SINIF: 8 ÜNİTE: CANLILAR VE ENERJİ İLİŞKİLERİ BÖLÜM: BESİN ZİNCİRİNDEKİ CANLILAR www.FenEhli.com
Madde Döngüleri/Azot Döngüsü
Bitkiler fotosentez yapmak için su ve karbondioksit kullanır. Bitkiler, hayvanlar ve oksijenli solunum yapan diğer canlılar havadan oksijen alarak solunum yapar. Canlılar tarafından sürekli kullanılmakta olan bu maddeler hiç tükenmez. Çünkü yaşama birliklerinde ve onun büyütülmüşü olan tabiatta canlılığın aksamadan devam edebilmesi için gerekli maddeler kullanılırken aynı zamanda yenilerinin de üretilmesi gerekmektedir. Doğada ekolojik önemi olan bu maddeler canlılar ve çevre arasında alınıp verilir. Bu maddeler güneş enerjisi yardımıyla sürekli dolaşım halindedir. Maddelerin ekosistemdeki dolaşımına madde döngüsü adı verilir. Canlılar için gerekli maddeler döngü yoluyla sürekli üretilir ve yeniden kullanılır. Canlılar için gerekli olup dolaşımı gereken maddelerin en önemlileri oksijen, su, azot ve karbondur.
Azot Döngüsü
Canlıların, yaşamlarını sürdürebilmeleri için oksijen ve suya, büyüme ve gelişmeleri için de azota ihtiyaçları vardır. Canlılarda büyüme ve gelişmeyi sağlayan besin türü proteinlerdir. Proteinlerin yapısında Azot(N) bulunur. Atmosferin de yaklaşık %78’i azot gazından oluşur. Ancak bitki ve hayvanlar havadaki azotu doğrudan kullanamazlar. Bitkiler azotu topraktan, hayvanlar ise bitkisel besinlerden alırlar. Azotun kullanılabilmesi için bağlanması yani azotlu bileşiklere dönüştürülmesi gerekir.
Havadaki azotun toprağa bağlanması iki şekilde gerçekleşir. Bunlardan biri yıldırım ve şimşek gibi hava olayları
sırasında havadaki azot su ile birleşip toprağa bağlanır. Azotun bağlanma şekillerinden diğeri de toprakta bulunan azot bağlayıcı bakterilerin havanın serbest azotunu toprağa bağlamasıdır.
Üreticiler topraktaki azotlu bileşikleri alarak protein üretiminde kullanırlar. Tüketicilerde üreticilerden aldıkları proteini kaynak olarak kullanıp kendi proteinlerini üretirler. Canlılar öldükten sonra yapılarındaki azotun doğaya dönüşü için ayrıştırıcılar devreye girer. Bitki ve hayvan atıkları ayrıştırıcı bakteriler tarafından çürütülür ve amonyağa dönüştürülür. Toprakta bulunan bazı bakteriler amonyağı, bitkilerin kullanabileceği azot tuzlarına dönüştürürken bazı bakteriler de topraktaki fazla azotun azot gazı olarak tekrar havaya aktarılmasını sağlar. Bu şekilde devam eden olaylar zinciri ile doğadaki azot miktarının sabit kalması sağlanmış olur.
