T.C.
DÜZCE ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BOLU ALADAĞ YÖRESİ SARIÇAM MEŞCERELERİ İÇİN
BİTKİSEL ÇEŞİTLİLİK İNDİSLERİNİN BELİRLENMESİ
MUSTAFA GÜRKAN
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ORMAN MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
DANIŞMAN
T.C.
DÜZCE ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BOLU ALADAĞ YÖRESİ SARIÇAM MEŞCERELERİ İÇİN
BİTKİSEL ÇEŞİTLİLİK İNDİSLERİNİN BELİRLENMESİ
Mustafa GÜRKAN tarafından hazırlanan tez çalışması aşağıdak jür tarafından Düzce Ün vers tes Fen B l mler Enst tüsü Orman Mühend sl ğ Anab l m Dalı’nda YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak kabul ed lm şt r.Tez Danışmanı
Doç. Dr. Hayat ZENGİN Düzce Ün vers tes Eş Danışman
Prof. Dr. Necm AKSOY Düzce Ün vers tes Jür Üyeler
Doç. Dr. Hayat ZENGİN
Düzce Ün vers tes _____________________ Doç. Dr. Ulaş Yunus ÖZKAN
İstanbul Ün vers tes __________________ Dr. Öğr. Üyes Turgay BİRTÜRK
Düzce Ün vers tes _____________________
BEYAN
Bu tez çalışmasının kend çalışmam olduğunu, tez n planlanmasından yazımına kadar bütün aşamalarda et k dışı davranışımın olmadığını, bu tezdek bütün b lg ler akadem k ve et k kurallar ç nde elde ett ğ m , bu tez çalışmasıyla elde ed lmeyen bütün b lg ve yorumlara kaynak gösterd ğ m ve bu kaynakları da kaynaklar l stes ne aldığımı, y ne bu tez n çalışılması ve yazımı sırasında patent ve tel f haklarını hlal ed c b r davranışımın olmadığını beyan eder m.
06 Ağustos 2019
TEŞEKKÜR
Yüksek L sans öğren m mde ve bu tez n hazırlanmasında gösterd ğ her türlü destek ve yardımdan dolayı çok değerl hocam Doç. Dr. Hayat ZENGİN’e en çten d lekler mle teşekkür eder m.
Tez çalışmam boyunca değerl katkılarını es rgemeyen eş danışmanım Prof. Dr. Necm AKSOY’a da şükranlarımı sunarım.
Bu tez n araz ve büro çalışmalarında yardımlarını es rgemeyen Orman Mühend sler Emrah ERDOĞAN, Yusuf ERCAN, Ahmet AYTEĞİN ve Serdar DAYIOĞLU’na Araştırma Görevl s Ahmet Sal h DEĞİRMENCİ’ye ve Doç. Dr. Mehmet ÖZCAN’a en
çten d lekler mle teşekkür eder m.
Bu çalışma boyunca yardımlarını ve destekler n es rgemeyen sevg l a leme sonsuz teşekkürler m sunarım.
Bu tez çalışması, TÜBİTAK TOVAG 115O958 numaralı B l msel Araştırma Projes kapsamında sağlanan destekle gerçekleşt r lm şt r.
İÇİNDEKİLER
Sayfa NoŞEKİL LİSTESİ...v
ÇİZELGE LİSTESİ...v
SİMGELER...v
ÖZET... x
ABSTRACT...x
1.
GİRİŞ...1
2.
MATERYAL VE YÖNTEM...8
2.1. ÇALIŞMA ALANININ GENEL ÖZELLİKLERİ...8
2.2. YÖNTEM...11
2.2.1. Örneklenecek Meşcereler n Bel rlenmes ve Alt Floranın Örneklenmes ...11
2.2.2. Ağaç Tabakası Envanter ...15
2.2.3. B tk sel Çeş tl l k İnd sler n n Hesaplanması...15
2.2.4. Ver Anal z ...16
3.
BULGULAR VE TARTIŞMA...18
3.1. MEŞCERELERDE GÖZLEMLENEN TAKSONLAR...21
3.2. GÖZLEM ZAMANINA GÖRE TESPİT EDİLEN TAKSONLAR...26
3.3. BAKILARA GÖRE TESPİT EDİLEN TAKSONLAR...34
3.4. ALFA ÇEŞİTLİLİĞİNE AİT BULGULAR...41
3.4.1. Meşcerelere İl şk n B tk sel Çeş tl l k Bulguları...42
3.5. GAMA ÇEŞİTLİLİĞE AİT BULGULAR...44
3.6. MEŞCERE YAPISI ve BİTKİSEL ÇEŞİTLİLİK İLİŞKİSİNE AİT BULGULAR...50
4.
SONUÇLAR VE ÖNERİLER...52
5.
KAYNAKLAR...56
ÖZGEÇMİŞ...59
vŞEKİL LİSTESİ
Sayfa No
Şek l 2.1. Çalışma alanının konumu...10
Şek l 2.2. Meşcerelere tatb k ed len kuadratları göster r har ta ve araz de yapılan çalışma...13
Şek l 2.3. Araz de yapılan çalışmalar...14
Şek l 3.1. Meşcerelerde tesp t ed len takson ve b rey sayıları...25
Şek l 3.2. Çalışma dönemler ne göre takson ve b rey sayıları...32
Şek l 3.3. Bakılara göre takson ve b rey sayıları...40
Şek l 3.4. Sarıçam meşecereler nde S mpson çeş tl l k nd s n n bakı ve gözlemzamanı olarak değ ş m ...42
Şek l 3.5. Sarıçam meşcereler nde Shannon çeş tl l k nd s n n bakı ve gözlem zamanı olarak değ ş m ...43
Şek l 3.6. Sarıçam meşcereler nde homojenl k (Evenness) değerler n n bakı ve gözlem zamanı olarak değ ş m ...44
Şek l 3.7. Meşcere b tk sel çeş tl l k nd s değerler ...45
Şek l 3.8. Gözlem zamanına göre çeş tl l k nd s değerler ...47
Şek l 3.9. Bakılara göre çeş tl l k nd s değerler ...49
Şek l 3.10. Sarıçamda meşcere orta çapına bağlı olarak Evenness (homojenl k) değer ...51
ÇİZELGE LİSTESİ
Sayfa No
Ç zelge 2.1. Bolu l kl m ver ler (MGM, 1997-2016)...9
Ç zelge 2.2. Çalışmada uygulanan örnekleme desen ...12
Ç zelge 3.1. Sarıçam meşcereler nde gözlemlenen taksonlar...18
Ç zelge 3.2. Çalışma alanında en çok c ns çeren fam lyalar ve oranları...20
Ç zelge 3.3. Çalışma alanında değ ş k meşcerelerde tesp t ed len taksonlar ve bunlara a t b rey sayıları...21
Ç zelge 3.4. Meşcerelerde tesp t ed len takson ve b rey sayıları...25
Ç zelge 3.5. Meşcerelerdek b tk b rey sayıları (adet/m²)...26
Ç zelge 3.6. Sarıçam ormanlarında taksonların meşcere t pler ne göre görülme durumları...27
Ç zelge 3.7. Çalışma dönem ne göre gözlemlenen taksonlar ve b rey sayıları...28
Ç zelge 3.8. Çalışma dönemler ne göre takson ve b rey sayıları...32
Ç zelge 3.9. Sarıçam ormanlarında taksonların gözlem zamanına göre görülme durumları...33
Ç zelge 3.10. Sarıçam ormanlarında taksonların bakılara göre görülme durumları... 34
Ç zelge 3.11. Çalışma alanında bakılara göre gözlemlenen taksonlar ve b rey sayıları...36
Ç zelge 3.12. Bakılara göre takson ve b rey sayısı...40
Ç zelge 3.13. Sarıçam meşcereler nde bakı ve gözlem zamanına göre takson sayıları...40
Ç zelge 3.14. Sarıçam meşcereler nde bakı ve gözlem zamanına göre toplam b rey sayıları...41
Ç zelge 3.15. S mpson nd s ne göre sarıçam meşcereler nde bakı-gözlem zamanı etk leş m ...43
Ç zelge 3.16. Sarıçam meşcereler nde Shannon çeş tl l k nd s ne göre bakı-gözlem zamanı etk leş m ...44
Ç zelge 3.17. Çeş tl l k nd sler n n meşcere t pler ne göre değ ş m ...46
Ç zelge 3.18. Çeş tl l k nd sler n n gözlem zamanına göre değ ş m ...46
Ç zelge 3.19. Meşcere t p ve gözlem zamanına göre çeş tl l k nd sler ...48
Ç zelge 3.20. Çeş tl l k nd sler n n bakılara göre değ ş m ...48
Ç zelge 3.21. Meşcere t p ve bakılara göre çeş tl l k nd sler ...50
Ç zelge 3.22. Bakı ve gözlem zamanına göre çeş tl l k nd sler ...50
SİMGELER
a Meşcere Gel ş m Çağı (orta çapı <8 cm) b Meşcere Gel ş m Çağı( 8 cm≤ orta çap>20 cm) c Meşcere Gel ş m Çağı (20 cm ≤ orta çap>36 cm)
cm Sant metre
Çs Sarıçam
D S mpson Baskınlık İnd s
d Meşcere Gel ş m Çağı (36 cm≤ orta çap ) d1,3 Ağaçların göğüs düzey ndek çapı
G Göğüs Yüzey
ha Hektar
IUCN Uluslararası Dünya Koruma B rl ğ
m Metre m2 Metrekare m³ Metreküp mm M l metre MGM Meteoroloj Genel Müdürlüğü N Ağaç Sayısı
OGM Orman Genel Müdürlüğü
Ort Ortalama
PI P elou’s Evenness İnd s
p . B tk Türünün Toplam Tür Sayısına Oranı
R² Bel rleme katsayısı
s Toplam Tür Sayısı
SI S mpson Çeş tl l k İnd s
SH Shannon -W ener Çeş tl l k İnd s
sp. Tür subsp. Alttür V Hac m var. Varyete v.b. Ve Benzer v.d. Ve D ğerler
°C Sant grad Derece
% Yüzde
ÖZET
BOLU ALADAĞ YÖRESİ SARIÇAM MEŞCERELERİ İÇİN BİTKİSEL ÇEŞİTLİLİK İNDİSLERİNİN BELİRLENMESİ
Mustafa GÜRKAN Düzce Ün vers tes
Fen B l mler Enst tüsü, Orman Mühend sl ğ Anab l m Dalı Yüksek L sans Tez
Danışman: Doç. Dr. Hayat ZENGİN Ağustos 2019, 58 sayfa
Bolu Aladağ yöres nde gerçekleşt r len bu çalışmanın temel amacı, yörede yayılış gösteren Sarıçam ormanlarının b tk sel çeş tl l ğ n n meşcere bazında ortaya koyulması, zamansal olarak değ ş m ve ayrıca farklı bakıların b tk sel çeş tl l ğe etk s n n araştırılarak Ekos stem Tabanlı Fonks yonel Planlama’da kullanab lecek n tel kte sayısal ver ler n üret lmes d r. Çalışma alanı Bolu İl Merkez n n güney nde doğu-batı yönünde uzanan Köroğlu sıra dağlarındak Aladağ Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı Aladağ Orman İşletme Şefl ğ nden seç lm şt r. Çalışma alanı Euro-S b rya b tk çoğraf bölges n n Öks n kes m nde yer almaktadır. Bolu Aladağ yöres nde yayılış gösteren saf Sarıçam ormanlarının değ ş k gel ş m çağlarındak (a, b, c, d) meşcereler nden örnek alanlar alınmıştır. Çalışma alanında 2016 yılı haz ran-eylül ayları arasında gözlemler yapılmıştır. Çalışma kuzey ve güney olmak üzere k ana bakıyı kapsayacak şek lde örnek meşcereler seç lm şt r. Meşcereler k tekrarlı ve her meşcerede 10 adet kuadrat alınarak örneklenm şt r. Çalışma kapsamında toplam 640 adet kuadrat örneğ alınarak, buradak farklı b tk ler sayı olarak bel rlenm şt r. Çalışma alanında 2 adet tanımlanamayan, 1 adet fam lya, 67 adet c ns ve 82 adet tür, 8 adet alttür ve varyete düzey nde olmak üzere toplam 160 takson tesp t ed lm şt r. Bu tesp tler n sonucunda b tk sel çeş tl l k nd sler kullanılarak meşcere t pler ne bağlı b tk çeş tl l ğ n n nasıl değ şt ğ alfa ve gama düzey nde ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Ayrıca meşcere yapısı orta çap, b r m alandak göğüs yüzey ve servet olarak bel rlenm ş; b tk sel çeş tl l k nd s değerler le bu parametreler arasında l şk olup olmadığı araştırılmıştır. Ormanlar şlet l rken normal koşullar altında sadece meşcere t pler değ şmekted r. Dolayısıyla meşcere t pler t bar yle b tk sel çeş tl l ğ n b l nmes , meşcere t pler n n zamanla değ ş m ne bağlı olarak gelecektek b tk sel çeş tl l ğ tahm n etmeye yardımcı olacaktır. Mevcut çalışma le Sarıçam ağaç türü ç n meşcereler n b tk sel çeş tl l k değerler ortaya koyulmuştur. Buradan hareketle değ ş k şletme sınıfları ve ormanın tamamı ç n çeş tl l k hesaplanab l r. Bu şek lde b tk sel çeş tl l k sayısal olarak bel rlenerek orman planlamaya entegrasyonu ve yönet lmes ne yönel k olarak adım atılmıştır.
ABSTRACT
DETERMINATION OF PLANT DIVERSITY INDICES FOR SCOTCH PINE STANDS IN BOLU ALADAĞ REGION
Mustafa GURKAN Düzce University
Graduate School of Natural and Applied Sciences, Department of Forest Engineering Master’s Thesis
Supervisor: Assoc. Prof. Hayati ZENGİN August 2019, 58 pages
The main purpose of this study carried out in the Aladağ region of Bolu is to determine the plant diversity of the Scotch pine forests in the region on a stand basis, investigation of temporal changes and also to investigate the effect of different aspects on vegetative diversity and to produce numerical data that can be used in Ecosystem Based Functional Planning. The study area was selected from the Aladağ Forest Chiefdom, which is affiliated to the Aladağ Forest Management Enterprise in Köroğlu mountain range extending in the east-west direction and south of Bolu city. The study area is located in the Euxine part of the Euro-Siberian plant geographic region. Sample plots were taken from the stands of the pure Scotch pine forests in Aladağ region of Bolu in different developmental stages (a, b, c, d). Observations were made in the study area between June and September 2016. The sample stands were selected to cover two main aspects, north and south. The stands were sampled with two replicates and 10 quadrants in each stand. Within the scope of the study, a total of 640 quadrate samples were taken and different plants were identified and number of individuals of each taxa was determined. A total of 160 taxa were identified in the study area, including 2 unidentified, 1 family, 67 genera and 82 species, 8 subspecies and variety. As a result of these findings, using plant diversity indexes, it was tried to show how plant diversity related to stand types changed at alpha and gamma levels. In addition, stand structure was determined as medium diameter, basal area and volume at unit area and if there is a relationship between plant diversity index values and these parameters was investigated. In forests, only stand types change under normal conditions. Therefore, understanding plant diversity in terms of stand types will help to predict future plant diversity due to the change of stand types over time. In the present study, vegetative diversity values of stands were determined for the Scotch pine tree species. Diversity can be calculated for different forest units like working groups or the entire forest. In this way, plant diversity was determined numerically and steps were taken to manage and integrate forest planning.
Keywords: Aladag, Plant diversity, Diversity indice, Forest stand, Scotch pine. x
1.
GİRİŞ
Ülkem z b yoloj k çeş tl l k açısından oldukça zeng nd r. Tüm Avrupa’da 12500 açık ve kapalı tohumlu b tk türü varken, sadece Anadolu’da bu sayıya yakın tür olduğu ve bunların yaklaşık üçte b r n n Türk ye’ye özgü (endem k) türler olduğu bel rt lmekted r [1]. Ülkem zdek çok çeş tl orman ekos stemler b rçok b tk ve hayvan türüne ev sah pl ğ yaparak, b yoloj k çeş tl l ğ n korunması ve gel şmes yönünden büyük öneme sah p bulunmaktadır.
Dünya üzer nde 8,7 m lyon türün bulunduğu varsayılmaktadır. Uluslararası Dünya Koruma B rl ğ (IUCN)’ n son ver ler ne göre %2 oranında türler dünya üzer nden yok olmuş ve nesl tükenm şt r [2]. Dünya genel nde %7 oranında kr t k türler, %10 c varında nesl tehl kede olan türler, %19 oranında se tehl ke sınırında hassas türler bulunmaktadır. Tehl keye yakın, hassas, tehl kede ve kr t k türler n toplamı %44 oranındadır [3].
B yoloj k çeş tl l k, b r bölgedek genler n, türler , ekos stemler n ve ekoloj k olayların oluşturduğu b r bütündür. B yoloj k çeş tl l k, canlıların farklılığını ve değ şkenl ğ n , ç nde bulundukları karmaşık ekoloj k yapılarla, b rb rler yle ve çevreler yle karşılıklı etk leş mler n fade etmekted r. B yoloj k çeş tl l k doğanın sunduğu h zmetler ç n hayat önem taşımaktadır. İnsanların temel ht yaçlarının karşılanmasında yer olan canlı kaynakların temel b yoloj k çeş tl l kt r. İkl m n düzenlenmes , su, hava, toprak ver ml l ğ le Tarım ve hayvancılığın uzun vadel yaşama kapas tes n n korunması ç n esas olup, pek çok endüstr yel sürec n ve yen laçların üret m n n temel b yoloj k çeş tl l kt r [4].
Ormanların odun üreten ekos stemler olarak görülmeler ve uzun yılardır bu amaçlarla planlanmaları, ormanların ekos stem ve sosyo-ekonom k yönler yle değerlend r lmekten uzak tutulmaları sonucunu doğurmuştur [5]. Ormanların topluma odun üret m yanında b rçok ürün ve h zmet sunması ve bu ürün ve h zmetler n odun üret m nden daha öneml olduğu b l nc n n artması üzer ne, ormanın tüm b leşenler n n d kkate alındığı ve bu bağlamda ormanlarda sekonder süksesyon değ ş m n n ncelend ğ çalışmalar yapılmaya
ve b yoloj k çeş tl l ğ n yansıtıldığı orman amenajman planları (İğneada, Cam l ve Yalnızçam örnek amenajman çalışmaları) hazırlanmaya başlanmıştır [6]. Bu planların tüm ülke kapsamında yaygınlaştırılması ve Türk ye ormancılığında uygulamaya aktarılması çalışmaları devam etmekted r.
Orman ekos stemler b rçok b tk le hayvan türüne ev sah pl ğ yaptığından ormanlardak b yoloj k çeş tl l ğ n korunması da son dönemlerde önem artan b r orman fonks yonu olmuştur. Ormanlar, değ ş k özell klerdek meşcerelerden oluşmaktadır ve ormanın en temel b r m d r. Meşcereler sah p olduğu bu özell kler neden yle bulunduğu alandak m kro kl m, toprak g b ekoloj k koşulları etk leyeb lmekted r. Meşcereler n farklı özell kler neden yle etk lenen ekoloj k koşulların net ces nde meşcere altı flora olarak n telend r len b tk ler n varlığı ve dağılımı değ şmekte, dolayısıyla b tk çeş tl l ğ n n şek llenmes nde öneml olmaktadır.
Ormanın temel b r m olan meşçereler n farklı tepe kapalılıklarına sah p olması neden yle toprağa ulaşan ışık m ktarlarındak değ ş m n b r sonucu olarak ölü örtü ayrışmasını ve topraktak koşulları etk lemes kaçınılmazdır. Meşcere yapısı ve t pler yöredek türler n benzerl ğ n etk leyen öneml faktörlerdend r [7]. Meşcere t pler n n orman altı vejetasyon üzer nde öneml b r etk s olduğu, karışık meşcereler n alt tabaka ç n daha y büyüme koşulları oluştururken, saf meşcereler n se daha sık ve çeş tl l ğ yüksek flora oluşumuna mkan sağladığı tesp t ed lm şt r [8]. Bunun sebeb olarak da ağaç tepeler n n gölge etk s , toprak üzer nde oluşturdukları ölü örtü m ktarı ve rekabet koşullarını etk leyerek alt tabakayı şek llend rmeler n göstermekted rler. Topraküstü vejetasyondak değ ş mle, bon tet ve meşcere yaşı arasında yüksek l şk bulunduğunu, bunun yanısıra göğüs yüzey , ağaç türü karışım oranı ve kapalılığın da bu değ ş mde daha az olmakla b rl kte d ğer öneml faktörlerd r [9]. Ülkem zde de farklı meşcere d nam kler nden kaynaklanan bu t p l şk ler n değ ş k ağaç türler ve meşcere t pler
t bar yle varlığının araştırılması gerekmekted r.
Orman ekos stemler nden faydalanmaya yönel k çalışmalar, günümüzde artık ekos stem ve b yoloj k çeş tl l k temell b r faydalanma çerçeves nde gerçekleşt r lmekted r. Ekos stem tabanlı b r çalışma gerçekleşt reb lmek ç n, ekos stem n en öneml b leşen olan vejetasyonun yapısının ayrıntılarıyla ortaya konulması gerek r [10]. Ormanlar b yoloj k çeş tl l k açısından zeng n ekos stemlerd r den lmes ne rağmen ekos stemler
arasında kıyaslama veya bağıl değerlend rme yapmaya yarayacak şek lde farklı ekos stemlerdek b yoçeş tl l k değerler hakkında yeterl b lg bulunmamaktadır. Koruma stratej ler dışında, kullanımla lg l çeş tl stratej ler gel şt r leb lmes , planlama ve uygulamaya yönel k hedefler n ortaya koyulab lmes ç n planlamada en küçük orman b r m olan meşcere düzey nde b yoçeş tl l k b lg ler ne ht yaç duyulmaktadır.
Ülkem zde değ ş k bölgelerde çeş tl flor st k çalışmalar yapılmıştır. Bel rl b r alan temel alınarak gerçekleşt r len bu çalışmalarda sadece orman alanlarına odaklanılmayıp, ele alınan alandak d ğer hab tatlardak b tk ler teşh s ed lmeye çalışılmaktadır. Bu şek lde alanda hang türler n bulunduğu ortaya koyulmasına rağmen orman planlanırken kullanılmaya uygun şek lde sayısal b lg ler sağlanamamaktadır.
Ülkem zde b tk sel çeş tl l k üzer ne yapılan çalışmalar aşağıda özetlenm ş olup mevcut çalışma orman alanlarına daha fazla odaklanmayı ve b tk sel çeş tl l ğ meşcere yapısıyla l şk lend rmey amaçlamasıyla kapsam bakımından bu çalışmalardan farklılık göstermekted r.
“Orman Yet şme Ortamında Alfa Tür Çeş tl l ğ n n Hesaplanması ve Çevresel Değ şkenlerle İl şk ler “ çalışmasında, Burdur-Altınyayla yöres nden alınan 40 örnek alandak b tk türler nden yararlanarak alfa tür çeş tl l kler hesaplanmıştır. Daha sonra alfa tür çeş tl l ğ le çevresel değ şkenler arasındak l şk ler korelasyon anal zler le ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Buradak en d kkat çeken sonuç yükselt le alfa çeş tl l ğ arasında poz t f yönde b r l şk n n bulunmasıdır. Ayrıca çalışmada vejetasyon ver ler le çevresel değ şkenler Eğr sel Uyum Anal z (DCA) le ncelenm ş, yükselt ve bakı le poz t f yönde l şk ler tesp t ed l rken yüzey taşlılığı le b tk türler arasında negat f b r l şk n n olduğu bel rlenm şt r [11].
“Isparta-Yen şarbademl Yöres ormanlık alanlarında tür merkezl tıbb ve aromat k b tk tür zeng nl ğ n n hesabı üzer ne örnek b r çalışma” adlı çalışmada, 70 örnek alanda tıbb ve aromat k öneme sah p 10 b tk türü tesp t ed lm şt r. İlk olarak tür zeng nl ğ n bel rlemek amacıyla b yoloj k çeş tl l k b leşenler nden gama çeş tl l ğ hesaplanmıştır. Ayrıca örnek alanlarda tesp t ed len tıbb ve aromat k özell ğe sah p b tk türler n n yet şme ortamı özell kler ne göre yayılış alanları le lg l b lg ler rdelenm şt r. Çalışmanın sonucunda se en yüksek tür zeng nl ğ ne sah p tıbb ve aromat k b tk
türünün Rosa can na’nın dağılım gösterd ğ yet şme ortamlarında olduğu sonucuna ulaşılmıştır [12].
“Sarıçam Ormanlarının Ver ml l ğ le Vejetasyon ve Tür Çeş tl l ğ Arasındak İl şk ler Türkmen Dağı Örneğ ” çalışmasında Türkmen dağında sarıçamın ver ml l ğ le vejetasyonun dağılımı ve b tk çeş tl l ğ arasındak l şk ler araştırılmıştır. Bu amaçla, sarıçamın bon tet endeks değerler le örnek alanlarda bulunan odunsu ve otsu taksonlar, 33 örnek alanda, anal t k değerlend rmeler ç n öncel kle bel rlenm şt r. Ayrıca her örnek alanın b tk çeş tl l ğ Shannon-W ener çeş tl l k nd s le bel rlenm şt r. Çeş tl l k değerler le bon tet endeks değerler arasında korelasyon anal z yapılmış ve poz t f öneml l şk tesp t ed lm şt r. Elde ed len bulgular, sarıçamın ver ml l ğ nde vejetasyonun dağılımının ve b tk çeş tl l ğ n n öneml göstergeler olab leceğ n ortaya koymaktadır [13].
”KTÜ Orman Fakültes Araştırma Ormanında B tk sel Tür Çeş tl l ğ n n Hesaplanması ve Vejetasyonun Har talanması” çalışmasında b tk sel tür çeş tl l ğ Dom n skalası kullanılarak süksesyon evreler ne, meşcere t pler ne, yükselt ye, orman t pler ne ve ana bakılara göre ayrı ayrı hesaplanmıştır. Buna göre süksesyon evreler arasında en yüksek çeş tl l k yerleşme evres nde zlenmekted r. Meşcere t pler çer s nden se BDy-T (Bozuk d ğer yapraklı-Taşlıklı) meşcere t p en yüksek b tk sel çeş tl l k değer ne sah pt r. Yükselt basamaklarına göre yapılan hesaplamalar net ces nde 400-800 m yükselt basamağındak çeş tl l k d ğer yükselt basamaklarından daha yüksek çıkmıştır. Orman t pler ne göre gen ş yapraklı ormanlar çeş tl l k bakımından daha zeng n çıkmıştır. Ana bakıya göre yapılan hesaplamalardan elde ed len ver ler stat st k olarak yalnızca ağaç katı ç n anlamlı çıkmıştır [14].
Çalışma alanı olarak seç len Bolu ve Aladağ yöres nde de çeş tl flor st k çalışmalar yapılmıştır.
“Flora of Turkey and the East Aegean Islands” çalışmasında Bolu l nde 800 takson tesp t ed lm ş ve bunların 88 tanes endem k olduğu bel rt lm şt r [15].
“Semen (Bolu) Dağı Florasının İncelenmes ” çalışmasında 51 fam lyaya a t 170 c ns ve 286 tür bel rlenm şt r [16].
örneğ toplanmış olup, 180 takson bel rlenm şt r [17].
Batı Karaden z’ n güney nde, Gerede le Esk pazar arasında kalan Gökçeler Dağı’nda flora çalışması yapılmıştır. Bu çalışmada 58 fam lyaya a t 165 c ns ve 284 tür tesp t ed lm şt r [18].
“Gölcük Florası (Bolu)” adlı araştırmada 737 b tk örneğ toplanmış olup, 78 fam lyaya a t 271 c ns ve 451 takson saptanmıştır [19].
“Karak r ş Dağı (Seben-Nallıhan) Florası” adlı çalışmada, 1227 adet otsu ve odunsu b tk örneğ toplanmış olup, 72 fam lya ve 291 c nse a t 511 takson saptanmıştır [20]. “Kartalkaya Subalp n çayırlarının florası (Bolu/Türk ye)“ çalışmasında Kartalkaya subalp n çayırlarının (Bolu) florası araştırılmıştır. Mart 2010 ve Kasım 2010 tar hler arasında araştırma alanında yapılan 5 araz çalışması sonucu, 320 b tk örneğ toplanmıştır. Bu örnekler n değerlend r lmes le doğal olarak yet şen 43 fam lya ve 126 c nse a t 174 tür, 26 alttür ve 10 varyeten n yer aldığı tesp t ed lm şt r. Çalışma alanındak endem k tür sayısı 17 olup, toplam tür sayısına oranı %9,7’d r [21].
“Sülüklügöl (Bolu-Mudurnu, Göynük/Adapazarı-Akyazı) Çevres n n Florası” s ml çalışmada 79 fam lya, 228 c ns altında 406 takson teşh s ed lm şt r [22].
“Bolu İl n n Petalo d Geof t Florası” çalışmasında araştırma alanından 11 fam lyaya a t 41 c ns ve 118 takson tesp t ed lm şt r. Toplanan örneklerden dört takson A3 kares , 1 takson Karaden z Bölges ve 14 taksonda Bolu İl ç n yen kayıttır. Araştırma alanındak endem k taksonların sayısı 18 olup endem z m oranı %15,25’t r [23].
“Gölköy ve Yumrukaya'nın sucul b tk çeş tl l ğ (Bolu)” çalışmasında Gölköy ve Yumrukaya’nın (Bolu, Türk ye) sucul makrof t florası çalışılmıştır. Araz çalışmaları 2011 yılı çer s nde temmuz ve kasım, 2012 yılı çer s nde de n san ve ek m ayları arasında yapılmıştır. Toplanmış olan örnekler n teşh sler sonucunda 30 fam lya ve 50 c nse a t 80 takson bulunmuştur. 8 takson Bolu l ç n yen kayıt olarak değerlend r lm şt r [24].
Taşlıyayla ve Kızık (Bolu-Seben) çevres nde yapılan flora çalışmasında 85 fam lya, 295 c nse a t 573 takson saptamıştır [25].
Tab atı Koruma Alanı’ndan 1990 ve 2011 yıllarında 449 b tk örneğ toplanmış olup, örnekler n teşh s ed lmes sonucunda 58 fam lyaya a t 161 c ns ve 240 takson tesp t ed ld . Çalışma alanındak endem k takson sayısı 14, endem zm oranı se %5,8’d r [26]. Bu çalışmalarla toplanan ve teşh s ed len taksonlarla yören n florasına katkı sağlanmıştır. Korunacak alanlar dışarıda tutulursa, gen ş bölgeler bazında toplanan bu ver ler orman planlamada kullanab lmekve meşcere düzey ne nd rgeyerek sayısal ver ler üretmek gerekmekted r.
2008 yılında yayınlanan Ekos stem Tabanlı Orman Amenajman Yönetmel ğ n n gerekler n ve sürdürüleb l r ormancılık lkeler n yer ne get reb lmek ç n ormanların odun dışındak d ğer fonks yonlarına yönel k b lg ler n de sağlanması gerekmekted r. Ancak, planlama açısından alanda mevcut tür l stes sağlamanın ötes nde fazla b lg sunmayan b tk sel çeş tl l k envanter çalışmalarının planlamada kullanılab l r hale get r lmes ç n orman alanlarına l şk n daha detaylı çalışmaların yapılması ve b tk sel çeş tl l ğe l şk n b lg ler n meşcere t pler ne bağlı olarak ve sayısal şek lde fade ed lmes gerekmekted r.
Ekoloj k araştırmalarda ve b yoçeş tl l ğ n korunmasında çeş tl l ğ n ölçülmes büyük öneme sah pt r. B r alandak b tk ler n varlığına ve bolluğuna bağlı olarak b tk çeş tl l ğ n sayısal olarak fade etmek amacıyla çeş tl nd sler gel şt r lm şt r [27]. S mpson nd s , Shannon nd s ve türler n toplam sayısı çeş tl l ğ tanımlamada kullanılan en yaygın nd slerd r [28]. Bunlar dışında McIntosh, Berger-Parker, Carmargo, Sm th-W lson, Margalef, Menh n cks, Br llou n g b d ğer bazı nd sler de bulunmaktadır [29], [30].
Çeş tl l k alfa, beta, gama g b değ ş k düzeylerde fade ed lmekted r. Alfa b r bölgey tems l eden örnek alanların veya toplumların ortalama çeş tl l ğ d r. Tek b r hab tatta bulunan türler n sayısı lokal olarak tesp t ed lm şse, bu durum alfa çeş tl l ğ le fade ed lmekted r. B r hab tatta yer alan farklı parçalara a t çeş tl l k değerler b r bütün olarak ele alınıp tek b r nd s değer le fade ed l yorsa beta çeş tl l kten söz ed l r. Beta çeş tl l k oransal olarak alfa çeş tl l k değer n n gama çeş tl l k değer ne oranıdır. Gama çeş tl l ğ se b rden fazla hab tattan oluşan b r toplumun çeş tl l ğ d r. Gen ş alanlar b r örnek alan olarak alındığında, buradak çeş tl l k gama çeş tl l ğ d r. Alfa h çb r zaman gama çeş tl l kten daha büyük olamaz [31], [32].
Bolu Aladağ yöres nde gen ş yayılış alanına sah p Sarıçam ağaç türümüz ülkem z n asl ağaç türler nden b r olup yöre ç n ekonom k olarak değerl ve öneml b r ağaç türüdür. Sarıçam ülkem zde ortalama 1000-2500 m arasında toplu yayılışını yapar. Bolu Aladağ yöres ormanları ülkem z n gerek ekonom k bakımdan gerekse flora yönünden en zeng n ormanları arasında yer almaktadır.
Bu çalışmanın amacı standart flora çalışmalarının ötes nde Bolu Aladağ yöres nde yayılış gösteren sarıçam ormanlarının b tk sel çeş tl l ğ n n meşcere bazında ortaya koyulması, bu şek lde orman planlamada kullanılab lecek n tel kte sayısal ver ler n üret lmes amaçlanmıştır. B tk sel çeş tl l ğ n zamansal olarak değ ş m de araştırılmıştır. Ayrıca farklı bakıların b tk sel çeş tl l ğe etk s de bu çalışmanın amaçları arasındadır.
2.
MATERYAL VE YÖNTEM
2.1. ÇALIŞMA ALANININ GENEL ÖZELLİKLERİ
Çalışma alanı olarak Bolu İl Merkez n n güney nde doğu-batı yönünde uzanan Köroğlu sıra dağlarındak Bolu Aladağ yöres bel rlenm ş ve çalışma alanında örneklenecek meşcereler Aladağ Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı Aladağ Orman İşletme Şefl ğ nden seç lm şt r. Aladağ Orman İşletme Şefl ğ 9152,0 ha genel alana sah p olup, 7745,80 ha ormanlık alan, 1406,20 ha’ı çayır ve mera alanlarının oluşturduğu yaylaların bulunduğu ormansız alandır. Ormanlık alanın 7532,40 ha’ı normal orman, 213,40 ha’ı bozuk orman vasfındadır.
Çalışma alanı 31° 37’ 45’’-31° 42’ 59’’ doğu Boylamları le 40° 34’ 40’’-40° 37’ 51’’ kuzey enlemler arasında yer almaktadır. Çalışma alanının konumu Şek l 2.1’de göster lm şt r. Bölge yüksek dağlık araz karakter nde olup, genell kle yayvan platolar ve bunların arasında yer alan gen ş düzlüklerden oluşmaktadır [33]. Bölgedek ana ağaç türler n Sarıçam ve Göknar oluşturmaktadır. Bu türler n saf ve b rl kte karışım hal nde meşcereler oluşturduğu gen ş alanlar bulunmaktadır. Örnekleme alanlarının den zden yüksekl ğ 1360 m le 1697 m arasında değ şmekted r. Çalışma alanındak deneme alanları genell kle eğ m n düşük olduğu yerlerded r. Deneme alanlarında eğ m genell kle %45’ geçmemekted r.
Çalışma alanı esas t bar yle b r andez t mas f d r [34]. Genel olarak, toprak t p boz esmer orman toprağıdır. Toprakların k l çer ğ , yükselt le b rl kte artarken, toprağın pH değer yükselt le b rl kte azalma eğ l m nde olup, toprak haf f as tl kten orta as tl ğe dönüşmekted r [35].
Çalışma alanı Dav s’ n karelaj s stem ne göre A3 kares çer s nde olup Euro-S b rya b tk coğraf bölges n n Öks n kes m nde yer almaktadır. Ancak özell kle Aladağ ardı, İç Anadolu Step geç ş olup İran-Turan etk s bel rg nd r. B tk örtüsü olarak da euro-s b rya b tk coğraf bölgeeuro-s b tk örtüeuro-sü karakter mevcuttur.
kıyılarından uzakta ve arada büyük dağ sıraları bulunması neden yle bu kl mden bazı ayrıcalıklar göstermekted r. Aynı zamanda İç Anadolu stepe geç ş bölges ne komşu olan bölgede yağışlar fazla olmasına rağmen kısmen b r yaz kuraklığı hüküm sürmekted r. Sıcaklık ortalaması düşük olup yaz ve kış aylarında daha düşük sıcaklıklar görülmekted r. Yıllık ortalama yağış 545,3 mm, yıllık ortalama sıcaklık 10,5 ºC’d r. Bolu l kl m ver ler Ç zelge 2.1’de göster lmekted r.
Ç zelge 2.1. Bolu l kl m ver ler (MGM, 1997-2016).
BOLU Ocak Şubat Mart N san Mayıs Haz ran Temmuz Ağustos Eylül Ek m Kasım Aralık Yıllık Ölçüm Per yodu (1927-2016) Ortalama Sıcaklık(C) 0,6 1,9 4.7 9,6 14,1 17,4 19,8 19,8 16,0 11,8 7,0 2,8 10,5 Ort. En yüksek Sıcaklık(C) 5,2 7,0 11,0 16,7 21,4 24,7 27,4 27,9 24,3 19,3 13,3 7,4 17,1 Ort. En düşük Sıcaklık(C) -3,7 -2,8 -0,7 3,5 7,4 10,1 12,2 12,5 9,3 6,0 2,0 -1,4 4,5 Ort. Güneş. Süres (saat) 2,1 3,0 4,1 5,3 7,1 8,3 9,2 9,0 7,1 5,0 3,3 2,1 65,6 Ort. Yağışlı Gün Sayısı 15,3 14,3 14,4 13,2 13,8 11,4 6,0 5,1 7,0 10,5 11,9 14,8 137,7 Aylık Toplam Yağış
M ktarı Ort. (mm)
58,0 48,6 50,1 51,0 59,0 54,5 27,9 22,0 28,8 40,4 45,6 59,4 545,3 Ölçüm Per yodu (1927-2016)
En Yük.Sıcaklık (C) 19,8 24,1 29,3 31,8 34,4 37,0 39,3 39,8 37,3 34,4 27,0 23,5 39,8 En Düş. Sıcaklık (C) -31,5 -34,0 -22,0 -11,5 -4,5 4,8 0,8 1,4 -2,5 -6,8 -24,8 -29,1 -34,0
Çalışma alanı ve c varında yaylacılık faal yetler oldukça yaygın olup çok sayıda yayla bulunmaktadır. Yaylalarda bulunan halkın öneml b r kısmı orman şç l ğ nde çalışmakta ve hayvancılıkla uğraşmaktadır. Yöre halkı yakacak ve yapacak odun ht yacını c vardak ormanlardan tem n etmekted r. Son yıllarda bölgen n tur zm, d nlenme ve rekreasyon fonks yonları da ön plana çıkmış olup özell kle yaz aylarında ve tat l günler nde nüfus hareketler n n arttığı gözlenmekted r [36]. Bölgede orman ürünler potans yel yüksek olup, özell kle halkın mantar toplama amaçlı olarak da ormanlardan faydalandığı görülmekted r.
2.2. YÖNTEM
Çalışmanın değ ş k aşamalarında kullanılan yöntemler aşağıda alt başlıklar altında açıklanmıştır.
2.2.1. Örneklenecek Meşcerelerin Belirlenmesi ve Alt Floranın Örneklenmesi Çalışma saf Sarıçam meşcereler nde gerçekleşt r lm şt r. Çalışmada farklı meşcere t p ve farklı bakılardak sarıçam meşcereler ndek b tk sel çeş tl l ğ n ortaya koyulması hedeflenm şt r. Orman Amenajmanında meşcere t pler n n ayrılmasında genel olarak 3 kr ter kullanılmaktadır. Bunlar 1- Ağaç türü ve karışımı, 2- Gel ş m çağı ve 3-Kapalılık’tır. Bu kr terlere göre meşcere rumuzları oluşturulmaktadır. Örneklenecek meşcereler bel rlen rken kapalılık sab t tutularak sadece tam kapalı meşcerelerde örnekleme yapılması ve örneklenecek meşcereler n sarıçamın farklı gel ş m çağlarından olması amaçlanmıştır. Bu kapsamda örneklenecek meşcereler Çsa3, Çsb3, Çsc3 ve Çsd3 meşcereler d r.
Bu meşcere t p rumuzlarının açılımları aşağıda kısaca ver lm şt r.
Çsa3; %70-100 oranında tepe kapalılığına sah p, d1,30 çapları 8 cm’den aşağı olan genç ve saf sarıçam meşceres ,
Çsb3 %70-100 oranında tepe kapalılığına sah p, d1,30 çapları 8-19,9 cm arasında olan sırıklık- d rekl k çağındak saf sarıçam meşceres ,
Çsc3 %70-100 oranında tepe kapalılığına sah p, d1,30 çapları 20-35,9 cm arasında olan nce ağaçlık çağındak saf sarıçam meşceres ,
Çsd3 %70-100 oranında tepe kapalılığına sah p, d1,30 çapları 36 cm ve daha yukarısında olan orta ve kalın ağaçlık çağındak saf sarıçam meşceres n fade etmekted r.
Çalışmanın b r vejetasyon dönem n kapsayacak şek lde olmasına çalışılmış ve 2016 yılı haz ran-eylül ayları arasında gözlemler yapılmıştır. Mayıs ayında da gözlem yapılması planlanmış ancak çalışma alanında kar örtüsü kalkmadığından bu gerçekleşt r lemem şt r. Çalışma kuzey ve güney olmak üzere k ana bakıyı kapsayacak şek lde örnek meşcereler seç lm şt r. Meşcereler k tekrarlı ve her meşcerede 10 adet kuadrat alınarak örneklenm şt r. Çalışma kapsamında toplam 640 adet kuadrat örneğ alınarak, buradak farklı b tk ler sayı olarak bel rlenm şt r. Bu amaçla uygulanan
örnekleme desen ve örnek alan sayısına a t b lg ler Ç zelge 2.2’de ver lm şt r. Çalışma yapılan sarıçam meşcereler nde kapalılık %70-100 arasında olup, kapalılık dereceler amenajman planına göre 3 kapalılıktadır.
Ç zelge 2.2. Çalışmada uygulanan örnekleme desen . Ağaç Türü Meşcere T p (4) Bakı(2) Tekrar(2) Gözlem Zamanı (4) Kuadrat(10) Toplam kuadrat Sayısı (640) Sarıçam Çsa3 Çsb3 Çsc3 Çsd3 Kuzey Güney 2 Haz ran Temmuz Ağustos Eylül 10 4*2*2*4*10=640
Çalışmada örneklenecek sarıçam meşcereler n seçmek amacıyla öncel kle Bolu Orman Bölge Müdürlüğü’ne a t ver tabanı proje kapsamında sağlanan ArcG s 10.4 programında ncelenerek çeş tl anal z ve sorgulamalar yapılmıştır. Bu şek lde farklı meşcere t p ve bakılardan (kuzey-güney) toplam 16 adet örneklenecek meşcere bel rlenm şt r. Sarıçam meşcereler n n tamamı Aladağ Orman İşletme Şefl ğ sınırları
çer s nde yer almaktadır.
Çalışma kapsamında bel rlenen sarıçam meşcereler n n b tk sel çeş tl l ğ n ortaya koymak amacıyla vejetasyon dönem nde ayda b r defa meşcerelere g d lerek alt florada örnekleme yapılmıştır. Bu amaçla 2016 yılı Haz ran, Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında olmak üzere meşcerelerde toplam 4 kez örnekleme yapılarak, vejetasyon süres boyunca floranın durumu tür ve sayı olarak ncelenmeye çalışılmıştır. 2016 yılı Mayıs ayında da örnekleme yapılması hedeflenm ş ancak çalışma alanının büyük kısmı karla kaplı olduğundan vejetasyon henüz uyanamamış bu nedenle çalışma gerçekleşt r lemem şt r.
Alt floranın örneklenmes şer tler (transekt) boyunca kuadrat (çerçeve) yöntem uygulanarak gerçekleşt r lm şt r. Araz ye çıkmadan önce transekt hatlarının ve bu hatlar üzer nde kuadrat örneklemes yapılacak yerler har ta üzer nde bel rlenm şt r. Transekt hatları eşyükselt eğr ler ne paralel ve meşcereler n genel alanını kapsayacak şek lde bel rlenm şt r. Meşcerelere tatb k ed len kuadradlar ve araz dek çalışma Şek l 2.2’de göster lm şt r. Değ ş k aylarda yapılan örneklemelerde transekt hatları sürekl değ şt r lerek, örneklemen n meşcereler n alanını daha çok tems l etmes amaçlanmıştır.
Şek l 2.2. Meşcerelere tatb k ed len kuadratları göster r har ta ve araz de yapılan çalışma.
Kuadrat yöntem le her meşcerede her ay 10 adet örnek alan alınmıştır. Bu şek lde 16 adet meşcere ç n her ay toplamda 160 kuadrat örneğ alınmıştır. Başlangıçta kuadratların 1x1m olması düşünülmüş ancak lk uygulamalardan sonra 1m² büyüklüğündek kuadratlarla ver ml çalışılamayacağı kararlaştırılarak örnekleme 0,5x0,5 m = 0,25 m² büyüklüğündek çerçevelerle yapılmıştır. Çerçeve çer s ne g ren
farklı b tk ler n adetler hazırlanan örnek alan karneler ne kayded lm şt r. Karneler doldurulurken; araz de tanınan b tk ler n adları yazılmış, tanımlanamayanlar ç n se açıklayıcı fadeler yazılarak herbaryumda tanımlamak üzere b tk örneğ alınmış veya fotoğrafı çek lm şt r (Şek l 2.3).
2.2.2. Ağaç Tabakası Envanteri
B tk sel çeş tl l ğ bel rlemek amacıyla alt florasında örnekleme yapılan meşcereler n yapısal özell kler n ortaya koymak amacıyla ağaç tabakasına yönel k olarak da envanter yapılmıştır. Bu şek lde b tk sel çeş tl l k nd sler le l şk lend r lmeye çalışılacak olan meşcereler n orta çap, göğüs yüzey ve hac m değerler hesaplanmıştır. Meşcere özell kler , her meşcereden alınan 3 adet örnek alan ver s n n ortalaması şekl nde bel rlenm şt r. Böylece ağaç tabakası envanter ç n 3x16=48 adet örnek alan alınmıştır. Çalışma kapsamında bu amaçla uygulanan örnek alan büyüklüğü sarıçam meşcereler
ç n gel ş m çağına bağlı olarak farklı örnek alan büyüklükler şekl nde uygulanmıştır. Bu amaçla “a” çağındak meşcerelerde (Çsa3 meşcereler nde) 25 m2, d ğer gel ş m çağlarında 400 m2 büyüklüğünde örnek alanlar alınmıştır. Bu örnek alanlardak ağaçların göğüs yüksekl ğ ndek çapları (d1,3) ölçülerek karnelere kayded lm şt r. Örnek alan çer s ne g ren çalı türler varsa b tk sel çeş tl l k nd sler n n hesaplanmasında kullanılmak üzere bunların da tür, sayı ve toprağı örtme oranları bel rlenm şt r. Örnek alanlardak ağaçların hac mlend r lmes nde Aladağ Orman İşletme Şefl ğ amenajman planındak tek g r şl hac m tablolarından faydalanılmıştır.
2.2.3. Bitkisel Çeşitlilik İndislerinin Hesaplanması
B r alandak b tk sel çeş tl l ğ bel rlemede değ ş k nd sler kullanılmaktadır. Çeş tl l k ortaya koyulurken genell kle zeng nl k (r chness) ve tems l oranı (evenness) olmak üzere k faktör gözönünde bulundurulmaktadır. Tür zeng nl ğ toplumdak toplam tür sayısının b r ölçüsüdür. Tür sayısı ne kadar fazla se tür zeng nl ğ de o kadar fazladır. Tems l oranı (evenness) se toplumdak b reyler n değ ş k türlere ne kadar eş t dağıldığını fade eden b r ter md r. Alandak zeng nl ğ meydana get ren farklı türler n bağıl bolluğunu göster r. Tür zeng nl ğ ve tems l oranı, b rl kte çeş tl l ğ oluşturur. Zeng nl k ve tems l oranı arttıkça çeş tl l k de artar. Bu konu le lg l yapılan anal t k tartışmaların, matemat ksel modellemeler n ve s mülasyonların net ces nde; tür zeng nl ğ , türün n sp bolluğu ve oransal çeş tl l k arasında poz t f yönde, bas t ve güçlü b r l şk n n saptandığı b ld r lmekted r [37].
B yoloj k çeş tl l ğ sayısal olarak fade etmek ç n alfa, beta ve gama çeş tl l ğ olmak üzere üç düzeydeçeş tl l k tanımlanmıştır [38].
-Alfa çeş tl l ğ ; B r ekos stemden veya vejetasyon t p nden seç len bölge veya b rl k ç ndek tür sayısıdır.
-Beta çeş tl l k; hab tatlar arasındak tür çeş tl l ğ ndek farklılıktır.
-Gama çeş tl l k se, alfa ve beta çeş tl l ğ n n b r sonucu olarak tür zeng nl ğ yan toplam çeş tl l k anlamı gelmekted r.
Bu çalışmada b tk sel çeş tl l ğ n tanımlanmasında Shannon-W ener, S mpson baskınlık, S mpson çeş tl l k ve P elou’s Evenness (Homojenl k) nd sler kullanılmıştır.
Çalışmada kullanılan nd sler hesaplamada kullanılan matemat ksel fadeler aşağıda ver lm şt r [39]-[41].
Shannon-W ener Çeş tl l k nd s (SH) : 𝑆𝐻= −
∑
i=1 s Pi∗ln (Pi ) (2.1) S mpson Baskınlık İnd s (D) : 𝐷=
∑
i=1 s Pi2 (2.2) S mpson Çeş tl l k İnd s (SI) : SI= 1-D (2.3) P elou’s Evenness İnd s (PI) : 𝑃𝐼=∑
i=1 S
SH /ln (S )
(2.4) Bu nd slerde, p : . b tk türünün toprağı örtme oranını ya da b tk türünün toplam tür sayısına oranını, s: toplam tür sayısını fade etmekted r.
Shannon nd s teor k olarak sıfır le sonsuz arasında değerler alab l r ancak değerler genell kle 0-5 arasında dağılış göster r. İnd s değer büyüdükçe çeş tl l k artar.
S mpson baskınlık (dom nance) nd s ndek D, 0-1 arasında değerler alır. Bu nd ste 0 (sıfır) sonsuz çeş tl l ğ , 1 (b r) se çeş tl l k olmadığını göster r. D değer 1’den çıkarılarak 1-D şekl nde S mpson çeş tl l k nd s elde ed lm şt r. Bu nd s de 0-1 arasında değerler alır ve nd s değer arttıkça çeş tl l k artar.
P elou’s Evenness nd s 0-1 arasında değerler alır. Her tür eş t sayıda b rey le tems l ed l yorsa 1’e eş t olur.
2.2.4. Veri Analizi
B tk sel çeş tl l ğ bel rlemek amacıyla kullanılan nd s değerler n n hesaplanmasında PAST s ml programdan faydalanılmıştır. Her meşcere t p ç n b tk sel çeş tl l k
nd sler hesaplandıktan sonra bunların meşcere parametreler nden çap, göğüs yüzey ve hac m le arasındak l şk ler regresyon anal z le bel rlenmeye çalışılmıştır. B tk çeş tl l ğ üzer ne meşcere t p , bakı ve gözlem zamanının etk s n n bel rlenmes ç n çoklu varyans anal z yapılmış ve ortalamalar Tukey test le karşılaştırılmıştır.
3.
BULGULAR VE TARTIŞMA
Çalışmanın ana konusu sarıçam ormanlarındak b tk sel çeş tl l ğ nd sler yardımıyla farklı meşcere t pler t bar yle ortaya koymaktır. B tk ler bel rlen rken mümkün olduğunca tür düzey ne kadar n lmeye çalışılmıştır. Bununla b rl kte mümkün olmayan durumlarda c ns veya fam lya düzey nde b tk ler teşh s ed lmeye çalışılmıştır. Bazı durumlarda da b tk örnekler n n uygun olmaması neden yle h ç teşh s yapılamamıştır. Bu şek ldek farklı b r tür olduğuna kanaat ed len ancak teşh s ed lemeyen b tk lere de anal zlerde yer ver lm şt r. Çalışma alanı b tk coğrafyası açısından Avrupa-S b rya F tocoğraf k bölges sınırları ç nde olup kurakçıl alana geç ş zonundadır ve toplanan b tk örnekler ne bakıldığında orta Avrupa kökenl b tk lerle ortak ve gen ş yayılışa sah p oldukları görülmekted r. Sarıçam ormanlarında gözlenen b tk ler ve hesaplanan b tk sel çeş tl l k nd sler meşcere t p , gözlem zamanı ve bakıya bağlı olarak ayrı ayrı sunulmuştur.
Çalışma alanı Sarıçam ormanlarında 2 adet tanımlanamayan, 1 adet fam lya, 67 adet c ns ve 82 adet tür, 8 adet alttür ve varyete düzey nde olmak üzere toplam 160 takson tesp t ed lm şt r. Bu taksonlardan 2 adet se toplanan örnekler n vejetat f ve generat f organların yeters z olması neden yle teşh s ed lemem şt r (Ç zelge 3.1).
Ç zelge 3.1. Sarıçam meşcereler nde gözlemlenen taksonlar. TAKSONLAR
Ab es nordmann ana subsp. bornmuller ana Med cago r gamella
Alchem lla sp. Med cago sp.
Acropt lon sp. Mel ca un flora
Agr mon a eupator a Moench a sp.
Alopecurus sp. Myosot s sp.
Alyssum murale Onon s sp nosa
Anemone sp. Orobanche sp.
Anthyll s vulnerar a Orth l a secunda
Argyrolob um b ebersten Oxal s acetosella
Asperula nvolucrata Petrorhag a alp na
Astragalus glycyphyllos P losella hoppeana
Barbarea sp. P losella p losello des
Brachypod um p nnatum P losella sp.
Çizelge 3.1 (devam). Sarıçam meşcerelerinde gözlemlenen taksonlar. TAKSONLAR
Brachypod um sylvat cum P nus sylvestr s
Br za m nör Plantago lanceolata
Bromus sp. Plantago sp.
Calam ntha grand flora Platanthera b fol a
Campanula glomerata Poa bulbosa
Campanula pers c fol a Poa pratens s
Campanula sp. Poa sp.
Cardam ne sp. Polygala anatol ca
Carex sp. Polygala sup na
Carl na sp. Polygonatum or entale
Centaura sp. Polyst chum set ferum
Centaurea tr umfett Potent lla argentea
C chor um sp. Potent lla recta
C rc um hypoleucum Potent lla reptans
C rc um sp. Potent lla sp.
Cl nopod um sp. Pr mula sp.
Cl nopod um vulgare Pr mula acaul s subsp. acaul s Cota t nctor a var. d sco da Prunella sp.
Crep s sp. Prunella vulgar s
Crocus spec osus Pter d um sp.
Cyclamen coum Pyrola chlorantha
Dactyl s glomerata Pyrola m nor
Dactyl s sp. Pyrola secunda
Daphne pont ca Pyrola sp.
Daucus sp. Ranunculus brut us
D g tal s ferrug nea Ranunculus sp.
D g tal s sp. Rh nanthus angust fol us subsp.grand florus
Doron cum or entale Rosa can na
Dorycn um graecum Rub a sp.
Dorycn um sp. Rubus sp.
Ep lob um angust fol um Rumex acetosella
Ep lob um lanceolatum Rumex sp.
Ep lob um sp. Salv a forskahle
Erod um sp. Salv a sp.
Euphorb a amygdalo des Sangu sorba m nor
Euphorb a sp. San cula europaea
Festuca ov na Scorzonera cana var. cana
F l pendula sp. Sedum pall dum
F l pendula vulgar s Sedum sp.
Fragar a vesca S lene tal ca
Gal um rotund fol um Taraxacum sp.
Gal um sp. Thlasp sp.
Gal um verum Thymus sp.
Gen sta sp. Tragopogon sp.
Geran um sp. Tr fol um aureum subsp. barbulatum
Gram ne Tr fol um med um
Çizelge 3.1 (devam). Sarıçam meşcerelerinde gözlemlenen taksonlar. TAKSONLAR
H erac um sp. Tr fol um pratense var. pratense
Holcus sp. Tr fol um repens
Hyper cum sp. Tr fol um resup rataum
Ir s s nten s Tr fol um sp.
Jun perus oxycedrus Tr pleurospermum sp.
Knaut a sp. Trogopogon sp.
Lactuca mural s Valer ana all ar fol a
Lam um sp. Verbascum sp.
Lapsana commun s Veron ca chamaedrys
Lapsana commun s subsp. İntermed a Veron ca gent ano des
Lathyrus aureus Veron ca off c nal s
Lathyrus lax florus Veron ca or ental s
Lathyrus lax florus subsp. lax florus Veron ca sp.
Lathyrus sp. V c a sp.
Leontodon sp. V ola odorata
Leontodon saxat l s subsp. saxat l s V ola sp.
Lotus corn culatus Yeters z ver -1
Luzula sp. Yeters z ver -2
Malva sp.
Çalışma alanında en çok c ns çeren fam lyalar Ç zelge 3.2’de ver lm şt r. Çalışma alanında en çok c ns bulunan fam lya 23 c ns aded yle Fabaceae fam lyasıdır. Fabaceae fam lyasını 21 c ns aded yle Asteraceae fam lyası tak p etmekted r (Ç zelge 3.2).
Ç zelge 3.2. Çalışma alanında en çok c ns çeren fam lyalar ve oranları. Fam lya C ns Sayısı Toplam C ns Sayısına Oranı %
Fabaceae 23 14,38 Asteraceae 21 13,13 Poaceae 15 9,37 Rosaceae 12 7,50 Lam aceae 11 6,87 Plantag naceae 9 5,63 Er caceae 5 3,12 Rub aceae 5 3,12 Brass caceae 4 2,50 Polygonaceae 4 2,50 Ranunculaceae 4 2,50 D ğerler 47 29,38
3.1. MEŞCERELERDE GÖZLEMLENEN TAKSONLAR
Çalışma alanında tesp t ed len taksonlar ncelend ğ nde deneme alanlarında en fazla sayıda görülen taksonlar 3089 b reyle Poaceae , 1710 b reyle Lathyrus sp., 1265 b reyle Fragar a vesca , 1083 b reyle Brachypod um sp., 1057 b reyle Bromus sp., 1045 b reyle Poa sp. görülmekted r. Çalışma alanında tesp t ed len taksonlar ve bunlara a t b rey sayıları meşcere t pler t barıyla Ç zelge 3.3’de ver lm şt r. Burada ver len b rey sayıları ölçüm yapılan toplam 640 adet kuadrat örneğ ndek toplam değerlerd r. Dolayısıyla her b r kuadrat 0,25 m² olduğundan, 160 m² (640*0,25) dek değerler fade etmakted r.
Ç zelge 3.3. Çalışma alanında değ ş k meşcerelerde tesp t ed len taksonlar ve bunlara a t b rey sayıları.
TAKSON Çsa3 Çsb3 Çsc3 Çsd3 Toplam b rey
sayısı Ab es nordmann ana subsp.
bornmueller ana 5 235 1 5 246
Alchem lla sp. 7 1 8
Acropt lon sp. 2 2
Agr mon a eupator a 30 30
Alopecurus sp. 21 20 34 75 Alyssum murale 10 10 Anemone sp. 4 4 Anthyll s vulnerar a 3 3 Argyrolob um b eberste n 13 6 19 Asperula nvolucrata 1 4 12 20 37 Astragalus glycyphyllos 5 5 Barbarea sp. 10 10 Brachypod um p nnatum 72 125 116 11 324 Brachypod um sp. 325 238 159 361 1083
Brachypod um sylvat cum 63 19 82
Br za m nör 4 4
Bromus sp. 309 8 589 151 1057
Calam ntha grand flora 51 35 86
Campanula glomerata 2 2
Campanula pers c fol a 4 1 5
Campanula sp. 1 2 2 5 Cardam ne sp. 42 42 Carex sp. 9 27 107 396 539 Carl na sp. 1 1 Centaurea sp. 2 7 9 Centaurea tr umfett 12 12 C chor um sp. 12 1 13 C rs um hypoleucum 14 37 2 23 76 C rs um sp. 13 5 6 2 26
Ç zelge 3.3 (devam). Çalışma alanında değ ş k meşcerelerde tesp t ed len taksonlar ve bunlara a t b rey sayıları.
TAKSON Çsa3 Çsb3 Çsc3 Çsd3 Toplam b reysayısı
Cl nopod um sp. 1 1 2 2 6
Cl nopod um vulgare 10 17 13 40
Cota t nctor a var. d sco dea 37 37
Crep s sp. 20 11 2 25 58
Crocus spec osus 8 1 38 47
Cyclamen coum 2 26 28
Dactyl s glomerata 20 55 75
Dactyl s sp. 43 21 63 39 166
Daphne pont ca 28 27 24 4 83
Daucus sp. 21 4 25
D g tal s ferrug nea 42 5 29 85 161
D g tal s sp. 4 12 13 29
Doron cum or entale 14 14 31 59
Dorycn um graecum 38 38
Dorycn um sp. 150 144 37 26 357
Ep lob um angust fol um 213 48 1 1 263
Ep lob um lanceolatum 6 2 8
Ep lob um sp. 43 15 58
Erod um sp. 2 13 26 41
Euphorb a amygdalo des 4 4
Euphorb a sp. 90 145 66 301 Euphras a sp. 4 3 3 10 Festuca ov na 251 252 322 825 F l pendula sp. 2 4 6 F l pendula vulgar s 6 6 12 Fragar a vesca 137 139 767 222 1265
Gal um rotund fol um 28 119 108 130 385
Gal um sp. 125 241 167 277 810 Gal um verum 22 22 Gen sta sp. 14 8 22 Geran um sp. 59 2 54 1 116 Poaceae 692 392 1257 748 3089 Helleborus or ental s 2 323 93 418 H erac um sp. 41 21 27 18 107 Holcus sp. 31 3 34 Hyper cum sp. 16 2 18 Ir s s nten s 4 4
Jun perus oxycedrus 7 9 41 6 63
Knaut a sp. 1 1
Lam um sp. 5 5
Lapsana commun s 10 16 12 2 40
Lapsana commun s subsp.
Ç zelge 3.3 (devam). Çalışma alanında değ ş k meşcerelerde tesp t ed len taksonlar ve bunlara a t b rey sayıları.
TAKSON Çsa3 Çsb3 Çsc3 Çsd3 Toplam b reysayısı
Lathyrus aureus 2 2
Lathyrus lax florus 12 45 2 59
Lathyrus lax florus subsp. lax florus 30 30
Lathyrus sp. 343 402 580 385 1710
Leontodon sp. 3 2 5
Leontodon saxat l s subsp. saxat l s 7 3 10
Lotus corn culatus 133 24 78 51 286
Luzula sp. 21 10 85 327 443
Malva sp. 7 7
Med cago r gamella 8 8
Med cago sp. 6 58 64 Mel ca un flora 157 5 180 142 484 Moench a sp. 4 4 Lactuca mural s 4 4 Myosot s sp. 3 14 17 Onon s sp nosa 29 29 Orobanche sp. 3 3 Orth l a secunda 17 35 15 67 Oxal s acetosella 10 10 Petrorhag a alp na 27 27 P losella hoppeana 22 22 51 54 149
P losella p losello des 12 12
P losella sp. 42 27 30 122 221 P mp nella sp. 1 1 P nus sylvestr s 64 230 368 151 813 Plantago lanceolata 2 9 11 Plantago sp. 1 2 6 9 Platanthera b fol a 4 14 18 Poa bulbosa 24 24 Poa pratens s 4 14 18 Poa sp. 183 163 487 212 1045 Polygala anatol ca 3 3 Polygala sup na 55 6 61 Polygonatum or entale 4 4
Polyst chum set ferum 50 17 67
Potent lla argentea 31 31
Potent lla recta 3 3
Potent lla reptans 2 2
Potent lla sp. 35 8 4 47
Pr mula sp. 22 127 122 271
Pr mula acaul s subsp. Acaul s 12 12
Prunella sp. 14 12 9 35
Ç zelge 3.3 (devam). Çalışma alanında değ ş k meşcerelerde tesp t ed len taksonlar ve bunlara a t b rey sayıları.
TAKSON Çsa3 Çsb3 Çsc3 Çsd3 Toplam b reysayısı
Pter d um sp. 41 3 44 Pyrola chlorantha 12 12 Pyrola m nor 9 9 Pyrola secunda 2 2 4 Pyrola sp. 1 1 Ranunculus brut us 2 6 8 Ranunculus sp. 10 36 15 61
Rh nanthus angust fol us subsp.
grand florus 6 2 8 Rosa can na 4 2 6 Rub a sp. 28 28 Rubus sp. 148 275 22 445 Rumex acetosella 1 1 Rumex sp. 3 3 Salv a forskahle 12 6 7 25 Salv a sp. 2 2
Sangu sorba m nor 24 12 36
San cula europaea 2 10 30 4 46
Scorzonera cana var. cana 4 6 10
Sedum pall dum 3 3 6
Sedum sp. 12 8 2 12 34 S lene tal ca 2 2 Taraxacum sp. 6 5 10 21 Thlasp sp. 6 6 Thymus sp. 10 69 79 Tragopogon sp. 1 1
Tr fol um aureum subsp.
barbulatum 2 22 24
Tr fol um med um 49 104 11 13 177
Tr fol um pratense 37 21 480 54 592
Tr fol um pratense var.
pratense 38 32 70
Tr fol um repens 7 7
Tr fol um resup natum 4 4
Tr fol um sp. 130 104 339 218 791
Tr pleurospermum sp. 7 10 17
Trogopogon sp. 6 6
Valer ana all ar fol a 2 2
Verbascum sp. 41 14 1 56
Veron ca chamaedrys 25 101 20 41 187
Ç zelge 3.3 (devam). Çalışma alanında değ ş k meşcerelerde tesp t ed len taksonlar ve bunlara a t b rey sayıları.
TAKSON Çsa3 Çsb3 Çsc3 Çsd3 Toplam b reysayısı
Veron ca off c nal s 47 54 66 88 255
Veron ca or ental s 4 4 Veron ca sp. 113 171 138 103 525 V c a sp. 31 8 18 57 V ola odorata 32 29 27 5 93 V ola sp. 106 113 66 156 441 Yeters z ver -1 1 1 Yeters z ver -2 5 5 Toplam 5238 4631 7349 6113 23331
Meşcereler t bar yle en fazla taksona Çsd3 (107) meşcereler nde rastlanmıştır. Bunu Çsa3 (102), Çsb3 (85) ve Çsc3 (74) meşcereler zlem şt r. Meşcereler t barıyla en fazla b reye Çsc3(7349) meşcereler nde rastlanmıştır. Bunu Çsd3 (6113), Çsa3 (5238) ve Çsb3 (4631) meşcereler zlem şt r (Ç zelge 3.4 ve Şek l 3.1).
Ç zelge 3.4. Meşcerelerde tesp t ed len takson ve b rey sayıları. Meşcere Takson Sayısı B rey Sayısı
Çsa3 102 5238 Çsb3 85 4631 Çsc3 74 7349 Çsd3 107 6113 Çsa3 Çsb3 Çsc3 Çsd3 0 20 40 60 80 100 120 102 85 74 107
Takson Sayısı
Çsa3 Çsb3 Çsc3 Çsd3 0 2000 4000 6000 8000 5238 4631 7349 6113B rey Sayısı
Şek l 3.1. Meşcerelerde tesp t ed len takson ve b rey sayıları.
Meşcereler t bar yle b r m alanda (m²) en fazla b rey sayısına Çsc3 (184) meşcereler nde rastlanmıştır. Bunu Çsd3 (153), Çsa3 (131) ve Çsb3 (116) meşcereler
zlem şt r (Ç zelge 3.5).
Ç zelge 3.5. Meşcerelerdek b tk b rey sayıları (adet/m²). Meşcere T p B rey Sayısı
(Adet/m2)
Çsa3 131
Çsb3 116
Çsc3 184
Çsd3 153
Sarıçam meşcereler nde 41 adet taksona tüm meşcerelerde rastlanmıştır. 20 adet takson sadece Çsa3 meşcereler nde, 11 adet Çsb3, 6 adet Çsc3 ve 20 adet sadece Çsd3 meşcereler nde görülmüştür (Ç zelge 3.6).
3.2. GÖZLEM ZAMANINA GÖRE TESPİT EDİLEN TAKSONLAR
Sarıçam meşcereler nde değ ş k dönemlerde gözlemlenen takson sayıları b rb r nden farklıdır. Bazı taksonlar sedece b r dönem gözlenm şken, bazıları daha fazla dönemde veya çalışma süres boyunca tüm dönemlerde gözlenm şt r. Sarıçam meşcereler nde en fazla b reye temmuz (6885) ayında rastlanmıştır. Bunu eylül (5915), ağustos (5593) ve haz ran (4938) ayları zlem şt r (Ç zelge 3.7).
Ç zelge 3.6. Sarıçam ormanlarında taksonların meşcere t pler ne göre görülme durumları.
Çsa3 Çsc3 Tüm meşcerelerde
Agr mon a eupator a Cardam ne sp.
Euphorb a amygdalo des Gal um verum Lathyrus aureus Malva sp. Mycel s mural s Onon s sp nosa Orobanche sp. Oxal s acetosella Polygala anatol ca Potent lla argentea Potent lla recta Potent lla reptans Pyrola chlorantha Rub a sp.
Rumex acotesella Rumex sp. Tragopogon sp. Tr fol um resup rataum
Anemone sp.
Astragalus glycyphyllos Lathyrus lax florus subsp. lax florus
Pyrola sp. Tr fol um repens Yeters z ver -1
Ab es nordmann ana subsp. bornmueller ana Asperula nvolucrata Brachypod um p nnatum Brachypod um sp. Bromus sp. Carex sp. C rc um hypoleucum C rc um sp. Cl nopod um sp. Crep s sp. Dactyl s sp. Daphne pont ca D g tal s ferrug nea Dorycn um sp. Ep lob um angust fol um Fragar a vesca Gal um rotund fol um Gal um sp.
Geran um sp. Gram ne H erac um sp. Jun perus ox cedrus Lapsana commun s Lathyrus sp. Lotus corn culatus Luzula sp. Mel ca un flora P losella hoppeana P losella sp. P nus sylvestr s Poa sp.
San cula europea Sedum sp.
Tr fol um med um Tr fol um pratense Tr fol um sp.
Veron ca chamaedrys Veron ca off c nal s Veron ca sp. V ola odorata V ola sp. Çsd3 Acropt lon sp. Alyssum murale Anthyll s vulnerar a Br za m nör Campanula glomerata Carl na sp. Centaurea tr umfett
Cota t nctor a var. d sco da Ir s s nten s
Knaut a sp. Lam um sp.
Med cago r gamella Moench a sp. Petrorhag a alp na P mp nella sp. Poa bulbosa Polygonatum or entale Pr mula vulgar s S lene tal ca Thlasp sp. Çsb3 Barbarea sp. Dorycn um graecum Lapsana commun s subsp. İntermed a
P losella p losello des Pyrola m nor
Salv a sp. Trogopogon sp. Valer ana all ar fol a Veron ca gent ano des Veron ca or ental s Yeters z ver -2
Ç zelge 3.7. Çalışma dönem ne göre gözlemlenen taksonlar ve b rey sayıları.
TAKSON Haz ran Temmuz Ağustos Eylül Genel
Toplam Ab es nordmann ana subsp.
bornmueller ana 46 59 78 63 246
Alchem lla sp. 8 8
Acropt lon sp. 2 2
Agr mon a eupator a 22 3 5 30
Alopecurus sp. 72 3 75 Alyssum murale 10 10 Anemone sp. 4 4 Anthyll s vulnerar a 3 3 Argyrolob um b ebersten 6 13 19 Asperula nvolucrata 36 1 37 Astragalus glycyphyllos 5 5 Barbarea sp. 10 10 Brachypod um p nnatum 68 227 29 324 Brachypod um sp. 176 394 358 155 1083
Brachypod um sylvat cum 52 5 25 82
Br za m nör 4 4
Bromus sp. 122 707 228 1057
Calam ntha grand flora 14 43 28 1 86
Campanula glomerata 2 2
Campanula pers c fol a 5 5
Campanula sp. 2 2 1 5 Cardam ne sp. 42 42 Carex sp. 2 208 329 539 Carl na sp. 1 1 Centaura sp. 9 9 Centaurea tr umfett 12 12 C chor um sp. 13 13 C rc um hypoleucum 18 14 30 14 76 C rc um sp. 12 9 5 26 Cl nopod um sp. 2 2 2 6 Cl nopod um vulgare 14 15 11 40
Cota t nctor a var. d sco da 37 37
Crep s sp. 22 20 6 10 58
Crocus spec osus 47 47
Cyclamen coum 2 26 28
Dactyl s glomerata 8 21 13 33 75
Dactyl s sp. 86 8 72 166
Daphne pont ca 4 35 18 26 83
Daucus sp. 4 9 12 25
D g tal s ferrug nea 42 33 16 70 161
Ç zelge 3.7 (devam). Çalışma dönem ne göre gözlemlenen taksonlar ve b rey sayıları.
TAKSON Haz ran Temmuz Ağustos Eylül ToplamGenel
Doron cum or entale 58 1 59
Dorycn um graecum 38 38
Dorycn um sp. 122 111 67 57 357
Ep lob um angust fol um 66 78 79 40 263
Ep lob um lanceolatum 2 6 8
Ep lob um sp. 43 15 58
Erod um sp. 34 6 1 41
Euphorb a amygdalo des 4 4
Euphorb a sp. 38 151 62 50 301 Euphras a sp. 10 10 Festuca ov na 64 155 265 341 825 F l pendula sp. 4 2 6 F l pendula vulgar s 2 1 9 12 Fragar a vesca 212 343 334 376 1265
Gal um rotund fol um 184 48 145 8 385
Gal um sp. 84 284 218 224 810 Gal um verum 22 22 Gen sta sp. 22 22 Geran um sp. 42 48 26 116 Gram ne 16 1343 100 1630 3089 Helleborus or ental s 54 76 130 158 418 H erac um sp. 40 27 1 39 107 Holcus sp. 34 34 Hyper cum sp. 6 12 18 Ir s s nten s 4 4
Jun perus ox cedrus 12 17 11 23 63
Knaut a sp. 1 1
Lam um sp. 4 1 5
Lapsana commun s 4 13 23 40
Lapsana commun s subsp.
İntermed a 2 2
Lathyrus aureus 2 2
Lathyrus lax florus 2 12 45 59
Lathyrus lax florus subsp.
lax florus 30 30
Lathyrus sp. 328 506 395 481 1710
Leontodon sp. 2 3 5
Leontodon taraxaco des 10 10
Lotus corn culatus 28 131 93 34 286
Luzula sp. 218 10 119 96 443
Malva sp. 7 7
Med cago r gamella 8 8
Ç zelge 3.7 (devam). Çalışma dönem ne göre gözlemlenen taksonlar ve b rey sayıları.
TAKSON Haz ran Temmuz Ağustos Eylül Genel
Toplam Mel ca un flora 364 5 115 484 Moench a sp. 4 4 Mycel s mural s 4 4 Myoset s sp. 16 1 17 Onon s sp nosa 6 18 3 2 29 Orobanche sp. 3 3 Orth l a secunda 7 53 7 67 Oxal s acetosella 10 10 Petrorhag a alp na 27 27 P losella hoppeana 54 12 2 81 149
P losella p losello des 12 12
P losella sp. 30 26 158 7 221 P mp nella sp. 1 1 P nus sylvestr s 186 142 304 181 813 Plantago lanceolata 4 5 2 11 Plantago sp. 8 1 9 Platanthera b fol a 18 18 Poa bulbosa 24 24 Poa pratens s 4 14 18 Poa sp. 370 112 307 256 1045 Polygala anatol ca 3 3 Polygala sup na 16 41 4 61 Polygonatum or entale 4 4
Polyst chum set ferum 36 31 67
Potent lla argentea 31 31
Potent lla recta 3 3
Potent lla reptans 2 2
Potent lla sp. 32 8 4 3 47 Pr mula sp. 86 47 86 52 271 Pr mula vulgar s 2 10 12 Prunella sp. 8 22 5 35 Prunella vulgar s 4 8 12 Pter d um sp. 14 30 44 Pyrola chlorantha 12 12 Pyrola m nor 9 9 Pyrola secunda 4 4 Pyrola sp. 1 1 Ranunculus brut us 8 8 Ranunculus sp. 6 10 45 61
Rh ranthus angust fol a subsp.
grand florus 8 8
Ç zelge 3.7 (devam). Çalışma dönem ne göre gözlemlenen taksonlar ve b rey sayıları.
TAKSON Haz ran Temmuz Ağustos Eylül ToplamGenel
Rub a sp. 28 28 Rubus sp. 68 130 143 104 445 Rumex acotesella 1 1 Rumex sp. 2 1 3 Salv a forskahle 15 6 4 25 Salv a sp. 2 2
Sangu sorba m nor 2 5 29 36
San cula europea 8 2 35 1 46
Scorzona cana subsp. cana 10 10
Sedum pall dum 3 3 6
Sedum sp. 12 10 12 34 S lene tal ca 2 2 Taraxacum sp. 10 11 21 Thlasp sp. 6 6 Thymus sp. 26 3 22 28 79 Tragopogon sp. 1 1
Tr fol um aureum subsp.
barbulatum 2 22 24
Tr fol um med um 36 120 7 14 177
Tr fol um pratense 238 212 95 47 592
Tr fol um pratense var.
pratense 70 70
Tr fol um repens 7 7
Tr fol um resup rataum 4 4
Tr fol um sp. 178 249 185 179 791
Tr pleurospermum sp. 8 2 7 17
Trogopogon sp. 6 6
Valer ana all ar fol a 2 2
Verbascum sp. 8 6 21 21 56
Veron ca chamaedrys 13 174 187
Veron ca gent ano des 28 28
Veron ca off c nal s 158 31 30 36 255
Veron ca or ental s 4 4 Veron ca sp. 58 153 133 181 525 V c a sp. 30 12 11 4 57 V ola odorata 8 25 52 8 93 V ola sp. 128 83 119 111 441 Yeters z ver -1 1 1 Yeters z ver -2 5 5 Toplam 4938 6885 5593 5915 23331
Çalışma zamanı t bar yle en fazla takson 101 adet olarak haz ran ve temmuz aylarıında görülmüştür. En düşük 70 adetle eylül ayında gözlemlenm şt r (Ç zelge 3.8 ve Şek l 3.2).
Ç zelge 3.8. Çalışma dönemler ne göre takson ve b rey sayıları. Çalışma Dönem Takson
Sayısı B rey Sayısı Haz ran 101 4938 Temmuz 101 6885 Ağustos 91 5593 Eylül 70 5915 0 20 40 60 80 100 120 101 101 91 70 Takson Sayısı Haz r an Temm uz Ağus tos Eylül 0 2000 4000 6000 8000 4938 6885 5593 5915
B rey Sayısı
Şek l 3.2. Çalışma dönemler ne göre takson ve b rey sayıları.
Çalışma alanında dönemlere göre taksonların dağılımına bakıldığında örneğ n Acropt lon sp., Alyssum murale, Anemone sp. vb. (haz ran), Alchem lla sp., Anthyll s vulnerar a, Astragalus glycyphyllos vb. (temmuz), Carl na sp., C chor um sp., Holcus sp. vb (ağustos) ve Br za m nör, Crocus spec osus, Oxal s acetosella (eylül) g b bazı taksonlar sadece bel rl b r dönemde gözlenm şken, Ab es nordmann ana subsp. Bornmueller ana, Brachypod um sp., Calam ntha grand flora, C rc um hypoleucum, Daphne pont ca, D g tal s ferrug nea, Ep lob um angust fol um, Helleborus or ental s, Onon s sp nosa, Pr mula sp., Thymus sp., Tr fol um sp. ve V ola sp. g b bazı taksonlar çalışma süres nce tüm dönemlerde gözlenm şt r (Ç zelge 3.9).
Ç zelge 3.9. Sarıçam ormanlarında taksonların gözlem zamanına göre görülme durumları.
Haz ran Ağustos Her dönemde görülenler
Acropt lon sp. Alyssum murale Anemone sp. Barbarea sp. Campanula glomerata Cardam ne sp. Centaurea tr umfett Euphorb a amygdalo des Gal um verum
Gen sta sp. Ir s s nten s
Lapsana commun s Lathyrus aureus Lathyrus lax florus Med cago r gamella Moench a sp. Platanthera b fol a Poa bulbosa Potent lla reptans Ranunculus brut us Rh ranthus angust fol a Scorzona cana
S lene tal ca Thlasp sp.
Tr fol um pratense Valer ana all ar fol a Veron ca gent ano des
Carl na sp. C chor um sp. Holcus sp. Malva sp.
Potent lla argentea Potent lla recta Salv a sp. Tr fol um repens Trogopogon sp. Veron ca or ental s Yeters z ver -1
Ab es nordmann ana subsp. bornmueller ana
Brachypod um sp. Calam ntha grand flora C rc um hypoleucum Crep s sp.
Dactyl s glomerata Daphne pont ca D g tal s ferrug nea Dorycn um sp.
Ep lob um angust fol um Euphorb a sp.
Festuca ov na Fragar a vesca Gal um rotund fol um Gal um sp.
Gram ne
Helleborus or ental s H erac um sp. Jun perus ox cedrus Lathyrus sp.
Lotus corn culatus Luzula sp. Onon s sp nosa P losella hoppeana P losella sp. P nus sylvestr s Poa sp. Potent lla sp. Pr mula sp. Rubus sp.
San cula europea Thymus sp. Tr fol um med um Tr fol um pratense Tr fol um sp. Verbascum sp. Veron ca off c nal s Veron ca sp. V c a sp. V ola odorata V ola sp. Eylül Br za m nör Crocus spec osus Oxal s acetosella Pyrola chlorantha Pyrola m nor Pyrola secunda Pyrola sp. Rumex acotesella Yeters z ver -2 Temmuz Achem lla sp. Anthyll s vulnerar a Astragalus glycyphyllos Campanula pers c fol a Centaura sp.
Cota t nctor a var. d sco da Dorycn um graecum Euphras a sp. Knaut a sp.
Leontodon taraxaco des Mycel s mural s
Orobanche sp. Petrorhag a alp na P losella p losello des P mp nella sp. Polygala anatol ca Polygonatum or entale Rub a sp.
Tragopogon sp. Tr fol um resup rataum
3.3. BAKILARA GÖRE TESPİT EDİLEN TAKSONLAR
Çalışma alanında bakılara göre meşcerelerde tesp t ed len taksonlar ncelend ğ nde 84 adet takson hem kuzey hem de güney bakılarda görülürken; sadece kuzey bakıda görülen takson sayısı 22, sadece güney bakıda görülen takson sayısı 54’dür. Alchem lla sp., Asperula nvolucrata, Brachypod um p nnatum g b taksonlar hem kuzey hem de güney bakıda gözlemlenm şt r. Bununla b rl kte Anthyll s vulnerar a, Br za m nör, Calam ntha grand flora g b taksonlar kuzey, Acropt lon sp., Agr mon a eupator a, Alopecurus sp., Alyssum murale g b taksonlar sadece güney bakıda gözlenm şt r (Ç zelge 3.10).
Ç zelge 3.10. Sarıçam ormanlarında taksonların bakılara göre görülme durumları.
Kuzey Güney
Anthyll s vulnerar a Br za m nör
Calam ntha grand flora Carl na sp.
Centaura sp. Cl nopod um sp.
Euphorb a amygdalo des Moench a sp. Orobanche sp. Petrorhag a alp na Poa bulbosa Pr mula vulgar s Prunella vulgar s Pyrola chlorantha Pyrola m nor Pyrola secunda Pyrola sp. Rumex acotesella Valer ana all ar fol a Veron ca gent ano des Veron ca or ental s Yeters z ver -2
Centaurea tr umfett C chor um sp.
Cota t nctor a var. d sco da Cyclamen coum Dorycn um graecum Euphras a sp. Gal um verum Hyper cum sp. Ir s s nten s Knaut a sp. Lam um sp.
Lapsana commun s subsp. İntermed a Lathyrus aureus
Lathyrus lax florus subsp. lax florus Leontodon sp.
Malva sp.
Med cago r gamella Med cago sp. Mycel s mural s Onon s sp nosa Oxal s acetosella P losella p losello des P mp nella sp. Polygala anatol ca Polygonatum or entale Polyst chum set ferum Potent lla argentea Potent lla recta Potent lla reptans Potent lla sp. Pter d um sp.
Rh ranthus angust fol a subsp. grand florus Rub a sp.
Rumex sp. Güney
Acropt lon sp. Agr mon a eupator a Alopecurus sp. Alyssum murale Anemone sp. Argyrolob um b ebersten Astragalus glycyphyllos Barbarea sp. Campanula glomerata Cardam ne sp.
