Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi
Cilt: 12 Say : 2 2009
* Gazi Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Protetik Di Tedavisi AD, Ankara
144
TORUS MAND BULAR S VARLI INDA KISM D S Z B R HASTANIN PROTET K
REHAB L TASYONU: OLGU SUNUMU
PROSTHETIC REHABILITATION OF A PARTIALLY EDENTULOUS PATIENT WITH
TORUS MANDIBULARIS: A CASE REPORT
Ar .Gör.Nuran ÖZYEM23Ç2* Stj.Ö r.Berk KÖN2** Prof.Dr.Arife DO:AN***
ÖZET
Torus mandibularis a z içinde en s k görülen eksostoz türlerinden biridir. Genellikle, mandibulan n lingual yüzeyinde, kanin ve premolar bölgesinde yerle im göstermesiyle karakterizedir. Etyolojisinde kal t m, çevresel faktörler, artm çi neme fonksiyonu, beslenme, rk ve etnik grup farkl l klar n n etkili oldu u dü ünülmektedir. Bu tür kemik büyümeleri hareketli parsiyel veya tam protez yap m nda güçlüklere neden olabilir. Bu olgu sunumunda k smi di siz ve çift tarafl mandibular torusa sahip bir hastan n protetik tedavisi bildirilmi ve toruslar hakk nda genel bilgi verilmi tir.
Anahtar sözcükler: Torus mandibularis, k smi di siz hasta
SUMMARY
The torus mandibularis is the one of the most common intraoral exostoses. It is often bilateral, occurs at the canin to premolar region on the lingual aspect of the mandible. It has been reported that the factors such as genetic and environmental factors, masticator hiperfunction, nutrition, race and ethnic groups might play role in occurence of them. Such type of bony protuberances may present many challenges when fabricating a removable partial or complete dentures. In this case report, after a general knowledge about mandibular tori, the prosthetic rehabilitation of a partially edentulous patient had bilaterally mandibular tori has been presented.
Key words: Torus mandibularis, partially edentulous patient
G R
Eksostozlar, ço unlukla kortikal kemikten bazen de spongioz kemikten kaynaklanan, patolojik olmayan kemik ç k nt lar d r. Torus palatinus (TP) ve torus mandibularis (TM) spesifik intraoral yerle imleri ile en yayg n görülen eksostozlard r. TP, sert dama n orta hatt boyunca olu an saps z nodüler kemik kütlesidir. TM ise mandibulan n lingual yüzünün kanin ve premolar alan na yerle en ektopik kemik büyümesidir. Bunlar, genellikle yuvarlak, düz yüzeyli, sert, normal veya beyazla m mukoza ile örtülü kemik ç k nt lar d r. Kompakt kemik ile örtülmü kanselöz kemikten olu ur. Genellikle, mylohyoid s rt üzerinde, alveoler marjinin alt nda, s kl kla bilateral yerle im gösterir. 1-3
Toruslar, genel olarak, ikinci ve üçüncü dekatta geli irler.1-5 Torus etyolojisi konusunda tam bir fikir birli i
olmamakla birlikte, kal t m, çevresel faktörler, beslenme, iklim, rk ve etnik grup farkl l klar n n etkin oldu u dü ünülmektedir.1-3 Baz çal malarda, torus olu umunun mastikator hiperfonksiyondan kaynaklanan stresten etkilendi i ortaya konmu ; tori olu um s kl ile al kanl k s kmas ve/veya bruksizm gibi nedenlerden
dolay di g c rdat lmas n n olu turdu u ilave stres aras ndaki ili kinin önemine dikkat çekilmi tir.6,7
Farkl rk ve etnik gruplarda torus yayg nl na ili kin az say da çal ma, torus olu umunun Mo ol ve Eskimo rklar nda daha yayg n oldu unu göstermektedir. Literatür verilerine göre, prevalans TP için %0.4-66.5; TM için %0.5-63.4 aral nda de i mektedir. TP daha çok kad nlarda, TM ise erkeklerde gözlenmektedir.1- 3, 5
Toruslar belirti vermez ve yava büyüme gösterir. Klinik olarak tan mlanabilir ve biyopsi gerektirmez. Kronik travma olmad kça veya oral fonksiyonu bozmad kça cerrahi olarak ç kar lmalar gerekmez. TM bir rahats zl k veya rahats zl k i areti olmasa bile bazen protez yap m nda sorun olu turabilir.5,8,9 Bu vaka raporunda çift
tarafl torus mandibularisi olan k smi di siz bir hastan n protetik tedavisi sunulacak ve TM etyolojisi tart lacakt r.
OLGU SUNUMU
Sa l kl 52 ya nda erkek hasta, alt ve üst çenesindeki eksik di leri nedeniyle çi neme yetersizli i
ikayetiyle klini imize ba vurdu. A z kavitesinin fiziksel muayenesi mandibular premolarlar bölgesinde
Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi
Cilt: 12 Say : 2 2009
145
lingual yüzde çift tarafl TM varl n gösterdi (Resim 1).
Resim 1. Alt çenede bilateral torus lokalizasyonu (Ayna görünümü)
Sa birinci ve ikinci premolar alan nda s n rlar belli yuvarlak ve farkl boyutta üç nodül halinde kemik büyümesi (s ras yla meziyo-distal geni lik ve yükseklik:7x5 mm; 5x4 mm, ve 3x2 mm) gözlenirken, sol yanda birinci peromolar alt nda tek nodül (5x4 mm) halinde torus varl dikkat çekti. Kemik büyümelerinin tümü normal mukoza ile kapl ve a z taban na yak n konumda idi. Üst çene sol tarafta birinci ve ikinci premolarlar ve molarlar; alt çene sol tarafta birinci ve ikinci molar, sa tarafta ise birinci molar di eksikti. A z hijyeni genel olarak tatminkard ve hasta taraf ndan bruksizm ve di er al kanl klar bildirilmedi. Hasta toruslar n a z fonksiyonunda sorun olu turmad n ve aile bireylerinde bu tür kemik büyümesi olmad n belirtti.
Alt ve üst çene sol bölgede köprü restorasyonu için destek di bulunmad ndan ve hastaya önerilen implant üstü sabit protetik tedavi için hastan n ekonomik durumu uygun olmad ndan hareketli bölümlü protez yap m na karar verildi. Toruslar protetik tedaviye engel te kil etmeyecek ve ön di lerin azalm periodontal desteklerinin kar lanmas amac yla, ana ba lay c olarak lingual plak kullan ld . Protezler gerekli uyumlamalardan sonra hastaya teslim edildi (Resim 2).
Resim 2. Hasta a z nda alt protez (Ayna görünümü)
Belirli sürelerle yap lan kontrollerde, hastan n sorunsuz olarak protezini kullanmay sürdürdü ü gözlendi.
TARTI MA
Torus prevalans na ili kin s n rl say da çal ma sonuçlar , olgumuzda oldu u gibi, TM’nin erkeklerde kad nlardan daha yüksek oldu unu ve en s k 36-65 ya grubunda olu tu unu göstermektedir. Bu bulgu, ya am n orta evresi s ras nda genç ve daha ya l lardan daha s k gözlendi ine dair genel torus olu ma e ilimini destekleyebilir.1 Görülme s kl n n erken yeti kin
ya am evresinde ba layarak daha ya l grupta sivrilmesi, toruslar n devimsel lezyonlar oldu unun bir göstergesi oldu u ifade edilmi tir.2,3 Jainkittivong ve ark.3 geni
toruslu bireylerin genellikle küçük toruslu olanlardan daha ya l oldu unu ve TM’nin simetrik ve bilateral olarak kanin/premolar alan nda yerle imiyle multiple nodül görünümünün yayg n oldu unu bildirmi lerdir. Buna kar n, Belsky ve ark.8 ise ya art yla birlikte torus büyüklü ünde de i iklik saptamam lard r. Sunulan olguda, hastan n a z içi muayenesi Jainkittivong ve ark. n n3bulgular ile uyumlu olarak alt
çene lingual yüz premolar alan nda bilateral TM varl n gösterdi. Mamafih, sa birinci ve ikinci premolar alan nda s n rlar belli yuvarlak ve farkl boyutta üç nodül gözlenirken, sol yanda birinci peromalar alt nda tek nodül halinde torus varl dikkat çekti.
TM s kl kla protetik çal may güçle tirdi inde fark edilir. Her ne kadar toruslar patolojik öneme sahip de ilse de, oral fonksiyonel hareketin yan s ra hareketli protezlerin yap m ve fonksiyonunu olumsuz etkileyebilirler.4,8,9 Bu varyasyonlar üzerindeki mukoza,
protezin olu turdu u bas nçtan dolay hastay rahats z edebilir, bu nedenle, protez iskelet planlamas nda bu tür kemik ç k nt lar n durumu dikkate al nmal d r.9Abrams,10
TM’li tam protez hastalar nda, bölgesel stres yo unlu unun azalt lmas amac yla, protez kaidesi alt na yumu ak astar uygulanarak toruslar n a zda b rak labilece ini bildirmi tir. Sunulan vakada di sizlik da l m üst çenede Kennedy S n f I; alt çene ise Kennedy s n f I, mod 1’le uyumlu idi. Alt iskelet planlamas nda toruslar n protez iskelet s n rlar d nda b rak lmas ile kullan mda olas travma riski ortadan kald r ld ; di siz alanlar n s n rl ve dar olmas nedeniyle mevcut di lerden yeterli destek sa lanabildi. Mamafih, parsiyel protez endikasyonu olan ve iskelet yerle tirimini engelleyen TM’li hastalarda, torusun cerrahi olarak ç kar lmas yerine
Cumhuriyet Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi Dergisi
Cilt: 12 Say : 2 2009
146 alternatif olarak labial bar tasar ml parsiyel protez yap m
da önerilebilir.
Torus etyolojisinin muktifaktöriyel genetik ve çevresel faktörlerin bir etkile iminden ibaret oldu u öne sürülmü tür.1-3,4,11 Baz teorilere göre, toruslar ya am n
orta evresinde daha s k gözlendi inden, olu umun nedeni yaln z genetik de il, ayn zamanda özellikle çi neme stresi ile ilgili olarak çevresel ve fonksiyonel faktörleri de ku at r. Fonksiyon gören di lerin say s TM’nin varl k ve yayg nl için önemli bir etkendir; çünkü TM s kl n n di kayb art ile azald bildirilmektedir. Mevcut di say s di er de i kenlerin yan s ra mandibulaya uygulanan kuvvetleri de etkiler.11 Bu tür kemik
büyümesinin ku at lan alanlarda di lere artm veya anormal okluzal strese kar bir reaksiyon sonucu oldu u önerilmi tir.6,7,12 Ossenberg,12 1. molardan kanine
horizontal kuvvetlerin alt di leri e mesiyle olu an mekanizmaya i aret etmi ; bu di lerin kök apeksleri lingual yüzlerinde alveolar kemi in d kortikal plakas nda yeni kemik olu umuna neden olarak periodontal ligamanda bas nç olu turabildi ini belirtmi tir.
Eggen ve Natvig’in6 çal ma sonuçlar da
fonksiyonel kuvvetlerin torus görülme s kl n önemli ölçüde etkiledi ini desteklemektedir. Bu ara t r c lar, bir grup bruksist hastada TM etyolojisini de erlendirerek, bruxist grubun okluzal strese yol açan a r kassal kuvvetini göstermi ler ve TM etyolojisinin %30 genetik, %70 okluzal stres gibi çevresel faktörlerden etkilendi i sonucuna varm lard r. Öte yandan Kerdporn ve Sirirungrojying,7 s kma ve
g c rdatma bas nc n n belgelenmesiyle gösterilen okluzal stresle TM varl aras nda güçlü ili ki bulmu lard r. TM nin baz hastalar için geçmi veya mevcut parafonksiyonel aktivitenin önemli i areti olabildi i önerilmi ; TM ve parafonksiyonel aktivite yayg nl temporomandibular eklem rahats zl olan hastalarda daha yüksek bulunmu tur.13 Dolay s yla baz
hastalarda TM varl n n saptanmas , ayn zamanda eklem rahats zl n n artm riskinin bir göstergesi olarak tan yönünden de yararl olabilir.
KAYNAKLAR
1. Antoniades DZ, Belazi M, Papanayiotou P. Concurrence of torus palatinus with buccal exostoses. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 1998; 85: 552-7.
2. Jainkittivong A, Langlais RP. Buccal and palatal exostoses: Prevalance and concurrence with tori. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2000; 90: 48-53.
3. Jainkittivong A, Apinhasmit W, Swasdison S. Prevalance and clinical characteristics of oral tori in 1,520 Chulalongkorn University Dental School patients. Surg Radiol Anat 2007;29: 125-31.
4. Y ld z E, Deniz M, Ceyhan O. Prevalance of torus palatinus in Turkish Schoolchildren. Surg Radiol Anat 2005; 27: 368-71. 5. Al Quran FAM, Al-Dwairi ZN. Torus palatinus and torus mandibularis in edentulous patients. J Contemp Dent Pract 2006; 7: 112-9.
6. Eggen S, Natvig B. Relationship between torus mandibularis and number of present teeth. Scand J Dent Res 1986; 94: 233-40. 7. Kerdpon D, Sirirungrojying S. A clinical study of oral tori in southern Thailand: prevalance and the relation to parafunctional activity. Eur J Oral Sci. 1999;107: 9-13.
8. Belsky JL, Hamer JS, Hubert JE, Insogna K, Johns W. Torus palatinus: A new anatomical correlation with bone density in postmenopausal women. J Clin Endocrinol Metab 2003; 88: 2081-6. 9. Lee SP, Paik KS, Kim MK. Variations of the bony palate and their relationship to complete dentures in Korean Skulls. Clin Anat 2001; 14: 324-9.
10. Abrams S. Complete denture covering mandibular tori using three base materials: A case report. J Can Dent Assoc 2000; 66: 494-6. 11. Uysal S, Ça rankaya BL, Hatipo lu MG. Do gender and torus mandibularis affect mandibular cortical index? A cross-sectional study Head & Face Med 2007; 3: 37-42
12. Ossenberg NS. Mandibular torus. A synthesis of new and previously reported data and a discussion of its cause. In Contribution of physical anthropology, 1978- 1980 Edited by Cybulski JS. Ottawa: National Museum of Canada;1981: 1-52.
13. Clifford T, Lamey P-J, Fartash L. Mandibular tori, migraine and temporomandibular disorders. Brit Dent J 1996; 180: 382-4.
Yaz./ma Adresi: Prof. Dr. Arife Do an Gazi Üniversitesi Di Hekimli i Fakültesi
Protetik Di Tedavisi Ana Bilim Dal 06510 Emek/ ANKARA
Tel : +90 312 2034174 Fax : +90 312 2239226 E-posta : adogan@gazi.edu.tr
