED DRUGS IN ELDERLY
PATIENTS WITH MUSCULOSKELETAL
DISORDERS
Dr. Gülten ERK‹N
Dr. Eylem Didem GÜLÞEN
Dr. Deniz DÜLGEROÚLU
Dr. Canan AYBAY
G‹R‹Þ
Ortalama yaßam süresinin giderek artmas›yla toplumlarda yaßl› populasyon oran› da artmaktad›r. Yirminci yüzy›l›n baß-lang›c›nda yaßl› bireyler nüfusun sadece %4’ünü olußtururken, ßu anda %13’ünü olußturmakta olup, 2040 y›l›nda %20’sini olußturaca¤› tahmin edilmektedir (1). Yaß artt›kça hipertansi-yon, koroner arter hastal›¤›, diabetes mellitus, osteoartroz, os-teoporoz, inme gibi kronik hastal›klar›n prevalans› da artmak-tad›r. Bu nedenle geriatrik hastalar›n ço¤u, kronik a¤r› ve çok say›da kronik hastal›¤› olan, bu hastal›klar›n›n tümü veya bir-kaç› için sürekli ilaç kullanan kißilerdir.
Bu çal›ßman›n amac›; bir y›ll›k süre içerisinde Poliklini¤i-mize baßvuran geriatrik olgular›n kronik sistemik hastal›klar›-n› ve bu hastal›klara yönelik sürekli kulland›klar› ilaçlar›, stero-id olmayan antiinflamatuar ilaç (SOA‹‹) kullan›m oranlar›n› ve bu hastalar›n poliklini¤imizde ald›klar› kas-iskelet sistemi has-tal›¤› tan›lar›n› gözden geçirmektir.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çal›ßmaya hastanemiz Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon po-liklini¤ine 1 Ocak 2003-31 Aral›k 2003 tarihleri aras›ndaki bir y›ll›k dönemde baßvuran 65 yaß ve üzeri geriatrik olgular al›n-d›. Olgular›n geliß ßikayetleri, sistemik hastal›klar›, bu hastal›k-lara yönelik kulland›klar› ilaçlar, steroid olmayan antiinflama-tuar ilaç (SOA‹‹) kullan›m›, peptik ya da duedonal ülser varl›-¤›, geçirilmiß gastrointestinal sistem kanama öyküsü, k›r›k öy-küsü, görme, ißitme, üriner sistem ve uyku problemleri sorgu-land›. Ald›klar› kas-iskelet sistemi hastal›¤› tan›lar› kaydedildi. Elde edilen veriler üzerinde SPSS 10.0 istatistik paket prog-ram› kullan›larak, tan›mlay›c› analizler yap›ld›.
BULGULAR
Çal›ßmaya 77’si (%74.8) kad›n, 26’s› (%25.2) erkek olmak üzere toplam 103 olgu dahil edildi. Yaßlar› 65 ile 85 aras›nda de¤ißen olgular›n yaß ortalamas› 71.74 ± 4.7 olarak bulundu.
Sistemik hastal›klar içerisinde en s›k (% 61.2) görülen hi-pertansiyon’du, bunu diabetes mellitus (DM), aterosklerotik kalp hastal›¤› (ASKH) ve kronik obstruktif akci¤er hastal›¤› (KOAH) izliyordu. Peptik veya duedonal ülser % 9.7 oran›nda, hipotiroidik guatr % 5.8 oran›ndayd›. Olgular›n 3’ünde (% 2.9) kanser (Ca) vard›. Olgular›n birinde endometrium Ca, birinde meme Ca, birinde de hem meme Ca hem de kronik myelob-lastik lösemi biraradayd›. Bunlar d›ß›nda birer (% 1) olguda me-nier, idiopatik trombositopenik purpura, parkinson, aort dar-l›¤›, demans, 2 olguda (%1.9) kalp yetmezli¤i, 3 olguda (% 2.9) benign prostat hipertrofisi (BPH) bulunuyordu. Olgular›n sis-temik hastal›klar› Tablo 1’de verilmißtir.
Olgularda saptanan geçirilmiß gastrointestinal sistem kana-ma öyküsü, k›r›k öyküsü, görme, ißitme, üriner sistem ve uyku
problemleri gibi ek patolojiler Tablo 2’de sunulmußtur. Göz problemleri olan olgulardaki problemler k›rma kusuru (%16.5), katarakt (%3.9), glokom (%1) ve protez göz (%1) ßek-lindeydi. Geçirilmiß k›r›klar›n 7’si (%6.7) kalça, 3’ü (%2.9) hu-merus k›r›¤›, 3’ü (%2.9) radius distal uç, 1’i (%1) tibia k›r›¤› idi. ‹ßitme problemi olan olgular›n biri (%1) ißitme cihaz› kullan›-yordu.
Sürekli kullan›lan ilaçlar Tablo 3’de gösterilmißtir. ‹lk s›ra-y› (%53.3) kardiyovaskuler sistem ilaçlar› al›yordu. Kardiyovas-kuler sistem ilaçlar› kullanan 55 olgunun 32’sini (%31.1) anti-hipertansif kullananlar olußturuyordu. SOA‹‹ kullan›m› %32 ile ikinci s›rada geliyordu. SOA‹‹’lar›n 25’i (%24.3) klasik SOA‹‹, 5’i (%4.9) Siklooksijenaz 2 spesifik, 3’ü (%2.9) Siklooksijenaz 2 selektif ilaçlard›. Gastrointestinal sistem (GIS) koruyucu ilaç olarak olgular›n 23’ü (%22.3) proton pompa inhibitörleri, 7’si (%6.8) H2reseptör blokorü, 1’i (%1) antiasit, 1’i (%1) prostog-landin analo¤u kullan›yordu. Osteoporoz ilaçlar›n›n 11’i (%10.7) alendronat, 3’ü (%2.9) kalsitonin, 2’si (%1.9) risedro-nat, 1’i (%1) D vitamini, 1’i (%1) etidronat idi. Kalsiyum rep-lasman› olgular›n 11’inde (%10.7) kalsiyum, 11’inde (%10.7) kalsiyum ve D vitamini kombine olan preparatlarla yap›l›yor-du. Replasman amaçl› kullan›lan vitaminler B vitamini ve mul-tivitamin preparatlar›yd›. Daha az s›kl›kta kullan›lan di¤er ilaç-lar Metotreksat, Leflunamid, Salazoprin gibi hastal›k modifite edici ilaçlar, demir preparatlar›, gastrointestinal sistem motili-te düzenleyicileri, konstipasyon ilaçlar›, digoksin, parkinson ilaçlar›, kemoterapotikler, BPH’ne, demansa ve glokoma yöne-lik ilaçlard›.
Olgular›n yap›lan muayeneleri, radyolojik ve labaratuar de-¤erlendirmeleri sonucunda konulan kas-iskelet sistemi hastal›-¤› tan›lar› Tablo 4’de sunulmußtur. En s›k konulan tan›lar s›ra-s›yla gonartroz, osteoporoz, generalize osteoartritti. Olgular›n 84’ünde (%81.5) osteoartrit vard›. Osteoartritin klinik tipleri olan gonartroz, coxartroz, omurga osteoartriti ve generalize osteoartrit ile di¤er tan›lar ve oranlar› Tablo 4’de gösterildi¤i ßekildedir.
TARTIÞMA
Geriatrik dönemde yetersizlik olußturan ve kronik a¤r›ya yol açarak yaßam kalitesini bozan en s›k ve en önemli neden-lerden biri kas-iskelet sistemi patolojileridir. Bu patolojilerin en önemli semptomu kronik a¤r›d›r. Geriatrik hastalar›n %71-83’ünde günlük yaßam aktivitelerini bozan veya yaßam kalite-sini etkileyen bir a¤r› oldu¤u saptanm›ßt›r (2). Yaßl›larda kro-nik a¤r›n›n efektif bir ßekilde kontrol edilmesinde birçok problemle karß›laß›l›r (3,4). HT, ASKH, DM, inme, kanser gibi kronik hastal›klar›n prevalans› yaßla artt›¤› için, geriatrik dö-nemdeki kißilerin ço¤u çoklu kronik hastal›klara sahiptir (5). Bu kronik hastal›klardan bir k›sm› s›k görülmeleri nedeniyle, neredeyse geriatrik dönemin ola¤an durumlardan kabul
edil-TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2004, C‹LT: 7, SAYI: 3, SAYFA: 156
YAÞLI HHASTALARIN SS‹STEM‹K HHASTALIKLARI VVE ‹‹LAÇLARININ DDEÚERLEND‹R‹LMES‹
Tablo 11. Sistemik Hastal›klar
Sistemik hhastal›klar Say› %
Hipertansiyon 63 61.2
Diabetes mellitus 20 19.4
Aterosklerotik Kalp Hastal›¤› 18 17.5
Kronik Obstruktif Akci¤er Hastal›¤› 13 12.6
Peptik veya duedonal ülser 10 9.7
Hipotiroidik guatr 6 5.8 Malignite 3 2.9 Tablo 22. Ek Patolojiler Ek PPatolojiler Say› % Göz problemleri 23 22.3 ‹ßitme problemleri 17 16.5 Geçirilmiß k›r›k öyküsü 14 13.6 Uyku problemleri 11 10.7 ‹drar inkontinans› 5 4.9
mektedir. Örne¤in; altm›ßbeß yaß ve üstü populasyonun yar›-dan fazlas›nda görülen HT, yaßlanman›n bir komponenti veya normal kabul edilmektedir. Kan bas›nc› yüksekli¤inin; kardi-ovaskuler yap›lardaki ve fizyolojideki de¤ißikliklerin patofizyo-lojik bir yans›mas› oldu¤u düßünülmektedir (6). Bizim çal›ßma-m›zda da olgular›n yar›dan fazlas›nda (% 61.2) HT vard›, bunu DM, ASKH ve KOAH izliyordu. Olgular›n ço¤unda bu hastal›k-lar›n birkaç tanesi biraradayd›. Yaßl›larda yüksek insidansl› olan çok say›da hastal›¤›n birlikteli¤i (multimorbidite), berabe-rinde çoklu ilaç kullan›m›n› (polifarmasi) getirir. Altm›ßbeß ya-ß›n üzerindeki kißilerin yaklaß›k %80’inin kronik hastal›klara sahip oldu¤u ve bu hastal›klar için uzun dönem ilaç tedavisi kulland›klar› bildirilmißtir (7). ‹laçlar›n yan etkilerine karß› za-ten hassas olan yaßl›larda bu tedavilerin kombinasyonu toksi-siteyi artt›r›r (4). Çoklu ilaç kullan›m›; terapotik etki sa¤lamak ßöyle dursun, ilaç reaksiyonlar›na yol açarak bu hastalar›n sa¤-l›¤›n› tehlikeye sokabilir. Geriatrik hastalarda artm›ß ilaç yan etkileri ve toksisiteden sorumlu faktörlerin; artan yaß ve yaß-lanmaya ba¤l› fizyoloji ve homeostasisteki de¤ißiklikler, böb-rek ve karaci¤er fonksiyonlar›nda azalma, farmakokinetik ve farmakodinamik de¤ißiklikler, birden fazla morbidite varl›¤› ve çoklu ilaç kullan›m› oldu¤una inan›lmaktad›r (4,5,8). Geriatrik populasyonda HT ve osteoartritin komorbiditesinin s›k oldu¤u bildirilmißtir (9).
Osteoartrit geriatrik populasyonun hastal›¤›d›r. Bizim ça-l›ßmam›zda da en s›k (%81.5) osteoartrit tan›s› konulmußtur. Çal›ßmam›zda tan›lar aras›nda ilk s›rada yer alan gonartroz kas-iskelet sistemi hastal›klar›n›n %35’ini olußturmußtur. Daha ön-ce Seçkin ve arkadaßlar›n›n yapt›¤› çal›ßmada da geriatrik has-talarda ilk s›rada gonartroz saptanm›ß ve oran› %33 bulunmuß-tur (10). Son y›llarda yap›lan bir çal›ßmada 65 yaß›n üzerinde-ki bireylerin %30’unda diz osteoartritinin radyolojik bulgular›-n›n bulundu¤u, bunlar›n 1/3’ünün semptomatik oldu¤u bildi-rilmißtir (11).
Osteoartritik yaßl› hastalarda doktor taraf›ndan en s›k reçe-telenen ilaçlar analjezik veya SOA‹‹’lard›r. Geriatrik populas-yondaki inflamatuar karakterli olmayan a¤r›l› kas iskelet siste-mi hastal›klar›nda, toksisite e¤ilisiste-mine ra¤men SOA‹‹’lar rutin olarak reçetelenmektedir (12). Hatta bir çal›ßmada RA ve OA d›ß›ndaki basit artraljiler için de SOA‹‹’lar›n reçetelendi¤i belir-tilmißtir (13). Bizim çal›ßmam›zda da olgular›m›z›n %32’si
SO-A‹‹’lar› sürekli kullan›yordu. Pilotto ve arkadaßlar›n›n çal›ßmas›-na göre SOA‹‹ ve düzenli doz Aspirin reçetelenme oran› %24.7 dir (14). Esengen ve arkadaßlar›n›n yapt›¤› çal›ßmada da SO-A‹‹’lar, KVS ve sindirim sistemi ilaçlar›n› takiben üçüncü s›rada yer almaktad›r. En s›k reçetesiz kullan›lan ilaçlar›n SOA‹‹’lar ol-du¤u ifade edilmißtir (15). Osteoartritik a¤r›n›n tedavisinde yurt d›ß›nda da en s›k kullan›lan ilaçlar Asetaminofen ve SO-A‹‹’lard›r (8,13). SOA‹‹’lar›n geriatrik hastalarda varolan siste-mik hastal›¤› tetikleyebilece¤i veya o hastal›k için kullan›lan ila-c›n etkisini azaltabilece¤ini gösteren çal›ßmalar bulunmaktad›r. Bir çal›ßmada osteoartritik hastalarda a¤r›y› rahatlatmak için kullan›lan indometazinin, antihipertansif olarak ACE inhibitörü (Enalapril) alan grupta kan bas›nc›n› artt›rd›¤›, kalsiyum kanal blokorü (Amlodipin) alan grupta kan bas›nc›n› pek etkilemedi-¤i bildirilmißtir (9). Baßka bir çal›ßmada da analjezik amaçl› her ay en az bir gün Aspirin, Asetaminofen alanlarda veya her ay ayda 5 veya daha fazla gün SOA‹‹ alanlarda, almayanlara göre HT gelißme riski belirgin olarak yüksek bulunmußtur. Bu du-rum, Prostoglandin homeostatsisindeki de¤ißikli¤e ba¤lanm›ß-t›r (16). Son y›llarda yap›lan baßka bir çal›ßmada, SOA‹‹ kullan›-m›n›n, yatk›n bireylerde kalp yetmezli¤i gelißme riskini iki kat artt›rd›¤› belirtilmißtir. Böbrek yetmezli¤i, DM veya HT’u olan hastalar SOA‹‹ ald›klar›nda, bu hastal›klar› olmayanlara göre kalp yetmezli¤i gelißme riski daha fazlad›r (17). HT için risk al-t›nda olan hastalarda SOA‹‹ tedavisi s›ras›nda kan bas›nc› de¤i-ßikliklerinin izlenmesi gerekti¤i baßka yazarlarca da vurgulan-m›ßt›r (18 ).
Geriatrik populasyonda kronik a¤r›lar›yla baß etmek için doktora baßvurmadan reçetesiz olarak analjezik ve SOA‹‹ tüke-timi oldukça yayg›nd›r. Ülkemizde 60 yaß ve üstü kißilerin tü-ketti¤i ilaçlar›n %14.4’ünün doktor reçetesi veya önerisi olma-dan kullan›ld›¤› bildirilmißtir (15). Son y›llarda ABD’li 17 yaß üstü erißkinler aras›nda reçeteli ve reçetesiz ilaç kullan›m s›k-l›¤›yla ilgili III. National Health and Nutrition Examination Sur-TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2004, C‹LT: 7, SAYI: 3, SAYFA: 157 ASSESSMENT OF SYSTEMIC DISEASES AND RELATED DRUGS IN ELDERLY PATIENTS Tablo 33. Olgular›n Kulland›klar› ‹laçlar
‹laçlar N %
Kardiovaskuler sistem ilaçlar› 55 53.3
Steroid olmayan antiinflamatuar ilaçlar 33 32 Gastrointestinal sistemi koruyucu ilaçlar 32 31.06
Kalsiyum ve kalsiyum+D vitamini 22 21.4
kombinasyonu
Düßük doz salisilat 18 17.5
Osteoporoz ilaçlar› 18 17.5
Antilipidemik ilaçlar 11 10.7
Oral antidiabetik ilaç 9 8.7
Myorelaksan ve basit analjezikler 8 7.8
Dolaß›m düzenleyici ilaçlar 8 7.8
B vitamini 7 6.8
Solunum sistemi ilaçlar› 6 5.8
Antidepresan 5 4.9
Multivitamin 3 2.9
‹nsülin 2 1.9
Tablo 44. Olgular›n Kas ‹skelet Sistemi Hastal›klar›n›n Tan›sal Da¤›l›m›
Kas ‹‹skelet SSistemi HHastal›¤› TTan›lar› N % Osteoartrit
Gonartroz 36 35
Generalize osteoartrit 18 17.4
Koksartroz 8 7.8
Omurga osteoartriti Lomber spondiloz 13 12.6 Servikal spondiloz 5 4.9 Servikal ve lomber 4 3.9 spondiloz Diskopati Lomber diskopati 11 10.7 Servikal diskopati 1 1 Osteoporoz 20 19.4 Omuz periartriti 11 10.7 Romatoid artrit 10 9.7 Lomber stenoz 7 6.8 Spondilolistezis 6 5.8
Servikal ve lomber stenoz 1 1
Diabetik nöropati 1 1
Karpal Tünel Sendromu 1 1
Fibromyalji 1 1
Reaktif artrit 1 1
vey (NHANES III) den elde edilen sonuçlar dikkat çekicidir. Son bir ayl›k dönemde 147 milyon erißkinin analjezik kulland›-¤›, bunlar›n %9’unun doktor taraf›ndan reçetelenmiß, %76’s›-n›n reçetelenmemiß analjezik oldu¤u bildirilmißtir. Yaß›n art-mas›yla reçetesiz analjezik oran› azalarak reçeteli kullan›m›n artt›¤› belirtilmißtir (19). 75 yaß ve üstü bireylerin evde ilaç tü-ketimi ve polifarmasinin (günde 3 veya üstünde ilaç) araßt›r›l-d›¤› bir çal›ßmada da 492 bireyin sadece %3’ünün hiçbir ilaç kullanmad›¤›, %72’sinin “over-the-counter= OTC” tezgah üstü olarak adland›r›lan, reçetesiz olarak sat›lan ilaç kulland›¤› gö-rülmüßtür (7).
SOA‹‹’lar›n di¤er s›k yan etkileri gastrointestinal sistemle ilgilidir. SOA‹‹’lar›n tüm tip ve formulasyonlar›n›n üst GIS nama riskini artt›rd›¤› aç›kt›r. Tüm populasyondaki üst GIS ka-namalar›n›n %15’i bu ilaçlar›n kullan›m›yla aç›klanabilir (20). Bizim çal›ßmam›zdaki olgular›n % 1.9’u üst GIS kanamas› geçir-mißti. Yaßl› ayaktan izlenen hastalarda düßük doz Aspirin ve SOA‹‹ kullan›m› % 24.7 bulunmußtur. Bu ilaçlar›n kullan›m› ile üst GIS semptomlar›n›n say›s› ve GIS koruyucu ilaç reçetelen-mesi oran› ilißkili bulunmußtur (14). Bizim çal›ßmam›zda SO-A‹‹ kullan›m oran› %35, düßük doz Aspirin kullan›m oran› %17.5’dir. Gastroprotektif ajan kullan›m› ise %31.06 ile SOA‹‹ oran›na yaklaß›k eßittir. Buradan SOA‹‹ reçetelenen hemen he-men her hastaya GIS koruyucu ilaç da önerildi¤i sonucu ç›ka-r›labilir. SOA‹‹’lar›n GIS yan etkilerinden korunmak için gast-roprotektif ajanlar›n kullan›lmas›n›n ekonomik yükü daha da artt›rd›¤› aç›kt›r (12,21,22,23,24). Tedavi maliyetini düßürme-nin bir yolu klasik SOA‹‹ yerine siklooksijenaz 2 (COX2) enzim inhibitörlerinin önerilmesi olabilir. COX2 inhibitörlerinin re-çetelenmesinin klasik SOA‹‹ yan›nda gastroprotektif ajan reçe-telenmesini %47 oran›nda azaltt›¤› gösterilmißtir (14).
Geriatrik populasyonda osteoartrit d›ß›nda di¤er s›k rastla-nan hastal›k osteoporozdur. Çal›ßmam›zda gonartrozdan son-ra ikinci s›son-rada konulan tan› osteoporoz, üçüncü s›son-rada ise koksartrozdur. Osteoporozun en önemli morbiditesi k›r›klar-d›r. Altm›ßbeß yaß›n üzerindeki kißilerin %30’u y›lda en az bir kere düßmektedir (25). Osteoporoz ve düßmeler sonucunda olußan k›r›klar günlük yaßam aktivitelerini olumsuz etkilemek-tedir. Bat› toplumlar›nda kad›nlarda menapoz yaß›nda belirle-nen kalça, klinik olarak teßhis edilen vertebra veya elbile¤i k›-r›¤› riski yaklaß›k %39, erkeklerde %13 olarak belirlenmißtir. Bizim olgular›m›z›n 14’ünde (%13.6) geçirilmiß k›r›k öyküsü vard›.
Geriatrik yaß grubunda en s›k rastlanan semptom bel a¤r›-s›d›r (25). Bel a¤r›s›n›n nedeni ço¤unlukla omurga ve ilißkili dokular›n dejenerasyonudur. Bizim çal›ßma grubumuzdaki hastalar›n tan›sal da¤›l›m›nda baßta lomber spondiloz olmak üzere lomber diskopati, stenoz ve spondilolistezisler oldukça geniß yer tutmaktayd›.
Çal›ßmam›zda RA, diabetik nöropati, karpal tünel sendro-mu, fibromyalji ve gut tan›lar› daha az yer almaktayd›. Zaten geriatrik dönemde RA gibi inflamatuar hastal›klar›n ve sayd›¤›-m›z spektrumdaki hastal›klar›n görülme oran› azd›r.
Sonuç olarak; geriatrik dönemde dejeneratif kas-iskelet sis-temi hastal›klar› oldukça yayg›n olup kronik a¤r›ya neden ola-rak, uzun süreli analjezik ve antiinflamatuar ilaç kullan›m›n› beraberinde getirmektedir. S›kl›¤› artm›ß olan sistemik hasta-l›klar nedeniyle çoklu hastahasta-l›klara sahip olan bu olgularda çok-lu ilaç kullan›m›ndan kaç›n›lmal›d›r. Geriatrik olgularda yaßla ortaya ç›kan fizyolojik, farmakokinetik ve farmakodinamik de-¤ißiklikler ve multimorbidite s›kl›¤› ak›lda tutularak polifarma-siden kaç›n›lmal›, yan etki ve maliyeti az olan tedavilerin seçil-mesine özen gösterilmelidir.
KAYNAKLAR
1. Koldaß Þ, Kutlay Þ: Geriatrik Rehabilitasyon. Romatizma 2002;7:195-205
2. Özgül A. Geriatrik Patolojinin Esaslar›. In: Gökçe Kutsal Y, Beyazova M (eds). Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon. Güneß Kitabevi. Ankara, 2000; pp: 341-1352
3. Miaskowski C. The impact of age on a patient’s perception of pain and ways it can be managed. Pain Manag Nurs 2000;1(Suppl 1):2-7. 4. Ruoff GE. Challenges of managing chronic pain in the elderly. Semin
Arthritis Rheum 2002;32 (Suppl 1):43-50.
5. Beyth RJ, Shorr RI. Epidemiology of adverse drug reactions in the el-derly by drug class. Drugs Aging 1999;14:231-9.
6. Sander GE. High blood pressure in the geriatric population: treatment considerations. Am J Geriatr Cardiol 2002;11:223-32.
7. Barat I, Andreasen F, Damsgaard EM. The consumption of drugs by 75-year-old individuals living in their own homes. Eur J Clin Pharma-col 2000;56:501-9.
8. Wilder-Smith CH. Pain treatment in multimorbid patients, the older population and other high-risk groups. The clinical challenge of redu-cing toxicity. Drug Saf 1998 ;18:457-72.
9. Morgan TO, Anderson A, Bertram D. Effect of indomethacin on blood pressure in elderly people with essential hypertension well controlled on amlodipine or enalapril. Am J Hypertens 2000;13:1161-7. 1. Seçkin Ü, Borman P, Bodur H. Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Poliklini¤ine
Baßvuran Yaßl›lar›n Tan›sal Da¤›l›m›. Geriatri 1999; 2: 57-60
11. Jordan K M, Arden N K, Doherty M, Bannwarth B, Bijlsma J W J, Diep-pe P et al. EULAR Recommendations 2003: an evidence based approach to the management of knee osteoarthritis: Report of a Task Force of the Standing Committee for International Clinical Studies Including Thera-peutic Trials (ESCISIT). Ann Rheum Dis 2003;62:1145-1155
12. Phillips AC, Polisson RP, Simon LS. NSAIDs and the elderly. Toxicity and economic implications. Drugs Aging 1997;10:119-30.
13. Visser LE, Graatsma HH, Stricker BH. Contraindicated NSAIDs are fre-quently prescribed to elderly patients with peptic ulcer disease. Br J Clin Pharmacol 2002 ;53:183-8.
14. Pilotto A, Franceschi M, Leandro G, Di Mario F; NSAID and aspirin use by the elderly in general practice: effect on gastrointestinal symptoms and therapies. Drugs Aging 2003;20:701-10.
15. Esengen Þ, Seçkin Ü, Borman P, Bodur H, Gökçe-Kutsal Y, Yücel M. Huzur Evinde Yaßayan Bir Grup Yaßl›da Fonksiyonel-Kognitif De¤er-lendirme ve ‹laç Kullan›m›. Geriatri 2000; 3: 6-10
16. Dedier J, Stampfer MJ, Hankinson SE, Willett WC, Speizer FE, Curhan GC. Nonnarcotic analgesic use and the risk of hypertension in US wo-men. Hypertension 2002;40:604-8
17. Garcia Rodriguez LA, Hernandez-Diaz S. Nonsteroidal antiinflamma-tory drugs as a trigger of clinical heart failure. Epidemiology 2003;14:240-6.
18. Frishman WH. Effects of nonsteroidal anti-inflammatory drug therapy on blood pressure and peripheral edema. Am J Cardiol 2002; 21;89:18-25
19. Paulose-Ram R, Hirsch R, Dillon C, Losonczy K, Cooper M, Ostchega Y. Prescription and non-prescription analgesic use among the US adult population: results from the third National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES III). Pharmacoepidemiol Drug Saf 2003;12:315-26.
20. Mellemkjaer L, Blot WJ, Sorensen HT, Thomassen L, McLaughlin JK, Nielsen GL, Olsen JH. Upper gastrointestinal bleeding among users of NSAIDs: a population-based cohort study in Denmark. Br J Clin Phar-macol 2002;53:173-81.
21. Rahme E, Joseph L, Kong SX, Watson DJ, LeLorier J. Cost of prescri-bed NSAID-related gastrointestinal adverse events in elderly patients. : Br J Clin Pharmacol 2001; 52:185-92.
22. Herings RM, Klungel OH. An epidemiological approach to assess the economic burden of NSAID-induced gastrointestinal events in The Netherlands. Pharmacoeconomics 2001;19:655-65.
23. Jonsson B, Haglund U. Economic burden of NSAID-induced gastro-pathy in Sweden. : Scand J Gastroenterol 2001;36:775-9.
24. Lapane KL, Spooner JJ, Mucha L, Straus WL. Effect of nonsteroidal an-ti-inflammatory drug use on the rate of gastrointestinal hospitalizati-ons among people living in long-term care. J Am Geriatr Soc 2001;49:577-84
25. Ketenci A. Yaßl›larda Kronik Kas-‹skelet Sistemi A¤r›lar›. In: Özyalç›n S (ed). Yaßl›l›k Ça¤› ve A¤r›. Nobel T›p Kitabevleri, 2003; pp: 49-66. TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2004, C‹LT: 7, SAYI: 3, SAYFA: 158
