Bu çalışmada Bolu Aladağ yöres nde sarıçam meşcereler nde b tk sel çeş tl l ğ nd sler yardımıyla farklı meşcere t pler , bakı ve gözlem zamanı t bar yle alfa ve gama çeş tl l k düzey nde hesaplanmıştır. Çalışma alanında 2 adet tanımlanamayan, 1 adet fam lya, 67 adet c ns ve 82 adet tür, 8 adet alttür ve varyete düzey nde olmak üzere toplam 160 takson tesp t ed lm şt r. Çalışma alanı çer s ndek 640 kuadrattak toplam b rey sayısı 23331 d r. Çalışma alanında en çok c ns bulunan fam lya 23 c ns aded yle Fabaceae fam lyasıdır. Fabaceae fam lyasını 21 c ns aded yle Asteraceae fam lyası tak p etmekted r.
Çalışma alanında tesp t ed len taksonlar ncelend ğ nde 640 adet kuadratta en fazla sayıda görülen taksonlar 3089 b reyle Poaceae (buğdayg ller), 1710 b reyle Lathyrus sp. (Mürdümük) ve 1265 b reyle Fragar a vesca (yaban ç lek) görülmekted r. Gram ne tahıllarıyla nsan beslenmes nde ve hayvan beslenmes nde çok büyük önem taşımaktadır. Bu türün, nsan beslenmes ndek önem nden dolayı ler de karşılaşılab lecek herhang b r olumsuzluğun g der lmes ç n gen kaynaklarının korunması gerekmekted r.
Y ne Fragar a vesca türüde odun dışı orman ürünü olarak çok değerl b r türdür. Yöre halkı ç n gel r get r c ürün olarakta kullanılab l r.
Meşcereler t bar yle en fazla taksona 107 adetle Çsd3 meşcereler nde rastlanmıştır. En fazla b reye se 7349 adet b reyle Çsc3 meşcereler nde rastlanmıştır. Gözlem zamanına göre yapılan değerlend rmede, Brachypod um sp., Calam ntha grand flora, C rc um hypoleucum g b bazı taksonlar çalışma süres nce tüm dönemlerde gözlenm şt r.
İstat st k anal zler Alfa çeş tl l ğ düzey nde hesaplanan çeş tl l k nd sler baz alınarak gerçekleşt r lm şt r. Alfa düzey nde hesaplanan Shannon çeş tl l k nd s ne göre meşcere t pler arasında anlamlı b r fark bulunamamıştır. Bakının ve gözlem zamanının se b tk tür çeş tl l ğ üzer nde stat st ksel olarak öneml b r etk ye sah p olduğu bel rlenm şt r. Sarıçam meşcereler nde kuzey bakılar hem S mpson hem de Shannon nd s değerler ne göre daha yüksek çeş tl l ğe sah p bulunmuştur. Kuzey bakıların daha neml olması neden yle b tk ler n özell kle temmuz ve ağustos aylarındak yüksek sıcaklıklardan daha
az etk lenmes beklen r. Dolayısıyla kuzey bakıda b tk ler n tür ve sayı olarak daha fazla bulunma olasılığı bu bakıdak çeş tl l k değer n yükseltm şt r. Gözlem zamanı açısından S mpson ve Shannon nd sler benzer eğ l m gösterm şler ve en yüksek değerlere haz ran ayında en düşük değere se eylül ayında ulaşmışlardır. Çalışma alanının stebe geç ş bölges ne komşu olması ve yaz aylarında görülen kısm kuraklığın b tk ler n tür ve m ktar olarak dağılımını etk led ğ düşünülmekted r. Kuzey bakıların daha yüksek çeş tl l k değerler ne sah p olması, yaz aylarında toprak nem açısından daha elver şl koşullara sah p olmasından kaynaklanab l r.
B tk tür dağılımının alandak düzenl l ğ konusunda öneml b r gösterge olan Evennes değerler bakımından sarıçam meşcereler ncelend ğ nde se türler n alanda homojen dağılımı üzer nde meşcere t p n n öneml b r etk oluşturmadığı (P>0,05), bakı ve dönem n se öneml b r etk ye sah p olduğu bel rlenm şt r (P<0,05). Sarıçam meşcereler nde tür dağılımları kuzey bakılarda güney bakılara oranla daha homojen olurken, y ne gözlemzamanı olarak ele alındığında se haz ran dönem nde tür dağılımının d ğer dönemelere oranla daha homejen olduğu tesp t ed lm şt r. Etk leş mler açısından ncelend ğ nde se etk leş mler n tür dağılımını etk lemed ğ bel rlenm şt r (P>0,05).
Sarıçam meşcereler gözlem zamanı açısından değerlend r ld ğ nde gama çeş tl l k düzey nde S mpson ve Shannon nd sler nde gözlemzamanı olarak benzer değ ş mler gözlenm şt r. Hem Shannon hem de S mpson’a göre hesaplanan çeş tl l k değerler haz ran ve ağustos aylarında, temmuz ve eylül aylarına göre daha yüksek çıkmıştır. Haz ran ayında meşcerelerdek çeş tl l k nd sler n n yüksek çıkmasının neden ; vejetasyon per yodunun başlamasıyla ortamdak b tk türler n n tamamının tesp t ed leb lmes d r. Ağustos ayında temmuz ayına oranla çeş tl l ğn daha yüksek çıkması takson sayısının dönemsel olarak azalmasına rağmen daha homojen b r dağılıma sah p olmaları le açıklanab l r. Bunun neden se daha öncek aylarda baskın durumda bulunan b tk ler n kuraklık ve otlatma baskısıyla ortamdan uzaklaşmasıyla alana gelen baskılanmış türler n evenness (homojenl k) değerler n yükseltmes le açıklanab l r. Dönemsel olarak b tk sel çeş tl l k nd s değerler nde farklar oluşması uygulanan örnekleme yöntem nden de kaynaklanmış olab l r. Meşcerelerden alınan kuadrat (çerçeve) örnekler n n yer her dönemde aynı olmayıp, meşcereler daha y tems l edeb lmek amacıyla yerler nde b l nçl s stemat k kaydırmalar yapılmıştır. Bu sebeple b tk ler meşcere alanına homojen dağılmadığından ve meşcere çer s nde b r yerde
görülen b tk etraftak başka alanlarda görülemeyeb leceğ nden kuadratlara denk gelmem ş ve alanda varsa b le yokmuş g b değerlend r lm ş olab l r. Bu şek ldek örnekleme meşcereler n b tk zeng nl ğ n ortaya koyma adına avantajlı olsa da alanda seyrek olarak bulunan b tk ler n her defasında örneklenememes ve dolayısıyla kuruyarak ortamdan kaybolmuş olarak değerlend r lmes ne yol açab l r.
Sarıçam meşcereler gama çeş tl l k düzey nde bakılar açısından değerlend r ld ğ nde S mpsona göre hesaplanan çeş tl l k değer kuzey bakılarda güney bakılara göre daha fazla hesaplanmıştır. Shannona göre hesaplanan çeş tl l k değer se kuzey bakılarda güney bakılara göre daha düşük hesaplanmıştır. Kuzey bakılarda toprağın daha neml olması neden yle daha fazla b tk n n yet şmes ne mkan sağlandığı düşünülmekted r. Y ne sarıçam meşcereler nde gama çeş tl l k düzey nde türler n tems l oranını fade eden Evennes değer kuzey bakılarda güney bakılara kıyasla daha yüksek düzeyde hesaplanmıştır. Y ne sarıçam meşcereler nde gama çeş tl l k düzey nde türler n tems l oranını fade eden Evennes değer kuzey bakılarda güney bakılara kıyasla daha yüksek düzeyde hesaplanmıştır.
İşlet len ve şlet lmeyen ormanlar arasındak farkları tesp t amacıyla yapılan çalışmada meşcere yapısının tür çeş tl l ğ üzer nde etk s n gözlemem şlerd r [42]. Bununla b rl kte yaşlı meşcerelerde se daha az tür zeng nl ğ olduğunu bel rtm şlerd r. [9] tarafından ver ml alanlardak genç meşcerelerde tür çeş tl l ğ n n daha yüksek olduğu ve bu konuda daha az olmakla b rl kte göğüs yüzey , tepe kapalılığı ve ağaçlardak tür karışım oranının da etk l olduğu b ld r lm şt r. Gen ş yapraklı türlerden oluşan dört farklı meşceredek otsu vejetasyonun anal z ne yönel k yapılan çalışmada Shannon çeş tl l k nd s açısından meşcereler arasında anlamlı fark bulamamışlardır [43]. Bu çalışmada sarıçam ç n genç meşcerelerde çeş tl l k yüksek çıkmıştır ancak en yaşlı meşcerelerde daha yüksek çıkmıştır. Burada meşcere kapalılığının etk s olduğu düşünülmekted r. Her ne kadar tüm meşcerelerde kapalılık %70-100 arasında değ şmekle b rl kte; yaşlı meşcerelerde alt sınıra, genç meşcerelerde se üst sınıra yakın oluşu yaşlı meşcerelerde de çeş tl l ğ n yüksek çıkmasına neden olmuştur. D ğer taraftan meşcere yapısal elemanlarından hac m, göğüs yüzey , ağaç sayısı ve orta çap le çeş tl l k nd sler arasında l şk aranmış ancak %95 güven düzey nde anlamlı b r l şk bulunamamıştır. Sadece sarıçam meşcereler ç n orta çap le evennes (homojenl k) değer arasında R² değer en yüksek 0,41 olan l şk bulunab lm şt r.
Dolayısıyla meşcere t pler t bar yle b tk sel çeş tl l ğ n b l nmes , meşcere t pler n n zamanla değ ş m ne bağlı olarak gelecektek b tk sel çeş tl l ğ tahm n etmeye yardımcı olacaktır. Mevcut çalışma le Sarıçam ağaç türü ç n meşcereler n b tk sel çeş tl l k değerler ortaya koyulmuştur. Buradan hareketle değ ş k şletme sınıfları ve ormanın tamamı ç n çeş tl l k hesaplanab l r. Bu şek lde b tk sel çeş tl l k sayısal olarak bel rlenerek orman planlamaya entegrasyonu ve yönet lmes ne yönel k olarak adım atılmıştır.
Başarılı şletmec l k koşullarında genel olarak normal kapalı meşcereler oluşturulacağından bu çalışma 3 (Normal) kapalı meşcerelerle sınırlı tutulmuştur. Bunda çalışmanın b r yıllık sürey kapsaması neden yle ş hacm n n artırılmaması da etk l olmuştur. Dolayısıyla değ ş k kapalılık durumlarına hatta farklı bon tet, yükselt durumları ç n ve değ ş k ağaç türler nde b tk sel çeş tl l ğ n sayısal olarak ortaya koyulması gerekmekted r. Bu şek lde b r yet şme ortamının odun ver m gücünü fade eden bon tet ter m g b b tk sel çeş tl l k nd sler kullanılarak ağaç türler ve meşcere t pler t bar yle kıyaslamalar yapılab l r.