KARAYAKA KUZULARINDA KESİM ÖNCESİ VE KESİM SONRASI ÖLÇÜLENDİRİLEN GÖZ KASI
ÖZELLİKLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER Esra ÖZER
Yüksek Lisans Tezi Zootekni Anabilim dalı Prof. Dr. Zafer ULUTAŞ
2011
T.C
GAZİOSMANPAŞA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ZOOTEKNİ ANABİLİMDALI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
KARAYAKA KUZULARINDA KESİM ÖNCESİ VE KESİM SONRASI ÖLÇÜLENDİRİLEN GÖZ KASI ÖZELLİKLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER
Esra ÖZER
Bagkan:
u y e :
uye:
Prof. Dr. Zafer ULUTAS
Yrd. Dog. Dr. Umran ENSOY
Ogr. cor. Emre $iRiN
TEZ BEYANI
Tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu tezin yazılmasında bilimsel ahlak kurallarına uyulduğunu, başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel normlara uygun olarak atıfta bulunulduğunu, tezin içerdiği yenilik ve sonuçların başka bir yerden alınmadığını, kullanılan verilerde herhangi bir tahrifat yapılmadığını, tezin herhangi bir kısmının bu üniversite veya başka bir üniversitedeki başka bir tez çalışması olarak sunulmadığını beyan ederim.
i
KARAYAKA KUZULARINDA KESİM ÖNCESİ VE KESİM SONRASI ÖLÇÜLENDİRİLEN GÖZ KASI ÖZELLİKLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER
Esra ÖZER
Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilim Dalı
Danışmanı : Prof. Dr. Zafer ULUTAŞ
Bu çalışma 23 adet Karayaka ırkı kuzularda kesim öncesi ve kesim sonrası ölçülendirilen göz kası özellikleri, canlı ağırlık ve karkas ağırlığı arasındaki ilişkileri araştırmak amacıyla yapılmıştır. Çalışmada kesim öncesi canlı ağırlık ve kesim sonrası karkas ağırlığı tartım ile belirlenmiştir. Kesim öncesi Musculus Longissimus Dorsi (göz kasının) derinliği, alanı ve kabuk yağ kalınlığı 12 ve 13. kaburgalar arasından ultrason yardımı ile belirlenmiştir. Kesim sonrası Musculus Longissimus Dorsi derinliği ve kabuk yağı kalınlığı 12 ve 13. kaburgalar arasından dijital kumpas yardımıyla, Musculus Longissimus Dorsi alanı ise planimetre ile belirlenmiştir. Ölçülen tüm özellikler arasındaki korelasyonlar belirlenmiştir. En yüksek korelasyon katsayısının ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasında olduğu tespit edilmiştir (r = 0,993; P<0,01). İstatistiki olarak önemli bulunan en düşük korelasyon ise gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanının arasında olduğu tespit edilmiştir ( r = 414; P<0,05). Ayrıca ultrason kas derinliği ile gerçek yağ kalınlığı, ultrason kas alanı ile gerçek kas derinliği ve gerçek yağ kalınlığı ile gerçek kas derinliği arasındakiler hariç bütün özellikler arasındaki korelasyonlar istatistiki açıdan önemli bulunmuştur (P<0,05; P<0,01). Değerlendirilen bu parametrelerin karkas kompozisyonun bir göstergesi olduğu ve aralarında yüksek korelasyonların bulunduğu düşünüldüğünde kesim öncesi ultrason ile alınan değerlere bakılarak hayvanlarda kesim yaşının tespiti ve karkas kompozisyonun önceden tahmin edilebilmesi mümkün olacaktır.
2011,30 Sayfa
Anahtar kelimeler: Karayaka koyunu, Musculus Longissimus Dorsi, Ultrason, Karkas ölçümleri.
ii
ABSTRACT
Master Thesis
THE CORRELATIONS BETWEEN EYE MUSCLE PROPERTIES MEASURED PRE-SLAUGHTERING AND POST-SLAUGHTERING IN KARAYAKA
LAMBS Esra ÖZER
Gaziosmanpaşa University Graduate School of Applied Science
Department of Animal Science Supervisor: Prof. Dr. Zafer ULUTAŞ
This study conducted on 23 number of Karayaka homebred lambs to investigate the relations between pre-slaughter and post- slaughter measurements of Musculus Longissimus Dorsi characteristics, live weight and carcass weight. The live weight before slaughter and carcass weight after slaughter measured by weighting machine. Pre-slaughter measurements of Musculus Longissimus Dorsi depth, area and back fat thickness was measured between of 12th and 13th ribs by using ultrasound machine. Post-slaughter measurements of Musculus Longissimus Dorsi depth and back fat thickness was measured between of 12th and 13th ribs by digital caliper, as for the Musculus Longissimus Dorsi area was measured by planimeter. The correlation coefficients between all measured characteristics were calculated. The highest correlation coefficient was found between ultrasound Musculus Longissimus Dorsi depth and real Musculus Longissimus Dorsi depth (r = 0,993; P<0,01). The lowest correlation coefficient was determined between ultrasound Musculus Longissimus Dorsi depth and real Musculus Longissimus Dorsi area ( r = 414; P<0,05). In addition, all correlation coefficients were statistically significant (P<0,05; P<0,01) except correlation coefficients between ultrasound Musculus Longissimus Dorsi depth and real back fat thickness, ultrasound Musculus Longissimus Dorsi area and real Musculus Longissimus Dorsi depth, real back fat thickness and real Musculus Longissimus Dorsi depth (P>0,05). In conclusion, it can be mentioned that this measurement can be predictor for estimation of post slaughter characteristics of lambs.
2011, 30 pages
Key words: Karayaka sheep, Musculus Longissimus Dorsi, Ultrasound, Carcass measurements
iii
Bu çalışmanın planlanmasından sonuçlandırılmasına kadar her aşamasında bana yardım eden ve yol gösteren danışmanım ve bölüm başkanım Sayın Prof. Dr. Zafer ULUTAŞ’a saygı ve teşekkürlerimi sunarım. Tez çalışmam sırasında her türlü katkılarından dolayı bölümümüzün tüm değerli öğretim elemanlarına Öğrt. Gör. Emre ŞİRİN’e ve deneme süresince yardımlarını ve manevi desteğini esirgemeyen Arş. Gör. Mustafa DUMAN’ a ve çalışmalarım sırasında her zaman yanımda olan aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
Esra ÖZER 02/2011
iv İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET ………...….i ABSTRACT………...ii TEŞEKKÜRLER………...iii İÇİNDEKİLER………...iv ŞEKİLLER DİZİNİ………... .v ÇİZELGELER DİZİNİ..………...………..…...vi 1. GİRİŞ………....1 2. LİTERATÜR ÖZETLERİ………...4
2.1. Kuzularda Canlı Ağırlık ile Ultrason ve Gerçek Ölçümler Arasındaki Korelâsyonlar………..6
2.2. Kuzularda Ultrason Yağ ile Ultrason ve Gerçek Ölçümler Arasındaki Korelâsyonlar………..7
2.3. Kuzularda Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile Ultrason ve Gerçek Ölçümler Arasındaki Korelâsyonlar………..9
2.4. Kuzularda Ultrason Musculus Longissimus Dorsi Alanı ile Gerçek Ölçümler Arasındaki Korelâsyonlar……….10
2.5. Kuzularda Karkas Ağırlığı ile Gerçek Ölçümler Arasındaki Korelâsyonlar………11
2.6. Kuzularda Gerçek Yağ Kalınlığı ile Gerçek Ölçümler Arasındaki Korelâsyonlar..12
2.7. Kuzularda Gerçek Musculus Longissimus Dorsi Derinliği ile Gerçek Musculus Longissimus Dorsi Alanı Arasındaki Korelasyonlar………...13
3. MATERYAL ve METOT………...14
3.1. Hayvan Materyali………..…...14
3.2. Ultrason Ölçümleri………...14
3.3. Gerçek Karkas Ölçümleri………...……...15
3.4. İstatistiki Analizler………...………....16
4. BULGULAR ve TARTIŞMA ………...19
5. SONUÇ ve ÖNERİLER………....27
6. KAYNAKLAR……….………..28
v
Şekil 2.1. Gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı ile ultrasonik Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki dağılım grafiği………...5 Şekil 2.2. Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile ultrasonik Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasındaki dağılım grafiği………...5 Şekil 2.3. Gerçek kabuk yağı kalınlığı ile ultrasonik kabuk yağı kalınlığı arasındaki
dağılım grafiği ………...6 Şekil 3.1. Kabuk yağı kalınlığı (BF), Musculus Longissimus Dorsi
derinliği (LMD) ve Musculus Longissimus Dorsi alanı (LMA)’nın ultrason görüntüsü………15
vi
ÇİZELGELER DİZİNİ
Çizelge Sayfa
Çizelge 2.1. Canlı ağırlık ile ultrason yağ kalınlığı, ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği, ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı, karkas ağırlığı, gerçek yağ kalınlığı, gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki
korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar………7 Çizelge 2.2. Ultrason yağ kalınlığı ile ultrason Musculus Longissimus
Dorsi derinliği, ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı, karkas ağırlığı, gerçek yağ kalınlığı, gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı
arasındaki korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar…………...8 Çizelge 2.3. Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile ultrason
Musculus Longissimus Dorsi alanı, karkas ağırlığı, gerçek yağ kalınlığı, gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki
korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar…………...…………9 Çizelge 2.4. Ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı ile karkas ağırlığı, gerçek yağ kalınlığı, gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği,
gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki
korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar…………...………..11 Çizelge 2.5. Karkas ağırlığı ile gerçek yağ kalınlığı, gerçek Musculus
Longissimus Dorsi derinliği, gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar…………..12 Çizelge 2.6. Gerçek yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi
derinliği, gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı
arasındaki korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar………….12 Çizelge 2.7. Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, gerçek
Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonların
araştırıldığı daha önceki çalışmalar……….13 Çizelge 4.1. Kesim öncesi ve kesim sonrası yapılan ölçümlere ilişkin tanımlayıcı değerler……….17 Çizelge 4.2. Kesim öncesi ve kesim sonrası yapılan ölçümler arasındaki kısmi korelasyon katsayıları………18
1.GİRİŞ
Dünyada ve Türkiye’de hızlı nüfus artışıyla birlikte sosyal ve ekonomik gelişmeler diğer besin maddelerine olduğu gibi, hayvansal kaynaklı besin maddelerine, özellikle de ete olan gereksinimi giderek arttırmaktadır (Soysal ve ark., 2001). Bu nedenle hayvan yetiştiriciliğinde et üretimi öncelikli hedefler arasında yer almaktadır (Oğan, 2000). Koyun yetiştiriciliğinde geçmiş yıllarda, yapağı verimi ve kalitesi çok önem taşırken son yıllarda et verimi en önemli verim özelliği olarak karşımıza çıkmaktadır (Akçapınar, 1994).
.
Döl ve süt verim kontrollerine nazaran et verimi ile ilgili verim kontrollerinin yapılması hem zor hem de hayvanın kesilmesi mecburidir. Bugüne kadar et verimi özelliği yönünden damızlık değerinin tahmini büyük oranda karkas derecelendirme, ağırlık artışı ve konformasyon bilgilerine dayandırılmıştır. Karkas değerlendirme ise hayvan kesildikten sonra belirlenebilen bir özellikdir (Yardımcı ve Özbeyaz, 1999).
Canlı hayvan üzerinde karkas değerlendirme genellikle sübjektif metotlarla yapılmaktadır. Bu metotlar canlı hayvan üzerinde yağlanma ve etlenmenin değerlendirilmesinin en hızlı ve ucuz yoludur. Sübjektif olarak canlı ve karkas değerlendirme görsel ve duyusal olarak veya her ikisinin bir kombinasyonu olarak yapılabilmektedir (Herring ve Kemp, 2001; İnce ve Ayhan, 2008). Bu sebeple canlı hayvanlarda karkas değerlendirme için objektif metotlar geliştirilmekte ve uygulamaya konmaktadır (İnce ve Ayhan, 2008).
Hayvanlarda büyüme döneminde gelişmesini en son tamamlayan vücut kısmı bel bölgesidir (Yaralı ve Karaca, 2004). Sübjektif değerlendirme (kondisyon derecelendirme) bu konuda uzmanlaşmış kişiler tarafından bel bölgesi üzerinde etlenme ve yağ dokusunun, omur çıkıntıları ve sırt kemiğinin elle muayenesinde (palpasyon) hissedilme durumuna göre belirlenir. Ancak her şeyden önce sübjektif değerlendirme bir uzmanlık işi olması, dolayısıyla sübjektif değerlendirmede sınıflamayı yapanların uzmanlığına bağlı olarak hata düzeyi çeşitlilik gösterecektir (Kor ve Ertuğrul, 2000). Bu yüzden objektif metotlar (ultrason teknolojisi, bilgisayar tomografisi, nükleer ve manyetik rezonans, X-ray absorptiometre, video görüntüleme analizi ve biyoelektrik
2
impedans) ile canlı hayvanlarda karkas derecelendirme önem kazanmaktadır. Ultrason teknolojisi ile karkas parametrelerinin tahmin edilmesi objektif metotlar arasında en çok kullanılanıdır (İnce ve Ayhan, 2008).
Bu teknolojinin kullanılmasının en büyük avantajı zaman ve emek açısından büyük tasarruf sağlamasıdır. Ultrason teknolojisi temel olarak iki amaca yönelik kullanılabilmektedir. Bunlardan birincisi, genetik ilerleme programlarında ultrasona dayalı ölçüm sonuçların birer seleksiyon kriteri olarak kullanılması (Wilson, 1992; Russel, 1995), ikincisi ise kesime gönderilecek hayvanlarda optimum seviyedeki yağ oranının belirlenebilmesidir (Russel, 1995).
Ultrason yardımıyla vücudun bazı bölgelerinden kas derinliği ve yağ kalınlıkları ölçülerek hayvan kesildiğinde elde edilecek karkas ağırlığı, karkas randımanı, kas ve yağ oranları belirlenmeye çalışılmaktadır (Yardımcı ve Özbeyaz, 1999). Günümüzde yapılan çalışmalarda, ultrason ölçümlerinde, Musculus Longissimus Dorsi (MLD) kasından yaralanılarak toplam karkas ağırlığı tahmini yapılabilmektedir. Kuzularda omurga kemiği boyunca uzanan ve boyunun karkasa bağlandığı yerden Os sacrum’a (bel kemiği) kadar devam eden (Yaralı ve Karaca, 2004) bu kasın 12. ve 13. kaburga kemikleri arasındaki bölgeden bu kası kaplayan yağ kalınlığı, kasın derinliği ve bu kasın kesit alanı ölçüleri ultrason yardımıyla alınabilmektedir.
Tüketici taleplerinin yağsız, israfı az, daha kolay pişen ete yoğunlaştığı günümüzde ultrason teknolojisi yağ kalınlığının kolay bir şekilde ölçülebilmesi sayesinde istenilen düzeyde yağ içeren karkaslar elde etmek mümkün olabilecektir. Pazar talebine göre günümüzde kuzu yetiştiricilerinin diğer et kaynaklarıyla rekabet edebilmesi için eti fazla yağı az olan kuzu eti üretimiyle ilgilenmelidirler (Yaralı ve Karaca, 2004). Ayrıca kasaplık hayvanlarda çeşitli karkas özelliklerinin ıslahı bakımından hızlı ilerleme sağlamada tüketici ile pazar talepleri doğrultusunda karkas üretebilmek için canlı hayvanlarda karkas değerlendirme önem kazanmaktadır (Kor ve Ertuğrul, 2000).
Bu araştırmada, Türkiye koyun varlığının %2-3’ünü oluşturan ve Karadeniz bölgesinde yaygın olarak yetiştirilen, eti oldukça yağlı fakat lezzetli olarak kabul edilen (Oğan
2000) Karayaka kuzularının kesim öncesi göz kası (Musculus Longissimus Dorsi) kesit alanı, kas derinliği ve bu kası kaplayan yağın kalınlığının ultrason yardımıyla tespit edilen değerleri ile kesim sonrası karkas üzerinde yapılacak gerçek ölçümler arasındaki kısmi korelasyonların tespit edilmesi amaçlanmaktadır.
4
2. LİTERATÜR ÖZETLERİ
Ultrason yardımıyla kesim öncesi tespit edilen göz kası (Musculus Longissimus Dorsi) kesit alanı, kas derinliği ve bu kası kaplayan kabuk yağının kalınlık değerleri ile kesim sonrası karkas üzerinde yapılacak gerçek ölçümler arasındaki kısmi korelasyonların değerlendirildiği bir çok çalışma mevcuttur (Delfa ve ark., 1991; Fernandez ve ark., 1997; Delfa ve ark., 2000; Gökdal ve ark., 2004; Cadavez ve ark., 2007; Şahin ve ark., 2008; Theriault ve ark., 2009).
Ultrasonik ölçüm teknolojisi, koyun ve diğer çiftlik hayvanı türlerinin seleksiyon programlarında gelişme ve karkas özelliklerinin tahmininde, başarılı bir şekilde uzun yıllardır kullanılmaktadır. Araştırmacılar bu yöntemin avantajını canlı hayvanda ölçüm yapılabilmesi ve ölçülen özelliklerin orta seviyede bir kalıtım derecesine sahip olması olarak açıklamışlardır ( Conington ve ark., 1995; Larsgard ve Kolstad, 2002).
Russel (1995) göre canlı hayvanda ultrason ölçümü yapılacak bölge, hayvanın dış anatomik yapısından kolayca saptanabilmeli. Yapılan ölçümlerin tüm vücut veya karkas kompozisyonunu doğru bir şekilde yansıtabilmeli ve ultrason ölçümleri için daha çok 12-13. kaburgalar arasına denk gelen sırt bölgesinden yararlanılabileceğini belirtmiştir
Cemal ve ark. (2004)’a göre gerçek karkas ölçümleri ile ultrason ölçümleri arasındaki yüksek korelasyonlar karkas kalitesini yükseltmeyi amaçlayan seleksiyon programlarında ultrason ölçülerinin rahatça kullanılabileceğini göstermektedir.
Leeds ve ark. (2008) kısırlaştırılmış koçlarda Musculus Longissimus Dorsi derinliği, Musculus Longissimus Dorsi alanı ve kabuk yağı kalınlıklarının kesim öncesi ultrason ölçümleri ile kesim sonrası alınan gerçek ölçümler arasındaki ilişkileri araştırmak amacıyla yaptıkları çalışmada Şekil 2.1., Şekil 2.2. ve Şekil 2.3.’deki sonuçları bulmuşlardır. Ultrason ve gerçek ölçümler arasındaki dağılım grafikleri ise Şekil 2.1., Şekil 2.2. ve Şekil 2.3.’ te verilmiştir
Şekil 2.1. Gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı ile ultrasonik Musculus
Longissimus Dorsi alanı arasındaki dağılım grafiği (SEP = Tahminin standart hatası; SER = Tekrarlanabilirliğin standart hatası) (Leeds ve ark., 2008)
Şekil 2.2. Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile ultrasonik Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasındaki dağılım grafiği (SEP = Tahminin standart hatası; SER = Tekrarlanabilirliğin standart hatası) (Leeds ve ark., 2008).
6
Şekil 2.3. Gerçek kabuk yağı kalınlığı ile ultrasonik kabuk yağı kalınlığı arasındaki dağılım grafiği (SEP = Tahminin standart hatası; SER = Tekrarlanabilirliğin standart hatası) (Leeds ve ark., 2008).
2.1. Kuzularda Canlı Ağırlık ile Ultrason ve Gerçek Ölçümler Arasındaki Korelâsyonlar
Et veriminin öne çıktığı bir çok hayvan yetiştirme programında canlı ağırlıklar ya da Belirli dönemlerdeki canlı ağırlık artışları başlıca seleksiyon ölçütü olarak kullanılabilmektedir. Canlı ağırlık ve ağırlık artışları ile karkas kalite ölçütleri arasında pozitif korelasyonlar olmakla beraber, karkas kalitesini hedefleyen ıslah programları için sadece bu kriterlerin ele alınması yetersiz kalmaktadır (Cemal ve ark., 2004)
.
Canlı ağırlık ile ultrason yağ kalınlığı, ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği, ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı, karkas ağırlığı, gerçek yağ kalınlığı, gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar Çizelge 2.1’de verilmiştir
Çizelge 2.1. Canlı ağırlık ile ultrason yağ kalınlığı, ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği, ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı, karkas ağırlığı, gerçek yağ kalınlığı, gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar.
Özellikler Hayvan
Materyali Kuzu r Kaynak
Sakız × Kıvırcık Kuzu 0.328*** Cemal ve ark., 2004
UYK
Kıvırcık Kuzu -0.466** Yaralı ve Karaca, 2004
Sakız × Kıvırcık Kuzu 0.585*** Cemal ve ark., 2004
UMLDD
Kıvırcık Kuzu 0.514** Yaralı ve Karaca, 2004
Sakız × Kıvırcık Kuzu 0.624*** Cemal ve ark., 2004
UMLDA
Kıvırcık Kuzu 0.554** Yaralı ve Karaca, 2004
İDFAK Kuzu 0.976** Gökdal ve ark., 2004
KA
Karakaş Kuzu 0.946** Gökdal ve ark., 2004
Finewool x Blackface Kuzu 0.21 Edwards ve ark., 1989
İDFAK Kuzu 0.503* Gökdal ve ark., 2004
GYK
Karakaş Kuzu -0.198 Gökdal ve ark., 2004
İDFAK Kuzu 0.384 Gökdal ve ark., 2004
GMLDD
Karakaş Kuzu 0.451* Gökdal ve ark., 2004
Finewool x Blackface Kuzu 0.42* Edwards ve ark., 1989
İDFAK Kuzu 0.526* Gökdal ve ark., 2004
CA
GMLDA
Karakaş Kuzu 0.498** Gökdal ve ark., 2004
CA: Canlı ağırlık, UYK: Ultrason yağ kalınlığı, UMLDD: Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği, UMLDA: Ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı, KA: Karkas ağırlığı, GYK: Gerçek yağ kalınlığı, GMLDD: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, GMLDA: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı.
*: P<0.05; **: P<0.01
2.2. Kuzularda Ultrason Yağ ile Ultrason ve Gerçek Ölçümler Arasındaki Korelâsyonlar
Özellikle koyunlar üzerinde yürütülen çalışmalarda ultrason yağ ile ultrason ve gerçek ölçümler arasındaki bağlantı olduğunu bilidiren çelişkili sonuçlar elde edilmiş ve bazı çalışmalarda ( Fernandez ve ark., 1997; Cemal ve ark., 2004; Yaralı ve Karaca, 2004; Leeds ark., 2008; Theriault ve ark., 2009) ultrasonun belirtilen amaçlarla sınırlı veya hiç
kullanılamaz özelliğe sahip olduğu bildirilmiştir. Fernandez ve ark. (1997) ve
ultrasonun canlı kuzularda kabuk yağı kalınlığı ve göz kası alanının yeterli doğrulukta tahmini için kullanılabileceğini bildirmişlerdir (Çizelge 2.2).
8
Çizelge 2.2 Ultrason yağ kalınlığı ile ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği, ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı, karkas ağırlığı, gerçek yağ kalınlığı, gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar.
Özellikler Hayvan
Materyali
Kuzu/
Oğlak r Kaynak
Manchego Kuzu 0,31* Fernandez ve ark., 1997
Sakız × Kıvırcık Kuzu 0,360*** Cemal ve ark., 2004
Kıvırcık Kuzu -0,348* Yaralı ve Karaca, 2004
Suffolk ve Texel Kuzu 0,57** Leeds ark., 2008
UMLDD
Suffolk ve Dorset Kuzu 0.35*** Theriault ve ark., 2009
Manchego Kuzu 0,34* Fernandez ve ark., 1997
Sakız × Kıvırcık Kuzu 0,371*** Cemal ve ark., 2004
Kıvırcık Kuzu -0,073 Yaralı ve Karaca, 2004
UMLDA
Suffolk ve Texel Kuzu 0,55** Leeds ark., 2008
İDFAK Kuzu 0,076 Gökdal ve ark., 2004
KA
Karakaş Kuzu 0,080 Gökdal ve ark., 2004
Finewool x Blackface Kuzu 0.59** Edwards ve ark., 1989
Rasa Aragonesa Oğlak 0.87** Delfa ve ark., 1991
Manchego Kuzu 0,74*** Fernandez ve ark., 1997
Manchego Kuzu 0,92*** Fernandez ve ark., 1998
Rasa Aragonesa Oğlak 0,70** Delfa ve ark., 2000
İDFAK Kuzu 0,083 Gökdal ve ark., 2004
Karakaş Kuzu 0,117 Gökdal ve ark., 2004
Galega Bragançana Kuzu 0,32* Teixeira ve ark. (2006)
Serrana Oğlak 0,13 Cadavez ve ark., 2007
Akkaraman Kuzu 0,77** Şahin ve ark., 2008
Suffolk ve Texel Kuzu 0,80** Leeds ark., 2008
GYK
Suffolk ve Dorset Kuzu 0,82*** Theriault ve ark., 2009
Manchego Kuzu 0,30* Fernandez ve ark., 1997
İDFAK Kuzu -0,179 Gökdal ve ark., 2004
Karakaş Kuzu 0,269 Gökdal ve ark., 2004
Akkaraman Kuzu 0,27* Şahin ve ark., 2008
Suffolk ve Dorset Kuzu -0,08 Theriault ve ark., 2009
GMLDD
Suffolk ve Texel Kuzu 0,43** Leeds ark., 2008
Finewool x Blackface Kuzu - 0.28 Edwards ve ark., 1989
Manchego Kuzu 0,20 Fernandez ve ark., 1997
İDFAK Kuzu 0,192 Gökdal ve ark., 2004
Karakaş Kuzu -0,120 Gökdal ve ark., 2004
Akkaraman Kuzu 0,69** Şahin ve ark., 2008
Suffolk ve Dorset Kuzu -0,06 Theriault ve ark., 2009
UYK
GMLDA
Suffolk ve Texel Kuzu 0,44** Leeds ark., 2008
UYK: Ultrason yağ kalınlığı, UMLDD: Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği, UMLDA: Ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı, KA: Karkas ağırlığı, GYK: Gerçek yağ kalınlığı, GMLDD: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, GMLDA: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı.
2.3. Kuzularda Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile Ultrason ve Gerçek Ölçümler Arasındaki Korelâsyonlar.
Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği belirlenmesi için yapılan ultrasonik ölçümler ile kesim sonrası karkastan yapılan objektif ölçüm değerleri arasında yüksek korelasyonların olduğu yapılan çalışmalarda görülmektedir (Çizelge 2.3).
Çizelge 2.3. Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı, karkas ağırlığı, gerçek yağ kalınlığı, gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar
Özellikler Hayvan
Materyali Kuzu r Kaynak
Manchego Kuzu 0,56*** Fernandez ve ark., 1997
Sakız × Kıvırcık Kuzu 0,847*** Cemal ve ark., 2004
Kıvırcık Kuzu 0,637*** Yaralı ve Karaca, 2004
Akkaraman Kuzu -0,039 Şahin ve ark., 2008
UMLDA
Suffolk ve Texel Kuzu 0,87** Leeds ark., 2008
İDFAK Kuzu 0,037 Gökdal ve ark., 2004
KA
Karakaş Kuzu -0,014 Gökdal ve ark., 2004
Manchego Kuzu 0,43*** Fernandez ve ark., 1997
İDFAK Kuzu -0,217 Gökdal ve ark., 2004
Karakaş Kuzu -0,323 Gökdal ve ark., 2004
Akkaraman Kuzu -0,048 Şahin ve ark., 2008
Suffolk ve Dorset Kuzu 0,43*** Theriault ve ark., 2009
GYK
Suffolk ve Texel Kuzu 0,46** Leeds ark., 2008
Rasa Aragonesa Oğlak 0.22 Delfa ve ark., 1991
Manchego Kuzu 0,56*** Fernandez ve ark., 1997
Rasa Aragonesa Oğlak 0,84*** Delfa ve ark., 2000
İDFAK Kuzu 0,096 Gökdal ve ark., 2004
Karakaş Kuzu 0,381* Gökdal ve ark., 2004
Serrana Oğlak 0,74* Cadavez ve ark., 2007
Akkaraman Kuzu 0,60** Şahin ve ark., 2008
Suffolk ve Dorset Kuzu 0,34*** Theriault ve ark., 2009
GMLDD
Suffolk ve Texel Kuzu 0,70** Leeds ark., 2008
Manchego Kuzu 0,51*** Fernandez ve ark., 1997
İDFAK Kuzu -0,009 Gökdal ve ark., 2004
Karakaş Kuzu -0,149 Gökdal ve ark., 2004
Akkaraman Kuzu 0,047 Şahin ve ark., 2008
Sufolk ve Dorset Kuzu 0,46*** Theriault ve ark., 2009
UMLDD
GMLDA
Suffolk ve Texel Kuzu 0,73** Leeds ark., 2008
UMLDD: Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği, UMLDA: Ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı, KA: Karkas ağırlığı, GYK: Gerçek yağ kalınlığı, GMLDD: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, GMLDA: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı. *: P<0.05; **: P<0.01; ***: P<0.001
10
2.4. Kuzularda Ultrason Musculus Longissimus Dorsi Alanı ile Gerçek Ölçümler Arasındaki Korelâsyonlar.
Canlı hayvanda, Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği belirlenmesi anlamında yapılan ultrasonik ölçümler ile kesim sonrası karkastan yapılan objektif ölçüm değerleri arasında oldukça yüksek korelasyonlar söz olduğunu bildiren çalışmaların yanı sıra istatistiki açıdan önemli herhangi bir pozitif veya negatif korelasyon olmadığını bildiren çalışmalarda mevcuttur (Gökdal ve ark., 2004), (Çizelge 2.4).
Çizelge 2.4. Ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı ile karkas ağırlığı, gerçek yağ kalınlığı, gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar.
Özellikler Hayvan
Materyali Kuzu r Kaynak
İDFAK Kuzu 0,303 Gökdal ve ark., 2004
KA
Karakaş Kuzu 0,040 Gökdal ve ark., 2004
Manchego Kuzu 0,30* Fernandez ve ark., 1997
İDFAK Kuzu -0,087 Gökdal ve ark., 2004
Karakaş Kuzu -0,135 Gökdal ve ark., 2004
Akkaraman Kuzu 0,55** Şahin ve ark., 2008
GYK
Suffolk ve Texel Kuzu 0,47** Leeds ark., 2008
Finewool x Blackface Kuzu - 0.09 Edwards ve ark., 1989
Manchego Kuzu 0,70*** Fernandez ve ark., 1997
İDFAK Kuzu 0,326 Gökdal ve ark., 2004
Karakaş Kuzu -0,044 Gökdal ve ark., 2004
Akkaraman Kuzu 0,27* Şahin ve ark., 2008
GMLDD
Suffolk ve Texel Kuzu 0,67** Leeds ark., 2008
Finewool x Blackface Kuzu 0.36 Edwards ve ark., 1989
Manchego Kuzu 0,88*** Fernandez ve ark., 1997
İDFAK Kuzu 0,128 Gökdal ve ark., 2004
Karakaş Kuzu -0,031 Gökdal ve ark., 2004
Akkaraman Kuzu 0,82** Şahin ve ark., 2008
UMLDA
GMLDA
Suffolk ve Texel Kuzu 0,75** Leeds ark., 2008
UMLDA: Ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı, KA: Karkas ağırlığı, GYK: Gerçek yağ kalınlığı, GMLDD: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, GMLDA: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı.
*: P<0.05; **: P<0.01; ***: P<0.001
2.5. Kuzularda Karkas Ağırlığı ile Gerçek Ölçümler Arasındaki Korelâsyonlar.
Karkas ağırlığı arttıkça genel olarak MLD bölgesi yağ kalınlığında ve kas alanında bir artış olduğunu bilinmekle beraber, bu konuda bireysel farklılıklar ve yöre faktörlerinin etkisinin de önemli olduğuna işaret edilmektedir (Özavcı ve Eyigör, 2009). Karkas ağırlığı ile gerçek yağ kalınlığı ve gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar Çizelge 2.5.’de verilmiştir.
12
Çizelge 2.5. Karkas ağırlığı ile gerçek yağ kalınlığı, gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar
Özellikler Hayvan
Materyali Kuzu r Kaynak
GYK Belirtilmemiş Kuzu 0,541** Özavcı ve Eyigör, 2009
GMLDD Herhangi bir literatür bilgisine rastlanmamıştır.
KA
GMLDA Belirtilmemiş Kuzu 0,566** Özavcı ve Eyigör, 2009
KA: Karkas ağırlığı, GYK: Gerçek yağ kalınlığı, GMLDD: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, GMLDA: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı. *: P<0.05; **: P<0.01
2.6. Kuzularda Gerçek Yağ Kalınlığı ile Gerçek Ölçümler Arasındaki Korelâsyonlar.
Gerçek Yağ Kalınlığı ile Musculus Longissimus Dorsi kas derinliği ve Musculus Longissimus Dorsi kas alanı arasındaki ilişki olduğu bilinmektedir (Fernandez ve ark., 1997; Şahin ve ark., 2008; Leeds ark., 2008) (Çizelge 2.6.).
Çizelge 2.6. Gerçek yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi
derinliği, gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar
Özellikler Hayvan
Materyali Kuzu r Kaynak
Manchego Kuzu 0,37** Fernandez ve ark., 1997
Akkaraman Kuzu 0,084 Şahin ve ark., 2008
Suffolk ve Texel Kuzu 0,30** Leeds ark., 2008
GMLDD
Suffolk ve Dorset Kuzu -0,13 Theriault ve ark., 2009
Manchego Kuzu 0,21 Fernandez ve ark., 1997
Akkaraman Kuzu 0,60** Şahin ve ark., 2008
Suffolk ve Dorset Kuzu -0,01 Theriault ve ark., 2009 GYK
GMLDA
Suffolk ve Texel Kuzu 0,30** Leeds ark., 2008
GYK: Gerçek yağ kalınlığı, GMLDD: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, GMLDA: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı.
2.7. Kuzularda Gerçek Musculus Longissimus Dorsi Derinliği ile Gerçek Musculus Longissimus Dorsi Alanı Arasındaki Korelasyonlar
Gerçek Musculus Longissimus Dorsi Derinliği ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi Alanı arasındaki ilişki olduğu bilinmektedir (Fernandez ve ark., 1997; Leeds ark., 2008; Theriault ve ark., 2009) (Çizelge 2.7.).Hatta bazı araştırıcılara göre, gövdede et bağlama derecesi, son kaburgada Longissimus dorsi kas derinliğinin ve alanınınincelenmesi ile en iyi şekildesaptanabilmektedir (Fernandez ve ark., 1996).
Çizelge 2.7. Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, gerçek Musculus
Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonların araştırıldığı daha önceki çalışmalar
Özellikler Hayvan
Materyali Kuzu r Kaynak
Manchego Kuzu 0,73*** Fernandez ve ark., 1997
Akkaraman Kuzu 0,224 Şahin ve ark., 2008
Suffolk ve Dorset Kuzu 0.72*** Theriault ve ark., 2009 GMLDD GMLDA
Suffolk ve Texel Kuzu 0,89** Leeds ark., 2008 GYK: Gerçek yağ kalınlığı, GMLDD: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği, GMLDA: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı.
14
3. MATERYAL METOT
3.1. Hayvan Materyali:
Araştırma materyalini Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü koyunculuk ünitesinde yetiştirilen ve farklı zamanlarda kesilen 23 adet Karayaka ırkı kuzu oluşturmuştur.
3.2. Ultrason Ölçümleri
Çalışmada kesim dönemine ulaşan kuzuların kesim öncesi canlı ağırlıkları belirlendikten sonra 12 ve 13. kaburgalar arasına denk gelen bölge esas alınarak göz kasının (Musculus Longissimus Dorsi) derinliği, alanı ve derinlik ölçümü yapılan noktanın hemen üst kısmındaki kabuk yağı kalınlığı ultrason aleti yardımı ile ölçülmüştür. Ultrason ölçümleri 10 cm uzunluğundaki 8 MHz linear prob kullanılarak Falco Vet. Lineer prob 8.0 MHz ; Pie Medical marka ultrason cihazı ile yapılmıştır. Bu ölçümler Cemal ve ark., 2004’nın bildirdiği şekilde yapılmıştır. Ölçümler her zaman aynı kişi tarafından yapılarak araştırıcı hatası azaltılmıştır. Bu amaçla öncelikle ölçüm yapılacak bölgedeki (hayvanın sol tarafı) yapağı temizlenmiş ve bu bölgeye yüksek kontak sağlayacak bir ultrason jeli tatbik edilerek ultrason probunun uygun teması ile göz kası kesitinin eş zamanlı görüntüsü ekrana alınmıştır. Alınan görüntü dondurulduktan sonra öncelikle göz kasının derinliği ve derinlik ölçümü yapılan noktanın hemen üzerindeki kabuk yağı kalınlığı ölçülmüştür. Daha sonra yine aynı görüntü üzerinde göz kasının etrafı çizilerek alanı hesaplanmıştır (Cemal ve ark., 2004).
Şekil 3.1. Kabuk yağ kalınlığı (BF), Musculus Longissimus Dorsi derinliği (LMD) ve Musculus Longissimus Dorsi alanı (LMA)’nın ultrason görüntüsü (Leeds ve ark., 2008).
3.3. Gerçek Karkas Ölçümleri:
Ultrason ölçümlerinin tamamlanmasından sonra hayvanlar kontrollü kesime tabi tutulmuştur. Elde edilen karkaslar +4 oC’de 24 saat bekletilmiştir. Soğutma işleminden sonra 12 ve 13. kaburgalar arasındaki bölgede yer alan göz kası bir bistüri yardımı ile izole edilmiştir. Göz kası derinliği ve bu kas üzerinde yer alan kabuk yağı kalınlığı dijital kumpas kullanılarak cm cinsinden ölçülmüş ve kaydedilmiştir (Gökdal ve ark., 2004). Göz kası alanı cm2 cinsinden Cavaileri yöntemi ile belirlenmiştir (Acer ve ark., 2007). Bu yönteme göre 12 ve 13. kaburgalar arasındaki bölgede kas üzerine bistirü yardımı ile vertikal bir kesik atılarak göz kası ikiye ayrılmıştır. Göz kası alanı bir kalem yardımı ile aydinger kağıdı kullanılarak çizilmiş, daha sonra bu çizimlerden planimetre ve noktalı cetvel yardımı ile gerçek göz kası alanları paralel olarak hesaplanmıştır.
16
3.4. İstatistikî Analizler:
Kesim öncesi ve kesim sonrası kaydedilen değerler arasındaki tanımlayıcı değerler ve kısmi korelasyon katsayılarının hesaplanması SPSS statistic 17.0 paket programı yardımı ile yapılmıştır.
4. BULGULAR ve TARTIŞMA
Kesim öncesi ultrason yardımı ile alınan kabuk yağı kalınlığı (UYK), Musculus Longissimus Dorsi derinliği (UMLDD) ve Musculus Longissimus Dorsi alanı (UMLDA), koyun canlı ağırlıkları (CA) ve kesim sonrası alınan gerçek deri altı yağ kalınlığı (GYK), gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği (GMLDD), gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı (GMLDA) ve karkas ağırlıkları (KA) ile ilgili tanımlayıcı değerler Çizelge 4.1.’ de verilmiştir.
Çizelge 4.1. Kesim öncesi ve kesim sonrası yapılan ölçümlere ilişkin tanımlayıcı değerler
Değişkenler n Minimum Maksimum Ortalama Standart hata Standart sapma Varyans Varyasyon katsayısı CA 23 19,00 56,65 33,95 1,86 8,91 79,45 26,25 KA 23 8,90 22,40 14,10 0,70 3,35 11,24 23,78 GMLDA 23 3,00 5,65 4,75 0,16 0,75 0,57 15,85 UMLDA 23 3,01 5,50 4,59 0,15 0,73 0,53 15,87 GMLDD 23 1,20 2,50 1,77 0,07 0,31 0,1 17,61 UMLDD 23 1,24 2,45 1,73 0,06 0,30 0,09 17,22 UYK 23 0,09 0,24 0,17 0,01 0,04 0 20,49 GYK 23 0,10 0,22 0,17 0,01 0,03 0 16,91
UYK: Ultrason deri altı yağ kalınlığı, UMLDD: Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği. UMLDA: Ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı, CA: Canlı ağırlık, GYK: Gerçek deri altı yağ kalınlığı, GMLDD: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği GMLDA: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı, KA: Karkas ağırlığı
Kesim öncesi ultrason yardımı ile alınan kabuk yağı kalınlığı (UYK), Musculus Longissimus Dorsi derinliği (UMLDD) ve Musculus Longissimus Dorsi alanı (UMLDA), koyun canlı ağırlıkları (CA) ile kesim sonrası alınan gerçek deri altı yağ kalınlığı (GYK), gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği (GMLDD), gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı (GMLDA) ve karkas ağırlıkları (KA) arasındaki korelasyon katsayıları Çizelge 4.2.’ de verilmiştir.
18
Çizelge 4.2. Kesim öncesi ve kesim sonrası yapılan ölçümler arasındaki korelasyon katsayıları.
UYK: Ultrason deri altı yağ kalınlığı, UMLDD: Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği. UMLDA: Ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı, CA: Canlı ağırlık, GYK: Gerçek deri altı yağ kalınlığı, GMLDD: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği GMLDA: Gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı, KA: Karkas ağırlığı.
*: P<0,05; **: P<0,01
CA UYK UMLDD UMLDA KA GYK GMLDD
UYK 0,658** P 0,001 UMLDD 0,569** 0,434* P 0,005 0,039 UMLDA 0,484* 0,564** 0,421* P 0,019 0,005 0,045 KA 0,944** 0,637** 0,594** 0,534** P 0,000 0,001 0,003 0,009 GYK 0,504* 0,750** 0,290 0,634** 0,541** P 0,014 0,000 0,180 0,001 0,008 GMLDD 0,513* 0,417* 0,993** 0,401 0,538** 0,263 P 0,012 0,048 0,000 0,058 0,008 0,225 GMLDA 0,522* 0,599** 0,433* 0,987** 0,566** 0,635** 0,414* P 0,011 0,003 0,039 0,000 0,005 0,001 0,050
Bu çalışmada kesim öncesi ve kesim sonrası alınan değerler arasındaki korelasyon katsayılarının verildiği Çizelge 4.2. incelediğinde özellikler arasında yüksek korelasyonların olduğu görülmektedir. Literatüre bakıldığında ise kesim öncesi ultrason ile alınan ölçümler ve kesim sonrası alınan gerçek ölçümler arasındaki korelasyon katsayılarının incelendiği bir çok çalışma mevcuttur. Ancak karkas ağrılığı ile Ultrasonla alınan kas, yağ değerleri ve gerçek kas, yağ değerleri arasındaki korelasyonu araştıran sadece Gökdal ve ark. (2004) ile Özavcı ve Eyigör (2009)’un çalışmalarına ulaşılmıştır.
Canlı ağırlık ile ultrason yağ kalınlığı arasında 0,658 (P<0,01) olarak hesaplanan korelasyon katsayısı Cemal ve ark. (2004)’nın Sakız × Kıvırcık melezi kuzularda yaptığı çalışmanın (r = 0,328; P<0,001) sonuçları ile benzerlik göstermektedir. Ancak kıvırcık koyunlarında canlı ağırlık ile ultrason yağ kalınlığı arasında negatif korelasyon ( r = -0,466; P<0,01) olduğunu bildiren Yaralı ve Karaca (2004)’nın koyunlarda yaptığı çalışma ile benzerlik göstermemektedir.
Canlı ağırlık ile ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasında 0,569 (P<0,01) olarak hesaplanan korelasyon katsayısı Cemal ve ark. (2004) ( r = 0,584; P<0,001) ile Yaralı ve Karaca (2004)’nın ( r = 0,514; P<0,01) yaptığı çalışmalar ile tam bir benzerlik içindedir. Üç çalışmada da korelasyon katsayılarının birbirine çok yakın olduğu gözlemlenmiştir.
Bu çalışmada canlı ağırlık ile ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyon 0,484 (P<0,05) olmuştur. Bu sonuç Edwards ve ark. (1989)’nın yaptığı çalışma ( r = 0,42; P<0,05) ile benzerlik göstermektedir. Ancak Yaralı ve Karaca (2004) ile Cemal ve ark. (2004)’nın sırasıyla 0,554 (P<0,01) ve 0,624 (P<0,001) olarak bulduğu canlı ağırlık ile ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonlar bu çalışmaya göre istatistiki olarak daha önemlidir.
Bu çalışmada canlı ağırlık ile karkas ağırlığı arasındaki korelasyon 0,944 (P<0,01) olarak tespit edilmiştir. Gökdal ve ark. (2004) ise canlı ağırlık ile karkas ağırlığı arasındaki korelasyon katsayısını IDFAK melezi (Ile de France x Akkaraman (G1)) x
20
Karakaş (F1) kuzularda 0,976 (P<0,01), Karakaş kuzularında 0,946 (P<0,01), erken kesilen (27 hafta) kuzularda 0,979 (P<0,01) ve geç kesilen (37 hafta) kuzularda 0,954 (P<0,01) olarak tespit etmişlerdir. Bu sonuçlar çalışmamızda tespit edilen sonuçlarla benzerlik göstermektedir.
Bu çalışmada canlı ağırlık ile gerçek yağ kalınlığı arasındaki korelasyon 0,504 (P<0,05) olarak tespit edilmiştir. Gökdal ve ark. (2004) canlı ağırlık ile gerçek yağ kalınlığı arasındaki korelasyon katsayısını IDFAK melezi (Ile de France x Akkaraman (G1)) x Karakaş (F1) kuzularda 0,503 (P<0,05), Karakaş kuzularında -0,198 (P>0,05), erken kesilen (27 hafta) kuzularda 0,400 (P<0,05) ve geç kesilen (37 hafta) kuzularda -0,260 (P>0,05) olarak tespit etmiştir. Edwards ve ark. (1989) bu değeri 0,21 (P>0,05) olarak bulmuşlardır. Gökdal ve ark. (2004) ‘nın yaptığı çalışmaya göre erken kesilen ve İDFAK melezi kuzular ile karayaka kuzularının canlı ağırlık ile gerçek yağ kalınlığı arasındaki korelasyon katsayıları benzerlik göstermektedir. Ancak bu çalışma Gökdal ve ark. (2004) ‘nın geç kesilen kuzular ve karakaş kuzularında canlı ağırlık ile gerçek yağ kalınlığı arasındaki negatif korelasyonun istatistiki olarak önemli olmadığını bildiren sonuçları ile benzerlik göstermemektedir. Ayrıca bu çalışma, canlı ağırlık ile gerçek yağ kalınlığı arasındaki pozitif korelasyonun istatistiki olarak önemsiz olduğunu bildiren Edwards ve ark. (1989)’nın sonuçları ile de benzerlik göstermemektedir.
Bu çalışmada canlı ağırlık ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasındaki korelasyon katsayısı 0,513 (P<0,05) olarak tespit edilmiştir. Gökdal ve ark. (2004) ise bu değeri IDFAK melezi (Ile de France x Akkaraman (G1)) x Karakaş (F1) kuzularda 0,384 (P>0,05), karakaş kuzularında 0,451 (P>0,05), erken kesilen (27 hafta) kuzularda 0,221 (P>0,05) ve geç kesilen (37 hafta) kuzularda 0,538 (P<0,05) olarak tespit etmiştir. Bu çalışma Gökdal ve ark. (2004)’nın yaptığı çalışmada geç kesilen (37 hafta) kuzularda elde edilen sonuç ile uyum içerisindedir ancak IDFAK melezi, karakaş ve erken kesilen kuzularda elde edilen sonuçlar ile benzerlik göstermemektedir.
Bu çalışmada canlı ağırlık ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyon katsayısı 0,522 (P<0,05) olarak tespit edilmiştir. Gökdal ve ark. (2004) ise bu değeri IDFAK melezi (Ile de France x Akkaraman (G1)) x Karakaş (F1) kuzularda
0,526 (P<0,05), karakaş kuzularında 0,498 (P<0,01), erken kesilen (27 hafta) kuzularda 0,413 (P<0,05) ve geç kesilen (37 hafta) kuzularda 0,450 (P>0,05) olarak tespit etmiştir. Bu çalışma Gökdal ve ark. (2004)’nın yaptığı çalışmada IDFAK melezi, karakaş ve erken kesilen (27 hafta) kuzulardan elde edilen sonuçlar ile benzerlik göstermektedir ancak geç kesilen (37 hafta) kuzularda elde edilen sonuç ile benzerlik göstermemektedir.
Ultrason yağ kalınlığı ile Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasındaki korelasyonu araştıran araştırmacılardan Yaralı ve Karaca (2004) değerler arasında negatif korelasyon olduğunu (r = -0,384; P<0,05) bildirmişlerdir. Şahin ve ark. (2008) ’nın tespit ettikleri değerler arasında pozitif bir korelasyon (r = 0,015) var iken istatistiki olarak önemli olmadığını belirtmişlerdir (P>0,05). Fernandez ve ark. (1997)’nın çalışmasında korelasyon katsayısı ( r = 0,31) istatistiki olarak önemli bulunmuştur (P<0,05). Cemal ve ark. (2004) ve Theriault ve ark. (2009)’nın çalışmasında ise korelasyon katsayısı ( Sırasıyla, r = 0,360; r = 0,350 ) istatistiki olarak çok önemli bulunmuştur (P<0,001). Ultrason yağ kalınlığı ile Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasındaki korelasyonun 0,434 (P<0,05) olarak tespit edildiği bu çalışma Fernandez ve ark. (1997) çalışması ile uyum içerisindedir. Ancak bu çalışma Cemal ve ark. (2004) ve Theriault ve ark. (2009)’nın tespit ettiği yüksek önem seviyesi, Yaralı ve Karaca (2004) tespit ettiği negatif korelayon ve Şahin ve ark. (2008)’nın buluduğu sonuçlar ile benzerlik göstermemektedir.
Ultrason yağ kalınlığı ile ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonu araştıran araştırmacılardan Yaralı ve Karaca (2004) çalışmasında bu değeri 0,073 (P>0,05), Fernandez ve ark. (1997) bu değeri 0,340 (P<0,05), Şahin ve ark. (2008) aynı değeri 0,620 (P<0,01), ve Cemal ve ark. (2004) ise 0,371 (P<0,001) olarak tespit etmişlerdir. Bu çalışmada 0,564 (P<0,01) olarak hesaplanan ultrason yağ kalınlığı ile ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyon katsayısı Şahin ve ark. (2008)’nın sonuçları ile benzerlik göstermektedir. Bu çalışmaya göre Cemal ve ark. (2004)’nın bulduğu sonuç istatistikî açıdan daha önemli, Fernandez ve ark. (1997) bulduğu sonucun istatistiki önem seviyesi ise bu çalışmaya göre daha düşük olmuştur.
22
Ancak bu çalışma Yaralı ve Karaca (2004)’nın yaptığı çalışma ile benzerlik göstermemiştir.
Bu çalışmada ultrason yağ kalınlığı ile karkas ağırlığı arasındaki korelasyon katsayısı 0,637 (P<0,01) olarak tespit edilmiştir. Gökdal ve ark. (2004) ultrason yağ kalınlığı ile karkas ağırlığı arasındaki korelasyon katsayısını IDFAK melezi (Ile de France x Akkaraman (G1)) x Karakaş (F1) kuzularda 0,076 (P>0,05), Karakaş kuzularında 0,080 (P>0,05), erken kesilen (27 hafta) kuzularda 0,262 (P>0,05) ve geç kesilen (37 hafta) kuzularda 0,236 (P>0,05) olarak tespit etmiştir. Çalışmamızda elde edilen sonuçlar ile Gökdal ve ark. (2004)’nın sonuçları arasında benzerlik bulunmamaktadır.
Çalışmada Ultrason yağ kalınlığı ile gerçek yağ kalınlığı arasındaki korelasyon katsayısı 0,637 (P<0,01). Ultrason yağ kalınlığı ile gerçek yağ kalınlığı arasındaki korelasyon katsayısının araştırmacılar tarafından en çok değinilen parametre olduğu gözlemlenmiştir (Edwards ve ark., 1989; Delfa ve ark., 1991; Fernandez ve ark., 1997; Fernandez ve ark., 1998; Delfa ve ark., 2000; Teixeira ve ark., 2006; Cadavez ve ark., 2007; Şahin ve ark., 2008; Theriault ve ark., 2009). Cadavez ve ark. (2007) dışında belirtilen bütün araştırmacılar ultrason yağ kalınlığı ile gerçek yağ kalınlığı arasındaki korelasyon katsayısını istatistiki açıdan önemli bulmuştur (P<0,05; P<0,01; P<0,001).
Ultrason yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasında 0,417 (P<0,05) olarak hesaplanan korelasyon katsayısı Fernandez ve ark. (1997) ve Şahin ve ark. (2008)’nın bulduğu değerler (sırasıyla r = 0,30; r = 0,27 ) ile uyum içerisindedir (P<0,05). Ancak ultrason yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasında negatif bir korelayon olduğunu bildiren Theriault ve ark. (2009)’nın sonucu ( r = -0,08; P>0,05) ile uyum göstermemektedir.
Ultrason yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasında 0,599 (P<0,01) olarak hesaplanan korelasyon katsayısı Şahin ve ark. (2008)’nın sonucu ( r = 0,690; P<0,01) ile uyum içerisindedir. Ancak ultrason yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasında negatif bir korelasyon olduğunu bildiren Edwards ve ark. (1989) ve Theriault ve ark., (2009)’ nın sonuçları (sırasıyla r = -0,28; r = -0,06; P>0,05) ile uyum göstermemektedir. Ayrıca bu çalışmadan faklı olarak
Fernandez ve ark. (1997) ultrason yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonun istatistiki olarak önemli olmadığını bildirmişdirler (P>0,05).
Bu çalışmada Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ve ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyon katsayısı 0,421 (P<0,05) olarak hesaplanmıştır. Fernandez ve ark. (1997) bu değeri 0,56 (P<0,001), Cemal ve ark. (2004) aynı değeri 0,847 (P<0,001) ve Yaralı ve Karaca (2004) ise 0,637 (P<0,001) olarak hesaplamıştır. Ancak Şahin ve ark. (2008) Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ve ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonun negatif (r = -0,039; P>0,05) olduğunu ama istatistiki olarak önemli olmadığını belirtmişdirler.
Bu çalışmada Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile karkas ağırlığı arasındaki korelasyon katsayısı 0,594 (P<0,01) olarak tespit edilmiştir. Gökdal ve ark. (2004) Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile karkas ağırlığı arasındaki korelasyon katsayısını IDFAK melezi (Ile de France x Akkaraman (G1)) x Karakaş (F1) kuzularda 0,037 (P>0,05), Karakaş kuzularında -0,014 (P>0,05), erken kesilen (27 hafta) kuzularda 0,046 (P>0,05) ve geç kesilen (37 hafta) kuzularda 0,184 (P>0,05) olarak tespit etmiştir. Çalışmamızda elde edilen sonuçlar ile Gökdal ve ark. (2004)’nın sonuçları arasında benzerlik bulunmamaktadır.
Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile gerçek yağ kalınlığı arasındaki korelasyon katsayısı 0,290 (P>0,05) olarak hesaplanmıştır. Fernandez ve ark. (1997) ve Şahin ve ark. (2008) bu çalışmadan farklı olarak aynı sonucu bulmuş ve korelasyon katsayısının istatistiki olarak çok önemli olduğunu bildirmişlerdir ( r = 0,43; P<0,001). Ancak Theriault ve ark. (2009) Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile gerçek yağ kalınlığı arasında istatistiki olarak önemli bulunmayan negatif bir korelasyonun olduğunu bildirmişdirler.
Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasındaki korelasyon katsayısı hakkında bir çok araştırmacı sonuç bildirmiştir (Delfa ve ark., 1991; Fernandez ve ark., 1997; Delfa ve ark., 2000; Gökdal
24
ve ark., 2004; Cadavez ve ark., 2007; Şahin ve ark., 2008; Theriault ve ark., 2009). Bu çalışmada Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasındaki korelasyon katsayısı 0,993 (P<0,01) olarak hesaplanmıştır. Bu sonuç Şahin ve ark. (2008) ile uyum göstermektedir ( r = 0,60; P<0,01). Fernandez ve ark. (1997), Delfa ve ark., (2000) ve Theriault ve ark. (2009)’nın bulduğu sonuçlar (sırasıyla 0,56; 0,84; 0,34) bu çalışmaya göre istatistikî olarak daha önemli olmuştur (P<0,001). Gökdal ve ark. (2004); Cadavez ve ark. (2007) ise sırasıyla 0,380; 0,740 olarak buldukların sonucun istatistiki olarak önemli olduğunu bildirmiştir (P<0,05). Ancak Delfa ve ark. (1991) Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasındaki korelasyon istatistiki olarak önemli olmadığını bildirmiştir ( r = 0,22; P>0,05).
Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyon katsayısı bu çalışmada 0,433 (P<0,05) olarak hesaplanmıştır. Fernandez ve ark. (1997), Theriault ve ark. (2009)’nın bulduğu sonuçlar ( sırasıyla 0,51; 0,46) bu çalışmaya göre istatistiki olarak daha önemli olmuştur (P<0,001). Şahin ve ark. (2008) ise yaptıkları çalışmada istatistiki bir önem bulunmadığını bildirmişlerdir ( r = 0,047; P>0,05).
Bu çalışmada ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı ile karkas ağırlığı arasındaki korelasyon katsayısı 0,534 (P<0,01) olarak tespit edilmiştir. Gökdal ve ark. (2004) Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile karkas ağırlığı arasındaki korelasyon katsayısını IDFAK melezi (Ile de France x Akkaraman (G1)) x Karakaş (F1) kuzularda 0,303 (P>0,05), Karakaş kuzularında 0,040 (P>0,05), erken kesilen (27 hafta) kuzularda 0,179 (P>0,05) ve geç kesilen (37 hafta) kuzularda 0,456 (P>0,05) olarak tespit etmiştir. İki çalışmanın sonuçları arasında bir benzerlik gözlenmemiştir.
Bu çalışmada ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı ile gerçek yağ kalınlığı arasında 0,634 (P<0,01) olarak hesaplanan korelasyon katsayısı Şahin ve ark. (2008)’nın bulduğu sonuç ( r= 0,55; P<0,01) ile benzerlik göstermektedir. Fernandez ve ark. (1997) yaptığı çalışmada korelasyon katsayısının istatistiki olarak önemli ( r = 0,30; P<0,05) olduğunu bildirmesine rağmen Edwards ve ark. (1989) ultrason Musculus
Longissimus Dorsi alanı ile gerçek yağ kalınlığı arasında istatistiki olarak önemli olmayan negatif bir korelasyon olduğunu bildirmişlerdir (r = - 0,09; P>0,05).
Bu çalışmada ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasında 0,401 (P>0,05) olarak hesaplanan korelasyon katsayısı Fernandez ve ark. (1997) ile Şahin ve ark. (2008)’nın bulduğu sonuçlarla ( sırasıyla r = 0,70; r = 0,27; P<0,001; P<0,05) hiçbir benzerlik göstermemektedir.
Bu çalışmada ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasında 0,987 (P<0,01) olarak hesaplanan korelasyon katsayısı Şahin ve ark. (2008)’nın bulduğu sonuç ile (r = 0,82; P<0,01) benzerlik göstermemektedir. Fernandez ve ark. (1997)’nın bulduğu sonuç (r = 0,88; P<0,001) bu çalışmaya göre istatistikî olarak daha önemli olduğu tespit edilmiştir. Ancak Edwards ve ark. (1989) ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonun istatistiki olara önemli olmadığını bildirmiştir (r = 0,36; P>0,05).
Bu çalışmada karkas ağırlığı ile gerçek yağ kalınlığı arasındaki korelayon katsayısı 0,541 (P<0,01) olarak, Özavcı ve Eyigör (2009)’ nın çalışmasında ise 0,46 (P<0,001) olarak hesaplanmıştır. İki çalışmada da bulunan sonuçlar farklı önem seviyelerinde istatistiki olarak önemli bulunmuştur.
Karkas ağırlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasındaki korelayon katsayısı 0,538 (P<0,01) olarak hesasplanmıştır. Literatürde karkas ağırlığı ile gerçek yağ kalınlığı arasındaki korelayon katsayısını bildiren herhangi bir araştırmaya rastlanmamıştır
Bu çalışmada karkas ağırlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelayon katsayısı 0,566 (P<0,01) olarak, Özavcı ve Eyigör (2009)’ nın çalışmasında ise 0,61 (P<0,001) olarak hesaplanmıştır. İki çalışmada da bulunan sonuçlar farklı önem seviyelerinde istatistiki olarak önemli bulunmuştur.
26
Gerçek yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasında 0,263 (P>0,05) olarak hesaplanan korelasyon katsayısı Şahin ve ark. (2008)’nın bulduğu sonuç ( r =0,084; P>0,05) ile uyum göstermektedir. Theriault ve ark. (2009) gerçek yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasında istatistiki olarak önemli olmayan negatif bir korelasyon olduğunu bildirmiştir ( r = -0,13; P>0,05). Ancak Şahin ve ark. (2008) bu çalışmanın tersine gerçek yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasındaki korelasyonun istatistiki olarak önemli olduğunu bildirmişlerdir (r = 0,37; P<0,01).
Gerçek yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasında 0,635 (P<0,01) olarak hesaplanan korelasyon katsayısı Şahin ve ark. (2008)’nın bulduğu sonuç ( r =0,60; P<0,01) ile uyum göstermektedir. Theriault ve ark. (2009) gerçek yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasında istatistiki olarak önemli olmayan negatif bir korelasyon olduğunu bildirmiştir ( r = -0,01; P>0,05). Fernandez ve ark. (1997) ise bu çalışmanın tersine gerçek yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyonun istatistiki olarak önemli olmadığını bildirmişlerdir (r = 0,21; P>0,05).
Bu çalışmada gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi alanı arasındaki korelasyon katsayısı 0,414 (P<0,05) olarak hesaplanmıştır. Fernandez ve ark. (1997) ile Theriault ve ark. (2009)’ nın yaptığı çalışmalarda elde edilen sonuçlar (sırasıyla 0,73; 0,72) bu çalışmaya göre istatistiki olarak daha önemli çıkmıştır (P<0,001).
5. SONUÇ ve ÖNERİLER
Sonuçlar değerlendirildiğinde kesim öncesi ultrasonla alınan değerler ile kesim sonrası alınan gerçek değerler arasında yüksek korelasyonların olduğu görülmüştür. Ultrason Musculus Longissimus Dorsi derinliği ile gerçek yağ kalınlığı, ultrason Musculus Longissimus Dorsi alanı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği ve gerçek yağ kalınlığı ile gerçek Musculus Longissimus Dorsi derinliği arasındakiler dışında bütün değerler arasındaki korelasyonlar istatistiki açıdan önemli bulunmuştur (P<0,05; P<0,01).
Türkiye’de canlı koyunlarda ultrasonik değerlendirilmelerden ıslah çalışmalarında faydalanılmalıdır. Damızlıkta kullanılacak kuzuların seleksiyonu için ultrasondan yararlanılmalı ve bu amaçla belirli merkezler kurulmalıdır. Kesime gönderilecek hayvanlarda optimum seviyedeki yağ oranının önceden belirlenmesi mümkün olacaktır. Dahası kesim öncesi etin kalite ve fiyatı kolaylıkla belirlenebilecektir. Ultrason teknolojisinin güvenilirliği nedeni ile kalite ve fiyat tespitinin daha doğru ve hızlı yapıla bilmesi için bu teknoloji hayvan yetiştiriciliği amacıyla geliştirilmelidir.
Kesim öncesi ultrason ile alınan değerlere bakılarak hayvanlarda kesim zamanının tespiti ve karkas kompozisyonun önceden tahmin edilebilmesi mümkün olacaktır. Böylelikle zaman ve emek açısından büyük tasarruf sağlanacaktır. Bu nedenle karkas kompozisyonu ve kesim zamanı tespit çalışmalarında ultrason teknolojisi yaygınlaştırılmalıdır.
28
6. KAYNAKLAR
Acer, N., Sahin, B., Bas, O., Ertekin T., Usanmaz, M., 2007. Comparasion of three methods fort he estimation of total intracranial valume: stereological, planimetric and anthropometric approaches. Annals of Plastic Surgery. 58: 48-53 Akçapınar, H. 1994. Koyun yetiştiriciliği. Medisan Yayınevi, Yayın No:8
Cadavez, V., Rodrigues, S. ve Teixeira, A. 2007. The use of ultrasonography to predict carcass composition in Kids. Agriculture: Scientific and Professional Review. 13 (1).
Cemal, İ., Karaca, O., Altın, T., Gökdal, Ö., Yılmaz, M. ve Yılmaz, O., 2004. Kıvırcık ve sakız × kıvırcık melezi kuzularda göz kası ultrasonik ölçüm parametreleri. 4. Ulusal zootekni bilimi kongresi , 01-03 Eylül 2004. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Çünür/Isparta.
Conington, J., Bishop, S.C., Waterhouse, A., Simm, G., 1995. A Genetic Analysis of Early Growth and Ultrasonic Measurements in Hill Sheep. Animal Science, 61: 85-93.
Delfa, R., Teıxeıra A., Blasco, I. ve Colomer-rocher, F., 1991. Ultrasonic estimates of fat thickness, C measurement and longissimus dorsi depth in rasa aragonesa ewes with same body condition score. Options Méditerranéennes - Série Séminaires - n. 13 - 1991: 25-30.
Delfa, R., Teıxeıra A., Cadavez V., Gonzalez, C. ve Sierra, I. 2000. Relationships between ultrasonic measurements in live goats the same measurements taken on carcass. 7th International conference on goats. 15-21 May France.
Edwards , J. W., Cannell , R. C., Garrett , R. P., Savell, J. W., Cross, H. R., ve Longnecker, M. T. 1989. Using ultrasound, linear measurements and live fat thickness estimates to determine the carcass composition of market lambs. J. Anita. Sci. 67:3322-3330.
Fernandez, C., Gallego, L., Quintanilla, A. 1996. Lamb Fat Thickness and Longissimus Muscle Area Measured by A Computerized Ultrasonic System. Small Ruminant Research. (26); 277-282.
Fernandez, C., Gallego, L. ve Quintanilla, A. 1997. Lamb fat thickness and
Longissimus muscle area measured by a computerized ultrasonic system. Small Rumin. Res. 26:277-282.
Fernandez, C., Garcia, A., Vergara, H. ve Gallego, L. 1998. Using ultrasound to determine fat thickness and Longissimus dorsi area on Manchego lambs of different live weight. Small Rumin. Res. 27:159-165.
Gökdal, Ö., Ülker, H., Karakuş, F., Temur, C. Ve Handil, H. 2004. Erkek kuzularda karkas kompozisyonunun tahmininde ultrason kullanımı: yaş ve genotip etkileri. Adnan Menderes Üniversitesi Çine Meslek Yüksekokulu Çine, Aydın. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Van.
Herring, W. ve Kemp, D. 2001. The use of ultrosound technology in genetic selection decisions. The Range Beef Cow Symposium,11-12-13 December.
İnce, D. ve Ayhan, V. 2008. Koyunlarda Karkas Kalitesinin Belirlenmesinde Kullanılan Yöntemler. Hayvansal Üretim 49(1): 57-61.
Kor, A. ve Ertuğrul, M., 2000. Canlı Hayvanda Karkas Kompozisyonu Tahmin Yöntemleri. Hayvansal Üretim 41: 91-101.
Larsgard, A.G. ve Kolstad, K. 2002. Selection for Ultrasonic Muscle Depth; Direct and Corralated Response in Norwegian Experimental Sheep Flock. Small Ruminant Research. (48); 23-29.
Leeds, T. D., . Mousel, M. R., Noter, D. R., Zerby, H. N., Moffet, C. A. ve Lewis, G. S. 2008. B-mode, real-time ultrasound for estimating carcass measures in live
sheep: Accuracy of ultrasound measures and their relationships with carcass yield and value. J Anim Sci 2008.86:3203-3214.
Oğan, M. 2000. Karayaka erkek kuzuların besi performansı ve karkas özellikleri. Lalahan Hay. Araşt. Enst. Derg. 40(2):37-44.
Özavcı, S. ve Eyigör, A. 2009. Kuzu karkas parçalamasında bazı kesim öncesi ve sonrası özelliklerin et verimi ve kalitesi üzerindeki rolü. Uludag Univ. J. Fac. Vet. Med. 28, 2: 33-38.
Russel, A.J.F., 1995. Ultrasonography and Body Composition in Sheep. In: Veterinary Ultrasonography, P.J. Goddard (Ed), CAB International, UK.
Soysal, M. İ., Uğur, F., Gürcan, E.K. ve Bağcı, H. 2001. Siyah Alaca sığırlarda canlı ağırlık ve çeşitli vücut ölçüleri ile yaş ilişkisinin bazı doğrusal ve doğrusal olmayan denklemlerle açıklanması üzerine bir araştırma. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi. 1(1):33-39.
Şahin E.H., Yardimci, M., Çetingul, İ.S., Bayram, İ. ve Şengor, E.2008. The use of ultrasound to predict the carcass composition of live Akkaraman lambs. Meat Science 79: 716–721.
Teixeira, A., Matos, S., Rodrigues, S., Delfa, R. ve Cadavez, V. 2006. In vivo estimation of lamb carcass composition by real-time ultrasonography. Meat Science 74: 289–295.
Theriault, M., Pomar, C. ve Castonguay, F. W. 2009. Accuracy of real-time ultrasound measurements of total tissue, fat, and muscle depths at different measuring sites in lamb. J Anim Sci.87: 1801-1813.
Wilson, D.E. 1992. Application of Ultrasound for Genetic Improvement. J. Anim. Sci., 70: 973-983.
Yaralı, E.ve Karaca, O. 2004. Kıvırcık koyunları farklı senkronizasyon uygulamalarında kuzu üretimi ile kuzuların canlı ağırlık ve bel gözü ultrasonik ölçüm paremetreleri. IV. Ulusal Zootekni Kongresi (Sözlü Sunu), 1-3 Ekim 2004, Isparta.
Yardımcı, M., ve Özbeyaz, C. 1999. Canlı hayvanlarda karkas değerlendirmede ultrason kullanımı. Lalahan Hay. Araşt. Der. 39(2):69-82.
30
ÖZGEÇMİŞ Kişisel Bilgiler
Adı Soyadı : Esra Özer
Doğum Yeri ve Tarihi : Ankara/1986
Medeni Hali : Bekar
Yabancı Dili : İngilizce
e-mail : esraozer06@hotmail.com
Derece Eğitim Birimi Mezuniyet Tarihi
Lisans Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, TOKAT
2008
Lise Alparslan Lisesi. ANKARA 2003
