• Sonuç bulunamadı

2004 ÖGRETİM PROGRAMI ÇERÇEVESİNDE İLKÖGRETİMDE FEN VE TEKNOLOJİ DERSİNİN ÖGRETİMİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ GÖRÜSLERİ

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "2004 ÖGRETİM PROGRAMI ÇERÇEVESİNDE İLKÖGRETİMDE FEN VE TEKNOLOJİ DERSİNİN ÖGRETİMİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ GÖRÜSLERİ"

Copied!
381
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI

SINIF ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

2004 ÖĞRETİM PROGRAMI ÇERÇEVESİNDE

İLKÖĞRETİMDE FEN VE TEKNOLOJİ DERSİNİN ÖĞRETİMİNE

İLİŞKİN ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİ

DOKTORA TEZİ

HAZIRLAYAN SELAMİ YANGIN

(2)

İLKÖĞRETİM ANABİLİM DALI

SINIF ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

2004 ÖĞRETİM PROGRAMI ÇERÇEVESİNDE

İLKÖĞRETİMDE FEN VE TEKNOLOJİ DERSİNİN ÖĞRETİMİNE

İLİŞKİN ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİ

DOKTORA TEZİ

HAZIRLAYAN SELAMİ YANGIN

TEZ DANIŞMANI

YRD. DOÇ. DR. HALİL DİNDAR

(3)
(4)

ÖN SÖZ

Bu tezin hazırlanmasında, derin bilgi ve tecrübelerinden faydalandığım, bana her konuda rehberlik eden, yardımlarını esirgemeyen, sağladığı pozitif enerji ile zorlukların üstesinden gelebilmemi kolaylaştıran, beni yüreklendiren, saygı ve sevgi duyduğum danışmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Halil DİNDAR’a teşekkürlerimi sunuyorum.

Tezin çeşitli aşamalarında değerli görüş ve düşüncelerinden faydalandığım, çalışma ile ilgili olarak eksik noktaları görmemde ve bunları gidermemde bana büyük katkıda bulunan değerli hocalarım Sayın Doç. Dr. Ali GÜL’e, Sayın Yrd. Doç. Dr. Alev DOĞAN’a, Sayın Yrd. Doç. Dr. Bekir BULUÇ’a ve Sayın Yrd. Doç. Dr. Necati CEMALOĞLU’na teşekkürlerimi sunuyorum.

Gazi Üniversitesi’nde doktora eğitimi süresince bana görüşleri ile destek olan arkadaşlarıma teşekkür ediyorum. Son olarak beni bu günlere getiren annem, babam ve kardeşim ile geleceğe umutla bakmamda esin kaynağı olan bebeğim ve eşime sevgi ve saygılarımı sunuyorum.

Türkiye’de eğitime katkılar sağlayacağına inanılan bu tezin gerçekleştirilmesinde önemli bir paya sahip olan ve bu araştırmanın örneklemini oluşturan ilköğretim dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerine veri toplama araçlarını içten yanıtladıkları için teşekkür ederim. Ayrıca ders vakitlerinden ayırarak ölçme araçlarını uygulayabilmem için bana zaman tanıyan sınıf öğretmenlerine ve yardımcı olan bütün okul yönetimlerine de teşekkür ederim.

Selami YANGIN Nisan-2007

(5)

ÖZET

2004 ÖĞRETİM PROGRAMI ÇERÇEVESİNDE

İLKÖĞRETİMDE FEN VE TEKNOLOJİ DERSİNİN ÖĞRETİMİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİ

Yangın, Selami

Doktora, Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Halil Dindar

Nisan – 2007, 378 Sayfa

Bu araştırmanın amacı, 2004 ilköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programı kapsamında ilköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenleri ile öğrencilerinin fen ve teknoloji dersinin öğretimine yönelik görüşlerini değerlendirmektir.

Araştırmanın evrenini, Ankara ili Sincan, Beypazarı, Yenimahalle ve Çankaya ilçelerindeki ilköğretim okullarında okuyan 4. ve 5. sınıf öğrencileri ile fen ve teknoloji dersine giren sınıf öğretmenleri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi, 75 öğretmen ile 1672 öğrenciden meydana gelmiştir. Çalışmada anket yöntemi kullanılmıştır: biri öğretmenler, diğeri öğrenciler için. Öğretmenlere yönelik anketin güvenirlik değeri “0,89”; öğrenciler için geliştirilen anketin güvenirlik değeri ise “0,78” bulunmuştur. Elde edilen sonuçlara göre, ilköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin yapılandırılan 2004 fen ve teknoloji programına ilişkin görüşleri öğretim süreci boyunca olumsuz yönde değişim göstermiştir. Öğretmenler ve öğrenciler, fen ve teknoloji eğitiminde en önemli fen-teknoloji-toplum konuları olarak hava kirliliği, insan sağlığı, savaş silahları ve nükleer teknoloji konularını belirtmişlerdir. Fen-teknoloji-toplum konularının öğretimindeki en önemli güçlükler olarak programda geçen öğretim materyallerinin bulunamaması, öğrenci fazlalığı ve sınıfların yetersiz gelmesi ile öğretmenlerin bilgilendirilmemesi maddeleri görülmüştür. Fen-teknoloji-toplum temalarının öğretiminde kullanılacak kaynaklar geliştirmede öğretmenlerin karşılaştıkları en önemli sınırlılıklar ise ekonomik sınırlılık ve bireysel sınırlılıktır. Öğretmenler tarafından fen-teknoloji-toplum konularına yönelik bilgi edinmede görsel/işitsel araçlar ve hizmet-içi uygulamalar en sık kullanılan kaynaklar olarak belirlenmiştir. Bu problemlere ilişkin öğrenciler için en önemli kaynaklar ise kitaplar baskın yer etmekle birlikte öğretmenler/okullar ve bilgisayar/internet ortamıdır. İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencileri, fen ve teknoloji dersine karşı genel olarak olumlu tutumların söz konusu olduğu görüşler belirtmişlerdir. Ayrıca, öğrenciler fen ve teknoloji dersinde öğrendiklerinin gelecek yaşamlarında faydalı olacağına inandıklarını ileri sürmüşlerdir. Öğrencilerin büyük kısmı, fen ve teknolojinin insanların daha rahat biçimde yaşamasını sağladığına inanmaktadır. Bu çalışmanın sonuçları, 2004 fen ve teknoloji programı veya bundan sonra gerçekleştirilecek eğitim reformları içerisine fen-teknoloji-toplum temalarının yerleştirilmesi, amaçların yeniden gözden geçirilmesi ve öğrencilerin fen ve teknoloji dersine ilişkin duyuşsal bakış açılarının daha çok incelenmesi gerektiğini desteklemiştir.

Anahtar Kelimeler: İlköğretim, 2004 fen ve teknoloji programı, fen ve teknoloji dersi, fen-teknoloji-toplum, öğretmenler ve öğrenciler, bakış açıları

(6)

ABSTRACT

THE PERCEPTIONS OF SCIENCE AND TECHNOLOGY TEACHERS AND STUDENTS REGARDING SCIENCE AND TECHNOLOGY COURSE

ACCORDING TO 2004 CURRICULUM Yangın, Selami

Doctoral Thesis, Gazi University, Department of Primary School Education Supervisor: Ass. Prof. Dr. Halil Dindar

April – 2007, 378 Page

The purpose of this study is to investigate elementary school teachers’ and students’ perceptions on the current state of science and technology education.

The working universe of the research is based upon the pupils and teachers of elementary schools in fourth and fifth classes in Ankara the first and the second term of academic year 2005-2006. The subjects consisted of 75 elementary school science and technology teachers and 1672 students. The internal consistency reliabilities were “,89” for the teachers’ survey and “,78” for the students’ survey. Science and technology teachers showed discontent with the current status of 2004 elementary school science and technology curriculum. For STS themes in science and technology education, teachers indicated air pollution, human health, war weapons and nuclear reactors as the most important problems. The top difficulties seen by teachers in teaching STS themes were non-availability of the curriculum materials, restriction of students in the classroom and preparation of the teachers. The significant limitations for teachers in developing resources in teaching STS themes were economic restrictions and personal preparation. Such sources as audio/visual media and professional (in-service) applications were perceived as important sources for STS materials by teachers. Elementary school students showed relatively a positive attitude toward current school science and technology. A majority of students liked their science and technology classes. Students believed that the content that they learned in science and technology classes would be more useful in the future than at the present time. A majority of students believe that science and technology devote to helping people live more comfortably. Among science-technology-society related problems, students indicated air pollution, human health, war weapons technologies and water pollution as most important issues. The major sources for students about those problems were books, teachers/schools and computer/internet. Therefore, results of the study support the contention of need for more attention to both the students’ affective outcomes from school science and technology and implementation of STS themes into current science and technology curriculum and education reforms and this offers directions for revision of the goals in 2004 science and technology curriculum and education system.

Keywords: Elementary school, 2004 science and technology curriculum, science and technology class, science-technology-society, teachers and students, perceptions

(7)

İÇİNDEKİLER

Sayfa ÖN SÖZ... İ ÖZET... İİ ABSTRACT... III İÇİNDEKİLER... IV TABLOLAR LİSTESİ... IX ŞEKİLLER LİSTESİ... XVII

BÖLÜM I GİRİŞ 1.1. Problem Durumu... 1 1.2. Problem Cümlesi... 6 1.3. Alt Problemler... 7 1.3.1. Öğretmen görüşleri... 7 1.3.2. Öğrenci görüşleri... 8

1.4. Araştırmanın Gerekçesi ve Önemi... 9

1.5. Araştırmanın Amacı... 10

1.6. Araştırmanın Sayıltıları, Kapsam ve Sınırlılıkları... 13

1.7. Araştırmanın Varsayımları... 14

I.8. Tanımlar... 14

BÖLÜM II ÇALIŞMANIN KAVRAMSAL ÇERÇEVESİ 2.1. Giriş... 15

2.2. Fen Eğitimi ve Öğretiminin Ana Amaçları... 18

2.3. Öğretim Yaklaşımları... 19

2.4. Fen ve Teknoloji Terimleri... 20

2.5. Fen ve Teknoloji Arasındaki İlişki... 22

2.6. Fen ile Toplum İlişkisi... 24

(8)

2.8. Fen-Teknoloji-Toplum... 25

2.9. Fen-Teknoloji-Toplum Eğitiminin Uygulanışı... 34

2.10. Fen-Teknoloji-Toplum Eğitimi İçin Öneriler... 36

2.11. Fen-Teknoloji-Toplum Eğitiminin Uygulanmasındaki Güçlükler... 38

2.12. Fen-Teknoloji-Toplum Eğitiminde Örnek Konular... 38

2.13. Fen ve Teknoloji Dersi İhtiyacı... 40

2.14. Ulusal Fen Müfredatlarına Küresel Reformların Etkisi... 52

2.15. Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimi ile Fen-Teknoloji-Toplum Konularına Bakış Literatürde Nasıl Araştırılmıştır ve Nasıl Araştırılmalıdır?... 57

2.15.1. İlköğretim Fen ve Teknoloji Programı... 57

2.15.2. Fen-Teknoloji-Toplum Eğitimi ve Tutum... 70

2.16. Literatürden Elde Edilen Sonuçlar ve Tartışmalar... 85

BÖLÜM III ARAŞTIRMA METODOLOJİSİ 3.1. Araştırmanın Modeli... 87

3.2. Çalışma Grubu (Evren ve Örneklem)... 87

3.3. Veri Toplama Süreci ve Takvimi... 88

3.4. Veri Toplama Tekniği... 88

3.4.1. Araştırmada Uygulanan Veri Toplama Araçlarının Analizi... 90

3.5. Öğretmenlere İlişkin Araştırma Metodolojisi (Alt Bölüm I)... 93

3.5.1. Evren... 93

3.5.2. Örneklem... 93

3.5.3. Ölçme Aracı... 94

3.5.4. Öğretmenlere Yönelik Anketin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması... 95

3.5.5. Uygulama Aşaması... 97

3.5.6. Toplanan Verilerin Analizi ve Yorumlanması... 98

3.6. Öğrencilere İlişkin Araştırma Metodolojisi (Alt Bölüm II)... 99

3.6.1. Evren... 99

3.6.2. Örneklem... 99

(9)

3.6.4. Öğrencilere Yönelik Anketin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması... 101 3.6.5. Uygulama Aşaması... 104 3.6.6. Toplanan Verilerin Analizi ve Yorumlanması... 105

BÖLÜM IV

BULGULAR VE YORUMLAR

4.1. Giriş... 107 4.2. Araştırmanın Alt Problemlerine İlişkin Verilerin Analizi... 110 4.2.1. Fen ve Teknoloji Öğretiminin Amaçları... 110

4.2.1.1. “Fen ve Teknoloji Öğretiminin Amaçları” Alt Başlığında Yer Alan ve Anlamlılık Gözlenen Maddelere İlişkin Bulgular ve Yorumlar... 112

4.2.2. Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemi... 114 4.2.2.1. “Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemi” Alt Başlığı İçerisinde Yer Alan ve Anlamlılık Gözlenen Maddelere İlişkin Bulgular ve Yorumlar... 116

4.2.3. İlköğretim Fen ve Teknoloji Programı... 117 4.2.3.1. “İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı” Alt Başlığı İçerisinde Yer Alan ve Anlamlılık Gözlenen Maddelere İlişkin Bulgular ve Yorumlar... 119

4.2.4. Fen ve Teknoloji Dersi Etkinlikleri... 120 4.2.4.1. “Fen ve Teknoloji Dersi Etkinlikleri” Alt Başlığı İçerisinde Yer Alan ve Anlamlılık Gözlenen Maddelere İlişkin Bulgular ve Yorumlar... 122

4.3. Ölçme Aracının Alt Başlıklarına İlişkin Çeşitli Değişkenler Bakımından Karşılaştırmalar... 123

4.4. Ölçme Aracının Geneline İlişkin Çeşitli Değişkenler Bakımından Karşılaştırmalar... 135

4.5. Araştırmanın Alt Problemlerine İlişkin Verilerin Analizi... 174 4.5.1. Fen ve Teknoloji Dersi... 174

4.5.1.1. “Fen ve Teknoloji Dersi” Alt Başlığı İçerisinde Yer Alan ve Anlamlılık Gözlenen Maddelere İlişkin Bulgular ve Yorumlar... 176

(10)

4.5.2.1. “Fen ve Teknoloji Öğretmeni” Alt Başlığı İçerisinde Yer Alan ve

Anlamlılık Gözlenen Maddelere İlişkin Bulgular ve Yorumlar... 179

4.5.3. Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemi... 181

4.5.3.1. “Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemi” Alt Başlığı İçerisinde Yer Alan ve Anlamlılık Gözlenen Maddelere İlişkin Bulgular ve Yorumlar... 183

4.5.4. Fen ve Teknoloji Dersini Çalışma... 184

4.5.4.1. “Fen ve Teknoloji Dersini Çalışma” Alt Başlığı İçerisinde Yer Alan ve Anlamlılık Gözlenen Maddelere İlişkin Bulgular ve Yorumlar... 186

4.5.5. Fen ve Teknolojinin Değerleri... 187

4.5.5.1. “Fen ve Teknolojinin Değerleri” Alt Başlığı İçerisinde Yer Alan ve Anlamlılık Gözlenen Maddelere İlişkin Bulgular ve Yorumlar... 189

4.5.6. Fen ve Teknoloji Dersi Etkinlikleri... 191

4.5.6.1. “Fen ve Teknoloji Dersi Etkinlikleri” Alt Başlığı İçerisinde Yer Alan ve Anlamlılık Gözlenen Maddelere İlişkin Bulgular ve Yorumlar... 193

4.6. Ölçme Aracının Alt Başlıklarına İlişkin Çeşitli Değişkenler Bakımından Karşılaştırmalar... 196

4.7. Ölçme Aracının Geneline İlişkin Çeşitli Değişkenler Bakımından Karşılaştırmalar... 220 BÖLÜM V TARTIŞMA VE SONUÇ 5.1. Özet... 255 5.1.1. Amaç... 256 5.1.2. Metodoloji... 256 5.1.3. Başlıca Bulgular... 258 5.2. Sonuç... 289

5.2.1. Öğretmen Anketinin Sonuçları... 289

5.2.2. Öğrenci Anketinin Sonuçları... 292

5.3. Tartışma ve Öneriler... 300

5.3.1. Tartışma... 300

(11)

5.3.3. Öneriler (Alt Bölüm II) ... 305

5.3.4. Gelecekteki Araştırmalar İçin Öneriler... 307

5.4. Bu Çalışmanın Sınırlılığı... 308

KAYNAKÇA... 309

EKLER... 329

Ek-1. Ölçme Araçlarının Uygulanması İçin Milli Eğitim Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı Olur Yazısı... 330

Ek-2. İlköğretimde Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimi ile Fen-Teknoloji-Toplum Konularına İlişkin Öğretmen Görüşleri Anketi... 331

Ek-3. İlköğretimde Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimi ile Fen-Teknoloji-Toplum Konularına İlişkin Öğrenci Görüşleri Anketi... 335

Ek-4. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi ile Fen-Teknoloji-Toplum Konularına İlişkin Görüşleri Ölçeği Ön Uygulama Taslağını Oluşturan Maddelerin Faktör Yükleri... 339

Ek-5. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi ile Fen-Teknoloji-Toplum Konularına İlişkin Görüşleri Ölçeği Ön Uygulama Taslağını Oluşturan Maddelerin Faktör Yükleri... 340

Ek-6. İlk ve Son Uygulamada Öğretmenlerin Ölçme Aracında Yer Alan Açık Uçlu Soruya Verdikleri Görüşlerden Örnekler... 341

Ek-7. İlk ve Son Uygulamada Öğrencilerin Ölçme Aracında Yer Alan Açık Uçlu Soruya Verdikleri Görüşlerden Örnekler... 350

(12)

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 2.1. Fen-Teknoloji-Toplum ve Geleneksel Sınıfların Karşılaştırılması... 26

Tablo 2.2. Eski Fen Bilgisi Programı ile Yeni Fen ve Teknoloji Programının Karşılaştırılması (4. – 5. Sınıf) ... 43

Tablo 3.1. Ön-Uygulamanın Gerçekleştirildiği İlçelerde Yer Alan Pilot Okulların Listesi... 91

Tablo 3.2. İlçelere ve Okullara Göre Öğretmenlerin Frekans ve Yüzde Dağılımları... 93

Tablo 3.3. Öğretmenlerin Cinsiyet ve Sınıf Düzeyine Göre Dağılımı... 94

Tablo 3.4. Öğretmen Anketinin Beş Alt Başlığındaki Maddeler... 95

Tablo 3.5. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Görüşleri Ölçeğindeki Verilerin Değerlendirilmesinde Göz Önünde Bulundurulan Sınırlar (Pozitif İfadeler İçin)... 98

Tablo 3.6. İlçelere ve Okullara Göre Öğrencilerin Frekans ve Yüzde Dağılımları... 99

Tablo 3.7. Öğrencilerin Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Dağılımı... 100

Tablo 3.8. Öğrencilerin Sınıf Düzeylerine Göre Baba Eğitim Durumlarının İlk ve Son Uygulamadaki Dağılımı... 100

Tablo 3.9. Öğrencilerin Sınıf Düzeylerine Göre Anne Eğitim Durumlarının İlk ve Son Uygulamadaki Dağılımı... 100

Tablo 3.10. Öğrenci Anketinin Yedi Alt Başlığındaki Maddeler... 101

Tablo 4.1.1. Öğretmenlerin Bağımsız Değişkenler Bakımından Frekans ve Yüzde Dağılımları... 109

Tablo 4.1.2. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Öğretiminin Amaçları ile İlgili İfadelere İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans, Yüzde Değerleri ile T-Testi Sonuçları... 111

Tablo 4.1.3. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi ile İlgili İfadelere İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans, Yüzde Değerleri ile T-Testi Sonuçları... 115

Tablo 4.1.4. Öğretmenlerin İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı ile İlgili İfadelere İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans, Yüzde Değerleri ile T-Testi Sonuçları... 118

(13)

Tablo 4.1.5. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi Etkinlikleri ile İlgili İfadelere İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans, Yüzde Değerleri ile T-Testi Sonuçları... 121 Tablo 4.1.6. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Öğretiminin Amaçlarına İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 124 Tablo 4.1.7. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Öğretiminin Amaçlarına İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 124 Tablo 4.1.8. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Öğretiminin Amaçlarına İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 125 Tablo 4.1.9. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Öğretiminin Amaçlarına İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 126 Tablo 4.1.10. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 127 Tablo 4.1.11. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 127 Tablo 4.1.12. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 127 Tablo 4.1.13. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 128 Tablo 4.1.14. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin İlköğretim Fen ve Teknoloji Programına İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 130 Tablo 4.1.15. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin İlköğretim Fen ve Teknoloji Programına İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 130 Tablo 4.1.16. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin İlköğretim Fen ve Teknoloji Programına İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 131 Tablo 4.1.17. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin İlköğretim Fen ve Teknoloji Programına İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 131 Tablo 4.1.18. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi Etkinliklerine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 133 Tablo 4.1.19. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi Etkinliklerine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 133

(14)

Tablo 4.1.20. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi Etkinliklerine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 134 Tablo 4.1.21. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi Etkinliklerine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 134 Tablo 4.1.22. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk ve Son Görüşlerine Ait T-Testi Sonuçları... 136 Tablo 4.1.23. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 137 Tablo 4.1.24. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 139 Tablo 4.1.25. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 139 Tablo 4.1.26. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 140 Tablo 4.1.27. Sınıf Düzeyleri ve Mesleki Kıdemlerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 142 Tablo 4.1.28. Sınıf Düzeyleri ve Mesleki Kıdemlerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 143 Tablo 4.1.29. Sınıf Düzeyleri ve Mesleki Kıdemlerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 144 Tablo 4.1.30. Sınıf Düzeyleri ve Mesleki Kıdemlerine Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 146 Tablo 4.1.31. Sınıf Düzeyleri ve Mezun Oldukları Eğitim Kurumlarına Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 148 Tablo 4.1.32. Sınıf Düzeyleri ve Mezun Oldukları Eğitim Kurumlarına Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 151 Tablo 4.1.33. Sınıf Düzeyleri ve Mezun Oldukları Eğitim Kurumlarına Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 152

(15)

Tablo 4.1.34. Sınıf Düzeyleri ve Mezun Oldukları Eğitim Kurumlarına Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 153 Tablo 4.1.35. Sınıf Düzeyleri ve Seminere Katılma Durumlarına Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 155 Tablo 4.1.36. Sınıf Düzeyleri ve Seminere Katılma Durumlarına Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu.... 156 Tablo 4.1.37. Sınıf Düzeyleri ve Seminere Katılma Durumlarına Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 157 Tablo 4.1.38. Sınıf Düzeyleri ve Seminere Katılma Durumlarına Göre Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu.. 159 Tablo 4.1.39. Öğretmenlerin Fen-Teknoloji-Toplum Bağıntılı Problemlerin Sıralanmasına İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans ve Yüzde Değerleri... 162 Tablo 4.1.40. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinde Fen-Teknoloji-Toplum Konularına Yer Verme Durumuna İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans ve Yüzde Değerleri... 164 Tablo 4.1.41. Öğretmenlerin Fen-Teknoloji-Toplum Konularının Öğretiminde Yaşadıkları Güçlüklerin Sıralanmasına İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans ve Yüzde Değerleri... 165 Tablo 4.1.42. Öğretmenlerin Fen-Teknoloji-Toplum Konularının Öğretiminde Karşılaştıkları Sınırlılıkların Sıralanmasına İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans ve Yüzde Değerleri... 167 Tablo 4.1.43. Öğretmenlerin Fen-Teknoloji-Toplum Konularının Öğretiminde Kullandıkları Bilgi Kaynaklarının Sıralanmasına İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans ve Yüzde Değerleri... 168 Tablo 4.1.44. Öğretmenlerin Fen-Teknoloji-Toplum Konuları ile Fen ve Teknoloji Dersinin İşlenmesine İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans ve Yüzde Değerleri... 170 Tablo 4.2.1. Öğrencilerin Bağımsız Değişkenler Bakımından Frekans ve Yüzde

(16)

Tablo 4.2.2. Fen ve Teknoloji Dersine Karşı Tutumlar ile İlgili İfadelere İlişkin Öğrencilerin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans, Yüzde Değerleri ile T-Testi Sonuçları... 175 Tablo 4.2.3. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Öğretmeni ile İlgili İfadelere İlişkin İlk

ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans, Yüzde Değerleri ile T-Testi

Sonuçları... 178 Tablo 4.2.4. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemi ile İlgili İfadelere İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans, Yüzde Değerleri ile T-Testi Sonuçları... 182 Tablo 4.2.5. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersini Çalışma ile İlgili İfadelere İlişkin

İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans, Yüzde Değerleri ile T-Testi

Sonuçları... 185 Tablo 4.2.6. Öğrencilerin Fen ve Teknolojinin Değerleri ile İlgili İfadelere İlişkin İlk

ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans, Yüzde Değerleri ile T-Testi

Sonuçları... 188 Tablo 4.2.7. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi Etkinlikleri ile İlgili İfadelere İlişkin Verdikleri Cevapların Frekans, Yüzde Değerleri ile T-Testi Sonuçları... 192 Tablo 4.2.8. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 197 Tablo 4.2.9. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersine İlişkin İlk Tutumlarına Ait ANOVA Tablosu... 197 Tablo 4.2.10. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 198 Tablo 4.2.11. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersine İlişkin Son Tutumlarına Ait ANOVA Tablosu... 199 Tablo 4.2.12. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Öğretmenine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 201 Tablo 4.2.13. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Öğretmenine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 202 Tablo 4.2.14. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Öğretmenine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 203

(17)

Tablo 4.2.15. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 204 Tablo 4.2.16. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 205 Tablo 4.2.17. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 206 Tablo 4.2.18. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 207 Tablo 4.2.19. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 208 Tablo 4.2.20. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersini Çalışmalarına İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 210 Tablo 4.2.21. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersini Çalışmalarına İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 210 Tablo 4.2.22. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersini Çalışmalarına İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 211 Tablo 4.2.23. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersini Çalışmalarına İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 212 Tablo 4.2.24. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknolojinin Değerlerine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 214 Tablo 4.2.25. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknolojinin Değerlerine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 214 Tablo 4.2.26. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknolojinin Değerlerine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 215 Tablo 4.2.27. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknolojinin Değerlerine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 216 Tablo 4.2.28. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi Etkinliklerine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 218 Tablo 4.2.29. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji

(18)

Tablo 4.2.30. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi Etkinliklerine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 218 Tablo 4.2.31. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi Etkinliklerine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 219 Tablo 4.2.32. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk ve Son Görüşlerine Ait T-Testi Sonuçları... 220 Tablo 4.2.33. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 221 Tablo 4.2.34. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 223 Tablo 4.2.35. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 224 Tablo 4.2.36. Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 225 Tablo 4.2.37. Sınıf Düzeyleri ve Anne Eğitim Durumlarına Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 227 Tablo 4.2.38. Sınıf Düzeyleri ve Anne Eğitim Durumlarına Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 229 Tablo 4.2.39. Sınıf Düzeyleri ve Anne Eğitim Durumlarına Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 230 Tablo 4.2.40. Sınıf Düzeyleri ve Anne Eğitim Durumlarına Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 232 Tablo 4.2.41. Sınıf Düzeyleri ve Baba Eğitim Durumlarına Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 234 Tablo 4.2.42. Sınıf Düzeyleri ve Baba Eğitim Durumlarına Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 236 Tablo 4.2.43. Sınıf Düzeyleri ve Baba Eğitim Durumlarına Göre Öğrencilerin Fen ve

Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 237 Tablo 4.2.44. Sınıf Düzeyleri ve Baba Eğitim Durumlarına Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 239

(19)

Tablo 4.2.45. Sınıf Düzeylerine ve Bilgisayar Laboratuvarının Kullanılma Durumuna Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Uygulamadaki Ortalama Puanları... 241 Tablo 4.2.46. Sınıf Düzeyleri ve Bilgisayar Laboratuvarının Kullanılma Durumuna Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 243 Tablo 4.2.47. Sınıf Düzeylerine ve Bilgisayar Laboratuvarının Kullanılma Durumuna Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Uygulamadaki Ortalama Puanları... 244 Tablo 4.2.48. Sınıf Düzeylerine ve Bilgisayar Laboratuvarının Kullanılma Durumuna Göre Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Ait ANOVA Tablosu... 245 Tablo 4.2.49. Öğrencilerin Fen-Teknoloji-Toplum Bağıntılı Problemlerin Sıralanmasına İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans ve Yüzde Değerleri... 247 Tablo 4.2.50. Fen ve Teknoloji Dersinde Fen-Teknoloji-Toplum Konularına Yer Verme Durumuna İlişkin Öğrencilerin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans ve Yüzde Değerleri... 249 Tablo 4.2.51. Öğrencilerin Fen-Teknoloji-Toplum Konularına Yönelik Kullandıkları Bilgi Kaynaklarının Sıralanmasına İlişkin İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans ve Yüzde Değerleri... 250 Tablo 4.2.52. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinde İşlenmesini İstedikleri Konulara İlişkin Açık Uçlu Soruya İlk ve Son Uygulamada Verdikleri Cevapların Frekans ve Yüzde Değerleri... 252

(20)

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 2.1. Fen ve Teknolojinin Hedefleri Arasındaki İlişki... 22

Şekil 2.2. Fen-Teknoloji-Toplum Eğitiminin Özü... 28

Şekil 2.3. Geleneksel Fen-Teknoloji-Toplum Eğitimi Araştırmalarının Yönü... 29

Şekil 2.4. Fen, Teknoloji ve Toplum Arasındaki İlişki... 29

Şekil 2.5. Toplum Tabanlı Fen-Teknoloji-Toplum Eğitimi... 30

Şekil 2.6. Fen-Teknoloji-Toplum Perspektifine Göre Verilen Fen Eğitiminin Aşamaları... 35

Şekil 2.7. Okul Müfredatını Oluşturan Temel Bileşenler... 48

Şekil 3.1. Tezin Araştırma Dizaynı ve Süreci... 92

Şekil 4.1.1. Öğretmenlerin İlköğretim Fen ve Teknoloji Öğretiminin Amaçlarına İlişkin Son Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 125

Şekil 4.1.2. Öğretmenlerin İlköğretim Fen ve Teknoloji Öğretiminin Amaçlarına İlişkin Son Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 125

Şekil 4.1.3. Öğretmenlerin İlköğretim Fen ve Teknoloji Programına İlişkin İlk Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 130

Şekil 4.1.4. Öğretmenlerin İlköğretim Fen ve Teknoloji Programına İlişkin İlk Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 130

Şekil 4.1.5. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi Etkinliklerine İlişkin Son Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 134

Şekil 4.1.6. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersi Etkinliklerine İlişkin Son Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 134

Şekil 4.1.7. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 137

Şekil 4.1.8. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 138

Şekil 4.1.9. İlk Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğretmenlerin Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre 2x2’lik Matriste Gözenekler)... 138

Şekil 4.1.10. İlk Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğretmenlerin Sınıf Düzeyleri ve Mesleki Kıdemlerine Göre 2x6’lık Matriste Gözenekler)... 143

(21)

Şekil 4.1.11. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son

Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 145 Şekil 4.1.12. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Göre Meslekî Kıdem Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 145 Şekil 4.1.13. Son Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğretmenlerin Sınıf Düzeyleri ve Meslekî Kıdemlerine Göre 2x6’lık Matriste Gözenekler)... 146 Şekil 4.1.14. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk

Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı 149

Şekil 4.1.15. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Mezun Oldukları Eğitim Kurumu Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 150 Şekil 4.1.16. İlk Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğretmenlerin Sınıf Düzeyleri ve Mezun Oldukları Eğitim Kurumlarına Göre 2x5’lik Matriste Gözenekler)... 151 Şekil 4.1.17. Son Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğretmenlerin Sınıf Düzeyleri ve Mezun Oldukları Eğitim Kurumlarına Göre 2x5’lik Matriste Gözenekler)... 153 Şekil 4.1.18. İlk Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğretmenlerin Sınıf Düzeyleri ve Katıldıkları Seminer ya da Hizmet-İçi Kurs Türüne Göre 2x4’lük Matriste Gözenekler)... 156 Şekil 4.1.19. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 157 Şekil 4.1.20. Öğretmenlerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Göre Katıldıkları Seminer ya da Hizmet-içi Eğitim Türü Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 158 Şekil 4.1.21. Son Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğretmenlerin Sınıf Düzeyleri ve Katıldıkları Seminer Türüne Göre 2x4’lük Matriste Gözenekler)... 159 Şekil 4.2.1. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersine İlişkin İlk Tutumlarına Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 197

(22)

Şekil 4.2.2. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersine İlişkin İlk Tutumlarına Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 197 Şekil 4.2.3. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersine İlişkin Son Tutumlarına Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 198 Şekil 4.2.4. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersine İlişkin Son Tutumlarına Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 199 Şekil 4.2.5. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Öğretmenine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 201 Şekil 4.2.6. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Öğretmenine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 202 Şekil 4.2.7. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Öğretmenine İlişkin Son Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 203 Şekil 4.2.8. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Öğretmenine İlişkin Son Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 203 Şekil 4.2.9. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 206 Şekil 4.2.10. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 206 Şekil 4.2.11. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemine İlişkin Son Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 207 Şekil 4.2.12. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersi İçeriğinin Önemine İlişkin Son Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 208 Şekil 4.2.13. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersini Çalışmalarına İlişkin İlk Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 210 Şekil 4.2.14. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersini Çalışmalarına İlişkin İlk Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 210 Şekil 4.2.15. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersini Çalışmalarına İlişkin Son Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 211 Şekil 4.2.16. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersini Çalışmalarına İlişkin Son Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 212

(23)

Şekil 4.2.17. Öğrencilerin Fen ve Teknolojinin Değerlerine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 214 Şekil 4.2.18. Öğrencilerin Fen ve Teknolojinin Değerlerine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 214 Şekil 4.2.19. Öğrencilerin Fen ve Teknolojinin Değerlerine İlişkin Son Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 215 Şekil 4.2.20. Öğrencilerin Fen ve Teknolojinin Değerlerine İlişkin Son Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 216 Şekil 4.2.21. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 221 Şekil 4.2.22. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 222 Şekil 4.2.23. İlk Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğrencilerin Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre 2x2’lik Matriste Gözenekler)... 223 Şekil 4.2.24. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Göre Cinsiyet Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 224 Şekil 4.2.25. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 225 Şekil 4.2.26. Son Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğrencilerin Cinsiyetleri ve Sınıf Düzeylerine Göre 2x2’lik Matriste Gözenekler)... 225 Şekil 4.2.27. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 227 Şekil 4.2.28. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Anne Eğitim Durumu Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 228 Şekil 4.2.29. İlk Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Sınıf Düzeyleri ve Anne Eğitim Durumlarına Göre 2x6’lık Matriste Gözenekler)... 229 Şekil 4.2.30. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 230

(24)

Şekil 4.2.31. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Göre Anne Eğitim Durumu Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 231 Şekil 4.2.32. Son Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Sınıf Düzeyleri ve Anne Eğitim Durumlarına Göre 2x6’lık Matriste Gözenekler)... 232 Şekil 4.2.33. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 234 Şekil 4.2.34. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Baba Eğitim Durumu Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 235 Şekil 4.2.35. İlk Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğrencilerin Cinsiyetleri ve Baba Eğitim Durumlarına Göre 2x6’lık Matriste Gözenekler)... 236 Şekil 4.2.36. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 237 Şekil 4.2.37. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin Son Görüşlerine Göre Baba Eğitim Durumu Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 238 Şekil 4.2.38. Son Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Sınıf Düzeyleri ve Baba Eğitim Durumlarına Göre 2x6’lık Matriste Gözenekler)... 239 Şekil 4.2.39. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Sınıf Düzeyi Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 241 Şekil 4.2.40. Öğrencilerin Fen ve Teknoloji Dersinin Öğretimine İlişkin İlk Görüşlerine Göre Bilgisayar Laboratuvarının Kullanılma Durumu Eksenli Çizgi Grafiği Dağılımı... 242 Şekil 4.2.41. İlk Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğrencilerin Sınıf Düzeyleri ve Bilgisayar Laboratuvarının Kullanılma Durumuna Göre 2x2’lik Matriste Gözenekler)... 243 Şekil 4.2.42. Son Uygulamada Gruplararası Karşılaştırmalar İçin İki Faktörlü Varyans Analizi (ANOVA) Deseni (Öğrencilerin Sınıf Düzeyleri ve Bilgisayar Laboratuvarının Kullanılma Durumuna Göre 2x2’lik Matriste Gözenekler) 245

(25)

BÖLÜM I

GİRİŞ

Bu bölümde araştırmanın problem durumu, problem cümlesi, alt problemler, araştırmanın gerekçesi ve önemi, araştırmanın amacı ile araştırmanın sayıltıları, kapsam ve sınırlılıkları yer almaktadır.

1.1. PROBLEM DURUMU

Bilim ve teknolojideki değişimler, bireylerin eğitimden beklentilerini yükseltmektedir. Bu nedenle eğitim programları sürekli olarak yeniden yapılandırılmaktadır (Demirel, 2004). Diğer disiplinlerde olduğu gibi fen alanındaki çalışmalar, yenilikler ve ilerlemeler fen derslerinde yeni kazanımlara ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Bu amaçla, Türkiye’de program hakkında yapılan çalışmalarda “nitelikli fen öğretimi ve eğitimi nasıl olmalıdır, öğrencilerin bilimsel bilgiye ulaşabilmeleri ve bir bilim adamı gibi düşünebilmeleri için gerekli fen öğretim ve eğitim programları nedir ve nasıl düzenlenmelidir” soruları tartışılmaktadır (Tertemiz, 2003).

Yeni ilköğretim programının geliştirilmesi aşamasında Milli Eğitim Bakanlığı Matematik, Fen ve Teknoloji, Türkçe, Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler ders programlarının hazırlanmasını 2004 tarih ve 2566 sayılı tebliğler dergisinde yayımlanması ile kabul etmiştir. Bakanlık, yeni programın ve yapılandırmacı felsefenin tanıtımı için beş gün kapsamlı hizmet-içi eğitimler düzenlemiş, bu eğitimi alan formatör öğretmenler ve müfettişler illerine dönerek seminerler ile programı tanıtmışlardır. Fakat, merkezi programların yerelleşmeye, öğrenmenin öğrencilerin doğal çevresiyle etkileşimleri ile gerçekleştiği görüşüne vurgu yapan yapılandırmacı

(26)

anlayışla nasıl uyumlu hale getirileceği önemli bir problem olarak varlığını korumaktadır (MEB, 2004).

Fen ve teknoloji programına eskisinden farklı olarak; fen ve teknolojiye dayalı meslekler hakkında bilgi, deneyim, ilgi geliştirmelerini sağlayabilme, öğrenmeyi öğrenmelerini ve bu sayede iş alanlarının değişen mahiyetine ayak uydurabilmelerini sağlama, bilme ve anlamaya istekli davranma, sorgulama, çevreye değer verme, mantığa değer verme, eylemlerin sonuçlarını düşünme gibi bilimsel değerlere sahip olma, meslek yaşamlarında bilgi, anlayış ve becerilerini kullanarak ekonomik verimliliklerini artırma gibi yeni amaçlar eklenmiştir.

Fen bilgisi dersi, ilköğretimin amaçları ışığında çocuğun ilgisini ve yeteneklerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri ve işbirliği içinde çalışma alışkanlığı gibi davranışlarla onları hayata hazırlamayı hedefleyerek fen okuryazarlığına sahip olmasını sağlayan bir derstir (Akgün, 1996:19).

Okul programlarında fen eğitimi dersleri üç amaçla kurulmuştur: 1. Fen konularında genel bilgi vermek (fen okuryazarlığı),

2. Fen dersleri aracılığıyla zihin ve el becerileri kazandırmak, 3. Fen ve teknoloji alanındaki temel meslekî eğitimini oluşturmak.

Fen bilimlerinin gelişen teknoloji ve yenilenen dünya nedeniyle 21. yüzyılda önemli bir yer edinmesi, çağı yakalaması ve gelişmeleri takip etmesi için bireylerin fen okuryazarı olarak yetişmesini zorunlu kılmaktadır. Dolayısıyla bilimin yeni nesillere aktarılması ve bu bilgilerin kazandırılmasını sağlayan fen eğitimi de fen bilimleriyle aynı oranda değer kazanmıştır. Günümüzde kullanılan geleneksel eğitim disiplinlerinin, nitelik ve nicelik olarak ihtiyaç duyulan fen bilimcileri yetiştirmekte yeterli olduğu söylenemez. Artık bilgiyi hazır olarak alan değil, araştıran, üreten, sürekli öğrenen bireyler yetiştirmek amacı güdülmektedir. Bunun bir sonucu olarak da öğreneni daha donanımlı hale getirebilmek amacında yeni yönelimlere ihtiyaç duyulmaktadır. Öğretmenlerin öğrencileri hayata hazırlarken öğretim süreci içinde kullanacakları yöntem ve tekniklerdeki zenginlik, öğrencilerin nitelikli bilgiye ulaşmaları ve bunları kavramaları ile doğru orantılıdır. Bu noktadan hareketle bir

(27)

ülkenin ihtiyacı olan, çağın gerektirdiği nitelikli insan gücünün kazandırılması ancak ilköğretimden başlayarak okullarda etkili bir fen eğitiminin gerçekleştirilmesi ile mümkün olduğu söylenebilir (Kaptan ve Korkmaz, 2001:20).

Teknolojik gelişmeler ve değişmeler, eğitim kurumlarının yapı ve işlevlerini derinden etkilemektedir. Eğitim sürecinin bir ürünü olarak da değerlendirilebilecek teknolojik gelişim aynı zamanda eğitim sürecinin de yapısını değiştirmiş, eğitim anlayışına farklı bir bakış açısı getirmiştir. Yeni teknolojiler öğrencileri, öğretmenleri ve öğrenme ortamlarını etkiler yapıdadır. Teknolojik değişimlerin öğretmenlerin işlevlerini etkilemesi önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Okullarda hâlihazırda çalışmakta olan öğretmenlerin ve üniversitelerde öğrenim gören öğretmen adaylarının yeni teknolojiye ilişkin bilgi ve beceriler kazanması gerekmektedir. Kendilerini ve yetiştirecekleri bireyleri “bilgi toplumu”na hazırlayacak olan öğretmenlerin, bilgi toplumunun teknoloji destekli okul kültürünü de bir an önce benimsemeleri söz konusudur (Leh, 1998).

Tüm öğrencilerin bilim, teknoloji ve bunların uygulamalarına yönelik bir mesleği tercih etmeyecekleri açıktır. Fakat fen ve teknoloji, hayatımızda gün geçtikçe daha fazla yer almakta ve bireyleri, toplumları ve tüm insanlığı derinden etkilemeye devam etmektedir. Özgür bir vatandaş ve demokratik bir toplumun üyesi olarak fen ve teknolojiyle ilgili sosyal sorunlar hakkında bilgiye dayalı bireysel kararlar vermemiz beklenmektedir. Her meslekte fen ve teknoloji ile ilgili bilgileri anlama ve becerileri uygulama gerekmektedir. Gittikçe daha karmaşık hale gelen günümüz bilim ve teknoloji dünyasında yeni nesli geleceğe hazırlamak için öğrencilerin fen ve teknoloji okuryazarı olarak yetişmeleri bir zorunluluktur.

Günümüz dünyasında, hiçbir ülke fen okuryazarlığı özelliklerine sahip vatandaşları olmadan içinde bulundukları döneme ait problemlerin üstesinden gelemez. Bundan dolayı, gelişmiş ülkeler sürekli değişen ve gelişen çağın koşullarına ayak uydurmak için fen bilimleri eğitimi alanında vatandaşlarını fen okuryazarı yapmaya çalışmaktadırlar. Fen okuryazarı bireylerin yetiştirilmesinde fen-teknoloji-toplum (FTT) eğitimi önemli bir rol oynar. FTT eğitiminde fen okuryazarı öğrenciler

(28)

yetiştirecek en önemli kişi yine bilindiği üzere fen öğretmenidir (Çepni ve diğerleri, 1997).

Ülkemizde son yıllarda bilgi toplumunun yakalanması amacıyla temel adımların atılması yönünde projeler gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmalardaki temel hedefler; bilgisayarın ve internet bağlantısının devlet okullarına getirilmesi, öğretmenlerin bilgisayar teknolojilerini kullanmalarına yönelik eğitilmesi ve bilgi teknolojilerinin eğitim sistemi ile bütünleştirilmesi olarak sıralanabilir. Bunlar gerek bütçesi, gerekse kapsamı açısından Türkiye için oldukça önemli projelerdir. Bu tür projelerin başarısı büyük oranda öğretim programlarının hayata geçirilmesinde önemli rol oynayan öğretmenlere bağlıdır (Collins, 1990; Akt. Çağıltay ve diğerleri, 2001). Bu nedenle öğretmenlerin kararları, deneyimleri, yaklaşımları, inançları ve tutumları öğretimde teknolojinin kullanımını direkt olarak etkilemektedir (Moursund, 1979; Stevens, 1980; MacArthur ve Malouf, 1991; Marcinkiewicz, 1993; Andris, 1995; Yahi, 1996; Akt. Çağıltay ve diğerleri, 2001).

Teknoloji tek başına hiçbir işe yaramaz. Bir bilgisayar ona program yapan insanlar olmadan sadece anlamsız bir araçtır. Bu yüzden okullarımıza ileri teknoloji ürünleri olan bilgisayarları almak eğitim konusunda gereken her şeyi yaptık demek için yeterli değildir. Görev yapan öğretmenlere teknolojiyi eğitimde nasıl kullanmaları gerektiği anlatılmalı ve teknolojiye karşı olumlu tutumlar geliştirmeleri sağlanmalıdır. Aksi takdirde bilgisayar gibi teknolojik araç ve gereçler okullarda sadece yönetici odalarını ve sınıfları süsleyen etkili ve kalıcı öğretim için kullanılmayan araç ve gereçler olarak kalacaktır (Çepni ve diğerleri, 2004).

Öğrenenlerin dış dünyayı yorumlayan, öğrenme yeteneklerini geliştiren, eleştirel düşünen, yaratıcı olan, problem çözebilen, üst düzey düşünme becerilerine sahip ve değişen koşullara uyum sağlayabilen bireyler olarak yetişmeleri bekleniyorsa bilginin dinamik olduğu, her geçen gün bir kat daha arttığı ve en önemlisi, bilginin etkileşim ortamında ve bireyin biliş sisteminin bütününde oluştuğu kabul edilmelidir (Yurdakul, 2004). Türk eğitim sistemi de uzun bir süredir değişim göstermekte, ancak kalıcı olmamaktadır. Programlar 21. yüzyılın ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır, amaçlar yönlendirici değildir, içerik ezbere dayalı ve günü

(29)

geçmiş bilgilerden oluşmaktadır. Ancak son yıllarda bu tür sorunlara etkili çözümler üretebilmek için çeşitli seçenekler üzerinde durulmaktadır. Tartışılan ya da sınanan yaklaşımların başında yapılandırmacı yaklaşım yer almaktadır (Şimşek, 2004). 2004 yılında Milli Eğitim Bakanlığı, bu sorunları gerekçe göstererek ilköğretim programlarında yapılandırmacı felsefeyi temel aldığını ifade ettiği köklü değişikliklere gitmiştir.

Solomon’a (1995) göre yapılandırmacı felsefenin bilgiye ve öğrenmeye bakış açısındaki farklılıklar, davranışçı kuramın etkisindeki geleneksel programların değişmesine neden olmuştur. Eğitim programının merkezinde öğrencinin olması, öğrenme hedeflerinin sürece dayalı ve üst düzey öğrenmeye yönelik olarak belirlenmesini, öğrenme içeriğinin öğrencilerin ilgilerine dayalı olarak ve gerçek yaşamla bağlantılı olmasını, öğrenme-öğretme ve değerlendirme etkinliklerinin öğrenenle birlikte plânlanmasını, uygulanmasını ve değerlendirilmesini gerektirmektedir. Yapılandırmacı yaklaşımda her öğrencinin aynı hedefleri kazanmasını sağlamak yerine, üst düzey düşünme becerilerine yönelik hedefler üzerinde durulmaktadır. Yapılandırmacı eğitim programlarında tüm öğrenenler için aynı hedefleri saptama ve hepsinin bu hedeflere aynı düzeyde ulaşmasını bekleme yaklaşımından vazgeçilmiştir (Akt. Koç ve Demirel, 2004) .

Yeni fen ve teknoloji programı hazırlanırken Türkiye’nin ekonomik ve sosyal koşulları göz önünde tutulması gerekir. İlköğretim okullarımızda hâlen dersliklerin yetersizliği nedeniyle öğrenciler aşırı kalabalık sınıflarda öğrenimlerine devam etmektedir. Deneye ve gözleme dayalı öğrenme etkinliklerinin yapılacağı yeterli araç-gereç, donanım ve laboratuvar bulunmamaktadır. Bunun yanında öğrencilerin hareket alanını genişleten, aktivitelerini gerçekleştirebilecekleri sosyal mekânların yeterli düzeyde olmayışı da bilinen bir gerçektir. Bütün bu ülke gerçeklerinin göz önünde bulundurularak fen ve teknoloji programının hazırlanmış olması gerekmektedir. Ayrıca, yeni fen ve teknoloji programı ne kadar mükemmel hazırlanırsa hazırlansın önemli olan uygulamada etkili olmasıdır. Bu nedenle, yeni fen ve teknoloji programının uygulamada ne derecede etkili olduğunun araştırılmasında yarar vardır. Yapılandırılan fen ve teknoloji programına ilişkin

(30)

öğretmen bakış açılarını ve derse ilişkin öğrenci görüşlerini belirlemeksizin başarılı bir fen ve teknoloji ders öğretimi yerine getirilemeyecektir. Bu amaçla okullardaki fen ve teknoloji dersine yönelik öğretmen ve öğrenci algıları ile bakış açılarını belirleyen çalışmalar, Türkiye’deki öğretme-öğrenme ortamının etkililiği açısından öğretmenlere ve alanla ilgili uzmanlara önemli bir kaynak olacaktır.

1.2. PROBLEM CÜMLESİ

Bir eğitim programının hazırlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi aşamalarında öğretmenler önemli role sahiptir. Bir program ne kadar iyi tasarımlanmış olursa olsun, öncelikle esas uygulayıcıları olan öğretmenler tarafından tam olarak anlaşılması ve bu konuda öğretmenlerin iyi yetiştirilmesi gereklidir (Akpınar, 2002). Bu bağlamda fen ve teknoloji öğretimi hakkında öğretmen ve öğrenenlerin görüşlerine başvurulması önemli görülmektedir. Bu amaçla araştırmanın başlıca problemleri şu şekilde oluşmuştur:

İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin fen ve teknoloji dersine ilişkin ilk ve son görüşleri nedir? Cinsiyet, sınıf düzeyi, öğretmenlik deneyimi, mezun oldukları eğitim kurumu, fen ve teknoloji dersi öğretim programına yönelik seminer ya da hizmet-içi eğitim kursuna katılma durumu gibi değişkenler bakımından öğretmenlerin ilk ve son görüşlerine göre anlamlı farklılıklar bulunmakta mıdır?

İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersine ilişkin ilk ve son görüşleri nedir? Cinsiyet, sınıf düzeyi, anne eğitim durumu, baba eğitim durumu ve bilgisayar laboratuvarının kullanılma durumu gibi değişkenler bakımından öğrencilerin ilk ve son görüşlerine göre anlamlı farklılıklar bulunmakta mıdır?

(31)

1.3. ALT PROBLEMLER

1.3.1. Öğretmen görüşleri

1) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin fen ve teknoloji öğretiminin amaçları, fen ve teknoloji dersi içeriği, ilköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programı ile fen ve teknoloji dersi etkinliklerine ilişkin ilk ve son uygulamadaki görüşleri nedir?

2) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin cinsiyetlerine ve öğretim yaptıkları sınıf düzeylerine göre fen ve teknoloji öğretiminin amaçları, fen ve teknoloji dersi içeriği, ilköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programı ile fen ve teknoloji dersi etkinliklerine ilişkin ilk ve son görüşleri arasında anlamlı farklılıklar bulunmakta mıdır?

3) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin fen ve teknoloji dersine ilişkin genel olarak ilk ve son görüşleri arasında anlamlı farklılıklar bulunmakta mıdır? Çeşitli değişkenler bakımından görüşleri değişmekte midir?

4) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin fen-teknoloji-toplum bağıntılı problemlerin sıralanmasına ilişkin ilk ve son görüşleri değişmekte midir?

5) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin fen ve teknoloji dersinde fen-teknoloji-toplum konularına yer verme durumuna ilişkin ilk ve son görüşleri değişmekte midir?

6) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin fen-teknoloji-toplum konularının öğretiminde karşılaştıkları başlıca güçlüklerin sıralanmasına ilişkin ilk ve son görüşleri değişmekte midir?

(32)

7) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin fen-teknoloji-toplum konularının öğretiminde karşılaştıkları başlıca sınırlılıkların sıralanmasına ilişkin ilk ve son görüşleri değişmekte midir?

8) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin fen-teknoloji-toplum konularının öğretiminde kullanılan başlıca bilgi kaynaklarının sıralanmasına ilişkin ilk ve son görüşleri değişmekte midir?

9) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin fen-teknoloji-toplum konuları ile fen ve teknoloji dersinin işlenmesine ilişkin görüşleri nelerdir? Nasıl değişmektedir?

1.3.2. Öğrenci görüşleri

1) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersine ilişkin ilk ve son uygulamadaki tutumları nedir? İlk ve son tutumları arasında anlamlı farklılıklar bulunmakta mıdır?

2) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersi öğretmeni, fen ve teknoloji dersi içeriğinin önemi, fen ve teknoloji dersini çalışma, fen ve teknolojinin değerleri ile fen ve teknoloji dersi etkinliklerine ilişkin ilk ve son uygulamadaki görüşleri nedir? İlk ve son görüşleri arasında anlamlı farklılıklar bulunmakta mıdır?

3) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin cinsiyetlerine ve sınıf düzeylerine göre fen ve teknoloji dersine ilişkin ilk ve son tutumları arasında anlamlı farklılıklar bulunmakta mıdır?

4) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin cinsiyetlerine ve sınıf düzeylerine göre fen ve teknoloji dersi, fen ve teknoloji dersi öğretmeni, fen ve teknoloji dersi içeriğinin önemi, fen ve teknoloji dersini çalışma, fen ve teknolojinin değerleri ile fen ve teknoloji dersi etkinliklerine ilişkin ilk ve son görüşleri arasında anlamlı farklılıklar bulunmakta mıdır?

(33)

5) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersine ilişkin genel olarak ilk ve son görüşleri arasında anlamlı farklılıklar bulunmakta mıdır? Çeşitli değişkenler bakımından görüşleri değişmekte midir?

6) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin fen-teknoloji-toplum bağıntılı problemlerin sıralanmasına ilişkin ilk ve son görüşleri değişmekte midir?

7) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersinde fen-teknoloji-toplum konularına yer verme durumuna ilişkin ilk ve son görüşleri değişmekte midir?

8) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersinde fen-teknoloji-toplum konularına yönelik bilgi ediniminde kullanılan başlıca bilgi kaynaklarının sıralanmasına ilişkin ilk ve son görüşleri değişmekte midir?

9) İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin fen ve teknoloji dersinde en çok hangi konuları öğrenmek istediklerine ilişkin görüşleri nelerdir? Nasıl değişmektedir?

1.4. ARAŞTIRMANIN GEREKÇESİ VE ÖNEMİ

Bu çalışmada, ilköğretim 4. - 5. sınıf öğrencilerinin ve öğretmenlerinin, fen ve teknoloji dersinin öğretimine ilişkin bakış açılarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla, 2005-2006 eğitim-öğretim yılında uygulamaya geçen öğretim programına bağlı olarak fen ve teknoloji dersine yönelik öğretmen ve öğrenci görüşlerini elde etmek için hazırlanan bir ölçme aracı uygulanmıştır.

İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programında sözü edilen fen-teknoloji-toplum konuları ile ilgili Türkiye’de yapılan araştırma sayısının oldukça az olması ve ilköğretim düzeyindeki öğrencilere yönelik hiçbir çalışma bulunmamasından ötürü bu yöndeki araştırma boşluğunu doldurmayı hedef alan bu çalışma, aynı zamanda fen-teknoloji-toplum eğitimiyle ilgilenen kişilerin uygulama hakkında bundan sonra olumlu bir bakış açısı kazanmalarını da sağlamayı

(34)

amaçlamıştır. Bundan başka, fen bilgisi dersinin adının fen ve teknoloji dersi olarak değiştirilmesinden dolayı bu alanda yapılması düşünülen ilk araştırmalardan biri olma özelliğini taşıyacak bu çalışmada, öğretmenlerin ve öğrencilerin fen ve teknoloji dersindeki öğrenme-öğretme süreci ile birlikte bilim, teknoloji ve toplum arasındaki ilişkilere ve içinde yaşadıkları çevrenin toplumsal problemlerine karşı bakış açıları da değerlendirileceğinden oldukça önem taşıyacağı düşünülmektedir. Bunun yanında öğretmenlerin ve öğrencilerin görüşlerinden hareket ederek fen bilgisinden fen ve teknolojiye geçiş süreci irdelenmiş, değişimin öğretim ortamı açısından olumlu bir adım olup olmadığı tartışılmıştır.

Milli Eğitim Bakanlığının uygulamaya koyduğu fen ve teknoloji dersinin esasını oluşturan fen-teknoloji-toplum yaklaşımı, disiplinler arasındaki esas bağları kurarak bireylerin toplum içerisindeki durumlarını görmelerini sağlayacak güçte potansiyel bir araç olarak söz edilmektedir. Bu nedenle, Türkiye açısından yeni sayılabilecek bu yaklaşıma ve 2004 yılında uygulamaya geçen fen ve teknoloji dersine dair çalışmaların artırılması amacıyla bu araştırmanın gelecekte yapılacak çeşitli çalışmalara kaynak olabileceği düşünülmektedir.

1.5. ARAŞTIRMANIN AMACI

Bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeler, sosyal yaşamı da hızla değiştirmektedir. Sosyal yaşamdaki hızlı değişme, sosyal ihtiyaçları karşılamak için fen eğitimine olan talebi artırmıştır. Bilim ve toplum arasındaki ilişki, fen eğitiminin son zamanlarda çok fazla ilgilendiği temel alanlardan biri haline gelmiştir (Finson ve Enochs, 1987).

Etkili bir fen bilgisi eğitiminin gerçekleşmesi için, öğrencilerin fen bilimine karşı geliştirdikleri tutumları tespit etmek, geliştirilen olumsuz tutumları ortaya çıkarmak ve bunları minimuma indirmeye çalışmak gerekmektedir. Fen bilimine karşı gelişen olumsuz tutumlar başarıyı, sonraki öğrenmeleri ve hatta meslek hayatını etkilemektedir. Bu olumsuz tutumların ortadan kaldırılması ya da minimum düzeye indirilmesi için, öğrencilerin yaşadıklarını anlamlı hale getirmeleri ve günlük hayatı düzenlemede fen bilimine ihtiyaçları olduğunu çeşitli aktiviteler yoluyla kavratmak

(35)

gerekmektedir. Öğrencilerin ve öğretmenlerin bir olaya veya konuya ilişkin bakış açılarının ya da tutumlarının önceden belirlenmesi eğitim açısından oldukça faydalıdır.

Shrigley, Koballa ve Simpson’ın çalışmalarına göre kökeni aileye kadar dayanan tutumlar, değişime karşı dirençlilik gösterir (Akt. Tümay, 2001). Fen bilgisi dersinde tutumun başarıyı etkilediği birçok araştırmacı tarafından bulunan bir sonuç olduğuna göre, tutumların etkisi büyük bir önem kazanmaktadır. Buna göre, öğrencilerin fen ve teknoloji dersine karşı olan tutumlarının mümkün olduğu kadar olumlu yönde gelişmesi gerekmektedir. Özellikle ilköğretim dördüncü sınıf, bu yönden çok önemlidir. Çünkü, öğrenciler tam anlamıyla fen kavramlarıyla dördüncü sınıfta karşılaşmaktadırlar. Bu anlamda, bu dönemde fen ve teknoloji dersinde kullanılacak yöntem ve teknikler özenle seçilmelidir.

Fen bilgisi eğitiminin geliştirilmesi için gerek yurt içinde gerekse yurt dışında bu yönde birçok çalışma yapılmıştır. Milli Eğitim Bakanlığının almış olduğu kararla 2004-2005 öğretim yılından itibaren pilot okullarda, 2005-2006 öğretim yılından itibaren de tüm devlet okullarında ve özel okullarda “fen bilgisi” dersleri “fen ve teknoloji” dersi adı altında uygulanmaya başlamıştır. Bugün gelişen teknoloji ve toplumsal yansımalar göz önüne alındığında sınıf atmosferindeki bu değişim, hem fenin bireyler üzerine hem de toplumun fene olan etkisine yönelik sahip olunan bakış açılarını değiştirebilecektir.

“2004 Fen ve Teknoloji Dersi Programı”nın vizyonu, bireysel farklılıkları ne olursa olsun bütün öğrencilerin fen ve teknoloji okuryazarı olarak yetişmesidir (MEB, 2004). Program geliştirme çalışmaları yapılırken öğretmenlerin ihtiyaç ve görüşlerinin alınmasının önemi ortaya çıkmıştır. Programların uygulayıcısı olan öğretmenlerin görüşleri, programın etkili ve verimli bir şekilde yürütülmesinde, programın amaçladığı hedeflere ulaşılmasında önemli bir etken olmaktadır. Öğretmenlerin, programın felsefi temellerini benimsemelerinin yanı sıra programın gerektirdiği yöntem, teknik, ölçme ve değerlendirme gibi boyutlarda da yeterli donanıma sahip olmaları gerekmektedir (Akpınar, 2002). Güler (2003)’in de belirttiği gibi hazırlanan programların uygulamaya geçirildikten sonra gruptaki bireyler ya da grubun bütünü tarafından ne ölçüde özümsendiğinin, kavranıldığının

Şekil

Şekil 2.1. Fen ve Teknolojinin Hedefleri Arasındaki İlişki (Soylu, 2004:45).
Şekil 2.2. Fen-Teknoloji-Toplum Eğitiminin Özü
Şekil  2.3.  Geleneksel  Fen-Teknoloji-Toplum  Eğitimi  Araştırmalarının  Yönü
Şekil 2.5. Toplum Tabanlı Fen-Teknoloji-Toplum Eğitimi
+7

Referanslar

Benzer Belgeler

Ön verim denemelerinden seçilmiş olan farklı orjinlere sahip tritikale hatlarının Samsun ve Amasya koşullarında tane verimi, bitki boyu, bin tane ağırlığı ile

Bu makalede, meallerin evrensel mesajları yansıtamama sorunu olarak harfî çe- viri yapılması, Türkçenin ve Arapçanın yeterince kullanılamaması, mana tespitle- rinde çok

where {ç/}-natural vibration mode of structure; [K]-matrix of stiffness system; [MJ- matrix of mass with added water mass. The matrix of mass with added water mass is calculated

(2010) tarafından yapılan çalışmada Temmuz 2000 – Ağustos 2009 dönemi için eş bütünleşme ve Granger nedensellik testi yapılmış ve çalışma

Beton gübre çukurları, hayvan barınakları gibi alanlarda canlı organizma aktivitelerinin neden olduğu çevresel değişimlerden (biyojenik) kaynaklı betonun tahrip

This title is available in InfoSci-Journals, InfoSci-Journal Disciplines Computer Science, Security, and Information Technology, InfoSci-Surveillance, Security, and Defense

(Pyronemataceae) is reported as new record for the first time from Turkey, based on the samples collected from Araklı district of Trabzon province.. The taxon is

Kültür endüstrisi kültür yönetimi, (Çev. Gen) İstanbul: İletişim. Ülner ve E.Ö.Karadoğan). Ideology and ideological state apparatuses. New York: Monthly Review. Modernizm