GEMS‹TAB‹N’E BA⁄LI KUTANÖZ TOKS‹S‹TE GEL‹fiEN
KÜÇÜK HÜCREL‹ DIfiI AKC‹⁄ER KANSER‹
NON SMALL CELL LUNG CARCINOMA WITH GEMCITABINE
INDUCED CUTANEOUS TOXICITY
Davut AYDIN Muzaffer SARIAYDIN Meftun ÜNSAL
Ondokuz May›s Üniversitesi T›p Fakültesi, Gö¤üs Hastal›klar› Anabilim Dal›, Samsun
Anahtar sözcükler: Makulopapüler döküntü, gemsitabin, akci¤er kanseri Key words: Maculopapullar rush, gemcitabine, lung cancer
SUMMARY
Gemcitabine is considerably well tolerated agent, that is often used for; non small cell lung carcinoma, breast, over, pancreas and head-neck malignancies. ‹t’s likely to have dermatologyical reactions, furthermore it has systemic side effects like pancytopenia, nausea, vomitting, flu-like symptoms and allergic reactions. Alopecia, maculopapullar eruptions, erytematous lesions and other derma-tologycal toxicities can occur during gemcitabine treatment. In our study we investigated a fourty nine year old patient with stage 4 lung adeno-carcinoma, that had diffus maculopapullar lesions after his first time combine chemoterapy with gemcitabine.
ÖZET
Gemsitabin k›smen iyi tolere edilebilen; küçük hücreli d›fl› akci¤er karsinomu, meme, over, pankreas ve bafl boyun kanserlerinde yayg›n kullan›m alan› kazanm›fl bir ilaçt›r. Kemik ili¤i süpresyonu, bulant›, kusma benzeri semptomlar, alerjik reaksiyonlar gibi sistemik yan etkilerinin yan›nda yayg›n olarak dermatolojik toksisiteler de görülebilir. Alopesi, rafl, makülopapüler erüpsiyonlar ve di¤er nadir görülen lezyonlar gemsitabin tedavisi sürecinde görülebilmektedir. Çal›flmam›zda evre 4 akci¤er adenokarsinomu tan›s›yla, ilk kez gemsitabin içeren ikili kemoterapi ald›ktan sonra tüm vücudunda yayg›n makülopapüler özellikte döküntüler ortaya ç›kan 49 yafl›ndaki erkek hasta ele al›nm›flt›r.
Gelifl tarihi: 04 / 10 / 2010 Kabul tarihi: 10 / 01 / 2011
Gemsitabin tek ajan olarak ya da platin bile-flikleri ile birlikte kombine olarak kullan›labi-lir ve k›smen iyi tolere edikullan›labi-lir (1). Myelosupres-yon baflta olmak üzere bulant›, kusma, stomatit benzeri semptomlar, halsizlik ve bazen transaminlerde artma gibi yan etki-lerde bulunabilir (1,2).
G‹R‹fi
Gemsitabin bir deoksisitidin analo¤u olup fosforilasyon iflleminden sonra DNA mater-yalinin içinde zincir sonland›r›c› olarak görev yapar. Küçük hücreli d›fl› akci¤er karsinomu, over, meme, pankreas ve bafl boyun karsi-nomlar› gibi solid tümörlerde kan›tlanm›fl etkinli¤i vard›r.
Resim 2. Gemsitabin’e ba¤l› tüm vücutta oluflan
kafl›nt›l› makülopapüler deri lezyonlar›.
Resim 1. Toraks BT görüntüsü.
lan evreleme tetkiklerinde Üst Abdomen BT’de; sa¤ sürrenalde ve Beyin BT’de; her iki oksipital lop ve sol temporal loblarda yerleflimli 3 adet daha kitle lezyonu tespit edildi. Hasta akci¤er adenokarsinomu evre 4 tan›s› ile 10 gün kraniyal radyoterapi ald›. Sonras›nda hastaya gemsitabin 1250 mg/m2
dozunda 1. ve 8. gün ve glomerüler filtras-yon h›z›na göre maksimum doz 600 mg ola-cak flekilde karboplatin rejimiyle karboplatin + gemsitabin kemoterapisi planland›. 1. kür karboplatin gemsitabin ald›ktan 3 gün sonra tüm vücutta kafl›nt› ve döküntü flikayetleri bafllad›.
Hastan›n fizik muayenesinde gövde önünde (özellikle periumblikal bölgede) ve s›rtta (Resim 2,3), bilateral alt ve üst ekstremite-lerin fleksör yüzekstremite-lerinde (Resim 4) makülo-papüler tarzda cilt lezyonlar› vard›. Hastan›n Gemsitabin’e ba¤l› olarak geliflen
dermato-lojik yan etkiler %25.7-39 oran›nda görülür. En s›k görülen dermatolojik yan etki alope-sidir (%15). Bunu hafif-orta derecede rafl izler (%5-32). Sonraki dermatolojik lezyon gövde ve ekstremitelerde geliflen maküler ya da makülopapüller kafl›nt›l› erüpsiyonlar-d›r (2). Gemsitabin’in neden oldu¤u radyas-yon ‘’recall’’ dermatiti de tan›mlanm›flt›r (3). Bunlar›n d›fl›ndaki yan etkiler daha az s›k-l›kla bildirilmifl olup daha nadir görülürler. Pseudolenfoma (4), lipodermosklerozis (2), lineer IgA büllöz dermatozis (LABD) (5), skleroderma benzeri reaksiyon (6), ekstre-mitelerde akronekrozis (7) di¤er bildirilen dermatolojik yan etkilerdir.
OLGU
49 yafl›nda erkek hasta 6 ayd›r gö¤sünün sa¤ taraf›nda devam eden, künt vas›fta gö¤üs a¤r›s› ve her iki kolunda güçsüzlük olmas› nedeniyle baflvurdu. Hastan›n çekilen Toraks Bilgisayarl› Tomografisinde (BT) sa¤ üst lob posterior ve alt lob superiorda 7.5x5 cm kitle lezyonu saptand› (Resim 1). Bronkoskopik biyopsi ile tan› konulamayan hastaya trans-torasik i¤ne aspirasyon biyopsisi ile akci¤er adenokarsinomu tan›s› konuldu. Hastaya yap›-KÜÇÜK HÜCREL‹ DIfiI AKC‹⁄ER KANSER‹
52 52
hangi ilaca ba¤l› oldu¤unun tan›nmas› tedavi rejimini de¤ifltirirken dikkate al›nmal›d›r. Gemsitabin’in dermatolojik yan etkileri ile ilgili literatürde bildirilen bir çok olgu mev-cuttur. Pozo ve arkadafllar›n›n çal›flmas›nda akci¤er skuamöz hücreli karsinomu nede-niyle gemsitabin, cisplatin ve vinorelbine kombinasyonu kullanan hastada lineer IgA büllöz dermatozu tan›mlanm›fl olup gemsita-bin kesilerek cisplatin vinorelgemsita-bine komgemsita-binas- kombinas-yonu ile tedaviye devam edilmifl ve erupsi-yonlarda iyileflme tespit edilmifltir (5). NSCLC nedeniyle gemsitabin kullanan bir hastada pseudolenfoma tan›mlanm›fl, cilt biyopsisin-de yayg›n CD30+ hücre infiltrasyonu saptan-m›fl ve tedavi kesilmesinden 20 gün sonra lezyonlar› gerilemifl olup flikayeti tekrarlama-m›flt›r (4). Chu ve arkadafllar› taraf›ndan dermal fibroplazi ile devam eden bald›rlarda cilt lezyonlar› takipte kemoterapiden 5-6
gün sonra medikal tedavi almadan geriledi. Hastan›n bundan sonraki kemoterapilerini cisplatin ile birlikte gemsitabin yerine vino-relbine almas› planlanarak tedavi plan› yap›l-d›. Tedavi de¤iflikli¤i sonras› hastada herhangi bir döküntü saptanmam›flt›r.
TARTIfiMA
Kemoterapinin ciltte gösterdikleri yan etkiler; alopesi, hiperpigmentasyon gibi kozmetik problemlerden, ekstravazasyona ya da çok daha ciddi hipersensitivite reaksiyonlar›na kadar genifl bir spektrum içerisinde yer almaktad›r. Tüm bu cilt komplikasyonlar›n tan›nmas› kemoterapi rejiminin hastan›n yaflam kalitesi aç›s›ndan de¤erlendirilmesine yard›mc› olur. Kombine kemoterapi rejimleri kullanan hastalarda olas› dermatotoksisitenin
Resim 3. Gemsitabin’e ba¤l› tüm vücutta oluflan
kafl›nt›l› makülopapüler deri lezyonlar›.
Resim 4. Ekstremitelerde oluflan kafl›nt›l›
sendromlu (toksik epidermal nekroliz) bir olgu tan›mlanm›flt›r (18). Bizim hastam›zda gemsitabin kemoterapisi ald›ktan 3 gün sonra tüm vücutta kafl›nt›l› makulopapüler deri lezyonlar› görülmüfltür. Herhangi bir medikal tedavi verilmeden kendili¤inden düzelmifltir.
Makülopapüler özellikte döküntü, gemsita-bin’in literatürde bahsedilen di¤er cilt toksi-sitelerinden daha fazla görülmektedir. Olgu-muzda oldu¤u gibi di¤er birçok çal›flmada gemsitabin dermatotoksisitesi klinisyenleri ilaç de¤ifltirme yoluna götürmüfltür. Bu nedenle gemsitabin ya da di¤er kemoterapi ajanlar› kullanan hastalarda, çok olas› olan komplikasyonlar› en aza indirebilmek için takipte muhtemel yan etkiler mutlaka sor-gulanmal›d›r.
ödem ve akut lipodermatoskleroz tablosu tan›mlanm›flt›r (2). Bessis ve arkadafllar› tak-sanlarda oldu¤u gibi gemsitabin tedavisine ba¤l› olarak geliflen pseudosklerodermatöz reaksiyon tan›mlam›fllard›r (6). Ayr›ca gemsi-tabin’e ba¤l› ‘’radyasyon recall dermatiti’’ni tan›mlayan çal›flmalar mevcuttur (8-14). Epirubicin ve gemsitabin alan bir hastada fiks eritrodisestezik plaklar tan›mlanmakla beraber hangi ajan›n tablodan sorumlu tutul-du¤u belirlenememifltir (15). Yine gemsita-bin’e ba¤l› olarak geliflen erizipel benzeri cilt toksisitesi saptanm›flt›r (16). Malign mezo-telyoma tan›l› baflka bir hastada ise dirsek ve diz bölgelerinde erizipele benzer flekilde eritematöz plaklar ortaya ç›km›flt›r (17). Radyasyon ve gemsitabin etkisine ba¤l› olarak geliflti¤i düflünülen Stevens-Johnson
KAYNAKLAR
8. Bar-Sela G, Beny A, et al. Gemcitabine– induced radiation recall dermatitis: Case report. Tumori 2001; 87: 428-30.
9. Burstein H J. Side effects of chemotherapy. Case 1. Radiation recall dermatitis from gemcitabine. J Clin Oncol 2000; 18: 693-4. 10. Castellano D, Hitt R, et al. Side effects of
chemoterapy. Case 2. Radiation recall reaction induced by gemcitabine. J Clin Oncol 2000; 18: 695-6.
11. Schwartz BM, Khuntia D, et al. Gemcitabine-induced radiation recall dermatitis following whole pelvic radiation therapy. Gynecol Oncol 2003; 91: 421-2.
12. Fakih MG. Gemcitabine induced rectus abdo-minus radiation recall. JOP 2006; 7: 306-10. 13. Fogarty G, Ball D, et al. Radiation recall
reaction following gemcitabine. Lung Cancer 2001; 33: 299-302.
14. Jeter MD, Janne PA, et al. Gemcitabine-induced radiation recall. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2002; 53: 394-400.
15. Chu CY, Yang CH, et al. Fixed erythrodysaes-thesia plaque due to gemcitabine and epirubicin treatment. Acta Derm Venereol 2002; 82: 147-8.
1. Öztürk N, Erbaycu AE, et al. ‹leri ve lokal ileri evre küçük hücreli d›fl› akci¤er kanserinde gemsitabin ve karboplatin kombinasyonu. Türk Onkoloji Dergisi 2008; 23: 72-80. 2. Chu CY, Yang CH, Chiu HC.
Gemcitabine-induced acute lipodermatosclerosis-like reaction. Acta Derm Venereol 2001; 81: 426-8. 3. Schwartz BM, Khuntia D, Kennedy, et al.
Gemcitabine-induced radiation recall derma-titis following whole pelvic radiation therapy Gynecol Oncol 2003; 91: 421-2.
4. Marucci G, Sgarbanti E, et al. Gemcitabine-associated CD8+ CD30 pseudolymphoma. Br J Dermatol 2001; 145: 650-2.
5. Del pozo J, Marthinez W, et al. Linear immuno-globulin A bullous dermatosis induced by gemcitabine. Ann Pharmacother 2001; 35: 891-3.
6. Bessis D, Guillot B, et al. Gemcitabine-associated scleroderma-like changes of the lower extremities. Am Acad Dermatol 2004; 51: 573-6.
7. D’Alessandro V, Errico M, et al. Case report: acro-necrosis of the upper limbs caused by gemcitabine therapy. Clin Ter 2003; 154: 207-10.
16. Zustovich F, Pavel P, et al. Erysipeloid skin toksicity induced by gemcitabine. J Eur Acad Dermatol Venereol 2006; 20: 757-8.
17. Kuku I, Kaya E, et al. Gemcitabine–‹nduced erysipeloid skin lesions in a patient malig-nant mesothelioma. J Eur acad Dermatol Venereol 2002; 16: 271-2.
18. Sommers KR, Kong KM, et al. Stevens-Johnson syndrome /toxic epidermal necrolysis in a patient receiving concurrent radiation and gemcitabine. Anticancer Drugs 2003; 14: 659-62.
Yaz›flma Adresi:
Dr. Muzaffer SARIAYDIN
Ondokuz May›s Üniversitesi, T›p Fakültesi, Gö¤üs Hastal›klar› Anabilim Dal›, SAMSUN Tel. : 0 362 312 19 19
e-posta: drmuzaffer1@hotmail.com
