Sahife 10
A .
a
t *
A K Ş / / K
-trt.
a e
Son yedi padişah (İkinci Mahmut, Abdtilmecit, Abdûl&ıit, Murat, Abdülhamit, Reşat, Vahideddin) devirlerinde
Yazan : S U L E Y M A N K A N I Tercüme, iktibas hakkı mahfuzdur —. Tefrika No. 126
“Sen bilir misin 15 milyon lira ne
kadar paradır?... G it tahkik et...„
Abdülâziz Parise seyahatindeataşemiliter Esat beyin sadakat j ve istikametini, fazıl ve irfanını görerek beğenmiş, seyahatten av detinde İstanbula birlikte getir« misti.
Ferik rütbesiîe şurayı askerî ri yasetine, sonra hassa müşüriyetine tayin edilen Esat paşa hasafeti, dindarlığile temayüz ederek gös terdiği hizmetlerle padişah nez- dinde itibar ve kıymetini artırdı. Nihayet sadarete getirildi. (17
zilhicce 1289 - 17 sefer 1290) Ancak o zamanın eski kudret leri böyle ilmen ve aklen olduğu kadar ahlâkan da temeyyüz eden genç sadrıazamı çekemediler. Kendisini padişahın gözünden düşürdüler; iki ay içinde azline muvaffak oldular; Konya valili- ğile Istanbuldan uzaklaştırdılar.
Esat paşanın güzide evsafı çok zaman Konya vilâyeti ahalisinin dillerinde devredilmiştir.
Esat paşa sonra bahriye neza- ; retine getirildi.
O zaman Hafız Mehmet bey de^ başmabeynci bulunuyordu.
Konağı Beşiktaşta olan Esat i paşa ekseriya mabeyne gelir, Ha fız Mehmet beyle âlemin ahvalin den, devletin ş.an ve şerefini, mil letin refahım tezyit ve istikmal esbabından konuşurlar, selâmet çarelerini araştırırlardı.
Esat paşa bir gelişinde mâliye nin bir çok açığı bulunduğunu söyler; irat ettiği sadikane söz lerle Hafız Mehmet beyi müteessir eder.
Hafız Mehmet bey (ne olursa olsun!) diyerek bunları «şevket- penaha» arzetmeği zihninde ka
rarlaştırır. *
Ertesi günü nişat ve inbisat İçinde gördüğü Abdülâzize öğren diklerini, düşündüklerini açar. Abdülâzizin teessürler içinde ga zaba geldiğini anlar. Başını yere eğerek iradeye muntazır kalır.
- O anda padişahın ağzından: — H afız! Sen beni yalan, yan lış bir takım şeylerle bihuzur edi yorsun ! Seni süründürürüm!
Sözlerini işitir!
Gazapla yaptığı bu tevbihten sonra Abdülâziz şu sözleri ilâve eder:
— Sen bilir misin, on beş mil yon lira ne kadar paradır? Eğer hazine bu kadar haricî borç gü- zeştesi verecek olursa biz askeri mizi, donanmamızı nereden idare edeceğiz? Düşünmeden, anlama dan böyle sözler söylüyorsun! Git, tahkik e t! Bir sahih malûmat ver! Yoksa seni berbat ederim!
Hafız Mehmet bey huzurdan çıkar; derhal saraya gelmesini bir yaverle Esat paşaya bildirir.
İki saat sonra Esat paşa gelince: — Paşa hazretleri! Abbas yol-cu!
Mâliyemizin halini arzeyledim. Huzuru şehriyarîden tardedil- dim!
Der. Esat paşa:
— Korkma! Doğruların yardım cısı allahtır! Bir şey olmaz. Ben hakikati yazayım. Suali şahane
SadrıAzam Esat paşa
vukuunda sen şakkı şefe etme! Benim pusulamı takdim ve bu rada olduğumu arzeyle!
Cevabını verir.
✓ Aksam taamından sonra Hafızf bey huzura çağırılır. Tahkik edip etmediği suali üzerine:
— Esat paşa bendeniz bura dadır. Çakirlerine bir de pusula verdi.
Diyerek Esat paşanın varakası nı padişaha takdim eyler.
Abdülâziz bunu mütalâaya baş lar, başlamaz yüzünde korkulacak alâmetler belirir.
H afız Mehmet bey telâş ve he
yecana düşer! ~ )
A bdülâziz:
— Eyvah! Halimiz pek harap! Çaresizlik içinde kalmışız! Hain vükelânın gözleri kör olsun! Hal lolunmaz muamma gibi bir kaç yüz satırlık meclisi has mazbata- larile (Şu veçhile karşılık bulun du; kırk milyon konsolit çıkarıla caktır) diyerek beni aldatmışlar! Uhtesine sadnazamlıkla seras kerliği tevcih eylediğim Hüseyin Avni dahi (1 ) eslâfının isrine tabi oldu. 40,000,000 liralık konsolit te o çıkardı!
Diye söylenerek haremine girer. Bu teessürle üç gün mabeyne çıkamaz!
İkinci günü valide sultan Hafız Mehmet beyi celbeder:
— Sen allahtan korkmaz mısın? Oğlum saltanat bârını kaldırmak için bu kadar zahmet çekiyor! Ağzında dişi kalm adı!! Yemek ten kesildi! İki gündür limonata ve gevrekle tagaddi etmektedir! Ben Sultan Mahmut haremiyim! Rusya Edirneye geldi de o fütur getirmedi!
Sen niçin evlâdımı böyle acı sözlerle bizar ediyorsun? Böyle şeyleri vükelâsı arzeder; senin va zifen padişah iradesini vükeâlsma tebliğ ve vükelânın maruzatını hâkipayı şahaneye arzetmekten ibarettir.
Bir daha bu gibi münasebetsiz likte bulunma! Yoksa beni kar şında görürsün!
Bu şiddetli tekdir ve tehdit üze rine Hafız Mehmet bey itizardan başka çare bulamaz:
, ı — Bu abdi kemter velinimetin
sadık bir kölesiyim. Efendimize mâliyenin ahvaline dair Esat pa şadan aldığım malûmatı sadaka tim hasebile arza cesaret etmiş tim. Badema bu gibi maruzatta bulunmam.
Der, af ve imane mazhar olur! Üç gün sonra Abdülâziz gece- iiğile mabeyne çıktı; H afız Meh met beyi huzurur.a kabul etti.
Hüseyin Avni paşanın artık sa darette devamı mâliyenin ızrarı na, bütün bütün harap olmasına razı olmak demek olacağından bahisle mührü hümayunun alın-
ferman eyledi ve:
— Sadakati nezdi hümayunum da musaddak olan Esat paşayı bir takım sâlhorde vükelâ hazme- demiyorlardı. Ben de belki gö zümden düşürürler mütalâai du- rendişanesile! daha bir müddet tecrübe görmesini tensip ederek azletmiştim! Şimdi sadrazam nas- bettim!
Dedi. Esat paşa ikinci defa sadrıazam oldu. (19 rebiülevvel 1292) (2 )
Abdülâziz zamanında aktedi- len istikrazlar suiistimalden hali değildi.
Pariste tabettirilmiş olan kon solide evrakında bir çok numara lar mükerrer çıkmıştı.
Bu evrakı taba memur olan zat (3 ) istintak altına alındı.
Fakat nice esrarın meydana çı kacağı anlaşılması üzerine ne hakkile muhakemesine, ne de lü zumu veçhile tecziyesine ehemmi yet verilmedi; biraz vakit için konağında göz hapsine konulmak la iktifa edildi. Bu da halkı epeyce güftügüye şevketti.
(Arkası var)
(2) Hakayik.
(8) Üssü inkılâp bu zatın ismini yaz mıyor.
A K Ş A M
İlân tarifesi
Sahife 1 2 3 4-5 santimi » » » İç sahifelerde »Son ilân sahifelerinde s Kuruş 40 0 25 0 200 100 60 30
Bir ay içinde 100 santimden fazla ilân verenlere hususî tenzilâtlı tarife tatbik olunur.
Mektep ve neşriyat, doğum, nişan, akit, teşekkür ve ölüm, icra, tapu ve mahkeme ilânları için hususî
tarife tatbik olunur. Gazetem izde neşredilecek
ilânlar için müracaat yeri:
ilâncılık Türk Lt. Şirketi
Ankara caddesi, Kahraman zade han. Tel. 2 0 0 9 4 -2 0 0 9 5
Taha Toros Arşivi
* 0 0 1 5 1 7 1 4 4 0 0 6 *
