Türk ve İslam eserleri müzesi hakkında...

Türk ve Islâm eserleri

müzesi hakkında...

muhteşem hâzinelerden biri de “Türk ve İslâm Eserleri Müzesi,, dir. Bu müzeye gittiniz mi bilmem.. Fakat e - ğer gitmemişseniz mutlaka gidiniz ve bir zamanlar Süleymaniye medresele - rinde gün geçiren softaların karın do - yurdukları imarethane kılıklı binada, üç küçük salona sıkıştırılmış olan bu müzenin haline acıyınız.

Adına “Türk ve İslâm Eserleri Mü - zesi, denmesine rağmen bu _ müzenin muhtelif güzel sanatlarda göze vurdu, ğu yüksek ve misilsiz başarış yüzde sek sen dokuz Türkündür. Bu san’at ha - zinesinin terekkübünde diğer müslü . man milletlerin hizmeti ve hisselerine düşecek şeref pek azdır.

Madenleri dantelâ gibi işliyerek ya - pilmiş kandillikler, fenerler, şamdanlar Türkündür. Sedef ve fildişi kakma . larla süslü cüz mahfazaları, rahleler, oymalar, ve koyumculuk eserleri Tür - kündür.

Dünyada eşi bulunmıyan nümune . lerden mürekkep zengin halı kolleksi - yonu Türkündür. Tezhip ve hattatlık san’atlarının vitrinler dolduran şahe . serleri Türkündür.

Velhasıl orada teşhir edilen eserlerin hemen hepsi Türkoğlu Türk san’atkâr- lar tarafından vücuda getirilmiştir. Arabistan ile İranın bu san’at nüma . yişine iştirakleri (pek intipüften de - ğilse bile) bir hayli zaiftir.

Bu müze, evkafı bir zamanlar sarmış olan korkunç lâkaydî ve hesapsızlıktan nasılsa arta kalmık ve kütüpaneleri, tekkeleri, camileri sarmış olan dehşetli bir hırsız şebekesinden nasılsa kurta . rılabilmiş olan eserleri ihtiva ediyor. Birinci Abdülhamidin tahta çıktığı gün­ le ikinci Abdülhamidin tahttan indiği gün arasında kayyumlar, mütevelliler, hafızıkülüpler, dersiâmlar ve saire ta - rafmdan yapılmış olan hırsızlıkların de­ recesini anlamak için İngiliz, Alman ve İtalyan müzelerini gezmek lâzımdır. Hem uzun lafın kısası.. Daha beş yıl ön. ce bile koskoca bir hazinei evrak haraç mezat okkası 3 kuruş on paradan sa - tılmamış mıydı? Cehlin ve kötü niyetin eski devirlerdeki derecesini ve fenalık hududunu artık siz düşünün;

Velhasıl, bereket versin (Hayri E. fendi) nin gayret ve dikkatine. Şeyh. İslâm olduğu için, softaların hırsızlığın­ daki ölçüsüzlüğü pek iyi bilen bu zat, tekkelerde, evkafın elinde »camilerde, kütüphanelere kalan büyük kıymetli san’at eserlerini bir yere toplamağı düşünmüş ve bu müzeyi açmıştı. Lâkin söylediğimiz gibi işte... Hayri Efendi bu eşyayı çalınmaktan ve harap olmak, tan kurtarmak istemişti. “Müze,, keli - meşini lâf diye kullanmıştı. Müzeciliğin ne olduğunun pek farkında değildi. Farkında olsaydı, tabiî bir de müze bi­ nası yaptırmağı pekâlâ düşünebilirdi..

Zira bu zatın “İnşaat merakı,, herke -

sin malûmudur. Evkaf hanları onun e. seri değil midir? Bununla beraber ona Allahın rahmetini niyaz etmekten baş­ ka bir şey söyliyemeyiz, ya bu kadarı, m da yapmasaydı!

Geçen gün, müzeyi bir daha gezdim. Yanımda çok münevver ve san’atkâr bir adam olan arkadaşım ve yeğenim

Alâeddin vardı. O her biri, bir diğerin den cazip eserlere hayran hayran ba . karken ben de şunları düşündüm:

Burası bir müze değil, bir ambar, dır.

2 — Bu müzedeki eşya tasnif edilmiş addedilemez. (Kitaplar ve Kur’anlar kısmı müstesna).

3 Bu müzedeki eserlerden bazıları başka müzelere gönderilmeli veya baş­ ka müzelerdeki "Eserlerden bir çoğu buraya getirilmelidir.

(Faraza:

A — Selâtin türbelerinden getirilmiş olan sorguçlar Topkapı hâzinesine gönderilmeli,

B — Biri Yıldırım Beyazıta diğeri ikinci Selime ait olan iki tılsımlı harp

fü

ı Ensari Bülent

‘

&0 û-9 b'h

Türk ve Islâm Eserleri Müzesindeki nefis eserlerden: (Sağda) cüz

çekmecesi, (Solda) rahle, gömleği ya Askeri Müzeye veya Top . kapı hâzinesine gönderilmeli.

C — Abdülâzize ait kamış kale­ min, Sultan Reşada ait hokka takımı . nin burada işi ne?.

D — Maktul şehzadelere ait kaftan - lar ve kunduralar da pekâlâ Topkapı müzesine götürülüp padişahlara ait el. biselerin teşhir edildikleri vitrinlerin yanına konulabilirler.)

^ — Türk ve Islâm eserleri müzesin­ deki eserleri modern bir surette teş . hir edebilmek için Arkeoloji müzesi - nin binası büyüklüğünde bir daireye ihtiyaç vardır. Burada öyle nadir san’at kıymetleri var ki, göze bütün sırlarını verebilmeleri için bunların teker teker ayrı vitrinlere konulup teşhiri icap e. der.

5 — İslâm Eserleri Müzesi “Lev - ha,, bakımından pek zengin değildir. Bu müzeye tahsisat verip sağda solda dağnık bir halde bulunan hattatlık eser, lerini toplatmak. Diğer müzelerdeki el yazılarını da buraya taşımalı.

Hazır hatırıma gelmişken bir daha tekrar edeyim: Bizim müzelerimiz cid­ dî bir tetkikten geçirilse hiç fena olmı. yacak.

Geçenlerde bahriye müzesinde Vi - yana muhasarasından kalma bir top görmüştüm. İstanbul muhasarasında Halici kapamak için Bizanslılar tara . fından kullanılmış olan zincir ise as - kerî müzededir. Bu zincir kangalını Askerî Müzede gördükçe sanırım ki bir yılan balığı karaya vurmuş ve ölüp kal. mıştır. Bu iki müze ellerindeki o iki e- seri pekâlâ mübadele edebilirler.

Yine hatıra gelmişken şu “Tıp Mü . zesi,, meselesine de bir dokunalım...

Süleymaniye camii müştemilâtından olan eski timarhaneyi bir Tıp Müzesi haline sokmak okadar yüksek bir isa - betle düşünülmüşken bir türlü tatbik edilemedi. Mimar Sinanın bu güzel e. serinde Askerî Matbaa sıkışmış kalmış­ tır.

Bu müzenin kurulması Askerî mat­ baayı da kendisine lâyık bir binaya ‘kavuşturmuş olur.

Söylemesi, hatırlatması bizden, ya - pılması, başarılması; yapmak ve ba . şarmak bilenlerden.

Ensarî BÜLENT

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi