İ L G İ N Ç Y A Y I N Ö Z E T L E R İ
• A m erican J o u rn a l
Of
C linical N u tritio n , Vol.47, 1988.
] — B allo r, D.L., K a rch , V.L, B ecque, M.D., M arks, C R .: R esistance W eight T ra in in g D u rin g C aloric R e stric tio n E n h an ces Lean B ody W eight Ma- in te n a n c e , p. 19.
2 — K a tc h , V., B ccque, D., M arks, C., et a l . : Oxygen U ptake an d Energy O u tp u t D u rin g W alking of O bese M ale and F em ale A dolescents, p. 26. 3 — Che\v, I., B ra n d , J.C., T h o rb u m , A.W., Trus\vell, A.S. : A pplication of
G lycem ic In d e x to M ixed M eals, p. 53.
4 — M artin i, M.C., S avaiano, D .A .: R educed In to le ra n c e S ym p to m s F rom L ac to se C onsum ed D u rin g A M eal. p. 57.
5 — K eagy, P.M., S h an c, B., Oace, S .M .: F o late B ioavailability in H um ans, E ffe c t o f W heat B ra n a n d B eans, p. 80.
6 — S p eck e r, B.L., M iller, D., N o rm al, E.J., et al : In c rea se d U rin ary Met-lıy lm alonic Acid E x c re tio n in B reast-F ed In fa n ts o f V eg etarian Mot- h e rs a n d Id e n tific a tio n o f An A cceptable D ietary S ou rce o f V itam in B 12, p. 89.
7 — R ecker, R.R., B anim i, A., Barger-Lux, M.J., H eaney, R .P .: C alcium Ab-s o rb a b ility F ro m M ilk P ro d u ctAb-s, an Im ita tio n M ilk an d C alcium Car- b o n a te , p. 93.
8 — 1987 A nnual M eeting S y m posium : In flu en ce of Diet on th e Progrcs-sio n o f C hronic R enal D isease, p. 146.
9 — W eight L.M., N oakes T.D., L ab ad ario s, D. et a l . : V itam in an d M ine ra l S ta tu s o f T ra in e d A thletes In c lu d in g th e E ffects of S upplem enta- tio n , p. 186.
10 — S tallin g s, V., A rchibald, E.H., P en charz, P.B. P otassiu m , M agncsium a n d C alcium B alan ce in O bese A dolescents o n a P ro tein-S p aring Mo- d ified F ast, p. 220.
11 — J o h n sto n , F.E., W adden, T.A., S tu n k a rd , A.J. : B ody F at D eposition In
A dult O bese W om en, 1. P a tte m s of F at D istrib u tio n . p. 225.
12 — C lıristian sen , E.N„ P iyasena, C., A, IB Jo m e b o e , G., e t a l . : V itam in
312
İL G İN Ç Y A Y IN Ö Z E T L E R İ13 — M acforlane, B.J. Bervvoda, W.R., B othadl, T.H., et al. : In h ib ito ry E f fect of N u ts on Iro n h b so rp tio n , p. 270.
14 — R o b erts, W.S.B., B reskin, W.M., M orsen, R.H. Iro n S ta tu s of Prem eno-p a u sa l W om en î n A U niversity C om m unity an d Its R elatio n sh ieno-p to H a b itu a l D ietary S ources of P rotein p. 275.
15 — R om ieu, I., W illett, W.C„ S tam p fer, M J., ct a l . : E nergy in ta k e an d O th e r D e te rm in an ts o f R elative W eight, p. 406.
16 — S torlien, L.H., K raegen, E.W., Jenkins, A.B., et a l . : E ffects of S u cro se VS S ta rc h D iets on in Vivo In su lin Action, T herm o genesis an d Obe- sity in R ats, p. 420.
17 — Behall, K.M., Scholfield, D J., C an an ', J . : E ffect of S ta rc h S tru c tu rc on G lucose an d In su lin R esponses in Adults, p . 428.
18 — Lyons, P.M. an d Trusw ell, A.S. S ero to n in P re c u rso r In flu en ced By Type of C arbohydrate Meal In H ealthy A dults, p. 433.
19 — Wytock, D.H. an d Dipolm a, J .A .: Ali Y ogurts a re n o t C rea te d E qual,
p. 454.
20 S uttie, J.W„ M um m ah-Schendel, L.L., Shan, D.V., G reg er J .L .: V ita
m in K Deficiency F rom D ietary V itam in K R e s tric tio n î n H u m an s, p. 475.
21 S latkavitz, C. an d C lydesdale, F .M .: S olu bility of In o rg an ic Iro n as
Afflected by P roteolytic D igestion, p. 487.
22 R ik im aru, T., F u jıta, Y., O kuda, T., e t a l . : R esponses of S o diu m Ba-
lance, Blood P ressu re, an d O th er V ariables to S odium L oading in Pa- p u a New G uinea H ighlanders, p. 502.
23 K rebs, J.M., S chneider, V.S., Le B lanc, A .D .: Zinc, C opper a n d N itro
gen B alances D uring B ed R est a n d F lu o rid e S u p p le m en tatio n in H e a lth y A dult M ales, p. 509.
24 K a rra , M.V., K irksey, A., Galal, O., e t a l . : Zinc, C alcium , a n d M agne-
sium C o ncen tratio n s in M ilk fro m A m erican a n d E g y p tian W om en
T h ro u g h o u t th e F irs t 6 M onths of L actation , p. 642.
25 Laidlovv, S A ., S h u ltz T.D., C ecching J.T., et a l . : P la sm a a n d U rine
T au rin e Levels in V egans, p. 660.
/
26 — K ro m h o u t, D., S aris, YV.H.M., H o rst, C .H .: E nergy in ta k e , E nergy
E x p e n d itu re a n d S m oking in R elatio n to B ody F atn ees : T h e Z u tp h a n S tu d y , p. 668.
27 — H e ato n , K.W.( M arcus, S.N., E m m e tt, P.M., B alton , C .H .: P a r t i d e Size
o f YVheat, M aize, an d O at T est M eals : E ffects o n P la s m a G lucose
a n d In su lin R esponses an d o n th e R a te o f S ta rc h D ig estio n in V itro , p. 675.
28 — Am edee- M anesm e, O., M ourey, M.S., T herasse, J., et a l . : Short-and Long-Term V itam in A T re a tm e n t in C h ild ren W ith C holestasis, p. 690. 29 — H eaney, R.P„ VVeavev C.M., R ecker, R .R .: C alcium A bsorbability From
S pin ach . p. 707.
30 — M oser, P.B., R eynolds, R.D., A charga, S., et a l . : Copper, Iron, Zinc, S elenium , C alcium , M agnesium In ta k e an d S ta tu s o f N epalese Lacta- tin g W om en, p. 729.
31 — Mc C arg a r, L.J., C landinin, M.T., F aw cett, D.M., Jo h ucton , J .L .: Short-T e rm C hanges in E n erg y In ta k e an d S eru m In sulin, N eu tral Amino A cids, a n d U rin a ry C atech o lam in e E x cretio n in W om en, p. 932.
32 — F o rsu m , E., S a d u risk is, A., W ager, J . : R estin g M etabolic R ate and
B ody C o m p o sitio n o f H ealth y S\veedish W om en D uring Pregnancy,
p. 942.
33 — K oletzko, B., M rotzek, M., B rem cr, H .J .: F atty Acid C om position of M a tu re H u m a n M ilk in G erm any, p. 954.
34 — B aggio, G., P agnan, A., M uraca, M., et. a l . : Olive-Oil-Enriched D ie t: E ffe c t On S e ru m L ip o p ro tein Levels an d B iliary C holesterol S atura- tio n , p. 960.
35 — G ru n d y S.M., F lo ren tin , R.N., NL\, D., W helan, M.F. C om parison of
M o n o u n s a tu ra te d F a tty Acids a n d C arb o h y d rates fo r R educing R aised Levels o f P la s m a C holesterol in M an, p. 965.
36 — M ersink, R.P., Jan ssen , M.C., K atan , M .B .: E ffect on Blood P resurc o f T w o D iets D iffering in T o tal F a t b u t n o t in S a tu ra te d an d Polyun- s a tu ra te d F a tty Acids in H ealthy V olunteers, p. 976.
37 — K aye, W.H., G vvirtsm an, H.E., O berzanek, E., George, D .T .: R elativc Im p o rta n c e o f C alorie In ta k e N eeded to G ain W eight an d Level of P hysical A ctivity in A norexia N ervosa, p. 989.
38 — D reon, D.M., Frey-Hcvvitt, B., E llsw o rth , B.A., et a l . : D ietary F a t :
C a rb o h y d ra te R a tio an d O besity in Middle-Aged Men, p. 995.
39 — B oneh, A., L an d au , H., A b ram o ritch , N . : Ravv C o m sta rc h as an Ad-d itio n a l T h e ra p y in N esiAd-dioblastosis, p. 1001.
40 — H u stea d , V.A., G reger, J.L., G utcher, G .R .: Zinc S u p p le m en tatio n and P la sm a C o n c e n tra tio n o f V itam in A in P re te rm în fa n ts , p. 1017. 41 — R o sean n , DL., C h risto p h er, I.M., H yn er G .C .: M etabolic Differences
B etw een S u b je c ts, W hose B lood P re s su re Did o r D id n o t R espond to O ral C alcium S u p p le m en tatio n , p. 1030.
42 — S im m e r, K., K h a n u m , S.f C arlson, L., T hom pson R .P .H .: N u tritio n al R e h a b ilita tio n in B angladesh- T he Im p o rta n c e o f Zinc, p. 1036.
314 İL G İN Ç Y A Y IN Ö Z E T L E R ;
4 3 — S la tte ry , M.L., R andall, D.E. : T rends in C oronary H e a rt D iscase
Mor-ta lity and Food C onsum ption in the U nited S Mor-tate, B et\veen 1909 and 1980, p. 1060.
4 4 — H eb ert, V.R., M iller, D .R : M ethodological C on siderations fo r
Inves-tig atin g T he Diet-Cancer Link, p. 1068.
4 5 — Reaven, G.M : P arm a S ym posium : C u rre n t C o ntrov ersies in N u tri
tion, p. 1078.
1 — K a lo r i S ın ır la m a s ı S ır a sm d a Y a p ıla n B e d e n E ğ itim i Y a ğ s ız D o k u n u n
İ d a m e s in e Y a r d ım c ı O lu r '
Diyet ve beden eğitim inin beden ağırlığı ve b ileşim ine etk isin i s a p ta m ak için 40 şişm an k a ç ın 4 g ru b a a y rıla ra k 5 h a f ta izlen m iştir. B irincisi k o n tro l (K) g rub u d u r. İk incisi yalnız en erjisi sın ırlı diy et (D) ala n d ır. Ü çü n cü g ru b a (DE) diyet y anında b e d e n eğitim i y a p tırılm ıştır. D ö rd ü n cü g ru b a
(E) yalnız beden eğitim i y a p tırılm ıştır. Kilo k aybı D g ru b u n d a 4.47 kg.,
DE’de 3.89 kg, E ’de 0.45 kg b u lu n m u ştu r. Yağsız doku kitlesi, sad ece b eden eğitim i y ap tırılan (E) g ru b u n d a 1.07 kg. a rtm ış, yalnız diyet u y g u la n a n (D) grub u n d a 0.91 kg. azalm ıştır. D iyetle b irlik te b e d e n eğ itim i y a p tırıla n (DE) g ru bund a yağsız doku kütlesind e 0.43 kg. a rtış o lm u ştu r. K olun ü s t k ısm ın daki k aslar diyet ve beden eğitim i y a p tırıla n la rd a 11.2 cm 2, sad ece b ed en eğitim i y ap an lard a 10.4 cm 2 genişlem iştir. A ra ştırm a so n u ç la n , zayıflam a
diyetlerinin yanında beden eğitim i y ap tırılm asın ın yağsız d o k u k itle sin in
k aybım n önlenm esinde, kas gücünün a rtırılm a sın d a y a ra rlı olacağı so n u cu n a v arılm ıştır.
2 — Ş iş m a n E r k e k v e K ız E r g e n le r d e Y ü r ü m e S ır a sın d a O k s ije n A lım ı v e E n e r ji H a r c a m a sı
Ş işm an ergenlerin (arzu edilen ağırlığın % 178'i) değişik h ızd a y ü rü m e leri sıra s ın d a o k sijen alım ları ve en e rji h a rc a m a la rı ö lç ü lm ü ştü r. B eden bileşim i h id ro sta tik ta rtım la ö lçü lm ü ştü r. E n e rji h a rc a m a sı, bed en kitlesi ve yağsız kitle ind ek slerin e göre k j/d a k ik a , k k a l/d a k ik a o la ra k v e rilm iştir. E n e rji h a rc a m a sı y ü rü m e hızı a rttık ç a a rtm ış tır. C insler a ra s ın d a fa rk lılık g ö rü lm em iştir. Yavaş h a re k e t çok yağlı bed en de önem li etki y a p m a m a k ta dır. Ş işm an kişi hızlı y ü rü d ü ğ ü ta k tird e en e rji h a rc a m a sın ı a rtıra b ilm e k ted ir.
3 — G lis e m ik İ n d e k s in K a n ş ık Y e m e ğ e U y g u la n m a sı
H e r b iri 50 g. k a rb o n h id ra t içeren 5 değişik tü r yem eğe k arşı glikoz ve in sü lin cevabı 8 y etişk in sağlıklı k işide ö lçü lm ü ştü r. Y em eklerin b ileşim i (k a rb o n h id ra tın sağlandığ ı besin e göre) şöyled ir : (1) % 48 m ercim ek- % 32
ekm ek , (2) % 81 sp ag etti, (3) % 26 k ab u k su z m ercim ek- % 71 p irin ç , (4)
% 86 p irin ç, (5) % 85 p a ta te s, (6) % 80 ekm ek- % 8 n oh ut. Y em eklerin göz lenen glisem ik in d ek sleri şöyle b u lu n m u ş tu r. (1) 40 ± 5, (2) 52 ± 9, (3) ye m ek 60 ± 10, (4) yem ek 73 ±: 17, (5) yem ek 66 ± 12, (6) yem ek 86 z t 12.
İn-su lin in d ek si en d ü şü k sp a g e tti, so n ra m ercim ek , en yü ksek ekm ek de g ö z le n m iştir. A ra ş tırm a so n u çları, d iab etin sık g ö rü lm esin d e k a n a hızlı ge ç e n k a r b o n h id r a t tü k e tim in in e tk is in in olabileceği, glisem ik indeksi düşük b e s in le rd e n o lu şa n d iy e tin k o ru y u c u ve iy ileştirici yönde ro lü olabileceğini iş a re tle m e k te d ir.
4 — Y e m e k le B i r li k t e A lm a n L a k to z , I n to le r a n s B e lir tile r in i A za ltır
L a k ta z en zim i y e te rsiz o lan b ire y le re sü t tek b a şın a ve d iğer besinlerle b ir lik te v e rile re k so lu n u m h id ro je n tek niğiyle lak to z k u llan ım ı incelenm iş tir. S ü t, tek b a ş ın a a lın d ığ ın d a 2 k işid en 9’u n d a in to le ra n s b elirtileri görü lü rk e n , y em ek le b irlik te a lın d ığ ın d a sadece 3 kişide in to le ra n s b elirtileri g ö z le n m iştir. A yrıca s ü t yem ekle b irlik te alın dığın da, in to le ran s b elirtileri h a fifle m iş tir. B u bu lg u , sü t, yem ek le b irlik te alın d ığ ın d a m ide b o şalm ası n ın d a h a yav aş o lm a sıy la a ç ık la n m ış tır. L aktoz in to le ran sı o lan ların sü tü tek b a ş ın a değil, y em ek le b irlik te a lm a la rın ın uygun olacağı son u cu n a varıl m ış tır.
5 — İ n s a n d a F o la t ın B i y o y a r a r l ı l ı ğ ı : B u ğ d a y K e p e ğ i v e K u ru F a su ly e n in
E tkisi
K uıaı b a k la g ille r ve sa fla ş tırılm a m ış buğday, folatın iyi kaynakların- d a n d ır. F o la t b e sin le rd e m o n o g lu ta m a t veya p o lig lu tam a t o lara k b ulu n u r. B u ç a lış m a d a m o n o g lu ta m a t ve p o lig lu ta m a t içeren iki tip diyete buğday kepeğ i ve k u ru fa su ly e ek len m e sin in fo lat em ilim ine etkisi incelenm iştir. M o n o g lu ta m a tm em ilim in in p o lig lu ta m a tta n d ah a hızlı olduğu b u lu n m u ş tu r. D iyete 30 g. b u ğ d a y kepeği eklenm esi m o n o g lu tam at em ilim ini hızlan d ırm ış p o lig lu ta m a tı e tk ile m e m iştir. K u ru fasulye eklenm esi h e r iki folatın e m ilim in i e tk ile m e m iş tir. D iyette p osan ın a rtm a sın ın fo latın biyoyararlılı- ğını etk ilem ed iğ i so n u c u n a v a rılm ıştır.
6 — V e j e t e r y a n A n n e le r in M e m e İ le B e s le n e n B e b e k le r in d e İd r a r la M etil-m a lo n ik A s it A tıetil-m ın ın Y ü k s e letil-m e s i v e B u n u n D iy e t le A letil-m a n V ita m in B , , ile ili ş k i s i
V e je te ry a n a n n e le rin b e b e k le rin in v ejete ry an olm ayan g ru b a göre id r a rla rıy la d a h a fazla m etilm a lo n ik a sit a ttık la rı gözlenm iştir. A nnelerin se ru m v ita m in B 13 d üzeyleri ile id ra r m etilm a lo n ik a sit düzeyi a ra s ın d a eksi k o re la sy o n b u lu n m u ş tu r. B eb ek lerin id r a r m etilm alo n ik a sit düzeyleri ile a n n e le rin id r a r m e tilm a lo n ik a sit düzeyleri a ra s ın d a pozitif k o relasy on bu lu n m u ş tu r. B u n u n y an ın d a, b e b e k le rin id ra r m etilm alo n ik a s it düzeyleri ile a n n e le rin se ru m v ita m in i B 12 düzeyleri a ra sın d a yine eksi korelasyon b u lu n m u ş tu r. i d r a r m e tilm a lo n ik a sit düzeyleri y ük sek o lan 3 bebeğe diyetle ve en je k siy o n y oluyla ek v ita m in B 12 verilm esi veya an n e diyetinin v ejete r y an felsefesi iç e risin d e dü zeltilm esi (deniz b itk ile rin in ve m ay alanm ış be s in le rin tü k e tim in in a rtırılm a s ı gibi) b eb e k le rin id ra r m etilm alo n ik asit d ü ze y lerin in d ü şm esin i sağ lam ıştır. S adece b itk isel b esin lerle beslenen anne
316
İL G İN Ç Y A Y IN Ö Z E T L E R İ
lerin sü tleriy le bebek lerin e yeterince v itam in B 12 sağ la y a m a d ık ta n , b u gibi an n e le rin deniz b itk ileri ve m ayalanm ış b itk isel ü rü n le ri d a h a çok tü k e t m eleri h alin d e v itam in B 12 g ereksinm elerin i b ir ölçüde k arşılay a b ile cek leri son u cu n a v arılm ıştır.
7 — Süt,. Ç ik o la ta lı S ü t, Y o ğ u r t v e K a ls iy u m K a r b o n a t İ le A lın a n K a ls iy u
m u n B iyoyararlılığı
Değişik sü t ü rü n le ri ve kalsiyum k a rb o n a tta n k alsiyum em ilim i rad-
yo-izotop yöntem iyle m enapoz son rası k a d ın la rd a a ra ş tırılm ış tır. 250 mg.
kalsiyum içeren yem ekten kalsiyum em ilim i şöyle b u l u n m u ş tu r : S ü tte % 26.7, çikolatalı s ü tte % 23.2, y o ğ u rtta % 25.4, p ey n ird e % 22.9, k alsiy u m k a r b o n a tta % 22.0 b u lu n m u ştu r. B u fa rk lılık is ta tis tik i yö n d en önem li değildir. A ncak kalsiyum em ilim i yönünden birey sel ay rıc alık en çok k alsiy u m k a r b o n at alındığında gözlenm iştir. K alsiyum k a rb o n a tta n kalsiyum em ilim i 2 kişide % 10 b u lunurken, diğer k a y n a k la rın h iç b irin d e b u k a d a r d ü ş ü k de ğer gözlenm em iştir. K alsiyum biyoyararlılığı yö nü n d en s ü t ü rü n le ri a ra s ın da önem li farklılık olm adığı sonu cu n a v arılm ıştır.
8 — 1987 - Y ıllık T o p la n tı S e m p o z y u m u : K r o n ik B ö b r e k H a s ta lık ! a n n ın İle r le m e s in d e D iy e tin E tk is i
Bu yazının birinci b ölüm ünde diyet p ro te in in b ö b re k le rin işlevi vc
b ö brek h a sta lık la rın ın ilerlem esindeki e tk ile ri k o n u su n d a y ay ın lan m ış a ra ş tırm a la r d erlenm iştir. D iyette p ro te in in a rtm a sı deney h a y v a n la rın d a ü re atım ın ı ve g lom erular filtrasy o n hızını (GFR) a r ttırm ış tır . İn s a n d a d ü şü k
p ro tein alım ı GFR’yi d ü şü rm ü ştü r. P rotein -en erji m a ln ü trisy o n u n d a GFR
d üşm ek te, b ö b re k p lazm a akışı azalm ak tad ır. Y etişkin in s a n la r çok fazla
e t y ediklerinde GFR’nin a rttığ ı gözlenm iştir. Aynı şekilde am in o a s it infuz-
y o n u n d a d a GFR a rtm ıştır. B öbrek h a s ta la rın d a ise çok e t alım ı G F R ’de
değişiklik yap m am ıştır. B ö b rek fonksiyonu bozulm uş deney h a y v a n la rın d a yü ksek p ro tein , hastalığın ilerlem esine ned en o lm u ştu r. P ro te in in s ın ırla n m ası, b ö b re k lezyonlarını az altm ıştır. D üşük p ro te in li diyet, to k s in le rin n e den o lduğu b ö b re k b o zu k lu k ların ın iyileşm esinde e tk in o lm u ştu r. İn sa n d a
p ro te in sın ırlam asın ın belirli b ö b rek h a sta lık la rın ın ilerlem esin i önlediği
g ö ste rilm iştir. A ncak b u nun , m ekanizm ası hen ü z a ç ık la n a m a m ıştır. A m eri k an U lusal Sağlık E n stitü sü , diyetin, b ö b re k h a sta lık la rın ın ilerlem esin d ek i e tk isin in a y rın tılı a ra ştırılm a s ın ı k a ra rla ş tırm ış tır. Y azının ikinci b ö lü m ü n de fo s fo r sın ırla m a sın ın b ö b re k fonksiy on u ve b o z u k lu k la rın ın ile rle m e sin d ek i etk in liğ i ird e le n m iştir. Deney h a y v a n la rın d a diy etle a lm a n fo sfo ru n
sın ırla n m a sın ın p ro te in ü rin in , b ö b re k le rd e h isto lo jik değ işik lik lerin
o lu şm asın ı ve h a sta lığ ın ilerlem esin i önlediği b e lirtilm iştir. İn sa n d a , d iy et le a lm a n fo sfo ru n sın ırla n m a sın ın b ö b re k h a sta lığ ın ın ilerlem esin i önlediği g ö zlen m iştir. Y azının ü çü n c ü b ö lü m ü n d e h ip erlip id em in in b ö b re k h a s ta lık
la rın ın ilerlem esin d ek i e tk isi ird e le n m iştir. Y üksek tansiy on , n e fro n la rın
b o z u lm a sın d a e tk e n d ir. A yrıca lip it m etab o lizm asın d ak i b o z u k lu k la rın da fok al g lo m eru lo sk lero sizin p ato g en e zin d e bağım sız ris k fa k tö rü olduğu b e
lir tilm iş tir . B ö b re k b o z u k lu k la rın d a h ip e rta n siy o n la , n ip erp lip id em in in si- n e r je tik e tk ile ri o ld u ğ u g ö rü ş ü v a rd ır.
9 — E k A lım D a h il A tle t le r in V it a m in v e M in e r a l D u r u m la r ı
B u ç a lış m a d a 3 ay sü re y le ek v ita m in ve m in e ra l a la n a tle tle rin kan v ita m in ve m in e ra l düzeyleriyle, hem og lo bin, h e m a to k rit, fe rritin , tra n sfe rin d o y m u şlu ğ u ve d e m ir b a ğ la m a k a p a s ite le ri ö lç ü lm ü ştü r. A tletlerin k an b u l g u la rın d a , v ita m in ve m in e ra l d ü ze y le rin d e h e rh a n g i b i r değişm e o lm am ış tır. H e rh a n g i b i r to k sik e tk i de g ö zlen m em iştir. V itam in ve m in era l ali m in in b a ş a rıy ı d a etk ilem ed iğ i, d olayısıyla y eterli ve dengeli diyet alan a t le tle rin ek v ita m in -m in e ra l k a rışım ı a lm a la rın ın gereksiz o lduğu sonucuna v a r ılm ış tır .
10 — P r o t e in K o r u y u c u U y a r la n m ış D iy e t A lan Ş iş m a n E r g e n le r d e P o ta s y u m , M a g n e z y u m v e K a ls iy u m D e n g e s i
10 ş iş m a n e rg en 92 ± 19 gün, g ün lü k kg b aşm a 2.5 g. p ro tein , düşük
k a r b o n h id r a tlı, 880 k k a lo rilik d iy etle b e sle n m işle r ve 14.7 ± 5.3 kg zayıfla m ış la rd ır. B u şek ild e k i kilo k ay b ın ın p o tasy u m , m agnezyum ve kalsiyum
d en g e sin e e tk isi ö lç ü lm ü ştü r. M ineral eklem esi yapıldığında potasy um ve
k a lsiy u m d e n g e sin d e h e rh a n g i b ir d eğişik lik g ö zlen m em iştir ve dengeler a r tı b u lu n m u ş tu r . A ncak se ru m düzeyi n o rm a l o lm asın a k a rşın kırm ızı kan h ü c re le rin in m ag n ezy u m düzeyi d ü şm ü ştü r. D üşük enerjili, yüksek p roteinli
z a y ıfla m a d iy e tin d e ek m in e ra l alın d ığ ın d a m in eral dengesinde değişm e
o lm ay ac ağ ı so n u c u n a v a rılm ıştır.
11
— Y e tişk in Ş işm a n K a d ın la rd a Yağ B irik im i: I - Y a ğ dağılım ö rü n tü sü Ş işm a n k a d ın la rd a y ağ lan m a ö rü n tü sü , zayıflam a öncesi ve so n rası to- la l b e d e n su y u veya b e d e n p o tasy u m y ö ntem leriy le analize ed ilm iştir. Deri k ıv rım k alın lığ ı y e rin e b ed e n in b elirli bölgelerinin çevresi esas alın m ıştır. Bel ve göğüs çe v releri b e d e n in ü s t k ısım ların d a k i yağ b irikim ini, k alça çev re si ise b e d e n in ü s t ve a lt b ö lü m ü n d ek i yağ birik im in i işare tle m e k te d ir. Kol çe v resi b e d e n in ü s t ve a lt b ö lü m ü n d ek i yağ b irik im i ile bağ ın tılı b u lu n m a m ıştır. B u ç a lışm a n ın ik in ci b ö lü m ü n d e zayıflam ada bel ve kalçad ak i yağb irik im in d e k i d e ğ işm e le r gözlen m iştir. B edenin ü s t kısm ı şişm an o la n la r
d a h a ço k b e d e n in ü s t k ısım la rın d a k i yağı y itirm işlerd ir. B edenin a lt bö lü m ü ş iş m a n o la n la r y u k a rı ve aşağı b ö lü m le rd en yağ y itirm e k te ve y itird ik leri to ta l y ağ m ik ta rı d a d a h a fazla o lm ak tad ır.
12 — S r i L a n k a ’d a P h r y m o d e r m a O lg u la r ın d a V ita m in E Y e te r s iz liğ i P h ry n o d e rm a , G üney ve Doğu Asya ü lk elerin d e g örü len diz ve bilek le rd e fo lik ü le r h ip e rk e ra to siz le b elirlen en b ir h a s ta lık tır. B u çalışm ada p h ry m o d e rm a lı o lg u la rın p lazm a E v itam in i düzeyleri ço k d ü şü k (3.3 dr 0.6 m ik r o m o l//lt iken, n o rm a l k o n tro lle rin k i 13.0 ± 2.3 m ik ro m o l/lt) b u lun m uş tu r. E ritro s itle rin g lu ta ty o n re d u k ta z ak tiv ite lerin in ölçülm esi, h astala rd a
318
İL G İN Ç Y A Y IN Ö Z E T L E R :
ileri derecede riboflavin yetersizliği olduğunu g ö sterm iştir. H a s ta ve k o n t ro lle rin p lazm a retinol, RBP, v itam in B 12, folik asit, tiam in, selenyum , çin ko ve elzem yağ asitleri k o n san tra sy o n la rı fark lı b u lu n m a m ıştır. B u olgu ların, v itam in E ve riboflavin yetersizliği ile ilişkili olabileceği so n u cu n a va rılm ıştır.
13 — D em ir E m ilim ine F ıstık ve B enzeri B esin lerin E ngelleyici E tk isi
Fındık, fıstık ve ceviz gibi besinlerdeki dem irin em ilim i 137 H in d is ta n lı k a d ın la rd a radyo-izotop yöntem iyle a ra ştırılm ış tır. D eneklere, b ir gece aç b ıra k ıld ık ta n so n ra işaretlenm iş beyaz ekm ek, ceviz, b adem , fın d ık ve yer fıstığı ezm esi verilerek d em irin em ilim o ra n ı sa p ta n m ıştır. E k m ek v erild i ğinde o rta la m a d em ir em ilim i % 6.6 iken, fıstık ve cevizde % 1.8 o lm u ştu r. E n düşük d em ir em ilim i ceviz alındığın da (% 0.7), e n y ü k sek (% 4.0) H in d is ta n cevizi alındığında gö rü lm ü ştü r. B u ça lışm ad a ö rn e k d e m ir tu zu em ilim i
% 25 - 60 a rasın d a değişm iştir. B esinlerle b irlik te 25 veya 50 m g a sk o rb ik a sit verildiğinde, engelleyici etki o rta d a n k ald ırılm ıştır. Ceviz ve b en zeri b e sinlerdeki d em ir em ilim ini engelleyen b aşlıca öğelerin f ita t ve p o lifen ollerin olduğu, fıstık ve cevizin dış zarı ayrıldığında olum suz etk in in azaldığı b e lir tilm iştir. F ita t en çok cevizde (982-1719 mg/100g.), en az H in d ista n cevizinde (357 mg/100 g.) b u lu n m ak tad ır. P olifenoller de cevizde, H in d ista n cevizi ve fındıktan d aha yüksek b u lu n m ak tad ır. B u m ad d elerin m ik ta rla rıy la d em ir em ilim oranı arasın d a te rs ilişki b u lu n m ak tad ır.
14 — Ü niversite G rubund aki M enapoz Öncesi K a d ın la rd a D em ir Y önünden B eslenm e D urum u ve B u nun D iyetteki P ro te in K ay n ak larıy la İlişk isi N orm al sağlıklı yetişkin 52 kadm , p ro tein i d ah a ço k e tte n alan , d ah a çok tavuk ve b alık tan alan ve sü t ve b itk ilerd en alan o lm ak ü zere 3 g ru b a ay rıla ra k hem oglobin, h em o to k rit, d em ir b ağ lam a k a p a site si v e fe rritin d ü zeyi ölçülm üştür. H e r 3 gru b u n günlük d em ir alım ı 11.8-12.7 m g a ra s ın d a d ır ve g ru p la r arasın d a fark lılık b u lu n m am ıştır. Yine C v itam in i a lım la rı benzerdir. L ak to vejeteryan g ru b u n p ro te in alım ı d iğ erle rin d en b ira z d ah a d ü şü k tü r. B ü tü n g ru p ların hem oglobin ve h e m a to k rit d eğ erleri n o rm a l sı n ırla r içinde b u lu n m asın a karşın, eti çok yiyen g rub un ki, d iğ er 2 g ru p ta n d ah a yüksek b u lu n m u ştu r. S erum fe rritin düzeyi de eti çok y iy enlerd e 30.5 m ik ro g ra m /litre , tavuk ve balığı çok yiyenlerde 15.6 m ik ro g ra m /litre , lak- to-vejeferyan g ru p ta 19.1 m ik ro g ra m /litre düzeyinde b u lu n m u ş tu r. F e rri tin değ erleri h e r üç g ru p ta yetersiz k ab u l edilen 12 m ik ro g ra m /litr e ü z e rin d edir. D em ir d ep o su n u n tavuk ve b alık yiyenlerde n ed en d ü şü k o ld u ğ u a n laşılam am ıştır. D iyette yeterli m ik ta rd a C v itam in i b u lu n d u ğ u sü re ce b itk i sel b esin lerle beslenildiğinde n o rm al d em ir sta tü sü n ü n sağlanabileceği gö rü lm ek ted ir.
15 — Ş işm a n lık la E n e rji Alıma ve D iğer F a k tö rle rin E tk ile şim i
K ilo d u ru m u y la en e rji alım ı, fiziksel ak tiv ite ve d iğ er fa k tö rle rin e t
m a n lık a ra s ın d a pozitif, fiziksel a k tiv ite ile n eg atif korelasy on b u lu n m u ş tu r. E n e r ji alım ı ile b e d e n k itle in d ek si (BKİ) a ra s ın d a zayıf, fiziksel ak ti v ite a r a s ın d a güçlü te rs k o re la sy o n b u lu n m u ş tu r. D iyette yağın artm a sın ın , e n e rji a lım ın d a n b ağım sız o la ra k , şişm anlığı a rttırd ığ ı son u cu n a v arılm ış tır. A yrıca, do y m u ş yağ alım ı ile şişm a n lık a ra s ın d a d a korelasyo n b u lu n m u ş tu r. Alkol ve s ig a ra içim i ile b e d e n ağırlığı a ra s ın d a da te rs korelasyon b u lu n m u ş tu r.
16 — N iş a s t a Y e r in e Ş e k e r A lim in in S ıç a n la r d a İ n s u lin , T e r m o g e n e s iz ve Ş işm a n lık Ü zerine E tk is i
İn su lin e b ağ ım lı o lm ay an şe k e r h a s ta la rın ın diyet ted avisind e yağ ve b a s it ş e k e rle rin s ım rla n d ın lm a s ım n in su lin d iren ci ve şişm an lığ ın önlenm e sin d e y a rd ım c ı o ld u ğ u k ab u l ed ilm e k te d ir. Bu çalışm ada, e n e rji alım ından
b ağ ım sız o la ra k şe k e rin e tk isi in celen m iştir. N işa sta y erin e aynı m ik ta r
e n e rji sağ la y a c a k k a d a r ş e k e r v erild iğ in d e glikoz k ullanım ı önem li ölçüde a z a lm ış tır. Y ü k sek ş e k e r a lim in in en b ü y ü k etk isi k araciğ erd e g ö rü lm ü ştü r.
Ş e k e r alım ı e n e rji h a rc a m a s ın ı ve yağ b irik im in i etk ilem em iştir. Ş ekerin
k a ra c iğ c ri etk ile m e k su re tiy le in su lin in etk inliğini azalttığı son ucu na varıl m ış tır. B u ç a lışm a n ın b u lg u la rı b ir kez d ah a d iab etik d iyetlerd e kom pleks k a r b o n h id r a tla rın sın ırla n m a s ın ın gereksiz olduğunu g österm ekted ir.
17 — Y e tişk in le rd e Glikoz ve İn s u lin C evaplarına N işasta Y apısının E tk isi
Y e tişk in 12 k ad ın ve 13 erk eğ e % 70 i am ilo p ek tin veya am ilozdan
gelen, özel h a z ırla n m ış m ısır n iş a s ta s ı kurab iy e içinde verilerek glikoz ve in su lin c e v a p la rı 30, 60, 120 ve 180 d a k ik a la rd a ö lçü lm ü ştü r. Amiloz içeren n iş a s ta v erild iğ in d e 30 d a k ik a glikoz ve in su lin düzeyleri am ilo p ek tin içeren n iş a s ta y en m esin e g öre önem li şekilde d ü şü k b u lu n m u ştu r. Ayrıca, am iloz iç e re n yem ek alın d ığ ın d a , 60. d ak ik ad a k i glikoz düzeyi ile 180. dak ik adaki glikoz düzeyi a ra s ın d a fa rk lılık b u lu n m a m ıştır. A m ilopektin içeren n işa sta a lın d ığ ın d a k an şek e ri lıızlı y ü k selm ek te ve hızlı d ü şm ek ted ir. A ra ştırm a s o n u ç la rı, k a rb o n h id r a t d u y arlı veya şe k e r h a sta la rın d a am iloz n işastası iç e re n b e sin le rin y a ra rlılığ ın ı b ir kez d ah a k an ıtlam ak tad ır.
18 — S ağ lık lı Y e tişk in le rd e Y em ekteki K a rb o n h id ra t T ü rü , S ero to n in D ü zeyinin A rtm a sm d a E tk in d ir
Y em ek te trip to fa n am in o asid in in a rtm a sın ın sero to n in sentezini e t k iley erek b ire y in d ik k a tin i, acı duyarlılığını, uyanıklığını azalttığı b ild iril m iştir. B u ç a lışm a d a 120 g. şe k e r veya n iş a sta ile yağ + p ro te in içeren kah v a ltın ın p lazm a trip to fa n düzeyine etk isi 10 sağlıklı y etişk in d e incelenm iş tir. i s t e r şek er, is te r n iş a s ta olsun, h e r iki k a rb o n h id ra t tü rü alındığında
p la z m a tr ip to f a n düzeyinin, d iğ er am in o a s itle re (valin, izolöysin, löysin,
tro z in ve fe n ila la n in ) o ra n ın ın önem li ölçüde yükseldiği g özlenm iştir (p < 0.01). T rip to fa n düzeyindeki a r tış şe k e r alın d ığ ın d a n işa sta alım ından daha fazlad ır. P lazm a glikoz ve in su lin düzeyi, şe k e r alım ında, n işasta alım ından d a h a y ü k se k b u lu n m u ştu r. K a h v altıd a aynı k alo ri değerinde p ro te in + yağ
320
İL G İN Ç Y A Y IN Ö Z E T L E R İ
vendiğinde trip to fa n d a k i a r tış % 45 d ü şm ü ştü r. Aynı yem ek ler a k şa m v eril diğinde, b en z er so n u ç la r elde ed ilm iştir. Y üksek glisem ik in d ek s k a rb o n h id ra tla r ın d a h a çok se ro to je n ik etk i yaptığı so n u cu n a v a rılm ıştır. B u a r a ş tırm a n ın so n u ç la n b irey in zih in faaliy etin in yü ksek o ld u ğ u gün düz (sab ah ve öğle yem eklerinde) fazla ta tlı yenm em esinin, ta tlıla rın d a h a çok d in len m e ve u y u m a zam anı olan ak şa m y em eklerinde y e r alm asın ın gerekliliğini v u rg u lam a k ta d ır.
1 9 — B ü tü n Y o ğ u r tla r L a k to z A ç ıs ın d a n A y n ı D e ğ ild ir
B ileşim indeki b a k te rile r aracılığıyla lak toz p arçalan d ığ ı için lak to zu ku llan am ay a n kişilere sü t yerin e y o ğ u rt ö n erilm ek ted ir. B u ç a lışm a d a deği şik y o ğ u rtla rd a k i laktozun sin d irilm e d u ru m u lak to z in to le ra n sı olan k işi le rd e incelenm iştir. K işilere ağızdan 20 g. lak to zla b irlik te 3 ay rı firm a ta ra fın d a n ü re tile n y o ğ u rt verilerek sin d irim sonucu o lu şa n k a rb o n h id ra t em ilim i, solunum la a tıla n H a ve klinik b e lirtile re göre s a p ta n m ıştır. îk i t ü r y o ğ u rt alındığında so lunum daki H 2 k o n sa n tra sy o n u n d a azalm a, ü ç ü n c ü tü re göre d ah a fazla o lm u ştu r. K a rb o n h id ra t m alab so rp siy o n derecesi ile klinik b elirtile r a ra sın d a korelasyon b u lu n m a m ıştır. A ra ştırm a so n u ç la n , lak to zu sindirm eyen b ireylerde laktoz sin d irim i aç ısın d a n y o ğ u rtla r a ra s ın d a fa rk
lılık olduğunu işare tle m iştir. F arklılığın tem el nedeni y o ğ u rt k ü ltü rü n ü n
laktoz enzim i ak tivitesi açısından fark lı o lu şu n a b a ğ la n m ıştır. A y nca, a r a ş tırm a so n u çlan , y oğurt alım ı te k ra rla n d ık ç a lak to z m a la b so rp siy o n u n d a
düzelm e olduğunu, yoğurt bekledikçe laktoz enzim inin faaliy etin in azal
dığını işaretlem ektedir.
20 — İn sa n la r d a D iy e tle V ita m in K A lim in in S ın ır la n m a s ın d a n O lu ş a n V i ta m in K Y e te r siz liğ i
V itam in K, V itam in K bağım lı p ıh tıla şm a fa k tö rü n ü n o lu şm a sın d a k arb o k sig lu tam il m oleküllerinin sentezi için gerek lid ir. Y etersizliğin de k a n d a p ıh tıla şm a fa k tö rü d ü şe r ve iç k a n a m a la r gö rü lür. V itam in K b a ğ ırs a k lard a sentezlendiğinden, yetişk in lerd e yetersizliğine p ek ra stlan m a z. B u ça lışm ad a yetişkin 10 erk ek 40 gün v ita m in K ’d an y etersiz diy etle b e sle n e re k
v itam in K d u ru m u incelen m iştir. Diyet v itam in K düzeyi 82 m ik ro g ra m /
g ü n ’den yetersiz diyet alım m ın 9. gününd e 40, 27. g ü n ü n d e 32 m ik ro g ra m /
gün düzeyine d ü şm ü ştü r. S eru m düzeyi ise o rta la m a 0.87 n g /m l'd e n
0.46 n g /m l’ye d ü şm ü ştü r. Diyet 50 m ik ro g ra m /g ü n düzeyinde v ita m in K ile d esteklendiğinde 12 gün so n ra se ru m düzeyi 0,56 n g /m l’ye, 500 m ik ro g ra m /
gün d estek lem esin d e 1.66 n g /m l düzeyine y ü k selm iştir. V itam in K s ın ırla
m ası sıra sın d a fonksiyonel p ıh tıla şm a ö lçü m ün de y eterin ce k a rb o k sile ol m am ış p ro tro m b in le re ra stla n m ıştır. B u d u ru m p ıh tıla şm a işlevind e b ozu l m a o ld u ğ u n u g ö sterm ek te d ir. A ra ştırm a s o n u ç la n , y etişk in k işile rin g ü n lü k b ed e n ağ ırlığ ın ın kilogram ı b aşın a 1 m ik ro g ram v itam in K g erek sin m e leri o ld u ğ u n u g ö sterm iştir.
21 — Proteolitik Sindirimin İnorganik Demir Çözünürlüğüne Etkisi
B itk isel b e sin le rin y e r aldığı yem ek te e tin b u lu n m a sın ın d e m ir em ilim i- n i b irk a ç k a t a r ttırd ığ ı b ilin m ek te d ir. B u ça lışm ad a p ro te o litik en zim lerin
etk isiy le s in d irim in d e m ir em ilim in e e tk isi in celen m iştir. Pepsin sin d iri m i s ıfır z a m a n d a n 4 s a a te d o ğ ru y ükseldikçe, d e m ir çözü n ü rlü ğ ü a rtm ıştır. M a k sim u m a r tış a p e n k re a tin s in d irim iy le 1 s a a tte u la şılm ıştır. Molo ağır lığı İCOOO c iv a rın d a o lan p e p sin sin d irim ü rü n le ri b ü y ü k m o lek ü llerd en d a h a kolay d e m irin ç ö z ü n ü rlü ğ ü n ü e tk ile m iştir. A ra ş tırm a son u çları, etin , de m ir özellikle b eyaz e tte k i em ilim in e e tk is in in sin d irim le açığ a çık an -ü rü n le re bağ lı o ld u ğ u n u g ö s te rm iş tir. P ro te in in iyi s in d irilm e sin in d e m ir em ili m ini a r ttır ıc ı e tk isi o ld u ğ u sö ylenebilir.
22 — Y e n i G in e ’n in D a ğ lık Y ö r e s in d e Y a ş a y a n la r d a S o d y u m A lim in in S o d y u m D e n g e s i v e K a n B a s ın c ın a E t k is i
Yeni G in e'n in d ağ lık y ö re le rin d e y aşa y an in s a n la rın y em ek lerin e tuz e k lem e a lış k a n lık la rın ın b u lu n m a d ığ ı, k a n b a s ın ç la rın ın d a b a tı in sa n la rın a g ö re d ü ş ü k o ld u ğ u b ilin m e k te d ir. B u in s a n la ra 10 gü n s ü re ile 128 ve 256 m m o l/g ü n d ü ze y le rin d e so d y u m v erildiğinde, sod yu m den gesin d e y üksel m e, p la z m a a ld o s te ro n ve re n n in a k tiv ite le rin d e azalm a, id ra r la ad o ste ro n a tım ın d a a z a lm a g ö rü lm ü ş tü r. Ö zellikle öğle v a k ti ölçü len k an b asın cın d a y ü k se lm e o lm u ş tu r. N a verilm esiyle, k a n b a sın cın d a k i y ük selm e 256 m m o l/ g ü n so d y u m alın d ığ ın d a ö n em li b u lu n m u ş tu r. S isto lik ve d ia sto lik k an b a sıncı s ıra sıy la 92 ± 8, 56 ± 7 m m H g d en 102 ± 7, 60 ± 4 m m H g ’ye y ü k se lm iştir. B u ça lışm a, in s a n la rın tu z tü k e tim iy le k an b asın cı a ra s ın d a d o ğ ru sa l ilişki o ld u ğ u n u g ö ste rm e k te d ir.
23 — S a ğ lık lı Y e t iş k in E r k e k le r d e Y a ta k İ s t ir a h a t i S ır a s ın d a Ç in k o , B a k ır v e A zo t D e n g e le r i v e F iu o r id E k le m e s in in E t k is i
H a re k e tsiz lik , k em ik yoğ u n lu ğ u n u a z a ltır. Y atak istira h a tin d e ve uzay u ç u ş la rın d a k alsiy u m ve fo sfo r a tım ı a r ta r . K em iğin k ris ta l y ap ısın d a çin k o ve b a k ır d a y e r ald ığ ın d an , b u ç a lışm a d a y a ta k is tira h a tı s ıra s ın d a b u m in e ra lle rin d u ru m u in c e le n m iştir. Y atak is tira h a ti id ra r la çinko ve azot, d ışk ıy la ç in k o a tım ın ı a r ttırm ış , d o layısıyla çin ko dengesi d ü şm ü ştü r. B a k ır d en g esi e tk ile n m e m iştir. B u k işile re g ü n lü k 20 m g sodyum flo u rid v e ril
diğinde, v erilm ey e n g ru b a g öre çin k o ve azo t dengesind e a r tm a gözlen
m iş tir. H a re k e tsiz lik d u ru m u n d a sad e ce k alsiy u m değil, çin ko a lım ın a da d ik k a t ed ilm esi, u y g u n m ik ta rd a flo u rid a lim in in u zu n sü re h a re k e tsiz k a la n k işile rd e k em ik sağlığının k o ru n rtıasın d a yard ım cı olabileceği so n u cu n a v a rılm ış tır.
24 — E m z ik liliğ in İ lk 6 A y ın d a M ıs ır ’h v e A m e r ik a ’l ı K a d ın la r ın S ü tle r in in Ç in k o , K a ls iy u m v e M a g n e z y u m İ ç e r ik le r i
B eslen m e şekli ve e tn ik d eğ işik lik le rin in san s ü tü n ü n bazı m in era lleri n in y o ğ u n lu ğ u n a e tk isi 49 A m erikalı, 68 M ısırlı em zikli k a d ın ın sü tü n d e in c e le n m iştir. H e r ik i g ru b u n s ü tle rin in çin k o içeriğ in d e b irind i ay d an altıncı ay a d o ğ ru b ir a z a lm a gö zlen m iştir. E k çin k o a la n A m erik a’lı k a d ın la n n s ü t le rin in çin k o değeri ek alm ay a n h e r iki g ru p k a d m ın k in d e n y ü k sek b u lu n m u ş tu r. İk i ay rı e tn ik g ru p ta n gelen k a d ın la rın sü tle rin in k alsiy um ve m ag
322 İL G İN Ç Y A Y IN Ö Z E T L E R İ
nezyum değ erleri a ra s ın d a fa rk b u lu n am am ıştır. H er iki g ru b u n sü tü n ü n
k alsiy u m değeri b irin ci aydan ü çüncü aya k a d a r artm ış, altıncı ayd a ise
azalm ıştır. A ra ştırm a so n u çlan , farklı şekilde beslenm e ve yaşam koşul
la n o lan k a d ın la rın sü tlerin in kalsiyum , m agnezyum ve çinko b ak ım ın d an fa rk lı olm adığını g ö sterm iştir.
25 — Y a ln ız B itk is e l B e s in le r le B e s le n e n (V e je tery a n ) K iş ile r in P la z m a ve İd r a r T a u rin D ü z ey le ri
T a u rin (2-am inoethanesulfonik asit) İn sa n d a se rb e st o la ra k cn çok b u
lunan am ino asittir. Tem el etkinliğinin, sa fra asitleriyle b irleşm esi, sih ir
ileticilerin denetim i, göz ve kalp işlevlerinde olduğu san ılm ak tad ır. T aurin, hayvansal besinlerde b u lu n m ak tad ır. Bu çalışm ad a yalnız b itk ise l besinler-- le beslen en kişilerin plazm a ve id ra r tau rin düzeyleri ölçülerek n o rm a l b es
lenenlerle k arşılaştırılm ıştır. V ejetery an ların id ra rla ta u rin N -m etilhistidin
atım ı n o rm allerd en önem li şekilde düşü k b u lu n m u ştu r. Uzun sü re ta u rin siz (yalnız b itk ise l besinlerle) beslenm enin ta u rin yetersizliğine bağ lı klinik b e lirtilere neden olabileceği sonucuna v a n lm ış tırs
26 — E n e r ji A lım ı E n e r ji H a r c a m a sı v e S ig a r a İ ç im in in Ş iş m a n lık la İ liş k is i Sağlıklı, yaşları 45-64 a ra sın d a değişen erk ek lerin , en e rji h a rc a m a ları, sigara, çay, kahve içm e d u ru m larıy la şişm an lık ilişkisi in celen m iştir. Ş işm anlıkta en önem li fa k tö rle rin fiziksel ak tiv ite ve sig ara içim i olduğu sonucuna v arılm ıştır. Ş işm anlığın tem el etk en i en e rji alım ı ile en e rji h a rc a m ası arasın d ak i fa rk lılık tır. Alım la h a rc a m a a ra sın d a o rta la m a gü nlük 205
kkalorilik fa rk b u lu n m u ştu r. Çay içim i şişm an lık la ilişkili b u lu n m a m ıştır.
Kahve içim i ile deri k ıv n m ' kalınlığı değeri a ra sın d a te rs ilişki b u lu n u rk e n çay içim i önem sizdir. Alkol alım ı B K İ ile ilişkili b u lu n m u ştu r. Deri kıvrım kalınlığı ve beden kitle indeksi ile en e rji alım ı (bedenin k g ’ı b aşına) a ra s ın da te rs ilişki b u lu n m u ştu r. B unun nedeni, şişm a n lard a en e rji alim in in doğ
ru ölçülem em esine bağ lan m ıştır. Ş işm anlığın ölçütü olan b u 2 in dek sle
e n e rji h arcam ası a ra sın d a da te rs ilişki vard ır. E n e rji h a rc a m a sı a rttık ç a ,
deri kıvrım kalınlığı ve BK Î değerleri d ü şm ek ted ir. N o rm al y ap ılıla rın
en e rji alım ı, h a rc a m a la rın d a n fazladır. Ş işm a n la rd a b u n u n te rs i b u lu n m u ş tu r. S igara içim i ile şişm an lık a ra s ın d a te rs ilişki b u lu n m u ştu r. O rta la m a o la ra k denek lerin içtik leri çay, içtik leri kahveye e şittir. Çay ve k ah venin b irlik te düşünülm esi, şekerli olup olm adığı da so n u çta etk ili olabilir. 27 — B u ğ d a y , M ısır v e Y u la f Ü r ü n le r in in Ö ğ ü tü lm e D u r ıım la n m n P la z m a
G lik o z v e İn s u lin Y a n ıtla n n a E t k is i v e S in d ir ile b ilm e D u r u m la r ı E n e rji d eğerleri aynı olan, p arçac ık büyük lü ğü fark lı ta h ıl ü rü n le rin e k arşı in su lin yan ıtı n o rm al k işilerde incelen m iştir. İn su lin y a n ıtın d a , ü r ü nü n p a rç a c ık b üyüklüğü a r ttık ç a a rtış o lm u ştu r. P arç acık b ü y ü k lü ğ ü k üçü l
dü k çe sin d irim h ızlanm ış, in su lin cevabı a rtm ış tır. İyi ö ğ ü tü lm ü ş buğday
alım ı; b ulgur, y arm a, irm ik gibi ü rü n le rin tü k e tim in d e n d ah a çok in sulin y an ıtı g ö ste rm iş tir. S ü rek li ço k ö ğ ü tü lm ü ş tah ıl ü rü n le ri tü k e tim in in
hipe-rin su lin e m in in n ed e n i o lduğu, şişm a n lık , şe k e r h astalığ ı, s a f ra k asesi has- . talığ ı ve d a m a r s e rtlik le ri gibi h a s ta lık la rın o lu şu m u n d a k i fa k tö rle r a ra s ın
d a y e r aldığı s o n u c u n a v a rılm ış tır. *
28 — K o le s t a s is li Ç o c u k la r d a K ıs a v e U z u n S ü r e li V it a m in A T e d a v isi D iğer, y ağ d a çö zünen v ita m in le rd e o ld u ğ u gibi, A v ita m in in em ilim in- d e s a f ra tu z la rı ö n em ta ş ır. Y enidoğ an b e b e k le rin v ita m in A d ep o ları sın ır lıd ır. K o le sta sis d u ru m u n d a d iy e tle rin d e A v itam in i olsa b ile em ilim b ozu k lu ğ u n ed e n iy le y e te rli dep o sa ğ lan m a sı so ru n o lab ilir. B u çalışm ad a, ekst- ra h e p a tik s a f r a b o zu k lu ğ u o lan 30 çocu ğ u n k a ra c iğ e r A v itam in i düzeyleri ö lç ü lü r, v ita m in A v e rilm e sin in e tk isi in cele n m iştir. Ç o cu k ların k araciğ er v ita m in A d ü zeyleri d ü şü k b u lu n m u ş, in tr a m u s k u la r yolla v erilen su d a ç ö z ü n e b ilir 100.000 IU re tin ilp a lm ita t (30 m g re tin o l eşdeğeri) v erilm esin in ek sik liğ i d ü z e lttiğ i sa p ta n m ış tır. D iğer y an d a n v ita m in A en jek siy o n u n u n k ro n ik k o le sta sisi o lan ç o c u k la rın k a ra c iğ e r ve k a n v ita m in d üzeylerine e tk is i b i r yıl s ü re ile izlen m iştir. B u t ü r ted av in in etk in ve a y n ı’ za m a n d a to le re ed ileb ild iğ i so n u c u n a v a rılm ıştır.
2 9 — I s p a n a k t a n K a ls iy u m u n E m ile b ilir liğ i
I s p a n a k ta b u lu n a n k alsiy u m u n em ilebilirliği sü tle k a rş ıla ş tırm a lı o la ra k 13 sağlıklı y e tişk in d e 200. m g işa re tle n m iş k alsiyu m sağlayacak şe kild e ıs p a n a k veya s ü t v e rile re k in cele n m iştir. O rta la m a o la ra k ıs p a n a k ta k i k a lsiy u m u n % 5.1 ± 2.6 sı em ilirk en , s ü tte k i k alsiy u m u n em ilim o ran ı
% 27.6 ± 8.8 b u lu n m u ş tu r. İk isi a ra sın d a k i em ilim fa rk ı çok ö n em lid ir (p <
0
.0001). Is p a n a k ta k i k a lsiy u m u n ço ğ u n lu ğ u n u n o k za la ta bağlı olm ası, em ili- m in az o lm a s ın ın esa s n ed en i say ılm ıştır. ,200 m g düzeyinde k alsiy u m sağla y a c a k m ik ta rd a k i ıs p a n a k ta 477.5 m g o k zalat oldu ğu b elirlen m iştir. Okza- la tın k a lsiy u m a o lan m o la r o ra m 1.08 : 1 o la ra k h e sa p la n m ıştır. B u d u ru m d a b ü tü n k a lsiy u m u n o k z a la tla k o m p lek s yapm ış olm ası b ek len ird i. A ncak .ç e şitli f a k tö r le r ned en iy le k alsiy u m u n b ir k ısm ın ın a ra ş tırm a d a gösterildiğigibi e m ile b ilir o ld u ğ u so n u c u n a v a rılm ıştır. t
30 — N e p a l’li E m z ik li K a d ın la r ın v e B e b e k le r in in B a k ır , D e m ir , Ç in k o , S e le n y u m , K a ls iy u m v e M a g n e z y u m D ü z e y le r i
N e p a l’li em zikli k a d ın la r, A m erik a’lı em zikli k a d ın la rd a n d a h a az d e m ir, selen y u m ve k alsiy u m tü k e tm e k te d irle r. Ç inko ve m agn ezyu m tü k e tim le ri A m e rik a ’lıla ra ben zer, b a k ır tü k e tim le ri A m erik alı’la rd a n yü k sek bu lu n m u ş tu r. K a n d a k i d e m irle ilgili g ö sterg e le rd e p lazm a b a k ır, çin ko ve se len y u m dü zey leri A m erik a'lı k a d ın la rd a n d ü ş ü k tü r. B u d ü şü k lü ğ ü n , N epal'li k a d ın la rın d iy etin in y ü k s e k .p o s a lı, dolayısıyla fita tla rd a n zengin o lm asın a b a ğ la n m ıştır. N e p a l’li k a d ın la r az k alsiy u m tü k e tm e le rin e k a rşın , sü tle ri n in k alsiy u m k o n sa n tra sy o n u n o rm a ld ir. B u d u ru m u , N e p al’li k ad ın ların k e m ik k a lsiy u m u ile sağ lad ık ları so n u cu n a v a rılm ıştır. N e p al’li k ad ın lard a en fe k siy o n u n yaygın o la ra k gö rü lm esi dc bazı m in e ra lle rin seru m düzeyle rin in d ü şü k o lm a sın d a k i fa k tö rle rd e n b iri o la ra k k abu l ed ilm iştir.
324
İL G İN Ç Y A Y IN Ö Z E T L E R İ
31 — K a d ın la r d a E n e r ji A lım ın d a K ıs a D ö n e m li D e ğ iş m e le r , S e r u m İn su -lin , N ö t r A m in o A s itle r v e K a te k o la m in A tım ı
Ö zellikle k a d ın la rd a , belirli sü re en e rjisi sınırlı d iyetle zayıflam a, a r k a sın d a n te k ra r kilo alm a sıklığı izlenen b ir d u ru m d u r. B aşk a b ir deyişle b ir dönem diyet (az yem e) d iğ er dönem d iy eti b ıra k ıp çok yem e d av ran ışı g ö rü lm ek ted ir. E n e rji alım ın d ak i k ısa dönem li b u d eğ işik lik lerin m etab o lik s o n u ç la n in celen m iştir. 12 k a d ın a 4 gün 1000 k alo rilik, a rk a s m d a n 3000 k a lo rilik diyet v erilerek yem ek so n ra sı seru m glikoz, insulin, id ra r n ö tr am i no a sitleri, se rb e st ve to ta l n o re p in e frin ve d o p am in düzeyleri ö lçü lm ü ştü r.
S e ru m glikoz düzeyi en e rji alım ın d a n etk ilenm em iş, d ü şü k en e rjili diyet
d ö n em inde n ö tr am ino asitle rd e (valin, löysin, izolöysin, fenilalan in) y ü k sel me; trip to fa n d a ise düşm e gözlenm iştir. Y üksek en e rjili diyet dö nem in de yem ek son rası insulin düzeyinde, d ü şü k e n e rjili d iy et d ö nem in e g öre d aha çok a rtış o lm u ştu r. Aynı şekilde id ra rd a n o re p in e frin ve to tal d o p am in d ü zeyleri yüksek en e rjili diyet dönem inde y ü k selm iştir. E n e rjisi sın ırlı d iy et te n so n ra fazla yem enin sem p atik ve d o p am in erjik a k tiv ite n in a rtm a sıy la ilişkili olduğu, b u n u n da k o n tro llü diyetin uygu lanm asın ı g üçleştird iğ i so n u cu n a v a n lm ıştır.
^ S a ğ lık lı İ s v e ç ’li K a d ın la r d a G e b e lik S ır a s ın d a D in le n m e M e ta b o lik H ız ı v e B e d e n B ile ş im i
Sağlıklı isv eç’li 22 gebe kad ın ın dinlenm e m etab o lik hızı (DMH), to p lam beden potasy u m u ve beden suyu ölçülerek to p lam b ed en yağı h e sa p la n
m ıştır. Ö lçüm ler gebelik öncesi ile gebeliğin 16- 18, 30-36 h a fta la rın d a ,
doğum so n ra sın d a 5 -1 0 gün ve 6 ayda y ap ılm ıştır. Gebelik sıra sın d a DM H'ın önceki tah m in lerd en d ah a yüksek düzeyde a rttığ ı DMH ile b eb ek doğum ağırlığı arasın d a korelasyon b ulu nduğu b elirtilm iştir. Gebeliğin ilk y a rısın d a bed en p o tasy u m u azalm ış, değişm e DMH’la korelasy on g ö ste rm iştir. Ge belik sırasın d a beden yağında 5.8 ± 4.0 kg a rtış olm uş, b u n u n % 60’ı ge beliğin ilk 16-18 h a fta sın d a gerçekleşm iştir. B eden y ağındaki a rtış , bebeğin doğum ağırlığı ile korelasyon g ö sterm iştir. DMH gebelik öncesi d ak ik ad a
0.936 k alori iken, gebeliğin 36. h a fta sın d a 1.223’e çıkm ış, do ğum dan 6 ay
so n ra 0.984’e in m iştir. Gebelik süresin ce DMH’daki to plam a r tış 50.300 ± 7.400 kalo ri o la ra k h esap lan m ıştır. K işiler a ra sın d a geniş fa rk lılık la rın b u lunm ası, ö rn e k k adın için belirli en e rji gereksinm esi önerilm esin i zo rlaş tırdığı d ü şü n ü lm ü ştü r. DMH’daki a rtışın % 80'inin gebeliğin ikinci y a rısın da oluştuğ u b elirtilm iştir.
^ A lm a n y a ’d a İn s a n S ü tü n ü n Y a ğ A sid i B ile ş im i
Em zikli 15 Alman kadın ın d a 24-saatlik olgun sü tü to p la n a ra k çok
h a ssa s gaz k ro m o to g rafisi ile analiz ed ilm iştir. S ü tte 42 tü r yağ asidi s a p ta n m ıştır. T oplam yağ asitlerin in % 42.76 sı doym uş yağ asitlerid ir. B unun için d e tek k a rb o n zinciri b ulu n an 6 yağ asidi o ran ı % 1.16’dır. Cis mono- u n s a tu re yağ asitleri, toplam yağ asitlerin in % 37.98’idir. T ran s yağ asitleri to p la m ın % 4.40 dır. P o liu n satu re yağ a sitleri toplam ı, to p lam ın % 13.82’si- d ir. B u n u n % 1.66’sı 10 tü r uzun zincirli yağ asidine a ittir. Fizyolojik o larak
ö n em ta şıv a n uzu n zin cirli p o liu n sa tu re yağ a s itle ri tü re d ik le ri linoleik ve
alfa-linolenik a sitle rle k o re la sy o n g ö ste rm e m iştir. B u n un y an ın d a to plam
n-3 ve n-6 u zu n zin cirli p o liu n s a tu re yağ a s itle ri a ra s ın d a k o relasy on b u lu n m u ş tu r. B u b a k ım d a n k a d ın la r a ra s ın d a fa rk lılık la r g ö rü lm ü ştü r. Bazı k a d ın la rın s ü tle ri u zu n zin cirli p o liu n s a tu re yağ a sitle ri y ö n ü n d en d ah a zen gin, b a z ıla rın ın k i d a h a fa k ird ir. B u fa rk lılık la r, an n e le rin beslen m e şekille rin d e ve d iğ e r y aşa m k o ş u lla rın d a k i fa rk lılık la rd a n k ay n a k la n ab ilir.
34 — Z c y tin y a ğ ıy la Z e n g in le ş t ir ilm iş D iy e t : S e r u m L ip o p r o te in D ü z e y le r i v e K o le s t e r o l D o y m u ş lu ğ u n a E t k is i
G önü llü 11 genç zeytinyağı ile z e n g in le ştirilm iş diy etle b eslen erek se ru m lip o p ro te in le ri ve s a f ra k ese sin d e k o lestero l do ym u şlu ğu ve m o tilitesi in c e le n m iştir. V e rile r d ü şü k vağlı d iyetle elde ed ilen b u lg u la rla k arşılaştı- rılm ış tır. D ü şü k yağlı d iy ete zeytinyağı eklend iğind e, to ta l k o lestero ld e % 9.5, to ta l ap o B de % 7.4, L D L -kolesterolünde % 12.2, to ta l trig lis e ritte % 25.5 d ü şü ş g ö zlen m iştir. T o tal HDL ve HDL- a lt fra k siy o n k o lestero llerin d e d eğ işm e o lm a m ıştır. Z eytinyağının h ip o k o lestero lem ik e tk isin in LDL apo B fra k siy o n u n u n k ata b o liz m a sın ı a r ttırm a s ın d a n ileri geldiği b e lirtilm iştir:
S e ru m L D L -kolesterolünün d en e tim in d e d iy e tte zeytinyağı k u llan ım ın ın
d iğ e r ço k lu d o y m am ış yağ a s itle rin i ço k içeren y a ğ la ra te rc ih edilm esinin y a ra rlı olacağı so n u c u n a v a rılm ıştır.
35 — İ n s a n d a Y ü k s e lm iş P la z m a K o le s t e r o l D ü z e y in i D ü ş ü r m e d e T e k lî D o y m a m ış Y a ğ A s it le r i il e K a r b o n h id r a tla r ın K a r ş ıla ş tır ılm a s ı . T ekli d o y m am ış yağ asitleriy le, k a rb o n h id ra tın k an lip itlerin e etk isi 10 e rk e k ü z e rin d e in c e le n m iştir. H a z ırla n a n 3 d iy etten b iri y ük sek doym uş vağ vc k o le s te ro llü (a), İkincisi y ü k sek tekli doy m am ış yağ asidi ve düşük
k o le ste ro l içeren (b) ü ç ü n c ü sü d ü ş ü k yağlı d ü şü k ko lestero llü ve yüksek
k a r b o n h id r a tlı (c) dir. H e r diy et 6 h a f ta tü k e tilm iş tir. Y üksek d oym uş yağ ve k o le ste ro llü (a) diyeti ile k ıy aslan d ığ ın d a, tek li d oy m am ış yağ a s itle ri içe re n d ü şü k k o le ste ro llü diy et (b) ve d ü şü k yağlı diyet alın d ığ ın d a p lazm a k o le ste ro l ve L D L -kolesterolünde ö nem li d ü şü şle r gözlenm iştir. D üşük vağlı d iy e tte H D L -k o lestero lü n d e de d ü şm e o lm asın a k a rşın , tek li do y m am ış yağ
asid i iç e re n d iy e tte H D L -kolesterolde h erh an g i b ir d ü şü ş g ö zlen m em iştir.
T ekli d o y m a m ış yağ asid i en çok zey tinyağın da b u lu n u r. D iyette to p la m
yağı b ira z a z a ltm a k , d o y m u ş y a ğ la r y erin e tekli d oy m am ış y ağ asid i içeren zey tin yağı k u lla n m a k , y in e h ay v a n sal p ro te in kaynağı o la ra k e t y erin e te k li d o y m a m ış yağı d a h a çok olan sü t-y o ğ u rttan y a ra rla n m a k p lazm a lip itle rin in k o n tro lü n d e , özellikle k o ro n e r kalp h a s ta lık la rı aç ısın d a n ris k o lu ştu ra n d ü ş ü k y o ğ u n lu k tak i lip o p ro te in le rin dü zeyinin d ü şü rü lm e sin d e y a ra rlı olabileceği so n u c u n a v a rılm ış tır.
36 — S a ğ lık lı K iş ile r d e T o p la m Y a ğ İ ç e r iğ i F a r k lı F a k a t Y a ğ A sitle r i İ ç e r ik le r i F a r k lı O lm a y a n D iy e t le r in K a n B a s ın c ın a E tk ile r i
D üşük yağlı, yük sek k a rb o n h id ra tlı ve yü ksek yağlı, zeytinyağı içeren iki d iy e tin k an b a sın c ın a etk isi sıkı diyet k o n tro lü ile 71 n o rm a l tansiyonlu
326
İL G İN Ç Y A Y IN Ö Z E T L E R İ
k işid e d ü şü k yağ, yük sek k a rb o n h id ra t ve yüksek yağ, zeytin yağı içeren di y e tle rin k a n b a sın c ın a etk isi in celenm iştir. D iyetlerden b irin cisin d e e n e rjin in
% 38’i y ağ d a n ve % 20’si doym uş yağdan; İkincisi d ü şü k yağlı, e n e rjin in
% 22’si y ağdan; ü ç ü n c ü sü yük sek yağlı, en e rjin in % 41’i y ağd an (çoğunlukla zeytinyağı) gelecek şekilde ay a rlan m ıştır. D üşük yağlı, yü ksek k a rb o n h id r a t içeren d iy ette sisto lik k a n basın cın d a 2.3, d ia sto lik ta 4.7 m m H g düşüş o lm u ştu r. Y üksek yağ zeytinyağı içeren diyette ise sisto lik b a s ın ç ta 2.7, dias- tolik b a s ın ç ta 4.4 m m H g gibi önem li d ü şü şler g ö rü lm ü ştü r. D iyetteki yağın ç o ğ u n lu ğ u n u n tekli doym am ış yağ asidinden gelm esi d u ru m u n d a , yüksek yağlı d iy etin k a n basıncı üzerine h erh angi olum suz b ir etk isin in olm ayacağı so n u cu n a y arılm ıştır.
37 — A n o r e k si N e r v o z a h la r d a K ilo K a z a n ım ı İ ç in K a lo r i A lim in in G ö r e c e li Ö n e m i v e F iz ik s e l A k tiv ite
A noreksi nervozalı h a sta la rın y itird ik le ri k ilo la rı geri k a z a n ım la rı
u zu n süreli p sik ia trik tedaviyi g erek tirir. B u çalışm ad a, a n o rek si nervo zalı h a s ta la rın fiziksel ak tiv ite düzeyleri ve kilo alım ı için g erek en en e rji m ik ta rı a ra ştırılm ıştır. H a sta la rın % 73’ü n ü n fiziksel a k tiv ite si n o rm a l b ire y le r den yüksek b u lu n m u ştu r. Bu k işilerd e 1 kg ağ ırlık k azan ım ı için 8301 ± 2772 k alo rilik en e rjin in gerekli olduğu b u lu n m u ştu r. A ktivite düzeyi ile 1 kg ağırlık kazanım ı için gerekli en e rji m ik ta rı a ra s ın d a ö n em li k o re la sy o n b u lu n m u ştu r. A ktivite düzeyi d üşük olan h a s ta la r 5.1 ± 1.2 k a lo ri g ü n d e ile
1
kg kilo alırken, ativitesi yüksek o la n la r 7.2 ± 1.9 k a lo ri g ü n d e ile 1 kilo alabilm işlerdir. Bu so n u çlar iyileşm eyi h ızlan d ırm ak için h a s ta la rın aktivi- telerinin azaltılm asının y ararlı olacağını g ö sterm ek te d ir.38 — O rta Y aş E r k e k le r d e D iy et Y a ğ ı : K a r b o n h id r a t O ram v e Ş iş m a n lık Y aşam larını genellikle o tu ra ra k geçiren 155 o r ta yaş e rk e ğ in h id ro s tatik yöntem le beden bileşim leri ölçülm üş, 7 g ü n lü k b e sin tü k e tim le ri s a p ta n a ra k bedende yağ b irik im i ile, en erji, yağ ve k a r b o n h id ra t alım düzeyleri
arasın d ak i ilişkiler incelenm iştir. B eden yağ o ra n ı % 18.6 ile 40.3 a ra s ın d a
değişm iştir. G ünlük en e rji alım ı o rta la m a 2570 ± 514 k a lo rid ir ve b u n u n % 15.6 ± 2.6’sm ın p roteinden, % 40.7 ± 5.7’sin in yağdan, % 37.5 ± 6.9’u n u n k a rb o n h id ra tta n % 6.2 ± 6.0’sınm alk o ld en sağ lan dığı b u lu n m u ş tu r. B eden yağ yüzdesi ile toplam yağ, doym uş yağ, tekli do y m am ış yağ alım düzey le ri a ra sın d a pozitif korelasyon (p < 0.05); k a rb o n h id ra t ve b itk is e l p ro te in
alım düzeyleri a ra sın d a ise n eg atif k o relasy o n b u lu n m u ş tu r. B ed en yağ
o ra n ı ile to p lam en e rji alım düzeyi ve öğün sıklığı a ra s ın d a k o re la sy o n b u lu n m am ıştır. Diyetle yağdan gelen en e rji o ra n ın ın a rtm a s ın ın yağ b irik im i n i a rttırd ığ ı, k a rb o n h id ra tın , özellikle p o sa n ın a rtm a s ın ın ise y ağ b irik im i n i az alttığ ı so nu cu n a v arılm ıştır. B u n a göre, şişm a n lığ ın esas n ed e n i d iy et te k i to p lam e n e rjid e n d ah a çok yağ tü k e tim in in fazlalığ ın d a n ve h a re k e ts iz lik te n k a y n a k la n m a k ta d ır.
39 — N e s i d io b la s t o s is H a s ta lığ ın d a Ç iğ M ıs ır N iş a s t a s ı i l e E k T e d a v i N e sid io b la sto sis e n d e r görülen, şid d e tli ve u z u n sü re n h ip o g lise m i ile b elirle n e n b ir h a s ta lık tır. S eru m in su lin d üzeyinin a n o rm a l y ü k selm esi,
h o rm o n b o z u k lu ğ u n u b e lirtm e k te d ir. B o zu k lu k p a n k re a s a d a c ık la rın ın ol g u n la ş m a m a s ın a b a ğ la n m a k ta d ır. B ir y a ş m a k a d a r o lan ç o c u k la rd a g ö rü lü r ve tıb b i te d a v iy e iyi cevap verm ez. P a n k re a s c e rra h is i ile ted av i y ap ıl
m a k ta d ır. A ncak, p a n k re a s ın % 75-90’m ın m a lın m a sı glisem i k o n tro lü n ü
z o r la ş tır m a k ta d ır. B u y azıda, iki h a s ta b e b e k te çiğ m ıs ır n işa s ta s ı ile y ap ı lan a r a ş tır m a a n la tılm a k ta d ır. H a s ta la rd a p a n k re a s a m eliy atı y ap ılm asın a k a r ş ın g lisem i k o n tro lü n ü sa ğ la m a k için g ü n d ü z sık ve gece tü p b eslen m esi g e re k m iştir. H a s ta la r a n o rm a l d iy et y a n ın d a ağ ırlık -h a cim o ra n ı 1 : 2 alan çiğ m ıs ır n iş a s ta s ı çö z eltisin d en 1.75 g ./k g d ü zey in d e u y g u la n m ıştır. N işasta v e rilm e si k a n ş e k e r düzey in in n o rm a lle şm e sin i sa ğ la m ış tır. B u gibi h a s ta la rın g ü n d ü z sık sık b e slen m e si, geceleyin çiğ n iş a s ta çö zeltisi verilm esin in ted av iy e y a rd ım c ı olacağı s o n u c u n a v a rılm ış tır.
40 — E r k e n D o ğ a n B e b e k le r d e Ç in k o E k le n m e s in in P la z m a V it a m in A K o n s a n t r a s y o n u n a E t k is i
E rk e n doğ an b e b e k le rd e so lu n u m siste m i b o z u k lu k la rı sık g ö rü lü r. V ita m in A d iğ e r ep itel d o k u la rd a o ld u ğ u gibi ak c iğ e r cp ite lle rin in sağlığı- için de g e re k lid ir. Ç inko e k sik liğ in d e A v ita m in in k ara c iğ e rd e n salın ım ın d a b o z u k lu k o ld u ğ u g ö rü şü y le b u ç a lış m a y a p ılm ıştır. Y irm id ö rt e rk e n d o ğ u m lu b e b e ğ e 3 h a f ta sü re y le g ü n lü k 400 m ik ro g ra m /k g düzey ind e çin k o v e ri lere k p la z m a re tin o l vc re tin o l b ağ lay a n p ro te in (RBP) ö lç ü lm ü ştü r. Ek çin k o v e rilm e si p la z m a re tin o l düzeyini önem li şek ilde (p < 0.005) y ü k se lt m iş tir. R B P ’de de y ü k selm e g ö rü lm e sin e k a rşın , g ru p la r a ra sın d a k i fa rk lılık ö n em li b u lu n m a m ış tır. Ç in k o n u n R BP sen tezin i u y a ra ra k re tin o lü n k a ra c i ğ e rd e n salın ım m ı a rtırd ığ ı so n u c u n a v a rılm ıştır.
41 — A ğ ız d a n V e r ile n K a ls iy u m a Y a n ıt O la r a k K a n B a s ın c m d a k i D e ğ iş m e d e B ir e y le r A r a s ın d a M e ta b o lik F a r k lılık la r V a r d ır
E p id e m iy o lo jik ç a lışm a la r, k alsiy u m a lim in in yükseldiği d u ru m la rd a k an b a sın c ın ın d ü ş tü ğ ü n ü işa re tle m e k te d ir. Ancak, deneysel ç a lışm a la rd a h e r za m a n b u t ü r b ir ilişki g ö ste rile m e m iştir. Bu ç a lışm a d a n o rm a l ta n s i yon lu 37 kişiy e 12 h a f ta s ü re ile g ü n lü k 1500 m g kalsiy um , 38 kişiye de sa dece k a lsiy u m su z sıvı (placebo) v e rile re k ta n siy o n la rın d a k i değişm e ö lçü l m ü ştü r. K a lsiy u m a la n g ru b u n ta n siy o n la rın d a , alm ay a n g ru b a göre ö n em li d ü şü ş g ö zlen m iştir. K alsiyu m a la n la rd a n 14 k işin in ta n s iy o n la rın d a 5 m m civa ü s tü n d e d ü şü ş o lu rk e n , 23 ü n d e 5 m m civa a ltın d a d ü şü ş o lm u ştu r. Bu g ru p a ra s ın d a k i fa rk lılık ö n em li (p < 0.002) b u lu n m u ş tu r. K alsiyum alım ı ile ta n siy o n u ön em li d e re c e d e d ü şe n k işile r d a h a yaşlı, b a ş la n g ıç ta ta n s i y o n la rı ve p a r a tr o id h o rm o n u d ü zeyleri d a h a y ük sek, se ru m kalsiy u m d ü zeyleri d ü şü k o la ra k ta n ım la n m ış la rd ır. İ s ta tis tik an a lizlerd e, seru m k alsi yum . d ü zeyleri d ü şü k , ta n s iy o n la rı y ü k sek olan k işile rin d iy etle v erilen ek k a lsiy u m a cevap v e rd ik le ri, d iğ e rle rin in v erm ediğ i g ö ste rilm iştir. K alsiyum alm a y a n g ru p ta böyle b ir fa rk lılık g ö rü lm em iştir. B u a ra ş tır m a n ın sonuç la rın a g ö re ta n siy o n u yü k sek , se ru m k alsiy u m u d ü şü k , k alsiy u m alım ı ye te rsiz k işile re ek k a lsiy u m v erilm esi h ip e rta n siy o n u n d en e tim in d e y a rd ım cı o lu r. Aynı şek ild e y a şlıla rd a d a k alsiy u m eklenm esi y a ra rlı o labilir.
