Antenatal Hepatitis B Seroprevalence In Agr

(1)

ÖZET

Amaç: Hepatit B enfeksiyonu akut, fulminan ve kronik hepatit; karaci¤er sirozu ve sonunda he-patoselüler kansere neden oldu¤u için dünya ge-nelinde yayg›n ve önemli bir sa¤l›k sorunudur. Hepatit B Virus (HBV) enfeksiyonu vertikal geçifl nedeniyle gebelerde de önemli bir sa¤l›k soru-nudur. Bu çal›flmam›zda klini¤imize baflvuran gebelerde antenatal dönemdeki Hepatit B Yüzey Antijeni (HBsAg) pozitifli¤ini ve bunun sosyode-mografik faktörlerle olan iliflkisini araflt›rmay› amaçlad›k.

Gereç ve Yöntem: Çal›flmam›za 2009 y›l› Ocak-Temmuz aylar› aras›nda klini¤imize baflvuran 15-44 yafllar› aras›ndaki toplam 140 gebe hasta ka-t›ld›. Gebeler sosyodemografik özelliklerine (do-¤um yeri, sa¤l›k güvencesi, meslek, önceki cer-rahi vs.) göre s›n›fland›.

Bulgular: HBsAg (Hepatit B Yüzey Antijeni) po-zitifli¤i yaln›zca 9 hastada (% 6.4) ve antiHBs an-tikoru pozitifli¤i 20 hastada (% 14.2) saptand›. Bu 9 hastan›n tümünde Anti-HBs antikoru negatifti ve HBV afl›s› uygulanmam›flt›. Daha önce sezar-yen öyküsü olanlarda öncesinde sezarsezar-yen öykü-sü olmayanlardan istatistiksel olarak anlaml› fle-kilde daha yüksek HBsAg pozitifli¤i bulundu (s›-ras›yla, % 15.3’e karfl› % 5.5, p< 0.05). Sezaryen

d›fl›nda herhangi bir operasyon geçiren gebeler opere olmam›fl hastalara göre anlaml› derecede daha yüksek HBsAg’e sahipti (s›ras›yla, % 12.9’a karfl›n % 4.5, p< 0.05). AntiHBs antikor pozitifli¤i sa¤l›k çal›flan› gebelerde % 62.5, di¤er ifllerde çal›flan gebelerde ise % 11.3 idi.

Sonuç: HBs Ag pozitifli¤i daha önce yap›lan ça-l›flmalar›n sonuçlar›yla uyumlu bulunmufltur. HBsAg pozitifli¤i önceden sezaryen ve/veya baflka bir cerrahi ifllem geçiren hastalarda daha yüksek bulunmufltur. Ancak, virusun di¤er bulafl-ma yollar› da göz önünde bulundurulbulafl-mal›d›r. Anahtar kelimeler: Gebelik, HBsAg , sosyo-de-mografik özellikler.

ANTENATAL HEPATITIS B

SEROPREVALENCE IN AGRI CITY SUMMARY

Objective: Hepatitis B infection is a worldwide health problem because of causing acute, fulmi-nant and chronic hepatitis, which may result in cirrhosis and finally hepatocellular cancer. Hepa-titis B Virus infection in the pregnants is also an important health problem because of the vertical transmission. We aimed to search the HBsAg positivity and its relationship with the socio-de-mographic factors in the pregnants referred to

A⁄RI ‹L‹NDEK‹ ANTENATAL

HEPAT‹T B V‹RUS SEROPREVALANSI

Mustafa KARA1_{, Ercan YILMAZ}2_{, Emel K›yak ÇA⁄LAYAN}1

1 Bozok Üniversitesi T›p Fakültesi, Kad›n Hastal›klar› ve Do¤um Klini¤i, Yozgat 2 Samsun Askeri Hastanesi, Samsun

Y

(2)

our clinic in the antenatal period.

Material and methods: One hundred forty preg-nant women aged 15-44 were included our study in 2009 January-July. Pregnants were classified with their socio-demographic parameters (birth place, health insurance, profession, previous surgery etc) .

Results: HBsAg positivity was detected only in 9 patients (%6,4), and antiHBs antibody positivity was detected in 20 patients (%14,2). Statistically significant HBsAg positivity was found higher in patients with previous sectio history than in pati-ents without previous sectio history (respectively, 15.3 % vs. 5.5 %, p< 0.05). Pregnants with sur-gical procedure history (C/S cases not included), also had a significantly high HBsAg positivity against non-operated pregnants (respectively, 12.9 % vs. 4.5 %, p< 0.05). AntiHBs antibody positivity was found 62.5 % in pregnants work at health career and 11.3% in pregnants work in ot-her fields.

Conclusion: HBsAg positivity was found to be consistent with other previous study results. High levels of HBsAg positivity should be kept in mind in the patients who previously underwent surgery or sectio. But, the other routes of conta-mination should be evaluated.

Key words: Pregnancy, HBsAg seroprevalence, socio-demographic properties.

G‹R‹ﬁ

Hepatit B Virus (HBV) ile enfeksiyon, enfekte ki-flilerin % 5 ile % 10’unda kronik HBV tafl›y›c›l›¤› geliflti¤i ve bu tafl›y›c›lar›n da % 25 ile % 30’unun HBV ile iliflkili hastal›¤›n uzun dönem sekellerine ba¤l› olarak ölmesi nedeniyle tüm dünyada öne-mini koruyan bir sa¤l›k problemi olmaya devam etmektedir1,2_.

Asya’da özellikle Tayvan gibi endemik bölgelerde yap›lan çal›flmalarda HBsAg pozitifli¤i %15-20’ler seviyesinde bulunmufltur ve tafl›y›c›lar›n % 54’ünde ölüm hepatoselüler kanser ve siroza ba¤l› olarak geliflirken tafl›y›c› olmayanlarda bu hastal›klar ölümlerin yaln›zca % 1.5’inden so-rumlu tutulmufltur3_{. HBV tafl›y›c›l›¤›n›n % 20} ol-du¤u endemik bölgelerde perinatal, neonatal ve

çocukluk ça¤› enfeksiyonlar› görülebilmektedir. Bu bulgu, özellikle yenido¤an dönemindeyken enfeksiyona yakalanan bir çocukta profilaktik te-davi yoklu¤unda kronik HBV enfeksiyonu riskinin % 70-90 oldu¤unun gösterilmesiyle daha da önem kazanm›ﬂt›r4,5_.

Türkiye’nin de içinde yer ald›¤› Do¤u Avrupa, Or-ta Asya, Japonya ve Güney Amerika’da HBV Or- ta-ﬂ›y›c›l›¤› % 2-7 aras›ndad›r6_.

Gebelik ile birlikte olan hepatit B enfeksiyonu maternal mortalite, morbidite ya da fetal kompli-kasyonlar› art›rmamaktad›r7. Antiviral ajanlarla tedavi kronik hepatit B enfeksiyonu geliﬂme riski-ni en aza indirse de günümüzde hem maternal hem de fetal komplikasyonlar aç›s›ndan göz önünde bulundurulmas› gereken bir klinik sorun-dur.

Hepatit B’nin ne prevalans› ne de klinik gidifli belikten etkilenmemektedir. Ancak, hepatitli ge-belerde preterm kontraksiyonlar olabilmektedir. Akut maternal hepatit B enfeksiyonunda; gebeli-¤in ilk aylar›nda konjenital geçifl riski %10 iken; do¤uma yak›n bu oran %80-90’lara ç›kmaktad›r8_. Geçifl genellikle do¤umda kan kontaminasyonu veya genital kanal sekresyonu ile do¤rudan te-mas sonucu oluflur. Kronik hepatit B virus tafl›y›-c› anneler virusu, bebeklerine daha çok perinatal dönemde geçirirler ve bebekte %85-90 olas›l›kla kronik HBV enfeksiyonu geliflir9_{. HBsAg ve e} an-tijeni aç›s›ndan negatif, ama anti-HBe antikoru pozitif olanlarda bu ihtimal düflük olmaktad›r8_. HBsAg pozitifli¤i aç›s›ndan orta endemik bölge-de yer alan Türkiye’bölge-de bildirilen seropoziflik oran-lar› farkl› oldu¤u için, bu çal›flma ile A¤r› ilindeki gebelerdeki HBV prevalans›n› ve bu de¤erlerin sosyo-ekonomik seviye baflta olmak üzere çeflit-li parametrelerle olan içeflit-liflkisini araflt›rmay› amaç-lad›k.

GEREÇ VE YÖNTEM

2009 y›l› Ocak-Temmuz aylar› aras›nda klini¤imi-ze baﬂvuran gebelere rutin obstetrik kontrolleri s›ras›nda HBsAg ve antiHBs antikor taramas› ya-p›ld›. Gebe seçimi için herhangi bir kriter uygu-lanmad›. HBsAg ve Anti-HBs antikor belirteçleri kuru tüpe 3 cc kan al›narak Diasorin Marker

(3)

ki-ti (Mikromed) ve Adalki-tis kiki-ti (Neofarma) Etimax 3000 mikro ELISA (Enzyme Linked Immu-nosorbent Assay) cihaz› ile ça-l›fl›ld›. HBsAg veya Anti-HBs antikoru negatif olanlar Hepatit B afl›s› yap›lmam›fl, HBsAg veya Anti-HBs antikoru pozitif olan gebeler HBV ile karfl›lafl-m›fl olarak de¤erlendirildi. Hastalar için yafl, do¤um yeri, yaflan›lan yer, sa¤l›k güvencesi, sosyo-ekonomik seviye, obstet-rik anemnez, ö¤renim durumu, meslek, sezaryen ile do¤um (C/S) öyküsü, difl tedavisi öykü-sü, geçirilmifl sar›l›k öyküöykü-sü, kan transfüzyonu öyküsü, HBV afl› öyküsü ve herhangi bir ope-rasyon geçirme öyküsünü de sorgulayan bir form haz›rland›. Veriler bilgisayar ortam›nda SPSS 13.0 program› ile de¤er-lendirildi. ANOVA varyans ana-lizi, Pearson’s ki-kare testi ve student’s t testi kullan›ld›. ‹sta-tistiksel anlaml›l›k düzeyi p< 0.05 olarak kabul edildi. Sonuç-lar ± standart sapma fleklinde ifade edildi.

SONUÇLAR

Çal›flmaya kat›lan hastalar›n yafl ortalamas› 26.9 ± 5.6 olup yafl da¤›l›m› 15 ile 44 aras›nda de¤iflmekteydi. Gebelerdeki HBsAg pozitifli¤i % 6.4, antiHBs antikor pozitifli¤i % 14.2, HBV seropozitifli¤i ise % 20.7 idi (Tablo 1).

Hasta gruplar› karfl›laflt›r›ld›¤›nda C/S operasyo-nu geçirenler geçirmeyenlerden, operasyon öy-küsü (-) olanlar (+) olanlardan anlaml› flekilde da-ha yüksekti, p<0.005. HBsAg pozitifli¤i ile C/S operasyonu geçirme aras›nda anlaml› bir iliflki vard›. C/S geçirenlerde HBsAg pozitifli¤i % 15.3 iken, C/S operasyonu geçirmeyenlerde ayn› oran

% 5.5 olup istatistiksel olarak anlaml› bulundu, p < 0.05 (Tablo 2). Hastalar sa¤l›k güvencesi aç›-s›ndan de¤erlendirildi¤inde yeﬂil kartl› olanlarda HBsAg pozitifli¤i % 8.4 olup hiç sa¤l›k güvencesi olmayanlardan (%0) ya da emekli sa¤l›¤› mensu-bu olanlardan (%6.2) daha yüksekti ancak, ista-tistiksel olarak anlaml› de¤ildi.

Öyküsünde C/S d›ﬂ›nda baﬂka bir operasyon ge-T

Taabblloo 11.. Hepatit B Virus seropozitifli¤i ile ilgili bulgular.

T

Taabblloo 22.. Geçirilmiﬂ C/S, operasyon ve sa¤l›k güvencesi ile Hepatit B Virus seroprevalans› aras›ndaki iliﬂki (p < 0.05).

T

Taabblloo 33.. Geçirilmiﬂ C/S, operasyon ve sa¤l›k güvencesi ile Hepatit B Virus seroprevalans› aras›ndaki iliﬂki (p < 0.05). *C/S: Sezaryen seksiyo

T

(4)

çirenlerde HBsAg seropozitifli¤i % 12.9 olup ope-rasyon geçirmeyenlerdeki %4.5 oran› ile karfl›-laflt›r›ld›¤›nda istatistiksel olarak anlaml› bulun-mufltur, p< 0.05.

Ö¤renim durumlar›yla ilgili bilgiler Tablo 3’tedir. Hastalar›n do¤um yeri, yaﬂad›¤› yere göre grup-lar aras›nda fark yoktu. Ö¤renim durumgrup-lar› dikka-te al›nd›¤›nda ilkö¤retim mezunlar› anlaml› ﬂekil-de daha yüksekti, p<0.05.

Sa¤l›k çal›flan› olmayanlar sa¤l›k çal›flan› olan hastalardan istatistiksel olarak anlaml› flekilde daha yüksekti, p<0.05. Sa¤l›k çal›flan› olanlarda antiHBs antikoru pozitifli¤i sa¤l›k çal›flan› olma-yanlara göre anlaml› flekilde yüksekti (%62.5’e karfl› % 11.3, p< 0.05)(Tablo 4). Hastalar›n gelir düzeyi; öyküdeki difl tedavisi, kan transfüzyonu ya da geçirilmifl sar›l›k parametreleri HBsAg se-ropozitifli¤ini etkilemedi.

Gebeler gelir düzeyi 1000 TL’nin alt›nda olanlar ve 1000 TL’nin üzerinde olanlar olmak üzere 2 kategoride de¤erlendirildi ve HBsAg seropozitifli-¤i gelir düzeyi düﬂük olanlarda daha yayg›n ola-rak saptand› ancak, bu sonuç istatistiksel olaola-rak anlaml› de¤ildi.

TARTIﬁMA

‹mmün profilaksi ile önlenebilir bir hastal›k olan HBV enfeksi-yonu anneden çocu¤a s›kl›kla do¤um s›ras›nda ya da sonra-s›nda oluflan deri ve mukoza s›yr›klar›ndan anneye ait enfek-te s›v›larla enfek-temas yoluyla bulafl-maktad›r. HBV’nin gebelerdeki s›kl›¤›n›n bilinmesi annelerin vi-rusu bebeklerine geçirme po-tansiyeli ve immün profilaksi yap›lmayan bebeklerde %80-90’lara varan oranda kronik en-feksiyon geliflmesi nedeniyle önemlidir.

Türkiye’deki HBsAg s›kl›¤› çe-flitli çal›flmalarda %2.8-9.45 aras›nda bildirilmifltir (Tablo 5). Bizim çal›flmam›zda da önceki yay›nlara benzer flekilde HBsAg pozitifli¤i % 6.4 olarak bulunmufltur. Viral Hepatit ile Savafl›m Derne¤i’nin 2000 y›l›nda ya-y›nlanan raporuna göre Türkiye’deki antiHBs an-tikoru s›kl›¤› %20.6 olarak bildirilmifl olup ayn› oran bizim çal›flmam›zda daha düflük bulunmufl-tur10_{. Akhter ve arkadafllar›n›n yapt›¤› bir} çal›fl-mada yafl artt›kça HBV enfeksiyonu riskinin de artt›¤› belirtilmifl11_.

HBV seropozitifli¤i sosyo-ekonomik seviye ile ya-k›ndan iliflkilidir ve Tayvan ve Brezilya gibi az liflmifl ülkelerde %15-20’ler düzeyinde iken, ge-liflmifl bir ülke olan Fransa’da %0.6 s›kl›¤›nda gö-rülür.

Ertekin ve arkadafllar› 2001’de yapt›klar› çal›fl-mada HBsAg’nin sosyo-ekonomik seviyesi dü-flük olanlarda daha s›k görüldü¤ünü belirtmifller-dir12. Biz bu çal›flmada HBsAg seropozitifli¤inin gelir düzeyi düflük olanlarda daha yayg›n oldu¤u-nu gözledik ancak, bu sooldu¤u-nuç istatistiksel olarak anlaml› de¤ildi.

Api ve arkadafllar› 2009 y›l›nda ‹stanbul’da yap-t›klar› çal›flmada HBsAg prevalans›n› % 3.9, anti HBs antikoru prevalans›n› ise % 20.9 olarak bul-mufllard›r13_{. Gül ve arkadafllar› 1998’de, At›lgan}

T

(5)

ve arkadafllar› ise 2009’da yapt›klar› çal›flmalar-da HBV ile birlikte HCV pravalans›n› çal›flmalar-da araflt›r-m›fllard›r14,15_.

Hepatit B virüs enfeksiyonu gebeler için de önemli bir sa¤l›k sorunudur. Ülkemizde oldu¤u kadar Avrupa ve Amerika’da da anne ve özellikle yenido¤an için HBV enfeksiyonu ciddi bir sorun olma özelli¤ini tafl›maktad›r. Amerika Birleflik Devletlerinde yap›lan bir çal›flmada HBsAg’i po-zitif olan annelerden her y›l 24.000 yenido¤an›n etkilendi¤ini bildirmifllerdir16_{. 1980’li y›llarda} yap›-lan çal›flmalar hepatit B enfeksiyonlu annelerden do¤an yenido¤anlarda aktif ve pasif proflaksi ile perinatal transmisyon riskinin azalt›ld›¤› gösteril-miflse de5_{, günümüzde geçerli olan yaklafl›m} an-tenatal dönemde hepatit B taramas›n›n rutin ola-rak uygulanmas›d›r. Bununla birlikte, hepatit B enfeksiyonlu annelerden do¤an yenido¤anlarda aktif ve pasif proflaksi hallen güncelli¤ini koru-maktad›r ve uygulankoru-maktad›r.

Bu çal›flma A¤r› ili genelindeki gebelerde HBV epidemiyolojisini yans›tan ilk çal›flmad›r. Yenido-¤anlar›n enfeksiyondan korunmalar›, ba¤›fl›kl›k sa¤lanmas› ve gerekli tedavi protokollerinin bafl-lat›lmas› ve düzenlenmesi aç›s›ndan, kad›nlara mutlaka gebelik öncesi ve gebelikleri s›ras›nda özellikle HBsAg ve anti-HCV için serolojik tarama yap›lmal›d›r. Seropozitif anne adaylar› bu konuda bilgilendirilmelidir. Afl›laman›n mümkün olabildi¤i Hepatit B için, gerekli taramalar yap›ld›ktan son-ra prekonsepsiyonel dönemde afl›lama progson-ram- program-lar› uygulanmal›d›r. HBsAg seroprevalans› daha büyük hasta say›lar›n›n kullan›ld›¤› epidemiyolo-jik çal›flmalarla yeniden de¤erlendirilmelidir. KAYNAKLAR

1. Chang MH. Hepatitis B virus infection. Semin Fetal Neonatal Med 2007;12(3):160-7.

2. Hoofnagle JH: Toward universal vaccination against

hepatitis B virus. N Engl J Med 1989; 321(19):1333-4. 3. Beasley RP, Hwang LY, Lin CC, Chien CS. Hepatocel-lular carcinoma and hepatitis B virus. Lancet 1981;2:1129-31.

4. Stevens CE, Beasley RP, Tsui J, Lee W-C: Vertical transmission of hepatitis B antigen in Taiwan. N Engl J Med 1975;292(15):771-4.

5. Stevens CE, Toy PT, Tong PJ et al: Perinatal hepatitis B virus transmission in the United States. Prevention by passive-active immunization. JAMA 1985;253:1740-5. 6. K›hçturgay K, Bal›k ‹: Viral Hepatit 94. Hepatit Epide-miyolojisi, Tayf ofset 1994;91:102

7. Chu CM. Natural history of chronic hepatitis B virus in-fection in adults with emphasis on the occurrence of cirr-hosis and hepatocellular carcinoma. Semin Fetal Neona-tal Med 2000; 15: 25-30.

8. Cunningham GF, Gant NF, Leveno KJ, Gilstrap II-I LC, Hauth JC and Wenstrom KD. Gastrointestinal Di-sorders. In Williams Obstetrics, 21st ed. McGraw Hill 2005;pp 1273-1306.

9. Pastorec II JG: The ABCs of hepatitis in pregnancy. Clin Obstet Gynecol 1993;36:843-54.

10. M›st›k R: Viral Hepatitle Savaﬂ›m Derne¤i Raporu, 2000 (Battle Against Viral Hepatitis Association Report (Turkey). Available at http://www.vhsd.org (accessed 25 September 2008).

11. Akhter TMOK, Bheniyan N, Chowdhury TA, Islam MN, Beum S: Hepatitis B infection in pregnant mother and its transmission to infants. Indian Pediatr 1992;59:411-5.

12. Ertekin V, Selimo¤lu MA: Hepatit B virus enfeksiyonu epidemiyolojisi. Sendrom dergisi 2001;13:105-10. 13. Api ve ark.: ‹stanbul’da bir e¤itim ve araﬂt›rma hasta-nesine baﬂvuran gebelerde hepatit B seropravalans›. TJOD 2009;6(2):103-10.

14. Gül A, Türkdo¤an MK, Zetero¤lu ﬁ: Bir grup gebede hepatit B ve hepatit C pravalans›. Perinatoloji dergisi 1998; 6(3).67-9.

15. At›lgan R, Kavak SB ve Çelik A: Gebelerde Hepatit B ve Hepatit C seropozitiflik oranlar›. Turkiye Klinikleri J Gynecol Obst 2009;19:34-7.

16. Lin K, Vickery J. Screening for Hepatitis B virus in-fection in pregnant women: Evidence for the U.S. preven-tive services task force reaffirmation recommendation statement. Annals Int Med 2009;150(12):874-6.