DÜNYANIN EN ZENGİN MÜZESİ
Topkapı Sarayı
Bir zamanlar, dünya politikası buradan yönlendirilirdi.
Şimdi, muazzam bir imparatorluğun en seçkin kültür ve
sanat hâzineleri burada sergileniyor
D
ört yüzyıla yakın bir sü re, dünya politikasının ana merkezi... Halen, paha biçilmez tarihi ko leksiyonları ve henüz tam incelenmemiş arşivleriyle dün yanın en zengin müzesi... İşte, M ar mara Denizi, İstanbul Boğazı ve Ha- liç’in kavşak noktasında, Saraybur- nu sırtlarını süsleyen ünlü tarihi ya pı, Topkapı Sarayı...Bu sarayın sahne olduğu olaylar tarihçiler için bitmez tükenmez mal zemeler verirken, orada sergilenen hazineler her gün binlerce ziyaretçi nin hayranlık dolu bakışlarını çeker. Geniş bir alana yayılmış binaları do laşırken ve vitrinlerde muhafaza edi len eşyaları seyrederken, sanki o şa şaalı geçmişte yaşıyormuş gibi bir duyguya kapılabilirsiniz.
Gelin, Topkapı Sarayı’nı kısa çiz
gilerle tanıtmaya çalışalım.
Fatih Sultan Mehmet, 1453 yılın da İstanbul’u fethedince, şimdiki üniversite merkez binasının bulun duğu yerde ilk sarayı yaptırmıştı. Ancak, Sarayburnu çevresinin güzel liği ve alanının uygun oluşu gözönü- ne alınarak, burada yeni bir inşaata girişildi ve resmi vesikalarda “Sa-
ray-ı Cedîd” (Yeni Saray) olarak ge
çen Topkapı Sarayı ortaya çıktı. Yarımadanın çevresi Bizans surla rıyla kapatılmıştı. Kara tarafına da 1400 metre uzunluğunda yeni duvar lar çekildi ve bu saha içinde büyük bir site kuruldu. "Bâb-ı Hümâyun” adı verilen Ayasofya’daki muhte şem kapının kitabesinden anlaşıldı ğına göre, inşaat 1478 yılı Aralık ayında tamamlandı. Müteakip de virlerde de, site içine yeni yeni ya pılar dikildi.
Dört yüzyıl Os manlI İmparator luğuna yönetim merkezi olan Topkapı Sarayı, şimdi dünyanın en zengin müze lerinden biri, (solda) Topkapı Sarayı müzesin de yer alan se def kakmalı taht ve porselen bir sürahi (sağda ve altta)..
Topkapı Palace, for four hundred years the centre of administration of the Ottoman Empire, is now one of the rich est museums in the world, (left)
Topkapı Palace Museum. Throne finely inlaid in mother- of -pearl and a porcelain decanter, (right and below)
Bâb-ı Hümâyun’dan girilen avlu da, sarayın dış hizmetleriyle ilgili yapılar vardır. Sahilde 16. yüzyılla 19. yüzyıl arasında inşa edilen bir çok köşkten. Sepetçiler Kasrı dışın da bugün tümü yok olmuştur.
Bâb-ı Hümâyun’un solunda St. İren Kilisesi ve Darphane yer alır. Darphane yanındaki yokuşun başın daki Kozbekçiler Kapısı, Gülhane Parkı’na ve Arkeoloji Müzesi’ne açı lır. Avluda yer alan Çinili Köşk, 15. yüzyıl çinileriyle kaplıdır. Yapı, Sel çuklu medrese mimarisi düzeninde inşa edilmiştir.
Bâb-ı Hümâyun’dan dar bir yolla ikinci kapıya ulaşılır. Kanunî döne minde yaptırılan ve “Bâbu s-Selâm diye anılan bu kapı, Saray’ın ana gi rişidir. Kapının açıldığı avluya Bî-
run” adı verilir. Yirmi kubbe ile ör
sağında yer alır. 15 bin kişiye yemek hazırlanan bu mutfaklar, II. Selim zamanındaki büyük yangının ardın dan, Mipıar Sinan tarafından ona rılmışlardır.
Avlunun solunda Has Ahırlar Ka pısı ve “Harem” dairesinin Arabalar Kapısı yer alır. Bu kapının yanında ki “Kubbealtı”, üç kubbeli bir yapı dır. Haftanın belli günlerinde Vüze- ra (Bakanlar Kurulu) toplantılarının düzenlendiği Kubbealtı’nda, üçüncü kubbe Divan kâtiplerine tahsis edil miştir. Padişah, sadrıâzamın oturdu ğu yerin hemen üzerindeki kafesli bir pencerenin ardından toplantıları giz lice izleyebilirdi.
Kubbealtı’nın bitişiğinde, sekiz kubbeli “İç Hazine Dairesi” bulu nur. Bâbü’s-Selâm ya da Orta Ka- pı’nm ardından “Bâbus-Saade”,
“A k Ağalar Kapısı”, “Enderun Ka pısı” gibi isimlerle anılan üçüncü ka
pıya varılır, oradan da “Enderun” denilen üçüncü avluya geçilir. Kapı nın karşısında “A rz Odası” bulunur.
17. yüzyılda yapılan bu odanın ön yüzünde süslemeler ve bir çeşme yer alır. Kapıların üzerindeki yazılar, hattat padişahlardan III. Ahmet ve II. Mahmut’a aittir.
Üçüncü avlu girişinin hemen sa ğında, Padişah ve hareminin özel ze- naatkârlarının barınağı anlamına gelen “Seferii Koğuşu” vardır. Yeşil somaki sütunlu bir revaktan girilen yapı, iki büyük salondan oluşur. Bu radan birkaç basamakla “Hazine-i
H üm ayun’un revakına inilir. Sekiz
iri sütun tarafından taşınan revakın
Marmara Denizi, İstanbul Boğazı ve Haliç’in kavşak noktasında, Saraybumu sırt larını süsleyen Topkapı Sara yı, tarihçiler için bitmez tüken mez bir malzemedir.
Topkapi Palace, situated on the slopes of Seraglio Point at the confluence of the
Bosphorus, the Golden Horn and the Sea of Marmara, offers historians an inexhaustible wealth of material. Müzede yer alan iki değerli parça, üstte taht, altta hançer. Yanda Topkapı Sarayı'na ait bir gravür. Two valuable exhibits in Topkapı Palace Museum: (above) a throne, (below) a dagger. (To the side) an engraving of the Palace.
ardında dört oda ve bir büyük bal kon vardır. İhtişamlı taç kapılarla girilen üç odadan birincisi, Mimar Sinan’a aittir. “ Hazine-i Hümayun” olarak inşa edilen bu bölümün yan tarafında ise “Has Odalılar Koğuşu” yer alır.
Ak Ağalar Kapısı’nın solunda, Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi dönüşü getirdiği “Kutsal Emanetler” için yaptırılan “A k Ağalar Camii” ve “Has Oda” bulunur. Bugün Hz. Muhammed’in kutsal eşyalarının sergilendiği Has Oda’nın arka kapısı
“Dördüncü Yer”e, ya da “Bağdat Köşkü Taşlığı”na açılır. Bu taşlıkta
IV. Murat tarafından inşa ettirilen iki köşk bulunmaktadır. Taşlığın sa ğında “Karamustafa Paşa Köşkü” ,
“Hekimbaşı Odası”, “Esvap Oda sı”, “Sofa Camii” ve “Mecidiye Köş
kü ” sıralanmıştır.
400 yıl boyunca Osmanlı İmpara torluğumun yönetim merkezi görevi ni üstlenmiş bulunan Topkapı Sara yı, 700 bin metrekarelik bir alanı kaplar. 1853 yılında bu görevi Dol- mabahçe Sarayı’na devreden Topka- pı Sarayı, Cumhuriyet’in ilânından sonra müze olarak yeniden düzen lenmiştir.
TOPKAPI SARAYI MÜZESİ Dünyanın en zengin müzesi olan Topkapı Sarayı Müzesi’nin ilk bölü mü mutfaktır. 11 bin 475 parçadan oluşan değerli Çin porseleni takımı, Japon ve Avrupa menşeli porselen ve kristal parçalarıyla, gerçek bir ha zine teşhir edilmektedir bu bölümde. Türk ve Avrupa yapımı gümüş, cam
ve bakır işleri ile klâsik Tang döne mine ait ünlü tunç ayna da, mutfak bölümünde yer alan nadide parçalar arasındadır.
Üçüncü avludan sonra ulaşılan Hazine Dairesi bir çok salondan olu şur. Birinci salonun en değerli par çaları arasında şunlar sayılabilir: Sarık kısmı elmas ve yakutlarla süs lü, gövdesi ve başı kök inciden hey kelcik başta gelir. 16. yüzyıl yapımı yakut ve zümrütlerle süslü altın ka bartma matara, yeşimden yapılıp de ğerli taşlarla bezenmiş ibrik, Fran sız altın masa saati, altın çemberler arasına neceflerden yapılmış yazı çekmecesi, yine neceften mamul ib rik ve maşrapa, 14. yüzyıl Mısır işi yeşil cam kandil, 16. yüzyıl İran işi şarap sürahisi, yakut işlemeli, sarı yaldızlı gümüş asma saat, sırma ve
inci işlemeli cüz kesesi.
İkinci salonun en değerli parça ları arasında, iri zümrütlerle süslü yay torbası (sadak) başta gelir. Sul tanahmet Camii’nin mimarı Sedef- kâr Mehmet Ağa tarafından yapıl dığı bilinen taht, Topkapı filminin ünlü zümrüt kakmalı hançeri de bu salonun nadide eşyalarındandır.
Üçüncü salonda, altından yapıl mış ve üzeri değerli taşlarla süslü II. Murat Divanı ve Şah İsmail, yahut Nadir Şah’a ait olduğu sanılan taht görülebilir.
Dördüncü salonda sergilenen en ünlü parça Kaşıkçı Elmasıdır. Zarf ları ve kaşıkları altından yapılmış pembe kristal komposto takımı, sa
yısız som zümrüt askılar, mücevher çekmeceleri, pırlantalı şamdanlar da bu salondadır.
“Has O d a ’ (Hırka-i Saadet Dai
resi) ise, Hz. Muhammed’e ait kut sal eşyaların muhafaza edildiği yer dir.
Topkapı Sarayı Müzesi’nin görül meye değer diğer ünlü bölümleri arasında. “Sünnet Odası”nın dış kapısı yanlarındaki çini panolar.
“Revan Köşkü"nün iç süslemeleri, “Bağdat Köşkü”nün som altın yal
dızlı malakâri kabartmalarla tezyin edilmiş kubbe ve tavanları, “Harem
Dairesi” içindeki duvar çinileri, “Al- tınyolu” diye adlandırılan koridorun
çini panoları başta gelmektedir. Kısaca, Topkapı Sarayı, gerek mimarisi, gerek müzede yer alan birbirinden değerli parçalarıyla. 600 yıllık Osmanlı kültür ve sanatından günümüze kalan en değerli miras olma özelliğini sürdürüyor.
THE RICHEST MUSEUM
IN THE W ORLD
Topkapi
Palace
F
or four hundred years the main centre of world poli tics and now the world’s richest museum, with its in valuable historical collec tions and its still not fully researched archives, the famous historical build ings of Topkapi Palace adorn the slopes of Seraglio Point at the con fluence of the Sea of Marmara, the Bosphorus and the Golden Horn.The events that took place here offer inexhaustible material for the research historian while the building itself arouses the wonder and admi ration of the thousands who visit it every day. As you stroll through the buildings scattered over this spacious site and examine the objects exhi bited in the show-cases you feel as if you were living in the splendid magnificence of the past.
Let us give you a brief outline of the history of the palace.
After his conquest of the city in 1453 Sultan Mehmet II built his pal ace on the site now occupied by the central building of the university at Bayezit. But, in view of the beauty of the view from Seraglio Point and the suitability of the site, he began here the construction of a new pal ace which was to be referred to in official documents as Saray-i Cedid.
The peninsula was surrounded by Byzantine defence walls. New walls 1400 m in length were built along the landward side and a large group of buildings erected on the enclosed site. According to the inscription on the great entrance gate or Bab-i Hu-
mayun just beside Ayasofya the con
struction was completed in Decem ber 1478. New buildings were con tinually being added in successive periods.
The Bab-i Humayun opens into a courtyard which contained build ings connected with the external functions of the Palace. Of the many pavilions erected on the shore be tween the 16th and 19th -centuries only the Sepetçiler Köşkü (Basket- makers’ Pavilion) still survives.
To the left of the Bab-i Humayun stand the Church of St Irene and the Imperial Mint. The Kozbekçiler
Gate at the top of the hill by the side of the Mint leads down to Giilhane Park and the Archaeological Muse um. The Çinili Köşk (Tiled Pavil ion) in the Museum courtyard is adorned with 15th century tiles. The building is constructed in the archi tectural style of a Seljuk medrese.
A narrow road leads from the
Bab-i Humayun to the second gate.
This, known as the Babu’s-Selam
38 MAGAZİN 7/89
Sarayın içinden bir görünüş (solda), değerli taşlarla süslü bir kavuk (üstte) ve Harem'de hayat (altta).
An inside view from the palace (left), a turban studded with precious stones (above), and life in the Harem (below).
Topkapi Sarayt’nin Harem Dairesi ve Harem’de hayat, son yıllarda birçok batılı araştırmacının da ilgi odağı haline geldi.
In recent years the Harem apartments in Topkapi Palace and life in the Harem have attracted the attention of a number of Western scholars.
(the Gate of Peace), was built during the reign of Süleyman the Magnifi cent and forms the main entrance to the Palace proper. This opens into a courtyard known as the birun or outer courtyard. On the right of this courtyard are the palace kitchens with their twenty domes where food was prepared for fifteen thousand people. Burned down during the reign of Selim II they were restored by the architect Sinan.
On the right hand side of the courtyard are the Has Ahırlar (Im perial Stables Gate) and the Araba
lar Kapısı (Carriage Gate) leading
into the Harem. Just beside this gate is the Kubbealti, a building with three domes. On certain days of the week the Vuzera (Council of Minis ters) would meet in the Kubbealti while the chamber under the third dome was allocated to the use of the secretaries. The Sultan would sec retly follow the meetings of his min isters from behind a latticed window just above the seat occupied by the Grand Vizier.
Just beyond the Kubbealti there is a six-domed building known as the İç Hazine Dairesi (Inner Trea sury). The next gate after the Ba-
bus-Selam or Middle Gate is the
gate opening into the third court yard, variously known as the Babus-
Saade (Gate of Felicity), A k Ağalar Kapısı (Gate of the White Eunuchs)
and the Enderun Kapısı. Immediate ly opposite this gate is the Arz Odası (Audience Chamber). This is a 17th century building with decorated facade adorned with a fountain. The inscriptions over the door are the work of the calligrapher-sultans Ah met III and Mahmut II.
Immediately to the right of the entrance into the third courtyard is the Seferli Koğuşu where the private craftsmen of the Sultan and the Ha rem were housed. The building is entered through a portico of green porphyry columns and consists of two large chambers. From here a few steps lead down to the portico of the Hazine-i Humayun (Imperial Treasury). This building comprises four rooms and a spacious balcony with a portico in front supported by eight large columns. The first of the three rooms, which are entered through magnificent portals, was built by the architect Sinan. Adja cent to this section, originally the Imperial Treasury, is the Has Oda
lılar Koğuşu.
To the left of the Gate of the White Eunuchs stand the A k Ağalar
Camii (the Mosque of the White
Eunuchs) and the Has Oda (Privy Chamber) constructed to house the Holy Relics brought back by Selim I from his Egyptian campaign. The gate behind the Has Oda opens onto the courtyard in front of the Bagh dad Pavilion. Here are to be found two pavilions built by Murat IV. Along the right-hand side of the courtyard are arranged the Kara Mustafa Pasa Pavilion, the Hekim
başı Odası (Chamber of the Chief
Physician), the Esvap Odası (the Wardrobe), the Sofa Mosque and the Mecidiye Pavilion.
In 1853, when the seat of Otto man government was transferred to Dolmabahçe Palace, Topkapi
Pal-Topkapı Sarayı gerek dış görünümü, gerek iç süslemeleriyle ziyaretçilerde hayranlık uyandırıyor.
Topkapi Palace arouses the wonder and admiration of visitors by its imposing ex terior and its rich interior decoration.
Topkapi filminin ünlü zümrüt kakmalı hançeri ve Kaşıkçı Elması, Hazine Dairesinde sergilenen en değerli parçalar arasındadır.
Two of the most valuable exhibits in the Topkapi Palace Treasury - the famous jewelled dagger featured in the film Topkapi and the Kasikci diamond
ace, which covers an area of 700,000 m2, had for four hundred years been the centre of administration of the Ottoman Empire. After the foun dation of the Republic the Palace was laid out as a museum.
TOPKAPI PALACE MUSEUM The first section of the Topkapi Palace museum consists of the kitchens, in which 11,375 pieces of invaluable Chinese porcelain, to gether with a rich collection of Ja
panese and European porcelain and crystal, are exhibited. The Turkish and European silver, glass and cop per ware and the famous bronze mirror from the classical Tang pe riod are among the most valuable of the objects displayed.
The Treasury in the third court yard consists of a number of differ ent rooms. The most valuable of the objects exhibited in the first room include the statuette with body and turban encrusted with diamonds and rubies and the head fashioned from
s
pf
«Kt.n
<-?¿i
m
ife
¡P?
Jr
i t ?solid crystal; the 16th century flask in gold relief encrusted with rubies and emeralds; the jade ewer embel lished with precious stones; the gold French table clock; the writing cabi net of crystal inlaid between gold strips; a ewer and mug, also of crys tal; a 14th century jade oil-lamp of Egyptian workmanship; a 16th cen tury Iranian wine decanter; a gilt silver pendant clock decorated with rubies and a cuz kesesi (bag for carrying a section of the Qur’an) silver and gold embroidered cloth encrusted with pearls.
The most valuable exhibits in the second room include the quiver decorated with large emeralds, the throne made by the Sedejkâr (worker in mother-of-pearl) Mehmet Agha, the architect responsible for Sultanahmet Mosque, and the fa mous emerald encrusted dagger featured in the film Topkapi.
The third room contains the divan of Murat III, made of solid gold and encrusted with precious stones, and the throne thought to have belonged to Shah Ismail or Nadir Shah.
The most famous exhibit in the fourth room is the Kaşıkçı Diamond. Other exhibits include the compote set of pink crystal with spoons and holders of gold, innumerable pen dants of solid emerald, jewel cas kets and candlesticks encrusted with brilliants.
The Chamber of the Holy Relics houses sacred objects associated with the Prophet.
Other famous features of the Top kapi Palace Museum which are well worth seeing include the two tile panels outside the Circumcision Room, the interior decoration of the Revan Pavilion, the solid gold-gilt
malakari relief decoration on the
dome and walls of the Baghdad Pa vilion, the wall tiles in the Harem apartments and the tile panels in the corridor known as the Golden
Way.
In short, Topkapi Palace, both as a work of architecture and as a mu seum housing an invaluable collec tion of exhibits, comprises a heritage of six hundred years of Ottoman art and culture.
MAGAZİN 7/89 41
Kişisel Arşivlerde Istanbul Belleği Taha Toros Arşivi
