Kafa Travmalarında Ön Hipofiz Hormon Cevabı

KAFA TRAVMALARINDA ON HiPOFiz HORMON CEVABI

Dr. Mustafa <;:ENGEL.Dr. ~ukru AYKOL.Dr. Gu!can TANBOGA. Dr. Kemali BAYKANER.Dr. Necdet <;:EviKER

TCDD Ankara Hastanesi

Noro~iriirji

Noro~iriirji

(~A.

Tiirk

Noro~iriirji

OZET: Kafa travmasmm plazma ACTH, PRL, TSH, LH ve FSH degerleri iizerine olan etkisini ara~-tumak amaayla yapuan ~ah~mada hastalar Glasgow Coma Scalasma (GCS) gore degerlendirildi. Sadece GCS 9olan hastalarda ilk6.saatte elde edilen

plaz-ma ACTH degeri dii~iik bulundu (p<0.05). Diger

hor-mon miktarlan normal olarak bulundu.

Anabtar Kelimeler: Glasgow Koma Skala, Ka-fa TravmaSl, On Hipofiz Hormonlan.

GiRi~

Major travma hipotalamik nukleuslarm uyanlma-slyla karakterize bir noroendokrin cevap olu:?tunir. Bu pitiiiter hormon sekresyonunda degi:?iklige.sem-patoadrenal sistem aktivasyonuna. adrenal. pankre-atik ve tiroid hormonlanmn sekresyonunda degi:?ik-liklere yol a~ar (9). Bu degi:?iklikler uzun kemik kmklan, multipl yaralanmalar. yamklar ve kafa trav-malanndan soma gozlenmektedir (7.10).Akut oddi kafa travmah hastalarda diabetes insipidus ve sempa-tetik hiperaktivite ile erken veya anterior pitiii-ter hormon degi:?iklikleri ve disfonksiyonu slk~a geli:?mektedir (3.11.16).Yapllan otopsilerde, h£potala-mopitiiiter bolgede %22-62 arasmda iskemik nekroz ve hemorajik infaktlar oldugu gorulmu:?tiir (4.15).Bu da kafa travmah hastalann hormonal cevabmm ka-fa travmaSl olmayan travmah hastalardan ka-farkll ola-bilecegini ifade etmektedir.

Bu ~ah:?ma Glasgow Coma Skalasma (GCS)gore slmf1andmlml:? kafa travmalannm, anterior pitiiiter hormon cevabma olan etkilerini ara:?tIrmak uzere ya-pllml:?tIr.

MATERYEL VE METOD

Bu ~ah:?ma Gazi Universitesi TIP Fakultesi ve TCDD Ankara Hastanesi Noro:?irurji Kliniklerine ka-fa travmaSl nedeni ile ba:?vuran 20 hastada yapIlml:?-tIr. Hastalar GCS'ma gore degerlendirilmi:?tir. <;:ah:?mayasadece kafa travmaSl olan hastalar ahnml:?-tIr, Hastalar takibe ahnarak adrenokortikotropik hor-mon (ACTH),tiroid stimulan horhor-mon (TSH).prolaktin

SUMMARY: This study was planned in order to verify the effect of the head trauma on plasma ACTH, PRL, TSH, LH and FSH values. The patients were

clas-sified according to their score calculated by Glasgow Coma Scale. Only the patients whose score was less than 9according to Glasgow Coma Scale had a signi-ficantly lower plasma ACTH level at the end of the first six hours (p (0.05). All the other hormone

valu-es were found to be within normal limits,

Key

Words:

(PRL).lUteinizan hormon (LH)ve folikul stimulan hor-mon (FSH)tayinleri iQn antekubital venlerden 6. ve 72. saatlerde kan almml:?tIr. Kanlaz santrifuje edile-rek plazma -25°Cde bekletilmi:?tir. Turn hormonlar RIA LKBWALLAC mini gamma ile hesaplanml:?tIr.

istatistiki degerlendirmede aritmetik ortalama ve t testi kullamlml:?tn.

BULGULAR

<;:ah:?makafa travmaSl nedeniyle kliniklerimize ba:?vuran 16'Slerkek. 4'u kIz ~ocugu olan 20 hasta uze-rinde yapllml:? olup ortalama ya:?lan 22.8+3.25 (4-45) idi. Olgulann 11'i trafik kazasl. 8'i du:?me ve l'ide tren kazaSl geQrmi:?olup norolojik olarak GCS'ma gore de-gerlendirilmi:?lerdir.

TravmaYl takiben 6. ve 72. saatlerde elde edilen ortalama ACTH, TSH, PRL, LH, FSH degerleri Tablo l'de; GCS (9 olan hastalarda bulunan ortalama hor-mon seviyeleri de Tablo 2'de gosterilmi:?tir.

Tablo l'de gosterilen ortalama hormon miktarla-n. normal degerlerle kar:?ua:?tInldlgmdatiim hormon-larda belirgin bir sapma olmadlgi tesbit edildi. Ancak GCS(9 altInda olan 9 hastada 6. saatte elde edilen ACTH degeri (72.11+8.44 pg/ml) hem 20 hastada el-de edilen ortalama duzeyinel-den (152.7+28.87 pg/ml) , hem de normal seviyeden (ust smm 120 pg/ml) ista-tistiksel anlamh olarak du:?uk bulunmu:?tur (p <0.05). Tablo 1 ve 2'de ACTH degerleri GCS ile birlikte su-nulmu:?tur.

ACTH P9Iml 500

•

•

_•

••

•

_•

•

•

•

Tablo : I 6. Saat ortalama ACTH degerlerinin GCS'na gore da!lJ.hml

~o

I

•

•

•

•

•

•

_•

I

I

~

Tablo : 2

n.

Aynca FSH miktan da (6.24+3.57 Iu/ml) 20 has-tanm ortalama degerinden (3.95+1.71 I/ml) yuksek tesbit edilrni~tir. Bunun nedeni olarak 16.hastada bu-lunan 32 plu/ml degerinin ortalamaY1 ve istatistiksel sonucu onemli de recede etkiledigi du~unulmu~ilir. 72. saatte bulunan (GCS<9 olan hastalarda) ortalama hormon degerlerinin normale gore anlamh olmad1g1 gorulmu~ilir (P) 0.05).

TARTI~MA

Travma hipotalamopiiliiter bolgede onemli degi-~ikliklere ve kompleks bir noroendokrin cevaba yol a<;ar(9). Kafa travmaS1 olmayan travmah hastalarda Growth hormon (GH). PRL. TSH seviyeleri kontrol-lere gore artarken. kafa travmaS1olan hastalarda GH. PRL ve TSH seviyeleri azalmaktad1r (9). Bu <;ah~ma-m1zda sadece kafa travmaS1 olan hastalann norodok-rin cevaba olan etkileri ara~tmlm1~nr.

Travmaya kar~l hormonal cevabm geli~mesi i<;in <;e~itliyollar ve merkezler vard1r. Bunlan a- afferent noral yollar. b- beyin sap1. c- korteks. d- kortiko-hipotalamik yollar, f-hipofiz, g- efferent otonomik yol-lardu (18). Kafa travmaSI bu kompleks refleks ceva-bm herhangi bir bolUmunu veya bolUmlerini bozabilir.

Kafa travmaSI sonucu meydana gelen hipofiz har-mon sekresyonuna ait degi~iklikler <;e~itliyazarlarca belirtilmi~tir (8,9.14). Rudman ve ark (14), ile Fleisc-her ve ark (8). TSH, LH ve FSH da azalma; GH ve PRL'nin ise degi~medigini gostermi~lerdir. Buna kar-~lhk King ve ark (1I). GH, PRL, FSH ve LH da artrna oldugunu ve TSH'nun normal bulundugunu gosterir-ken Matsuura (12) PRL'de artrna oldugunu, TSH'un degi~medigini tesbit etrni~tir. ~ah~mam1zda kafa trav-maS1ge<;irenhastalann ACTH, TSH, PRL,LH ve FSH degerlerinin normal sm1rlarda bulundugunu, ancak GCS<9 olan hastalann ilk 6. saatte tesbit edilen ACTH miktarlanm du~uk olarak gozledik. Kafa travmasma bagl1 olarak geli~en hipofiz cevabmm geni~ bir marj-da olmasma ne den olarak kafa travmasmm dddiye-ti, travma somaS1 <;ah~mamn yap1ld1glsure, steroid kullamml ile hastalann klinik tedavilerinde ald1klan ila<;larrol oynayabilir (17).

~ah~mam1zda GCS( 9 olan hastalarda ilk 6 saat-te elde edilen du~uk ACTH degeri Chiolero ve ark( 2)'nm <;ah~mas1ylauygunluk gostermektedir. Yi-ne Barton ve ark (I) ile Drucker ve ark (5)'nm yapt1k-lan <;ah~malarda yuksek kortizol seviyesine kar~lhk, degi~meyen ACTH degerleri bulmu~lard1r. Ancak biz plazma kortizol seviyelerini tayin edemedik.

ciddi kafa travmaSI sonucunda geli~en hipopiili-itarizm nedeninin genellikle hipotalamus ve hipotalamo-hir-;azer aks'ta olu~an lezyonlara (infarkt.

hemoraji. hipotalamik perfaran damarlar ve hipofi-zin portal venlerinde olu~an hasarlar) bagh oldugu <;e-~itli yazarlarca gosterilmi~tir (4,8.13.14.16).Edward ve ark. post travmatik hipopiiliiarizm geli~en 6 hastada yaptlklan <;ah~malardatiroid, adrenal ve gonadal har-mon seviyelerinde azalma, prolaktin seviyesinde ise artrna tesbit etrni~ler ve LH relasing fakttir. tirotro-pin releasing fakttir, kortikotrotirotro-pin releasing fakttir ile stimulasyon testlerini uygulam1~lar ve LH, ACTH, TSH cevabmm yetersiz oldugunu gormu~lerdir (6). Prolaktin seviyesindeki art1~1da hipotalamik hasara baglam1~lard1r.Bizde <;ah~mam1zdaGCS<9 olan has-talarda patolojiyi aydmlatabilecek olan bilgisayarh be-yin tomografilerinde odem d1~mda belirgin bir ozellik saptayamad1k.

Travma somaS1 uzun suren komalarda geli~ebi-lecek hipopiiliitarizm neticesi meydana gelen hipo-tiroidizm, sistemik etkileri oldugu kadar beyin disfonksiyonunu da artt1rabilir. Ger<;i Fleischer ve ark. (8)yapnklan hormon replasmam ile bilin<;sevi-ye sine belirgin bir etkide bulanamam1~lar fakat goz-lenen hipopituitarizmin travmatik komamn nedenlerinden sadece biri olabilecegini. travma son-raS1geli~en uzun sureli stupor ve koma halinde en-dokrin duzensizliklerin gozard1 edilmemesi gerektigini vurgulam1~lard1r.

Yapngrm1z<;ah~masonucunda GCS'ma gore sm1f-landmlm1~ kafa travmalanmn on hipofiz hormon ce-vabma olan etkileri incelendiginde, sadece du~uk grade'li hastalarda ilk 6. saatte ACTH miktarmda azal-ma bulunmu~, diger hormonlarda onemli bir degi~ik-lik gozlenmemi~tir.

YaZl~ma Adresi: Dr. ~iikrii Aykol.

Mesa Koru Sitesi Orkide Blok No: 53 Tel: 235 05 12 ANKARA

KAYNAKLAR

1. Barton RN, Stoner HB. Watson SM: plasma cortisol and ACTH in the severely injured. Arch Emerg Med 1:170. 1984 2. Chiolero R, Lemarchand TH. Schutzy,et al:plasma pituitary

hor-mone levels in severe trauma with or without head injury. J Trauma 28:1368-1374. 1988

3. Clifton GL. Ziegler MG. Grossman RG:Circulating catecholami-nes and sympathetic activity after head injury. Neurosurgery 8:10-14. 1981

4. Crompton MR:Hypothalamic lesions following closed head in-jury. Brain 94:165-172. 1971

5. Drucker D, Shandling M:Variable adrenocortical function in acu-te medical illness. Crit. Care Med 13:477-479. 1985 6. Edward OW. Clark JDA:post traumatic hypopituitarism

Medi-dne65:281-290. 1986

7. Elliot M. Alberti KGMM:The hormonal and metabolic respon-se to surgery and trauma. In Klneinberger G, Deutsch E. (eds): New aspects of clinical nutrition. Basel. Karger. 1983 pp: 245-270

8, Fleischer AS, Rudman OR, payne NS, et al:Hypothalamic hypoth-yroidism and hypogonadism in prolanged traumatic coma, J, Neurosurg 49:650-657, 1978

9, Frayn K:hormonal control of metabolism in trauma and sepsis, Clin Endocrinol 24:577-599, 1986

10, King LR, McLaurin PL, Lewis HP, et al: plasma cortisol levels after head injury, Ann Surgery 172:975-984, 1970

1L King LR, Knowles HC. Mclaurin RL:Pituitary hormone respon-se in head injury, Neurosurgery 9:229-235, 1981

12, Matsuura H, Nakazawa S, Wakabahyahsi I:Thyrotropinerelea-sing hormone provocative release of prolactine and thyrotropi-ne in acute head injury, Neurosurgery 16:791-795, 1985

138

13, Paxron CL, Brown OR: Post traumatic anterior hypopituitarism, Pediatrics 57:893-896, 1976

14, Rudman0,Fleischer AS, Kutner MH, et al: Suprahypophyseal hypogonadism and hypothyroidism during prolanged coma af-ter head trauma, J Clin Endocrinol Metab 45:747-754, 1977 15, Treip CS:Hypothalamic and pituitary injury, J Clin pathol

23:178-186, 1970

16. Valenta LJ, De Feo DR:Post traumatic hypoptituitarism due to hypothalamic lesion, Am J Med 68:614-617, 1980

17, Weitzman ED:Circadian rhythms and episodic hormone secre-tion in man, Ann Rev Med 27:225, 1976

18, Wilmore DW, Long JM, Mason AD, et al: Strees in surgical pa-tients as a neurophysiologic reflex response, Surg, Gynecol obs-tet 142:257-269, 1976