21 Nisan 1053
Topkapı Sarayında Tarihî Odalar
S Ü N N E T O D A S I
Yazan: Halûk Y. Şehsüvaroğlu
T opkapı saray ın ın sofa diye a - n ılan m evkiinde ve H ırk ai S a a - j d e t dairesi e tra fın d a k i odalardan
j b iri de s ü n n e t odasıdır.
IV. M uradın B ağdad ve R evan : fetih lerin in h â tıra sın ı eb ed îleştir
m ek üzere y a p tırd ığ ı k ö şk lere m u k ab il 1641 y ılında S u ltan İb ra him de b u civarda (b ir k asrı âli ve b ü len d ) inşasını em retm işti.
Y eni b in an ın (resm i kadîm ) ü - zere olm am ası taze ve ferah b ir tarzda yapılm ası isteniyordu. Bu m aksadla asrm ü s ta d m im arları b ir ara y a to p lan m ışlar yp yeni ü s- lû b d ak i sü n n e t odasnite’ inşa eyle m işlerdi.
S ü n n e t odasının H ırk ai S aadete b a k an ön cephesi 16,17. asır çin i lerd e göz k a m a ştıra n b ir g ü zellik tedir. K apısının ü stü n d e b ir k ita be ve etrafı 17. a sır rozet çin ilerd e çerçevelenm iştir.
Ü zeri hendesî şekillerle sü slü döğm e k ap m ın eşiğindeyken iç e r de k arşılaşacağınız ebedî b a h a r şenliğinin h ab erin i k itab en in m ıs ra la rı veriyor.
Şem seler kim ta k - ı iyvanuıda şahı alem in M ihrü m eh d ir guyâ tülm üş m a k a
m ı cavidan Şöyle o lm uştur m üzeyyen tü r lü ez-
h arile kim V arsa b u d u r cilıan içinde cennetten
nizan
8,5 X 6,60 ölçüsündeki odanın d u - d u v a rla rı çepçevre çinilerle döşe lidir. 17. asrın b irin ci y arısın d a yapılm ış beyaz zem in üzere m avi çiçekli T ü rk çinilerinin ekseriyeti teşk il ettiğ i d u v a rla rd a 16. ve 18. asırlara aid ö rn ek ler de b u lu n m ak
ta d ır. ,
O da sekiz pencerelidir. B u p e n - ! cerelerden ikisi H ırk ai S aad et ta -
I rafm a, üçü Bağdad kasrı taşlığına
i ve üçü de İncirliğe bak m ak tad ır. 1 P en cerelerd en altısının ü s t kısım
ların a 16. asır yeşil çini p an o lar k o - ' n u lm u ştu r. B u pen cerelerin ayrıca ü stlerin d e alçı pencereleri de v a r dır.
>
D ört p en ceren in içi de karanfil, lâle m otifleri ve m u kayyedeli k i- tab elerile gayet zarif çeşm eleri ih -
1 tiva etm ektedir. Ü zerlerinden za-
3 m anla k aim y ald ızların geçtiği n ııs- » ra la r S u lta n İb rah im i m ethetm ekte, k a srın inşasını a n latm ak ta ve ta v -- şifini yap m ak tad ır.
O ldu ol k asrı m uallâ b ir n ig â n dil-fcrib K am eti zibası bâlâ ru y u râııası
« besim
1 M eyleder n akşı nigârına an ın e r babı zevk H azeder h ü sn ü cem al seyreden ta bı selim
Ve ikinci pencerenin köşelerinde i ayrıca M übarek bâd, S aad et bâd,
- Şevket bâd, D evlet bâd yazıları o-
k u n m ak tad ır. Sed ü zerinde köşe
l penceresi y anındaki d u v ar üstünde
ı ay rıca m erm er n işler v ard ır. 3 S ü n n e t odasının yapıldığı sıra - • da k u b b esi olduğu ve Bağdad k a s
rı ta ra fın d a k i cephesindeki revak lı ve m erm er döşeli olduğu an laşıl m aktadır.. O da yapıldığm dan'oeri m u h telif ta m irle r görm üş ve eski şekli ik i cephesi, tav an ı b ak ım ın d an esaslı değişikliklere uğ ratn ış- tır.
S ü n n e t odasm a girince sağ ta ra fta b ü y ü k b ir ocak vard ır. Sol ta ra fta da eskiden b ir k ap ı b u lu n u y o r ve b u rad an y an d ak i ham am a ge çiliyordu. S o n rad an ham am k a ld ı rılm ış, k apısı da ö rü le re k ü stü n e 18. asır sonu çinileri k o n u lm u ştu r.
B u gün zem ini H erek e b ir halı ile ö rtü lü b u lu n a n sü n n e t odasının eşyasını güvez çatm a b ir sed ir bir divan ve b ir m angal ile iki san d al ye teşkil etm ektedir.
E skiden sü n n e t odasının da sa ra y ın diğer odaları ve k a sırla rı gibi yaz ve kış m evsim lerinde örtüleri, perdeleri, n ih alileri değiştirilirdi. Böylece üç yü z sen ed ir b u odanın sedirlerine, m in d erlerin e en güzel ipekliler, en göz alıcı k ad ifeler se rilip eskitilm iştir.
S ü n n e t odası yapıldığı v ak it şa ir tefrişinden şöyle b ahsetm ektedir:
, P adişahaııe döşendikte o k asrı b l-nazir 1 A tlası çarh is te r anın fe rşire ola kilim
1746 yılında odaya sarı zemin üzerin e telli k adife yastık, güvez
şal m akat, cam göbeği k em h a p e n cere perdesi, N em ce dibası ik i sa d ır yastığı k o n u lm u ştu .
1767 y ılın d a da sü n n e t odası üç çift telli k adife yastık, sincabî çuka şeridli b ir m ak ’at, sade çiçekli can fes iki sad ır yastığı, telli kadife bir zar perdesi, şeridli sarı çu k a k a pı perdesi, b ir yeşil san d al ayna perdesi, d ö rt le h k â ri bez pencere p erdesi döşenm işti.
S ü n n e t odası O sm anlı h ü k ü m d a rla rın ın harem dışında o tu rd u k ları, ab d est alıp nam az k ıldıkları, ham am ında y ıkanıp, tıra ş o ld u k ları, bazı devlet ricalin i k a b u l e t tik leri, ram azan lard a h u z u r d e rs leri dinledikleri, hediye, m iras d e n k lerin i açtırıp tem aşa ey led ik leri ih san lard a b u lu n d u k la rı y e m ek yedikleri, ifta r e ttik le ri ve m ed d ah larla hoş v a k it geçirdikleri b ir odaydı.
S ü n n e t odasının çini d u v a rla rı a - rasm d a S u lta n İb rah im d e n itib a ren d ev ir d ev ir kaç h ü k ü m d a r h a yali, iyi ve acı h â tıra la rile can la n m ak tad ır.
I. M ahm ud az m eyilli sırtı, h a lim bakışları ile b u odadaki sed iri n in ü stü n d e m erd tav ırlı, çekik gözlü K ırım h a n la rın ı k a b u l e t m işti.
1143 (1730) y ılı R eb iü lâh ırın m 24 ü n d e (C elâletlû K ap lan G iray) b u odada h u z u ra alınm ış, k e n d isi ne iki m u rassa top sorguçlu sam u r k alp ak ve kırm ızı k ad ife k ap lı çap- ra s tlı sa m u r k apanice giydirilip m urassa şim şir ve tirk eş k u ş a tıl m ıştı. A yrıca H ana H azinei H ü m a y u n d an on keselik (İslâm bol a l tını) da ihsan olunm uştu.
I. M ahm ud 1151 (1738) Ş evvalin de aynı odada K ırım H am celâ d et- lû M enkeli G irayı k ab u l ediyor ve eteğine yüz sü re n H ana (iki bin z e r m ahbub altın ile b ir m u rassa h a n çer) v e ıiv o r ve ay rıca b ir de sam u r k ü rk giydiriyordu.
1155 (1742) de K ırım H an ın ın teşrifi m ünasebetile s ü n n e t o d a sı y en id en döşeniyor ve o g ü n le r de K ırım H anı, p adişahı m û tad m erasim le s ü n n e t odasında z iy aret ediyordu.
1159 (1746) Z ilhiccesinde aynı odada Selim G iray H an h u zu ra k a b u l edilm iş, ken d isin e m u rassa altın hançer, m ü cev h er k o y u n sa ati, zincirli iki aded altın saat, y e şil çuha k ap li sam u r k ü rk hediye
olunm uştu.
I. M ahm udun sü n n e t odasında k i köşesinde onun, k ad ın la rd a n kaçan selefi III. O sm an üç senelik saltan atın ın bazı g ü n lerin d e o tu r m uş, b u rad a m u sah ib lerile g örüş m üş ve zam an zam an da (n ak li h'ıkâyat eyleyen) m eddah H aşan A ğayı n eş’eyle dinlem işti.
S a lta n a t devresi esnasında sü n n e t odasına fazla ra ğ b e t eden h ü k ü m d a rla rd a n b irisi de III. Ivlus- tafaydı. B u h ü k ü m d a r c ü lu su n u n beşinci g ü n ü sü n n e t odasında sa k a l k o y u v erm e m erasim in i y ao - tırtm ış, bu m ü n aseb etle şehzade liğinde b erb eri olan İb rah im A ğa ya m ücevher hançer, k ü rk , d u a e- d en hocalara k ü rk le r ve sü n n e t o- dasm da h azır olan h a n e i hassa a -
ğ elarm a a ltın la r ihsan eylem işti. III. M ustafa sü n n e t odasında bazı h a ttı h ü m ay u n ların ı kalem e alm ış, b u rad a zam an zam an (tef- şiri şerif) o k u y an ho calar dinlem iş, çok defalar öğle y em eklerini bu odada yem işti.
S adrâzam Koca R agıb B aşaranı ö ldüğü gecenin sabahında III. M ustafa sü n n e t odasında evvelâ Şeyhülislâm E fendiyi sonra K ay m akam H âm id H am za P aşay ı h u z u ru n a k ab u l etm iş ve burada H am za Pahaya v ezaret k ü rk ü giy d irerek kendisine (m ü h rü h ü m a y u n ) u teslim eylem işti.
B abasından otuz iki yıl sonra Os m anlI ta h tın a çıkan III. Selim de sü n n e t odasını seviyor, o da babası gibi aynı yerde sakal k o yuveriyor ve sa lta n a t y ılların ın birçok za m an ların ı b u odada geçiriyordu.
G ene h ü k ü m d a r ram azanda if ta rla rı bazan sü n n e t odasında y a pıyor, d ev rin in m eşh u r sim aların dan M ehm ed M ekki E fendiye 1205 (1790) R ecebinin 23 ü n c ü günü b u rad a (Bt-yzai r v r ih a ti ) giydiriyor ve bundan tam b ir yıl so m a da hâs bendesi Ç u k ad ar K ü çü k H ü seyin Ağaya gene b u odada vezir lik "hıl’afi giydirip k endisini K ap ta n P aşalığa nasbediyordu. A y n ı o
-d a-d a H üseyin P aşaya, Esm a S u lta n ın nam zedi olduğu m üjdesi ve riliy o r ve y en i K ap tan ı D erya be rab erin d e S ilâ h ta r A ğayla Ç u k a d a r A ğa olduğu h ald e b u ra d a n H ırk a i Ş erif odasm a giderek d u a ediyordu.
11 R am azan 1206 (1791) g ü n ü de III. Selim gene s ü n n e t odasında Ş eyhülislâm ı ve H acı A li B eyi h u z u ru n a k a b u l ediyor ve A li B eye vezirlik h il’a ti g iy d irere k k en d isin i kay m ak am nasbeyliyordu.
Y eni ve ile ri fik irle rd e im p ara to rlu ğ u y ü k seltm ek ,o rd u y u , do n an m ay ı ih y a etm ek siyasetini g üden
in.
Selim geri fikirlilere, fena n iy e tle re m ağlûb olm uş v e b ir ih tilâl so nunda ta h tım IV. M u s- tafay a teık etm işti.TV. M ustafa c ü lû su n u n yedinci g ü n ü n d e s ü n n e t odasına gitm iş ve b e rb e r başısı y en i h ü k ü m d a rın y e di g ü n lü k siyah ve g ü r sak alın ın baş kısm ını yapm ıştı.
B ir yıl so n ra A lem d ar M ustafa P aşan ın k u v v e tle ri S u lta n Selim i cülûs ettirm ek ü zere saray k ap ı ların a dayandığı zam an TV. M us tafa hışım ve gazabİa sü n n e t odası önünde sak alı titre y e re k dolaşm ış, ad am ların a Selim le, Şehzade -Mah m u d u n ö ld ü rü lm elerin i irad e e t m işti.
A lem d ar M ustafa P aşa A kağalaı kapısını k ırıp içeri girinceye k a d ar S u ltan Selim ö ld ü rü lm ü ş ve h a y atın ı g ü çlü k le k u rta ra n S u lta n M ahm ud o gü n O sm anlı tah tın a çı karılm ıştı.
Y eni h ü k ü m d a r b ü y ü k b ir cinaye tin ve b ir h a l’in dehşetile a ltü st ol m uş h arem dairesin e gitm iyerek o geceyi sü n n e t odasında geçirm işti.
O gece y u m u şak döşeklerinin ü s tü n d e, m u m ışık larile y e r y e r a y dın an an çini d u v a rla ra d a 'a ra k gene h ü k ü m d a r b u odada k im b iiır n eler düşünm üş, ne k a ra r’a r v e ı- m isti.
M ahm ud irad eli y ü z ü n ü h en ü z k a p iav a n d ö rt g ü n lü k sak alın a ge ne sü n n e t odasında baş y ap tırm ış, b s ıle rb a ş ıla ra , k u re n a sın a sam u r k ü rk le r giydirm iş, hocalara a ltın la r dağıttırm ıştı.
S ü ı.n et odasında son sak al b ı rak m a m erasim i, II. M ahm udun gene t'ğiu A bdülm ecid için 5 T em m uz 1839 g ü n ü yapılm ıştı. O g ü n , asırların h â tıra la rile dolu olan S u l ta n İbrahim in, b u pen cereleri s e l- * sebilli odasında d u a la r okunm uş, berb erb aşıy a, im am efen d iler’ ve k u re n a y a ih san lard a b u lu n u lm u ştu .
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
