İstanbul'da tarih pupa yelken:1. İstanbul tarih ve deniz şenliği yarın Altın Boynuz sahilindeki törenlerle başlıyor

..._

-

--Cumh

•

I

70. YllSAYI24749 SANAT KÜLTÜR MAGAZiN TELEViZYON _{11 TEMMUZ 1998 PAZAR}

1. İstanbul Tarih ve Deniz Şenliği yarın Altın Boynuz sahilindeki törenlerle başlıyor

.

' '

Istan

'

·

DİLEK GİRGİN CAN

"Her yandan yükselip birbirine kanşan serviler, minareler, gemi se­ renleri, ağaçlann yeşilliği, beyaz kırmızı evlerin renkleri, bunlann altına mavi örtüsünü seren denizle, yukarıda başka bir mavi açan gök­

yüzü, Istanbul dünyanın en güzel yeridir diyenler hiç de mübalağa et­ miyorlar." Fransız yazar ve siyaset­ çiChateaubriand (1768- 1848) bu­ günkü Istanbul'u görseydi herhalde

, bu kadar gönül rahatlığıyla konuşa­ mazdı. İstanbul artık her köşesin­ den kuşatılmış durumda,sorunlan her geçen gün büyüyor. Ama yine de tüm çabalanmıza rağmen büyü­ sünü sürdürmeye de devam ediyor. İstarıbul'u İstanbul yapan en büyük özelliklerinden biri de, ona iki kıta arasına yayılan eşsiz konumunu da kazandıran deniz hiç şüphesiz. De­ niz,Istanbul'un tarihinin her döne­ minde önemli oldu. Ancak İstanbul,

İstanbullular ve deniz, uzun süredir birbirlerine sırt çevirmişlerdi. Ama

•

pupa

ye...

Tarih

VakfıGenel SekreteriOrhan

Silier, başlangıçta amaçlarının bir tarih

şenliğidüzenlemek olduğunu, ama bu

düşüncenin yerini deniz şenliğine

bıraktığını söylüyor.

artık bu durum sona ermeli,denizle

.yeni bir buluşma sağlanmalıydı. Yıllar boyu şenliklerle iç içe yaşamış şehirde,yeniden böyle bir etkinlik düzenlenmesi kararlaştınldı,12-18 temmuz tarihleri arasında gerçek­

leştirilmesi planlanan şenliğede "I. Istanbul Tarih ve Deniz Şenliği"de­ nildi.

Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı'nın eşgüdümünde,ilgili tüm meslek kuruluşlannın,kamu kurumlannın ve özel kuruluşlann katılımı ile gerçekleştirilen şenlik;

sanat ve kültür etkinlikleri aracılı­ ğıyla geniş kalabalıklann ilgisini kendi tarihleri ve toplum tarihlerine çekerek doğrudan ve sıcak bir ilişki

ortamı oluşturabilmek,resmi kutla­ ma töreni havasından uzak, kendi

yaşam alanını ve geleneğini.yarata­

bilmek amacını taşıyor. 21. Istanbul Festivali kapsamında düzenlenen I.

İstanbul Tarih ve Deniz Şenliğiya­ nn saat IO.OO'da Kasımpaşa Mey­ danı'nda düzenlenecek törenle baş­

layacak. 18 temmuz tarihinde ger­

çekleştirilecek,Istan bul-Haliça

rası-nda yüzlerce teknenin kaulacağı Regetta-Tckneler Geçidi ise şenliğin en önemli etkinliği. "Istanbul ve De­ niz Sergisi", "Istanbul Tarih ve De­ niz Sempozyumu", "İstanbul ve Çevre Paneli",Yeni Türkü konseri,

bale gösterisi, kürek yanşı, model gemi gösterisi,Asya-Avrupa yüzme

yanşı da şenlik kapsamında gerçek­ leştirilecek etkinliklerden bazılan.

Osmanlı'da ve cumhuriyetin ilk dönemlerinde deniz en önemli ulaşım yollanndanbiri,genel olarak toplumsal yaşamın en önemli par­ çasıydı. Aynı zamanda da bir şenlik alanıydı. Osmanlı deniz şenlikleri yüzyıllarca Venedik'le boy ölçüş­ müştü. Denizden, bir eğlence orta­ mında toplumu yan yana getirmek içingeniş ölçüdeyararlanmışlardı.

Cumhuriyetin ilk onyıllannda Şir­

ket-i Hayriye ve Kabotaj bayramla­

rı,daha sonra iseMehtap Şenlikleri büyük yansımalarıolan toplumsal olaylar olmuştu.Ancak ne yazık ki uzunca bir süredir İstanbul,deniz­

den kopuk yaşıyor. Şehir halkı,

ls-•

Ltanbul-Haliç arasında yüzlerce teknenin

katılacağı , 18 temmuz tarihinde

gerçekleştirilecek olan

Regetta-Tekneler Geçidi ise şen

l

iğin

en önemli etkin

l

iği.

tanbul'un denizle daha iç içe olduğu

yıllan özlüyor.Denizle ilgili meslek mensuplan,denizciliğeverilen öne­ min azalmasından şikayetçi. Şehir planlamacılan,İstanbul'un sorun­ larının çözümünün büyük ölçüde denizin daha rasyonel olarak kulla­

nımına bağlı olduğu görüşünde bir­

leşiyorlar. Işte tüm bunlar,şenliği oluşturan etmenlerarasında yer alı­ yor.

Tarih Vakfı Genel Sekreteri Or­ han Silier, başlangıçta amaçlannın bir tarih şenliğidüzenlemek olduğu

-nu, amabu düşünceninyerini deniz

şenliğinebıraktığınısöylüyor. "Tür­

kiye'de tarih bilincininyaygınlaştı­ nlmasının, sadece bazı konferans,

toplantı ve sergiler düzenlemenin

yanı sırabir coşku, eğlence, anımsa­

ma ortamında gerçekleştirilmesinin daha iyi olacağını düşündük. Ve

bunlan kapsayan bir şenliği nasıl düzenleyebiliriz dedik. Iki öneri oluştu. Birinci öneri,Bizanstan Os­

manlı'nın son döneminekadar Sul­

tanahmet-Beyazıt arasındaki Di­ vanyolu'nda bir geçit töreninindü

-zcnlenmesiydi.Bualan, yıllarcaes­ nafloncalannın, sünnetalaylannın, seferden dönenlerin geçit alanıol­

muştu.Cumhuriyetin ilkyıllannda

da buna benzer dahaküçük geçitler

yapıldı.Bizim tercihettiğimiz ikinci alternatif ise,denizle yeniden buluş­

mayı sağla~acak bir şenlik oldu. Istanbul yiızünü yeniden denize

dönmeliydi. Sadece tarihle ilişki de­

ğil, güncel sorunlarla ilişkiaçısından

dadeniz, iyi bir alan olarak görülü­ yordu. Bu yüzden 1993 yılı başın­

dan itibaren çalışmalara başladık. Mart ayında şenliğin, Istanbul Fes­

tivali kapsamında yapılması kesin­

leşti, çahşmalanmız yoğunlaştı, 'Hazırlık Komitesi'ni oluşturduk. Böylece, bir zamanlanngelenekleri­ ne, denize, tarihedikkati çekmedü­

şüncesinden somutbir uygulamaya

geçmiş olduk."

1993 yılı, Denizcilik İşletmeleri'­

nin 150., Gemi Mühendisleri

Odası'nın ise 220. kuruluş yılı. Bu

iki yıldönümüde şenlikkapsamında kutlanacak. 2000 Olimpiyatlan'nın

Istanbul'da yapılması için girişim­

lerde bulunan Milli Olimpiyat Ko­ mitesi de şenliğe katkılarda bulun­

muş. Komitenin düzenlediği Asya­

Avrupa yüzme yanşı da şenlikkap­

samında gerçekleştirilecek. Şenlik

bütçesinin üçte birlik bölümüyse

Başbakanlık tanıtma fonlanndan

karşılanmış.Kültür, Çevre,Turizm bakanlıklarıyla İstanbul Valiliği ta­ rafından da desteklenmiş şenlik.Or­ han Silier, bu çapta şenliklerinbir­ çok ülkede yüzyıllardır düzenlen­

diğini hatırlatarak, "Boston, Vene­

dik, Hamburg şenlikleri nüfusları­ nın 8- 10 katı misafirle birliktenere­

deyse yılın en önemli olayı olarak

kutlanır. Hazırlıklar şehrin birpar­ çası haline gelir. Şenliğinbiri bitme­

den diğerinin hazırlıklanbaşlar. Va­

rolan komiteler son derece profes­

yoneldir. Biz bu yılkiilkşenliğimizi düzenlerken görece geç bir tarihte çalışmalara başladık. Bu nedenle muhtemelen bazı aksaklıklar ola­ caktır. Ama yine de çok fazla bir sıkıntı içinde değiliz.Bunun bir baş­ langıç, 60 yıllık aradan sonra bir ge­ leneğin yeniden yaşatılmayabaşlan­ ması olduğunu biliyoruz "diyor.

Şenliğin

iki

nedeni

Orhan Silier, deniz şenliklerinin uzun yıllar yapılmamasının biri eko­ nomik, diğeri sosyalikinedeni oldu­ ğunu da belirtiyor."İkinci Dünya

Savaşı sonrası, Türkiye'dekarayol­

lannın, otomobil kullanımının,

~:~~~~~~~ı..."1<1~~ küçük Amerika özleminin ortaya

..,

,....,...,~~!'!"

çıktığı bir dönem. Avrupa'nınen

büyük kamyon filosunabiz sahibiz.

Karayolları da büyük bir yatının alanı olarak görülüyor.Bunedenle

de demiryolu gibidenizulaşımıda arka plana itiliyor.Karayoluna da­

yanan şehir içi ve şehirlerarasıulaşı­

mın yanında denizciliğin ve deniz ulaşımının özel olarakvurgulanma­ sını beklemek, o döneminpolitikası dışında bir şey beklemek . olurdu. 1950-60'1ardan itibaren Istanbul nüfusu bir dizi göçle farklılaştı. İs­

tanbul'un denizealışık,denizleiç içe yaşayan eski nüfusununçokötesin­

de bir topluluk geldi.

Birçok durumda denizi önünde geçit için bir engel, bir ölçüde de çöplerin atılacağı, kanalizasyonun boşaltılacağı bir alan olarak gören

bir sosyal grup ... Istanbul'un eski halkı da bu grubu denize alıştırmak için üzerine düşeni yapar olmadı.

Bu kopuşun bir unsuru da İstan­

bul'un 1920'lerden itibarensahipol­ duğu bir bölge merkezi olma fonksi­

yonunu, Ortadoğu, Balkanlar ve Karadenizülkelerindekipolitik de­

ğişmelerle yitirmiş olması. 1990'lar­ da yeniden bölge coğrafyasıve eko­ nomik yönden öne çıkması, bu tür bir geçmişe dönerekkendi fonksiyo­ nuna sahip çıkmanın bir kültürel öğesi aynızamanda.Aynca sonyı­

llarda çeşitli aydıngruplan, ki Tarih Vakfı da bunlardan biridir,biralter­

natif yaşam, ilişkiler sistemi, şehrin korunması, yaşanabilir kılınması için sahneye çıkabildiler. Daha makro sorunlann kimimikro yansı­ maları içinde sesleriniyükseltmedu­ rumuna geldiler."

4. Murat görkemli saltanat kayığı ile Dolmabahçe Sarayı'na giderken (Burçak Evren koleksiyonundan).

•

Istanbul Tarih ve

Deniz

Şenliği'nin programı

AÇILIŞ

Tören: Tören ve hafta etkinlikleri

üzerine konuşmalar,BelediyeBan­

dosu'ndan müzik.(12Temmuz Pa­

zartesi,10.00,Kasımpaşa Meydanı,

Cezayirli Hasan Paşa anıtı) SERGİ VEPAZARLAR Pazar:Şenliğe özgüher türlü anı

eşyasınınsatışı. Hergün etkinlikler,

konserler, animasyon. (8-18 Tem­ muz,Kalamış Marina)

İstanbul ve Deniz: Deniz üzerine resimler, fotoğraflar,kartpostallar,

pullar,denizantikaları,gemi model­ leri,denizleilgili dergi ve haritalar. (8-18 Temmuz,TUY AP-Tepebaşı)

KONSERLER

Kent Orkestrası:Gençler için ye­

mekli,araba vapurunda. (12 Tem­

muz, 20.30,Kabataş Vapur İskelesi)

YeniTürkü:Yüzen platform üze­

rinde. (14 Temmuz,21.00,Kuruçeş­

me Parkı)

İstanbul Oda Korosu ve Türk Musikisi Topluluğu:Roma,Bizans,

Osmanlı döneminden müzikler.(15

Temmuz,20.30,Ayaİrini)

Türkiye Denizcilik Işletmeleri

Korosu:Yüzenplatform üzerinde.

(15 Temmuz, 21.00, Beylerbeyi Is~~le Meydanı)

Usküdar Musiki Cemiyeti: (16 Temmuz, 21.00, AKM Küçük Sa­

lon)

Erol UrasveOrkestrası:Napoli­

ten, hafif müzik,opera. (17 Tem­

muz, 21.00,OrtaköyMeydanı) YARIŞLAR

İkiyıldız kürek: 16-18 yaş grubu. (13 Temmuz,I 1.00,

Galata-Unka-panı Köprüsüarası)

Açık deniz yat: (18 'Temmuz,

15.00,Dolmabahçe)

Asya-Avrupa yüzme: (18 Tem­ muz,10.00,Kanlıca-Kuruçeşme)

Oxford-Cambridge,Boğaziçi üni­

versiteleri kürek: (18 Temmuz,

12.00, Beykoz-Rumelihisan)

Center Board: (18 Temmuz,

14.00, Heybeliada)

SEMPOZYUM,

KONFE-RANS, PANEL

Tarih ve . Deniz Sempozyumu:

Metin And,Ilber Ortaylı,Ilhan Te­ keli,MinnaRozen,Günsel Renda,

Mahmut Şakiroğlu,NergisGünse­

nin,İdrisBostan, Hasan Ünal,Öz­

demir Nutku, Ergun Hiçyılmaz,

Nezih Neyzi,Atakan Gül, Teoman Özalp katılıyor. (12-14 Temmuz,

Sepetçiler Kasn)

Osmanlı'daDeniz Şenlikleri kon­ feransı: Metin And, Uluslararası Matematik Olimpiyatlan içingelen öğretim üyeleri ve öğrenciler ile basın mensuplarına İngilizce suna­

cak. (15 Temmuz,10.00,Sepetçiler K~srı)

Istanbul'da DenizKirliliğipaneli:

(16 Temmuz, 14.00, Sepetçiler Kasn)

Milli Ekonomi Açısından Deniz­ cilik Sektörünün Yapısal ve Fonksi­ yonel Olarak İrdelenmesi:(16 Tem­

m~;)4.30,AKM Küçük Salon)

l.IUSTERİLER

. 500.Yıl:Musevilerinİspanya'dan Istanbul'a gelişlerinin temsiledilme­

si.(17 Teınmuz,10.00,Ataköy Ma­ rina, 17 Temmuz, I7.00 Burgaz

Adası,18 Temmuz,10.00,Bebek) Aral Denizi: Şaman kültürünün dramatize edilmesi. (I7 Temmuz,

19.30, OrtaköyMeydanı)

Bale: Yüzen platform üzerinde.

(13 Temmuz, 21.00, Galata-Unka­

panı köprüleri arası)

Model gemi:Uzaktan kumandalı

gemilerin yüzdürülmesi, (16 Tem­

muz, 16.30, TUYAP Havuzu, 17

Temmuz,18.00,YıldızParkı) Regetta: Haftanın ana etkinliği.

Tekneler Boğaziçi'ndengeçecek.(18 Temmuz,I3.00,Boğaziçi)

Havai fişek ve özelefekt: Yüzen platform üzerinde. (18 Temmuz,

20.30,Kızkulesi,Saraybumu, Gala­

taKöprüsü)

GEZİLER

Aşağıda belirtilen mekanlann

halkıngezisine açılması:

DenizHarpOkulu, Kuleli Askeri Lisesi,İTÜ DenizcilikFakültesi, Se­

limiyeKışlası, Taşkızak Tersanesi,

Kuzey Deniz Saha Komutanlığı. (

12 Temmuz, 10.00-18 Temmuz,

10.00)

DİGER ETKİNLİKLER Deniz Şehitleri Anıtı: Mezan de­

niz olandenizcileriçınyapılan anıt,

Deniz Ticaret Odası ve denizcilik

meslekkuruluşlarıönderliğinde ger­ çekleştirildi. (13 Temmuz, 10.00,

Ahırkapı)

Ozelgünzarfı:Koleksiyonerlerin ilgisine. (12 Temmuz,9.00,PTT)

Odül töreni:

Tümyarışçılara şenlik özelödül­

leri. (18 Temmuz,10.30, Sepetçiler

Kasn)

Osmanlı İmparatorluğu denize yalnızca savaşmak için değil ayoı zaman­

da şenlikler yapmak için deönem verirdi. (Burçak Evren koleksiyonundan)

•

Istanbul Regetta'sı-Tekneler

Haber Merkezi- I. İstanbul Tarih ve DenizŞenliği düzenlenirken,İs­

tanbul halkının hem seyirci, hem

aktör olarak katıldığı, şehrinanata­

rihsel mekanlannınyada sembolle­

rinin kullanıldığı,bu mekan veöğe­

lerebirzamanlarsahipolduklan bir veya birden fazla işlevin kalıcı bir bi­

çimdeyenidenkazandırıldığı, bu iş­

levlerin güncel içeriklerle yeniden üreterek bir gardrop gösterisi ol­

maktan uzak, yaşayan kültürel bir araçhaline getirilebildiği bir de ana etkinlik gerçekleştirilmesi düşünül­

müş. Böylece şenliğinana etkinliği olarak "Istanbul Regettası-Tarihi

Tekneler Geçidi"belirlenmiş.

Geçit, 18 Temmuzgünü Ulaştı­

rma Bakanlığı Bölge Müdürlüğü tarafından 6-8 saat boyuncadeniz

trafiğine kapatılacak olan Boğaz'ın kuzey kesiminden (İstinye ve Bü­

yükdere'de)katılacakolan teknele­

rin toplanmasıyla başlayacak.Tek­

neler, Olimpiyat Komitesi'ncedü­ zenlenen veşenlik programı içinde

yer alan Asya-Avrupa yüzme

yanşının bitişini dikkate alarak, sa­ at 13.00 civannda toplanma yerle­

rinden Marmara'ya doğru hareket edecekler.

Konvoyunenbaşındasu püskür­

ten deniz itfaiyesigemileriyerala­

cak. Hemen arkasından 50 yaşın

üzerindebulunan tarihiteknelerge­

lecek.Yerli teknelerinarkasındaise yabancı ülkelerden gelen tarihi

tekneleryerlerinialacak.İspanya ve

İsveç'ten teknelerin geleceğikesin­

leşmişdurumda. Norveç, Yunanis­

tan, Finlandiya, Portekiz, Dani­

marka, Fransa,İngiltere,Almanya,

Izlanda gibi ülkelerin de şenliğe katılması bekleniyor. Yerli ve ya­

bancı tarihi teknelerdensonra,baş­ ka ülkelerdekiregattalardada oldu­

ğugibi, geçicieklerle tarihiteknelere benzetilmiş replikalar da konvoyda yer alacak. Bureplikalann ilk beşin­

de, 13-24temmuztarihleri arasında

düzenlenecek Uluslararası M

ate-matik Olimpiyatı için 73 ülkeden

İstanbul'a gelecekolanöğretim üye­

leri ve öğrencilerinbulunmalan ön­ görülüyor.

Konvoyda dahasonraDenizcilik

İşletmeleri'nin veözelkişilerin elin­

deki tarihi orta tonajlıgemi,kurtar­

ma gemisi ve romorkörler, daha arka sırada çeşitliboylarda ve tipler­

de balıkçıgemileriveyatlar, en ar­

kadada şenliğekatılmak isteyen di­

ğer tekneler yer alacak.

Tekneler Geçidi devam ederken,

çeşitli iskelelerde ve sahildeki yeşil

alanlarda bandolar ve orkestralar konserler verecek. Şehir Hatları İş­

letmesive Deniz Otobüsleri Genel

Müdürlüğü gerek boşbulunan tek­ neleri sakatlar, yaşlılar, çocuklar öncelikte olmak üzere şenliğe seyre­ deceklere açarak, gerekse ihtiyaç duyulan noktalarda deniztrafiğini programa göre düzenleyecek yar­ dımcı olacaklar Şenliğin güvenliği SahilGüvenlik, SahilSağlık,güm­

rük ve polis botlanyla, ihtiyaçduyu­

lursa Deniz Kuvvetleri desteğiyle sağlanacak.

Tüm konvoylimana geldiğinde, açık denizyatlan konvoydan ayrıla­

cak veYelken Federasyonu'nurı ve­

receğibaşlama işaretiyleÜsküdar­

Hayırsızada-Sarayburnu parkurun­

dayarışacaklar. ..

KişiselArşıvleıde İstanbul Belleğı

Taha Toros Arşivi

11111111111111~Ill~111111111111~Ill~lllllll~lllllllllllIll/1111