International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 11/17 Fall 2016, p. 283-334
DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.10109 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
Article Info/Makale Bilgisi
Received/Geliş: 11.11.2016 Accepted/Kabul: 12.12.2016 Referees/Hakemler: Prof. Dr. Müfit Selim SARUHAN – Doç. Dr. Mehmet Nesim DORU
This article was checked by iThenticate.
AHMED YESEVİ BİBLİYOGRAFYASI: TÜRKİYE’DE YESEVİ İLE İLGİLİ ÇALIŞMALARA DAİR DEĞERLENDİRMELER
Birgül BOZKURT*
ÖZET
“Hazret-i Türkistan” ya da “Pir-i Türkistan” namıyla meşhur olan büyük Türk mutasavvıfı Ahmed Yesevî (ö.1166-67), Divân-ı Hikmet adlı eseri ve yetiştirmiş olduğu öğrencileriyle Orta Asya’dan Balkanlar’a kadar büyük bir alanı etkilemiştir. Yesevî’nin Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında da etkileri büyüktür. Onun Anadolu’daki takipçileri arasında Şeyh Edebâli, Hacı Bektâş Velî, Sarı Saltuk, Ahi Evran gibi önemli mutasavvıflar yer almaktadır. Yesevî müridleri Anadolu’da aynı zamanda savaşçı dervişler olmaları, ticaret ahlakına ve kadınların eğitimine verdikleri önemle de tanınmaktadırlar. Bu özellikleri nedeniyle Ahmed Yesevî ve Yesevîlik hakkında Anadolu’da erken dönemlerden itibaren eserler kaleme alınmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerinde de Divân-ı Hikmet ve Yesevîlik üzerine çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Yesevî hakkında Türkiye’de çok sayıda makale, bildiri ve kitap çalışmasının yapıldığı bilinmektedir. Biz bu makalemizde Ahmed Yesevî hakkında Türkiye’de yapılmış olan bu çalışmalara dair bazı değerlendirmelerde bulunduk. Ayrıca Yesevî üzerine yapılmış araştırmaları içeren kapsamlı bir bibliyografyayı da takdim ettik. Batı dünyasında, Çin, Kazakistan, Özbekistan (Taşkent) gibi ülkelerde Yesevi’ye dair yapılan çalışmaları ve bu çalışmalara dair değerlendirmeleri konu edinen makale ve bildiriler söz konusudur. Fakat Ahmed Yesevi’ye dair Türkiye’de bu tarzda benzer çalışmaların henüz yapılmamış olması önemli bir eksikliktir. Bizim bu çalışmayı yapmaktaki temel amacımız da bu eksikliği gidermek ve Yesevi’ye dair çalışmaların düzeyine dair bir tablo ortaya koymaktır.
Anahtar Kavramlar: İslam Düşüncesi, Ahmed Yesevî, Divân-ı
A BIBLIOGRAPHY ON AHMAD YASAWÎ: CONSIDERATIONS ON THE STUDIES ABOUT YASAWÎ IN TURKEY
ABSTRACT
Ahmed Yasawi, a major Turkish Sufi and well-known with the name of “Hazret-i Turkistan” or “Pir-i Turkistan”, with his great work “Diwan-i Hikmat” and his disciples, he influenced an extensive area from Central Asia to the Balkans. Yasawi played an important role in turkization and propagating Islam in Anatolia. Some important sufis such as Sheykh Adabali, Haji Baktash Wali, Sarı Saltuk and Akhi Avran were followers of Ahmet Yasawi in Anatolia. The followers of Yasawi were also known warrior darwish (santon) and with attached importance to morals of trade and enlightening women in Anatolia. Because of these characteristics had written works about Ahmed Yasawi and Yasawism from early period in Anatolia. Several studies have been made on the “Diwan al-Hikma” and Yasawism in the last period of the Ottoman Empire. It has been known that working many articles, papers and books about Yasawi in Turkey. In this article we offered some assessment of these studies about him in Turkey. Moreover I presented an extensive bibliography consists of researches made on Ahmad Yasawi. There are articles and papers that make assessment of those works on Yasawi in the western world, China, Kazakhstan, Uzbekistan (Tashkent) etc. However the absence of similar studies -yet- in this manner is a significant deficiency in Turkey. My main purpose in this study is removing this deficiency and providing a picture of the level of the work has been made on Yasawi.
STRUCTURED ABSRACT
Khodja Ahmad Yasawi, one of the major sufi and poet educated in central Asia in 11th century, have big influence on Anatolian sufism and thought life. It has been written important works on Ahmad Yasawi, his Diwan-i Hikmat (Divan-ı Hikmet) and Yasawiyya sect since probably the later of 15th century in Anatolia. It is seen that some studies have been made in last period of Ottomans, particularly on Diwan-i Hikmat. Owing to the fact that after 1993 is determined as Ahmad Yasawi’s year in Turkey, the studies on Ahmad Yasawi have increased. Also since 2016 is determined as Ahmad Yasawi’s 850th death anniversary by UNESCO, the interests on Ahmad Yasawi have been increased again and some meetings and conferences have been planned and organized in Turkey.
We haven’t encountered substantive and comprehensive study which dealt with and evaluate the studies on Ahmad Yasawi in Turkey. A bibliographic attempt was made on Ahmad Yasawi in 1997, but this attempt is not a comprehensive assessment on the bibliography of Yasawi. Furthermore this attempt contained the short list of works that has written out of Turkey and indirectly mentioned Yasawi. There are articles and papers that make assessment of those works on Yasawi in the Western world, China, Kazakhstan, Uzbekistan (Tashkent) etc. However the absence of similar studies -yet- in this manner is a significant deficiency in Turkey. My main purpose in this study is
removing this deficiency and providing a picture of the level of the works which have been made on Yasawi.
The great majority of researches on Ahmad Yasawi in Turkey are publishing of Diwan-i Hikmat. It is seen that these researches have begun from 1994 and have continued to 2016. Beside of publishing of Diwan-i Hikmat, the works on Yasawi is mostly related to his life, general ideas, followers, living area and his effect on Anatolia. Apart from these, there are some other works on legends about him and the tours made to his living area. However, the works written in recently have reflected more critical and scrutinizer perspective.
Some articles and papers on Yasawi is the descriptive works such as introduced him from the point of his life, works, and teachers, living and training area, caliphs and his tasawwuf personality. The most notably topic of these articles and papers is Yasawi’s effects. In these studies he was compared with his followers in Anatolia or grand sufis in same area from intellectual aspects. At this juncture the writings which compared Yasawi with Haji Baktash, Mawlânâ (d.1273), Yunus Emre, Akhi Avran, Kaygusuz Abdal (d.1444) and Ashık Pasha (Aşık Paşa) (d.1333) are worth mentioning. Also the studies, in which he was compared with Sheikh Ahmed-i Hani (d.1707) and Alvarli Afa (Alvarlı Efe) (1868-1956), who lived in Anatolia in later years after Yasawi, should be evaluated in the same direction.
The articles and papers which analyzed Yasawi’s effect on developing Turkish Islamic thought and his connective role in society he lived in are works in which introduced Yasawi through his mystical aspect. The studies, which investigated his effect on various areas -such as Balkans, Turkmens beyond Khazar and todays Turkic Republic- is notable in context of indicating his wideness effects.
On the contrary to these, the researches made on beliefs, traditions, thought systems and personalities which effect the development of Yasawiyya are fairly small number until very recently. There are some works which focused only on Arslan Baba among Yasawi’s teachers as far as is known. Besides that, there are a few studies which evaluated the effects of Koran verses and hadiths on Yasawiyya. Since this deficiency will be seen in the recent period it, these mentioned subjects were examined in studies, especially in recent years papers. In this context we can exemplify papers in which Shamanism and Abu Hanifa’s effects on Yasawi analyzed. But these papers haven’t been published yet.
In a similar vein, the works which deal with content of Diwan-i Hikmat are in small quantity. In present works such as topics processed, the concept of freedom, unity of existence (vahdat-i vujud), the place of Koran, the Prophet Mohammed’s ascension (miraj), divine and human love, unity and solidarity, religious law (sharia) - sect (tariqat), religious tolerance. Nevertheless life, death, soul, universe creation etc. topics were not subjected that much. However, the reflection of Yasawi’s thought to modern-days or to read or evaluate contemporary problems in the light of Yasawi’s thought is glossed over. Nonetheless, it can be said that the studies made on relevant these subjects have a tendency to increase and these topics were examined technically. Also the studies made on Yasawi’s works and earliest resources on Yasawiyya are in small
quantity. The translation of Diwan-i Hikmat to various languages, present Diwan’s prints, Hazini’s Jawahir al-Abrar min Amwaj al-Bihar and few works on Yasawi’s two Persian tractates, which recently founded out, do not fill the gap in this area. Moreover, the requirement for constitute critical text publication of Yasawi’s wisdoms (Hikmat) is mentioned in papers work in recent years.
The great amount of masters’ thesis and dissertations which made on Yasawi in Turkish universities prepared in 2000s. Almost all of these works are masters’ theses. The only known study in dissertations level is the Khodja Ahmad Yasawi’s Thought System by Dossay Kenzhetayev in 2003 in Ankara.
As it is seen there are a considerable amount of studies about Yasawi in Turkey. Yet, it draws attention that deficiency and inadequacy of content of these studies. Even though concentrated on some subjects that require a lot of effort but some issues that require a lot of effort from a scientific perspective has been ignored; on the other hand the topics which require the effort in aspect of scientific are ignored. On the other hand, there is no significant bibliography on Yasawi in Turkey. The studies on Yasawi, especially at the level of Ph.D. degree are few and varieties of topics are not that much. In this study, I tried to draw a picture of quantity and quality of works made on Yasawi in Turkey. Although I make rigorous research there are some studies which I might missed to include in this consideration or study. I want to state that this is related to records. I hope that this study might open a way to make other studies and remove the deficiency in this subject.
Keywords: Islamic Thought, Ahmed Yasawi, Diwan al-Hikma,
Culture of Turkish, Mysticism, Philosophy
Giriş
Ahmed Yesevî ve Yesevîlik hakkında Türkiye’de yapılan çalışmalara dair kısa değerlendirmeleri içeren bir bildiriyi 20-24 Temmuz 2016’da Asya Felsefe Derneği tarafından dokuzuncusu düzenlenen uluslararası bir kongrede (ICAPA) “A Consideration about the Studies on Ahmad Yasawi in Turkey” (Türkiye’de Ahmed Yesevî Üzerine Yapılan Çalışmalara Dair Bir Değerlendirme) adıyla sunmuştuk. Konuya giriş niteliğindeki bu bildiri, daha çok Ahmed Yesevî’nin hayatı, Orta Asya ve Anadolu’daki etkileri üzerine yoğunlaşan bir özellik arz ediyordu. Bu tebliğin hazırlanması aşamasında Ahmed Yesevî’ye dair Türkiye’de yapılan çalışmaları içeren bir bibliyografya ve bu bibliyografyaya dair ayrıntılı bir çalışmanın yapılmasının önemli bir eksikliği gidereceği kanaatine ulaştık. Dünyanın farklı bölgelerinde örneğin Batı dünyasında, Çin, Kazakistan, Özbekistan (Taşkent), Azerbaycan gibi ülkelerde Yesevî’ye dair yapılan çalışmaları ve bu çalışmalar hakkındaki birtakım değerlendirmeleri içeren makaleler yazıldığı halde Türkiye’de bu konuyla ilgili kapsamlı herhangi bir çalışmanın yapılmamış olması da bizi bu çalışmayı yapmaya zorladı. Her ne kadar Türkiye’de 1997 yılında Yesevî üzerine bir bibliyografya denemesi yapılmışsa da (Kurnaz-Tatcı, 1997: 253-263) bu çalışma, Yesevî bibliyografyasına dair kapsamlı bir değerlendirme hüviyetinde değildir. Ayrıca bu çalışma Yesevî hakkında Türkiye dışında yapılan ve dolaylı olarak ondan bahseden genel bir eser sıralamasını içermektedir.
2016 yılının UNESCO tarafından ölümünün 850. yıldönümü sebebiyle “Hoca Ahmed Yesevî Yılı” olarak ilan edilmesinin ardından Türkiye’de Ahmed Yesevî ile ilgili çalışmalarda
yeniden bir artış olduğu gözlenmektedir. Bu doğrultuda ülke genelinde konferans, sempozyum ve çalıştaylar planlanmış ve yapılmıştır. Bu sebeple Ahmed Yesevî’ye dair özellikle son zamanlarda artan bu etkinlikleri, sözkonusu toplantılarda sunulan bildirileri ve bunlara dair değerlendirmeleri içeren çok daha kapsamlı bir çalışma yapma gerekliliği kendiliğinden ortaya çıkmış oldu. Bizim bu çalışmayı yapmaktaki temel amacımız ise Türkiye’deki Ahmed Yesevî bibliyografyasını ortaya koymak, bu çalışmaların niteliğine dair bir tablo sunmak, zikredilen eksiklikleri gidermek, bu alanda çalışma yapacak araştırmacılara ön araştırmalarında yardımcı olmak ve en önemlisi de bu literatüre dair eleştirel anlamda değerlendirmelerde bulunmaktır. Elbette bibliyografya çalışmaları ciddi bir tarama işlemi gerektirmektedir ve kayıtlara girmeyen bazı çalışmaları dışarıda bırakma riskini taşımaktadır. Fakat bu konuda oldukça titiz bir çalışmayla bu riski en aza indirgemeye gayret ettiğimizi belirtmek isteriz.
Ahmed Yesevî Bibliyografyası Üzerine Değerlendirmeler
Türkiye’de Ahmed Yesevî ile ilgili çalışmalara geçmeden önce Anadolu’daki Yesevî çalışmalarının tarihi sürecini ortaya koymakta fayda görmekteyiz. Çünkü daha sonraki dönemlerde yapılan bazı araştırmaların ana kaynakları içerisinde çoğunlukla bu eserler yer almıştır. (Bkz. Köprülü, 1966).
Anadolu’da Yesevî’ye dair erken dönemlerde yapılan çalışmaların daha çok onun hakkında menkıbevî bilgiler veren eserler olduğu görülmektedir (Köprülü, 1978: 210; Yakıt, 1994: 1; Barthold, 2011: 156). Bugün Ahmed Yesevî ile ilgili olarak Anadolu’da meydana getirildiğini kesin olarak bildiğimiz en eski yazılı metinler iki Bektaşî menkıbe koleksiyonunda yer almaktadır. Bunlardan ilki Uzun Firdevsî (d.1453) tarafından yazılan Velayetname-i Hacı Bektaş-i Veli, diğeri de Derviş Burhan tarafından yazılan Velayetname-i Hacım Sultan’dır. XVI. yüzyıldan kalma asıl önemli bir Yesevî metni de Sultan II. Selim zamanında İstanbul’a gelen Maveraünnehirli Hazinî (ö.1593/4) mahlaslı bir şair Yesevî dervişinin kaleme aldığı Ebrar min Emvaci’l-Bihar adlı eserdir. Bu eserin Yesevî’nin en önemli eseri olan Divân-ı Hikmet’in bugün elde mevcut bulunan nüshalarından bir asır daha eski olması önemini bir kat daha arttırmaktadır (Ocak, 2011: 68-69; Okuyucu-Kaçar, 2014: 16-17).
Bu eserlerin ardından daha sonraki dönemlerde Ahmed Yesevî’nin Divân-ı Hikmet’ine dair tashih ve tercüme niteliğindeki çalışmaların yapılmış olduğunu görmekteyiz. Bu doğrultuda Osmanlı Devleti’nin son dönemlerine rastlayan tarihlerde Divân-ı Hikmet’le ilgili bazı çalışmalar yapılmıştır. Bunlardan biri 1881/82 yılında Şeyh Süleyman Efendi tarafından yapılan tashih çalışmasıdır. Bunun dışında 1900/01 yılında yapılan bir Divân-ı Hikmet baskısını ve Hasan Şükrü tarafından 1909/10 yılında yapılan bir Divân-ı Hikmet tercümesini görmekteyiz (Yesevi, 1299; Yesevi, 1318; Yesevi, 1327).
Bu çalışmalarla birlikte yine aynı dönemlerde M. Fuad Köprülü’nün (ö.1966) Ahmed Yesevî’ye dair yaptığı çalışmalar büyük bir öneme sahiptir. Çünkü bugün Türkiye’de Ahmed Yesevî’nin hayatı, eserleri, şahsiyeti ve etkilerine dair bilgileri bilim dünyasına tanıtan ilk isim Fuad Köprülü’dür (Ocak, 2011: 33). Onun 1912/13 yılında yayımladığı “Türk Edebiyatı Tarihi: Hoca Ahmed Yesevî, Çağatay ve Osmanlı Edebiyatları Üzerindeki Tesiri” adlı makalesi (Köprülüzade, 1330/1914: 611-645), 1918 yılında neşrettiği Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar adlı eseri (Köprülü, 1966), Ahmed Yesevî’ye dair 1978 yılında yazmış olduğu ansiklopedi maddesi bu alandaki önemli çalışmalarıdır (Köprülü, 1978: 210-215).
1912’den 1991 tarihine kadar Yesevî hakkında Köprülü dışında bazı araştırmacıların çalışmalarıyla da karşılaşmaktayız. Az sayıda olan bu çalışmaların en önemlisi Kemal Eraslan’ın 1977 yılında Yesevî’ye atfedilen Fakrname (Tatcı, 2016: 18) ve 1983 yılında Divân-ı Hikmet’ten seçme bölümlerin neşridir. Kemal Eraslan’ın Fakrname üzerine yaptığı çalışma Yesevî’nin Divân-ı
Hikmet’inin dışındaki eserleri üzerine yapılan neşir niteliğinde belki de tek çalışmadır. Bunların yanı
sıra 1970 ve 1989 yılları arasında yapılmış az sayıda makale çalışması da bulunmaktadır.1
1991 yılı, Türkiye’de Ahmed Yesevî’ye dair çalışmaların artması bakımından bir dönüm noktasıdır. Bu dönemde Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından bağımsızlıklarına kavuşan Türk Cumhuriyetleri, Türkiye ile siyasi ve ekonomik ilişkiler kurmuş, bunun bir devamı niteliğinde kültürel ilişkiler gerçekleşmiştir. Bu çerçevede Türkiye’de Ahmed Yesevî’ye dair bazı etkinlikler yapılmıştır. 1991 yılında ilk defa Kültür Bakanlığı tarafından “Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu” gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Başbakanlık tarafından 1993 yılının “Hoca Ahmed Yesevî Yılı” ilan edilmesinin ardından ülke genelinde Yesevî ile ilgili bir çok sempozyum, panel, konferans, ilmî toplantı vs. yapılmış, çeşitli kitap ve makaleler neşredilmiştir. Böylece neredeyse unutulmuş olan Hoca Ahmed Yesevî; dinî, tasavvufî, edebî ve kültürel açılardan Anadolu insanına tanıtılmaya başlanmıştır (Ocak, 2011: 64-65; Türer, 1995: 11; Editör, 1995a: 1049-1051; Editör, 1995b: 1053-1060).
Türkiye’de Ahmed Yesevî üzerine yapılan çalışmaların büyük çoğunluğu onun yaşantısı, eserleri, düşünceleri, hocaları, takipçileri ve etkileri üzerine yoğunlaşmıştır. Bu çalışmalar telif eser, makale, bildiri, yüksek lisans ve doktora tezleri şeklinde olup, büyük çoğunluğu 1993 yılından sonra yapılmıştır. Bunları ulaştığımız kadarıyla sayısal olarak ifade ettiğimizde 8 yüksek lisans, 1 doktora, 82 telif eser (takdim, neşr, derleme ve çevirilerle birlikte), 215 makale ve 326 bildirinin (yayımlanmamış bildiriler dâhil olmak üzere) hazırlandığını söylemek mümkündür. Makalelerde 1981 yılından 2010’a kadar Kemal Eraslan ve Mustafa Uslu’nun çalışmalarının sayı bakımından ön planda olduğu görülmektedir.
Ahmed Yesevî hakkındaki telif eserlerin büyük kısmı Divân-ı Hikmet’in neşrine dair çalışmalardır. Bunların 1983 yılından başlayarak 2016 yılına kadar devam ettiği görülmektedir. Bunlar içerisinde Kültür Bakanlığı (Eraslan, 1983) ve Türkiye Diyanet Vakfı tarafından (Bice, 1993) neşredilenler başta gelmektedir. Ancak bu iki yayında Hoca Ahmed Yesevî’ye atfedilen hikmetlerin tamamı toplanabilmiş değildir (Çakan, 2005: 205-206). Aslında Divân-ı Hikmet nüshalarının içerik ve dil bakımından önemli farklılıklar gösterdiği düşünüldüğünde bugün elimizde bulunan çok sayıda
Divân-ı Hikmet nüshasından faydalanarak sağlam bir metin hazırlamanın çok zor olduğunu da kabul
etmek gerekir (Eraslan, 1989: 161; Köprülü, 1966: 119-125; Yazıcı, 1993: 4; Tatcı, 2016: 18; Barthold, 2011: 156; Çakan, 2005: 205).
Divân-ı Hikmet’in Türkiye’de ve dünyanın farklı ülkelerindeki kütüphanelerde nüshaları
bulunmaktadır. Bunun yanı sıra Divân-ı Hikmet’in farklı tarihlerde yapılmış baskıları da söz konusudur (Çakan, 2005: 205-206; Eraslan, 1989: 161; Ocak, 2011: 44; Yazıcı, 1993: 4; Tatcı, 2016: 18). Bu nüshaları ve yapılmış baskıları inceleyici ve tanıtıcı nitelikte çok az sayıda çalışmanın bulunması bir eksiklik olarak gözlenmektedir. Bu durum sadece Türkiye için söz konusu olmayıp tüm Türk dünyası için de ifade edilen bir eksikliktir.2 Bu noktada Metin Karaörs’ün Divân-ı
Hikmet’in İstanbul ve Kayseri’de bulunan baskıları (Karaörs, 1997: 257-279; Karaörs, 1993:
197-212) ve Nadirhan Hasan’ın Divân-ı Hikmet’in İstanbul’daki bir nüshası (Hasan, 2009: 79-82) üzerine yaptıkları çalışmaların kıymeti kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Buna ilave olarak son dönemlerde Ahmed Yesevî üzerine yapılan ilmî toplantılarda bu konunun üzerine daha fazla yoğunlaşıldığını gösteren önemli bildirilerin kaleme alındığı gözlenmektedir. Bunlar içerisinde Ahmed Yesevî’nin St. Petersburg Devlet Üniversitesi Doğu Fakültesi Kütüphanesi’nde bulunan el yazması eserleri, Türkmenistan Milli El Yazma Eserler Enstitüsü Kütüphanesi’nde saklanan Ahmed Yesevî ve Hakim
1 Bu makaleler çalışmamızın sonunda yer alan “Ahmed Yesevi Bibliyografyası” bölümünde yer almaktadır.
2 Bu konuda bkz. “Hoca Ahmet Yesevi'nin Ölümünün 850. Yıldönümü Anısına Uluslararası Yesevi Çalıştayı Sonuç
Ata’ya ait yazmalar ve Divân-ı Hikmet’in Uygurlar arasında bulunan nüshalarını konu alan bildiriler teknik anlamda büyük önem taşımaktadır (Farzaliev, 2016; Pylev, 2016; Üşenmez, 2014: 1551-1579; Heılılı, 2016). Ayrıca Divân-ı Hikmet’in Türkçe çevirilerinde ve Yesevîlik araştırmalarında karşılaşılan sorunlarla ilgili yapılan bazı çalışmalar da bu doğrultuda değerlendirilebilir (Argunşah, 2016; Tosun, 2016b; Khasanov, 2016). Bu bildiriler henüz yayımlanmadığından içerikleri hakkında bilgi sahibi değiliz; fakat taşıdıkları başlıklar bize ele alınan konuya dair az da olsa ipuçları vermektedir.
Divân-ı Hikmet’in neşri dışında Ahmed Yesevî’ye dair yazılan telif eserler daha çok
Yesevî’nin hayatı, genel olarak fikirleri, takipçileri, yaşadığı bölgeye ve Anadolu’ya olan etkileri üzerinedir. Bunların dışında Yesevî’ye dair menkıbeleri ve onun yaşadığı bölgeye yapılan gezilere dair hatıraları içeren çalışmalar da bulunmaktadır. Ancak son dönemlerde yazılan bazı eserler Ahmed Yesevî ve Yesevîlik’e dair daha irdeleyici ve eleştirel bir bakış açısını yansıtmaktadır. Bu çalışmalara Ahmet Yaşar Ocak’ın eserleri örnek olarak verilebilir. Ayrıca telif eserler içerisinde Ahmed Yesevî ve Yesevîlik’e dair ilmî toplantılarda sunulan bildirileri toplayan “bildiri kitabı” niteliğindeki çalışmaların da bulunduğu gözlenmektedir.
Daha önce de ifade edildiği üzere M. Fuad Köprülü’nün 1918 yılında neşrettiği Türk
Edebiyatında İlk Mutasavvıflar adlı eseri kendi dönemi için çok başarılı bir çalışma olsa da bu eserin
geliştirilmesine duyulan ihtiyaç ifade edilen bir durumdur. Çünkü o dönemden bu yana Ahmed Yesevî ve Yesevîlik’e dair farklı kaynaklar bulunmuştur. Köprülü bu eseri kaleme alırken Hazinî’nin
Cevahiru’l-Ebrar min Emvaci’l-Bihar adlı eserinden faydalanmıştır. Oysa Hazinî’nin bu kitabından
başka altı eseri daha vardır. Dolayısıyla bu kitaplardan da faydalanarak Köprülü’nün eserinin yeniden ele alınması Yesevîlik’le ilgili araştırmalara önemli bir katkı sağlayacaktır.3
Ahmed Yesevî’ye dair makale ve bildirilerin bir kısmı onu, eserleri, hocaları, yetiştiği çevre, halifeleri, tasavvufî şahsiyeti açısından ele alan tanıtıcı nitelikteki çalışmalardır. Bu çalışmaların yazarları içerisinde bazı Batılı araştırmacılara ilave olarak Türkî Cumhuriyetler’den olan çok sayıda isim bulunmaktadır. Yesevî ile ilgili makale ve bildirilerde en çok dikkat çeken husus Yesevî’nin Orta Asya Türk toplulukları, Anadolu, Balkanlar, Hint alt kıtasına etkileri üzerine olan konuların çokça işlenmiş olmasıdır. Bu çalışmalar Ahmed Yesevî’nin Türkler’in İslam anlayışının oluşmasındaki etkilerini ve yaşadığı dönemin toplumu üzerindeki birleştirici yönünü incelemekte ve onu tasavvufî kişiliği üzerinden tanıtmaktadır. Ayrıca bu konudaki makale ve bildiriler Ahmed Yesevî’nin etkilerinin genişliğini göstermesi açısından da dikkate değerdir. Özellikle Yesevî’nin Anadolu’daki etkilerini göstermesi bakımından onu Hacı Bektaş Veli (ö.1271), Mevlana (ö.1273), Yunus Emre (ö.1320), Ahi Evran (ö.1261), Kaygusuz Abdal (ö.1444) ve Âşık Paşa (ö.1333) ile karşılaştıran yazılar, söz konusu mutasavvıflarla Ahmed Yesevî’nin düşünsel açıdan mukayesesini yapan çalışmalardır. Ayrıca Yesevî’yi Anadolu’da daha geç tarihlerde yaşayan düşünürlerden Alvarlı Efe (1868-1956) ve Şeyh Ahmed-i Hanî (ö.1707) ile karşılaştıran çalışmalar da aynı doğrultuda değerlendirilebilir.4
Ahmed Yesevî’nin edebî şahsiyetine vurgu yapan makale ve bildiriler de oldukça büyük bir yekûn tutmaktadır. Bu çalışmalar Yesevî’nin başta Türk dili ve edebiyatı olmak üzere farklı toplulukların edebi yönleri üzerindeki etkilerini, Divân-ı Hikmet’in dil özelliklerini ve Yesevî’nin şairlik yönünü ele almaktadır. Bunun yanı sıra son zamanlarda yapılan bazı ilmî toplantılarda Ahmed Yesevî’nin düşüncelerinin pedagojik ve sosyolojik açıdan yapılan tahlillerini içeren çalışmalarda bir artış olduğu gözlenmektedir (Örnek olarak bkz. Erpay, 2016; Doğan, 2016).
3 Bkz. “Hoca Ahmet Yesevi'nin Ölümünün 850. Yıldönümü Anısına Uluslararası Yesevi Çalıştayı Sonuç Bildirgesi
Önerisi”, http://eurasian-research.org/tr/aboutus/eri-news/ (erişim tarihi 11.10.2016)
Bütün bunlara karşılık, Yesevîlik’in oluşumuna etki eden inanç, töre, düşünce sistemleri ve şahıslar üzerine yapılan çalışmalar oldukça az sayıdadır. Yesevî’nin hocaları arasında bilindiği kadarıyla sadece Arslan Bab’ı konu alan bazı çalışmalar vardır. Yusuf Hemedani’yi ele alan ulaşabildiğimiz kadarıyla sadece bir çalışma bulunmaktadır. Söz konusu bu çalışma da henüz yayımlanmamıştır (Aksu, 2016). Bunun dışında Kur’an ayetlerinin ve hadislerin Yesevîlik üzerine etkilerini inceleyen çok az sayıda araştırma vardır. Bu eksiklik fark edilmiş olacak ki, son dönemlerde özellikle bildiri niteliğinde yapılan çalışmalarda bu konular ele alınmıştır. Bu çerçevede Şamanizm, Ebu Hanîfe ve Hallâc’ın Yesevî üzerindeki etkilerini ele alan bildirileri örnek verebiliriz (Baltabayeva, 2016; Korkmaz, 2016; Bakış, 2016). Ancak bu bildiriler henüz yayımlanmış değildir. Benzer şekilde Divân-ı Hikmet’in içerdiği konulara dair çalışmalarda da çeşitlilik gözlenmemektedir. Mevcut çalışmalarda hürriyet kavramı, vahdet-i vücûd düşüncesi, Kur’an’ın yeri, miraç, ilahi aşk, insan sevgisi, birlik ve beraberlik, şeriat-tarikat, dinî hoşgörü vb. gibi konular işlenmiştir. Ancak son dönemlerde yapılan bildiri niteliğindeki çalışmalarda özellikle bu konuların irdelendiği teknik nitelikli yazılar göze çarpmaktadır. Bunlar içerisinde Divân-ı Hikmet’te Hz. Peygamber tasavvuru, rızalık anlayışı, sahte şeyhler / mürşitler, kadın algısı, bilgi ve erdem, ahlak felsefesinin temel kavramları, alim ve mürşit tasavvuru, gece ve gündüz kavramları, mutluluk, nefs vb. konuların ele alındığını görmekteyiz (Yıldırım, 2016; Çetinkaya, 2016).5
Ayrıca Yesevî’nin fikirlerinin günümüze yansıması ya da günümüz problemlerinin Yesevî’nin fikirleri ışığında okunup değerlendirilmesi göz ardı edilen konular olmuştur. Son zamanlarda bu konulara dair yapılan çalışmalarda bir artış olduğunu da söylemek mümkündür. Bunlara ek olarak Sovyetler Birliği döneminde Ahmet Yesevî’ye olan bakış açısını ortaya koyan çalışmalar da dikkat çekmektedir (Altıntaş, 2016; Bakırcı, 2016; Erşahin, 2016). Yine Yesevîlik’e dair en eski kaynaklar üzerine yapılan çalışmalar da az sayıdadır. Divân-ı Hikmet’in farklı dillere yapılan tercümeleri, var olan Divan baskıları, Hazinî’nin Cevahiru’l-Ebrar min Emvaci’l-Bihar’ı, Yesevî’nin yeni bulunmuş iki Farsça risalesi, Yesevîlik’in ilk dönemine ait bir risale ve Yesevî müridi Hemedanî Hoca tarafından tercüme edilen bir tefsir üzerine yazılan az sayıdaki çalışma bu konudaki eksikliği giderememektedir (Taşçı, 2016; Tosun, 2016a; Tosun, 1997: 41-86; Kunt, 2012: 150-155; Eraslan, 1992: 21-23; Arslan, 2012: 54-59; Üşenmez, 2016). Hatta Yesevî hikmetlerinin tenkitli metnini oluşturmaya dair duyulan ihtiyaç son zamanlarda yapılan bildiri niteliğindeki bir çalışmada dile getirilmiştir (Kydyr, 2016). Bununla birlikte Künhü’l-Ahbar, Hüveyda Divanı,
Seyahatname ve bazı tarihî Türk romanları üzerine yapılan çalışmalar, içerisinde Ahmed Yesevî’ye
dair bilgiler bulunduran eserleri tanıtması açısından kayda değerdir.
Ahmed Yesevî hakkında farklı ülkelerde yapılan çalışmaları konu edinen az sayıdaki makale ve bildiri de dünyadaki Yesevî çalışmaları hakkında bilgi vermesi bakımından ayrı bir öneme sahiptir. Özellikle Nadirhan Hasan’ın Batı’da yapılan Yesevî çalışmalarını konu alan makalesi bu alandaki titiz bir çalışmanın ürünüdür (Hasan, 2012: 151-168).
Bütün bunlara ilave olarak Yesevî düşüncesinin ontolojik ve epistemolojik açılardan değerlendirilmesine dair araştırmalar da az sayıdadır. Ayrıca Yesevî düşüncesine dair unsurların kelâmla ilgili tartışmalar noktasından ele alınması da az işlenen konular içerisinde yer almaktadır. Bu noktada felsefî ve kelamî boyutuyla Yesevî’nin irdelenmeye değer olduğunu belirtmek gerekir.
Buraya kadar yaptığımız değerlendirmelerden anlaşıldığı kadarıyla Ahmed Yesevî’yi konu alan makale ve bildirilerin çoğunun onu düşünsel açıdan ele alan çalışmalar olduğu görülmektedir. Bunlar içerisinde az bir kısmında Yesevî, tarih ve sanat tarihi gibi alanlar bağlamında da
5 Daha fazla bilgi için Bkz. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevi (Uluslararası Sempozyum), İstanbul 26-28 Eylül
2016, Almatı 24-26 Ekim 2016, Kabul Edilen Bildiriler, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html, (erişim tarihi 29.09.2016).
incelenmiştir. Ahmed Yesevî ve Emir Timur ilişkisini ve Yesevî ile ilgili minyatürleri konu alan makaleler buna birer örnektir (Eraslan, 2010: 353-448; Koç, 1995: 51-58). Günümüzde Ahmed Yesevî külliyesini, külliyenin bulunduğu coğrafyayı, Yesevî takipçilerine dair mezarları tanıtan ve buralara dair gözlemleri içeren çalışmalar da zikredilmeye layıktır.
Türkiye’de üniversitelerde Ahmed Yesevî’ye dair yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin önemli bir kısmının 2000’li yıllarda hazırlandığı gözlenmektedir. Bu çalışmaların neredeyse tamamı yüksek lisans düzeyindedir. Doktora düzeyinde bilinen tek çalışma 2003 yılında Dossay Kenzhetayev tarafından yapılan Hoca Ahmed Yesevî’nin Düşünce Sistemi (Kenzhetayev, 2003) adlı tezdir. Yüksek lisans tezlerinde öncelikle Ahmed Yesevî’nin Anadolu üzerindeki etkileri konusu işlenmiştir. İlaveten Yesevîlik’e dair kaynaklar, Yesevî türbesi, Ahmed Yesevî’deki bazı kavramlara dair çalışmalar da dikkatleri çekmektedir. Tüm bunlarla birlikte Ahmed Yesevî hakkındaki yüksek lisans ve doktora çalışmalarının yeterli olduğunu söylemek mümkün gözükmemektedir.
Sonuç
Görüldüğü üzere Ahmed Yesevî hakkında Türkiye’de hatırı sayılır ölçüde çalışma yapılmıştır. Ancak bu çalışmaların içerdiği konular noktasında sınırlılıklar ve yetersizlikler göze çarpmaktadır. Bazı konular üzerinde yoğunlaşılmışken bilimsel açıdan oldukça çaba gerektiren konular göz ardı edilmiştir. Ancak yakın dönemlerde yapılan özellikle bildiri mahiyetindeki bazı çalışmalarda bu tarz konuların ele alınmaya başlandığını görmekteyiz. Bununla birlikte Ahmed Yesevî ile ilgili olarak özellikle doktora düzeyindeki çalışmalar oldukça azdır ve konu çeşitliliği açısından kısırdır. Diğer yandan Türkiye’de kayda değer bir Ahmed Yesevî bibliyografyası hazırlanmış değildir. Biz de bu çalışmamızla Türkiye’de Ahmed Yesevî üzerine yapılan çalışmaların miktarına ve mahiyetine dair bir tablo oluşturmaya gayret ederek bu alandaki bibliyografya çalışması eksikliğini gidermeye çalıştık. Bu çerçevede aşağıda Yesevî üzerine yapılan çalışmaları tasnif ederek oldukça kapsamlı bir eser listesi ortaya koymaya gayret ettik. Titiz bir çalışmada bulunmamıza rağmen bibliyografya listesine dahil edemediğimiz çalışmalar elbette olmuştur. Bunun büyük oranda kayıtlarla ilgili olduğunu belirtmek isteriz. Bu çalışmamızın başka bibliyografik denemeler yapılmasına yol açıp bu konudaki eksiklikleri gidermesini umut ederiz.
KAYNAKÇA
Aksu, Cemal (2016), “Ahmed Yesevi’nin Hocası Yusuf Hemedani ve Halifeleri”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Altıntaş, Hayrani (2016), “Yesevi Düşüncesinde Dini Sosyal Hayat ve Günümüz”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Argunşah, Mustafa (2016), “Divân-ı Hikmet’in Türkiye Türkçesine Çevirileri Üzerine Eleştirel Düşünceler”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Arslan, Ahmet Turan (2012), “Ahmed-i Yesevi Divanı’nın Osmanlı Türkçesine Bir Tercümesi (Tercüme-i Divan-ı Ahmed-i Yesevi)” Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu,
Bildiriler, 20-21 Şubat 2010 = International Khoja Ahmed Yesevi Smposium, Papers, 20-21 February 2010, 54-59.
Bakırcı, Mustafa (2016), “Modern Dünyanın Bunalımlarına Tasavvufi/İrfani Yaklaşımların / Geleneğin Çözüm Oluşturma İmkanı-Hoca Ahmed Yesevi Örneği”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Bakış, Rıza (2016), “Ahmed Yesevi’de Hallac Etkisi”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Baltabayeva, Alyona (2016), “Hoca Ahmed’in Nazarında Şamanizm ve İslam Sentezi” Uluslararası
Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, 28-30 Nisan 2016, Ankara (Henüz Yayımlanmamış).
Barthold, Vasili Viladimiroviç (2011), Orta Asya Türk Tarihi –Dersleri-, Divan Kitap, Ankara. Bice, Hayati (1993) (Haz.), Divan-ı Hikmet/ Ahmed Yesevi (562/1166), Türkiye Diyanet Vakfı,
Ankara.
Çakan, Varis (2005), “Hoca Ahmed Yesevi ve Divan-ı Hikmet”, Milli Folklor, yıl 17, sy. 68, 201-207.
Çetinkaya, Bayram Ali (2016), “Hoca Ahmed Yesevi’nin Düşünce Dünyasında Sahte Şeyhler/Mürşitler”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Doğan, İsmail (2016), “Hoca Ahmed Yesevi Düşüncesinin Etki ve Sonuçları Üzerinde Sosyolojik Bir Değerlendirme”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Editör (1995a), “Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Ahmet Yesevi Toplantıları”, Erdem
Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Hoca Ahmet Yesevi Özel Sayısı, c. 7, sayı 21, Türk Tarih
Kurumu Basımevi, Ankara, 1049-1051.
Editör (1995b), “Ahmet Yesevi Yılı Dolayısıyla Düzenlenen Diğer Toplantılar”, Erdem Atatürk
Kültür Merkezi Dergisi, Hoca Ahmet Yesevi Özel Sayısı, c. 7, sayı 21, Türk Tarih Kurumu
Basımevi, Ankara, 1053-1060.
Eraslan, Kemal (1983) (Haz.), Divan-ı Hikmet’ten Seçmeler/Ahmed Yesevi (562/1166), Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
Eraslan, Kemal (1989), “Ahmed Yesevi”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 2, 159-161.
Eraslan, Kemal (1992), “Divan-ı Hikmet Nüshalarının Dili”, Milletlerarası Ahmet Yesevi
Sempozyumu Bildirileri (26-27 Eylül 1991), 21-23.
Eraslan, Kemal (2010), “Hace Ahmed Yesevi ve Emir Timur Hakkında Bir Belge”, Hacettepe
Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları,353-448.
Erpay, İlyas (2016), “Ahmed Yesevi’nin Divan-ı Hikmet’inde Pedagojik Unsurlar ve Din Eğitimi”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Erşahin, Seyfettin (2016), “Ahmed Yesevi Sovyet Rejimine Karşı: Sovyetlerin Ahmed Yesevi İle Mücadelesi”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Farzaliev, Akif (2016), “St. Petersburg Devlet Üniversitesi Doğu Fakültesi Kütüphanesinde Muhafaza Edilen Ahmed Yesevi’nin El Yazması Eserleri”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevi (Uluslararası Sempozyum) (2016), Kabul Edilen Bildiriler,
İstanbul-Almatı, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Hasan, Nadirhan (2009), “ ‘Divan-ı Hikmet’in İstanbul’daki Bir Nüshası Hakkında”, Adıyaman
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, yıl 2, sy. 2, 79-82.
Hasan, Nadirhan (2012), “Batı’da Yesevilik Çalışmaları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli
Araştırma Dergisi, sayı: 61, 151-168.
Heılılı, Mıregulı (2016), “ Divan-ı Hikmet’in Uygurlar Arasında Bulunan Nüshaları”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html “Hoca Ahmet Yesevi'nin Ölümünün 850. Yıldönümü Anısına Uluslararası Yesevi Çalıştayı Sonuç
Bildirgesi Önerisi” (2016), Erişim tarihi 11.10.2016,
http://eurasian-research.org/tr/aboutus/eri-news/
Khasanov, Nodirkhon (2016), “Yesevilik Araştırmalarının Bazı Meseleleri”, Erişim tarihi 07.10.2016, http://eurasian-research.org/sites/default/files/Program-sonhali%20-1-.pdf Karaörs, Metin (1993), “Kayseri’de Bulunan Bir Divan-ı Hikmet Basması, Ahmed Yesevi’nin
Yayınlanmamış Hikmetleri”, Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri (26-29 Mayıs 1993), yay. haz. Abdülkadir Yuvalı, Mustafa Argunşah, Ali Aktan, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 197-212.
Karaörs, Metin (1997), “Divan-ı Hikmet’in İstanbul Baskısının Muhtevası”, İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c.27, 257-279.
Koç, Ömür (1995), “Hace Ahmed-i Yesevi ve Onunla İlgili Minyatürler”, Atatürk Üniversitesi Güzel
Sanatlar Enstitüsü Dergisi, sy.1, 51-58.
Korkmaz, Sıddık (2016), “Ebû Hanîfe Öğretisinin Yesevî Sufîliğine Yansımaları”, Uluslararası
Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, 28-30 Nisan 2016, Ankara (Henüz Yayımlanmamış).
Köprülü, Fuad (1966), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, DİB Yayınları, Ankara.
Köprülü, M. Fuad (1978), “Ahmed Yesevi”, MEB İslam Ansiklopedisi, c. 1, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 210-215.
Köprülüzade, Mehmed Fuad (1330/1914), “Türk Edebiyatı Tarihi: Hoca Ahmed Yesevi, Çağatay ve Osmanlı Edebiyatları Üzerindeki Tesiri”, İstanbul, Bilgi Mecmuası, cilt: I, sayı: 6, 611-645. Kunt, İbrahim (2012), “Hazini Divanında Ahmed Yesevi ve Yesevi Tarikatına Yapılan Atıflar”, Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, Bildiriler, 20-21 Şubat 2010 =
International Khoja Ahmed Yesevi Smposium, Papers, 20-21 February 2010, 150-155.
Kurnaz, Cemal & Tatcı, Mustafa (1997), “Ahmed-i Yesevi Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi”,
Bilig Bilim ve Kültür Dergisi, sy. 4, 253-263.
Kydyr, Torali (2016), “Ahmed Yesevi’nin Hikmetlerinin Tenkitli Metnini Oluşturma İhtiyacı”,
Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, 28-30 Nisan 2016, Ankara (Henüz
Yayımlanmamış).
Ocak, Ahmet Yaşar (2011), Türkiye’de Tarihin Saptırılması Sürecinde Türk Sufiliğine Bakışlar, İletişim Yayınları, İstanbul.
Okuyucu, Cihan & Kaçar, Mücahit (2014), “Giriş”, Cevahirü’l-Ebrar min Emvaci’l-Bihar, (Hazinî), Haz. Cihan Okuyucu & Mücahit Kaçar, Büyüyenay Yayınları, İstanbul.
Pylev, Aleksei (2016), “Hoca Ahmed Yesevi’nin Divan-ı Hikmet Mecmuasının En Eski (Otantik) Kısımları Üzerine”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
Taşcı, Özcan (2016),“Hoca Ahmed Yesevi Hakkında Almanca Yapılan Araştırmaların Kelami Açıdan Analizi”, Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu, 28-30 Nisan 2016, Ankara (Henüz Yayımlanmamış).
Tatcı, Mustafa (2016), “Eserleri”, Divan-ı Hikmet, (Hoca Ahmed Yesevi), ed. Mustafa Tatcı, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk Kazak Üniversitesi İnceleme-Araştırma Dizisi, Ankara. Tosun, Necdet (2016a), “Ahmed Yesevî’nin Yeni Bulunmuş İki Farsça Risâlesi”, Uluslararası Hoca
Ahmed Yesevi Sempozyumu, 28-30 Nisan 2016, Ankara (Henüz Yayımlanmamış).
Tosun, Necdet (1997), “Yesevîliğin İlk Dönemine Âid Bir Risâle: Mir‘âtü’l-Kulûb”, İLAM
Araştırma Dergisi, cilt: II, sy.2, 41-86.
Tosun, Necdet (2016b), “Yesevilik Araştırmalarında Kaynak Sorunu ve Bazı Mühim Kaynak Eserlerin Tanıtımı”, Erişim tarihi 07.10.2016, http://eurasian-research.org/sites/default/files/Program-sonhali%20-1-.pdf
Türer, Osman (1995), “Hoca Ahmed-i Yesevi’nin Türk-İslam Tarihindeki Yeri ve Tasavvufi Şahsiyeti”, AÜİFD, sy. 12, Erzurum, 11-27.
Üşenmez, Emek (2014), “Türkmenistan Milli El Yazma Eserler Enstitüsü Kütüphanesi ve Kütüphanede Saklanan Hoca Ahmed-i Yesevî -Kul Süleyman Bakırganî (Hakim Ata) Yazmaları Hakkında (Türkmenistan Milli Golyazmalar Enstitüsü)”, Turkish Studies -
International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic
Volume 9/3 Winter 2014, Doi Number:10.7827/TurkishStudies.6382, p. 1551-1579, ANKARA-TURKEY.
Üşenmez, Emek (2016), “Yesevi Müridi Hemedani Hoca Tarafından Tercüme Edilen Bir Tefsir ve 16. Y.Y. Oğuz Türkçesi Üzerine Notlar Tercüme-i Tefsir-i Yakub-ı Çerhi (h.933/m.1585)”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale Yakıt, İsmail (1994), “Hoca Ahmed Yesevi ve Türk Düşünce Tarihindeki Yeri”, SDÜİFD, sy. 1,
1-15.
Yazıcı, Nesimi (1993), “Hoca Ahmed Yesevi Döneminde Türk-İslam Kültürünün Oluşumu-Gelişimi”, Diyanet İlmi Dergi, c. 29, sy. 4, 3-16.
Yesevi, Ahmed, 562/1166 (1327), Tercüme-i Divan-ı Ahmed Yesevi, mütercimi Hasan Şükrü, İstanbul: Hürriyet Matbaası, 1. c.
Yesevi, Ahmed (1318), Divan-ı Hikmet, Daru’l-Hilafeti İslambul (İstanbul), Matbaa-i Mahmutbey. Yesevi, Ahmed (1299), Divan-ı Hikmet, tsh. El-Hac es-Seyyid Şeyh Süleyman Efendi,
Daru’l-Hilafeti’l-Aliyye (İslambol İstanbul), Matbaa-i Mahsusa-i Osmaniyye.
Yıldırım, Ahmet (2016), “Hoca Ahmed Yesevi’nin Divan-ı Hikmet’inde Hz. Peygamber Tasavvuru”, Erişim tarihi 29.09.2016, http://pirimizyesevi.com/kabul-edilen-bildiriler-haber-231-makale.html
EK: AHMED YESEVİ BİBLİYOGRAFYASI 1. Tezler
a. Yüksek Lisans Tezleri
Atik, Necmi, Yesevilik ve Cevahiru’l-Ebrar min Emvaci Bihar, AÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1997.
Atmaca, Ali, Ahmet Yesevi’nin İnanç ve Düşünce Dünyası, CÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas 2008.
Baran, Şafak, Ahmed Yesevi’nin Hayatı, Eserleri ve Eserlerindeki Bilgi Meselesi, SÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 1990.
Şimşek, Mehmet, Yesevilik ve Anadolu’nun Türkleşmesinde Yesevi Dervişlerin Rolü, SÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya 2005.
Tamay, Sedat, Dörtlü Armoni Sistemi İle Ahmed Yesevi Oratoryosu, FÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ 2011.
Tekin, Kemal Hakan, Hoca Ahmed Yesevi Türbesi, HÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2000.
Toprak, Hicret Kiraz, Ahmed Yesevi, Yesevilik ve XIII. Yüzyıl Anadolu’sundaki Yeri, HÜSBE Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2008.
Türkyılmaz, Burhan, Ahmet Yesevi’nin Şahıslar Dünyası, DÜSBE, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır 1998.
b. Doktora Tezleri
Kenzhetayev, Dossay, Hoca Ahmed Yesevi’nin Düşünce Sistemi, AÜSBE, Yayımlanmış Doktora Tezi, Ankara 2003.
2. Telif Eserler (Takdim, Neşr, Derlemeler ve Çevirilerle Birlikte) Acar, Okan, Yesevi Torunlarına Mektuplar, İstanbul: Kerkük Vakfı, 2008.
Akgün, Engin (Der.), Türk Dünyasında Din ve Gelenek Üzerine: Şamanizm Burhanizm ve Yesevilik, Akgün İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2008.
Akgün, Mustafa, Ahmed Yesevi: Pir-i Türkistan, Ankara Akgün Grup Yayıncılık, 2012.
Akkır, Ramazan, Gültürk, Kenan ( Ed.), Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu -Bildiriler-
20-21 Şubat 2010 Bağcılar / İstanbul - Türkiye = International Khoja Ahmed Yesevi
Symposium -Papers- 20-21 February 2010 Bagcılar / Istanbul - Turkey [Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu (2010: İstanbul)], [Bağcılar] İstanbul: Bağcılar Belediyesi, 2012.
Aksal, Zühtü ve Diğerleri (Yay. Haz.), Ahmet Yesevi’den Hasan Dede’ye Gönül Erleri Uluslararası
Bilgi Şöleni Bildirileri, KİKTA, Kırıkkale, 1998.
Aksoyak, İ. Hakkı, Ahmet-i Yesevi’nin Rumelili Bir Takipçisi: Üsküplü Ata, Tuhfetü’l-Uşşak, Bizim Büro Yayınları, Ankara 2006.
Aktaş, Hasan, Yeni Türk Şiirinde Hoca Ahmet Yesevi Okulu ve Vizyonu, İstanbul Yort Savul Yayınları, 2007.
Anadol, Cemal, Anadoluyu Aydınlatan Güneş: Pir-i Türkistan Hoca Ahmet Yesevi ve Yesevilik, Kamer Yayınları, İstanbul:1994.
Arpacı, Zeynep & Keleş, Hakan, Gönülleri Fetheden Bilge Hoca Ahmet Yesevi, İstanbul Bilgeoğuz 2013.
Bice, Hayati, Pir-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevi, İstanbul: İnsan Yayınları, 2011. Bozkurt, Turan, Türkistan Piri Hoca Ahmed Yesevi, İstanbul TFMD Yayınları, 2012.
Carmuhammetuli, Muhammetrahim, Hoca Ahmet Yesevi ve Türkistan, Aktaran Ali Abbas Çınar, İsmail Kallimci, Ankara: Yeni Avrasya Yayınları, 2001.
Cunbur, Müjgan, Anadolu’nun Bütünleşmesinde Ahmed Yesevi’nin Yeri, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi, 1997.
Çetinkaya, Necmettin, Hoca Ahmet Yesevi ve Uyanışının 1000. Yılı, Kocaeli: Anadolu Belgesel Yayıncılık, 2004.
Dalgalı, Fatih, Hoca Ahmed Yesevi ve Osmanlı Devleti’nin Teşekkülünde Yesevilik, İstanbul İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, 2013.
Deliömeroğlu, Yakup, Türkistan: Yesevi’nin Şehri Yesi’ye Dair, Ankara: Alternatif Yayınları, 2003. Demirci, Mehmet, Türkistan Notları: Yesevi Diyarında 6 Ay, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 1996. Develi, Hayati, Ahmed Yesevi, İstanbul: Şule Yayınları, 1999.
Duman, Fatih, Pir: Pîr-i Türkistan Ahmed Yesevi’nin Romanı, İstanbul: Nesil Yayınları, 2013. Ecer, Ahmet Vehbi, Hoca Ahmet Yesevi’den Ahi Evren’e Anadolu Kültürü, ed. Erdoğan Aslıyüce,
İstanbul Yesevi Yayıncılık, 2014.
Ekinci, Yusuf, Hoca Ahmed Yesevi, Ankara: Ocak Yayınları, 1995.
Er, Ahmet, Hatıralarım ve Hayatım: 27 Mayıs’tan 12 Eylül’e Ahmet Yesevi’den Yunus Emre’ye, İstanbul: Pamuk Yayıncılık, 2007.
Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Hoca Ahmet Yesevi Özel Sayısı, c. 7, sayı 21, Türk Tarih
Kurumu Basımevi, Ankara Kasım 1995.
Gündüzkanat, Munzur Muzaffer, Hoca Ahmed Yesevi Şeceresi, İstanbul: Köz Yayınları, 2013. Güzel, Abdurrahman, Ahmed Yesevi’nin Fakr-name’si Üzerine Bir İnceleme, Ankara: Öncü Kitap,
2008.
Hazini, Cevahirü'l-ebrar min Emvac-ı bihar = İyilerin Dalgalı Denizlerden Çıkardığı
İnciler-Yesevilik Adabı ve Menakıbnamesi, Hazırlayanlar: Cihan Okuyucu, Mücahit Kaçar, İstanbul:
Büyüyenay Yayınları, 2014.
Hoca Ahmet Yesevi Ocağı Aylık Düşünce Dergisi (1998)
Horata, Osman – Taşimov, Lesbek – Nakip, Mahir (Der.) Koca Ahmet Yesevi Tağılımı Jane
Kazakstan Dagı Dini Bilim Beru Meseleleri, Hoca Ahmet Yesevi Üniversitesi, 2011.
İskenderi, Ahmed b. Mahmud b. Hacı Şah Hazini Kuşeyri, Cevahirü'l-ebrar min emvac-ı
bihar: Yesevi menakıbnamesi, haz. Cihan Okuyucu, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Gevher
Nesibe Tıb Tarihi Enstitüsü Yayınları, 1995.
Kaşık, Berrin (Ed.), Büyük Mutasavvuf Ahmed-i Yesevi Hazretleri’nin Dilinde Tasavvuf ve Hallacı
Mansur Konulu Konferansımız, Emrem Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı, Konya,
2011.
Kaya, Önal, Tezkire-i Hakim Ata: Bir Yesevi Dervişinin Menkabevi Hayatı, Ankara: KÖKSAV KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Vakfı, 2007.
Kenjetay, Dosay, Hoca Ahmet Yesevi’nin Ahlak Felsefesi, Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Ocağı, 2003. Kenjetay, Dosay, Hoca Ahmet Yesevi’nin Düşünce Sistemi, Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Ocağı,
2003.
Kurnaz, Cemal, Tatçı, Mustafa (Der.), Yesevilik Bilgisi, Ankara Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2000.
Mert, Hamdi, Bilimi Öne Alan Din Anlayışının Temsilcisi Hoca Ahmet Yesevi Hayatı Fikirleri
Hizmetleri, Ankara: Bilig Yayınları, (t.y.).
Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri 26-27 Eylül 1991 Ankara
[Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu (1991: Ankara)], Ankara: Kültür Bakanlığı, 1992, VIII, 107s., Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları, 183, Seminer-Kongre Bildirileri Dizisi, 39.
Nasrattınoğlu, İrfan Ünver ( Haz.), Uluslararası Ahmet Yesevi’den Günümüze İnsanlığa Yön Veren
Türk Büyükleri Sempozyumu Bildirileri: Romanya-Köstence 03-07 Eylül 2008 [Uluslararası
Ahmet Yesevi’den Günümüze İnsanlığa Yön Veren Türk Büyükleri Sempozyumu (2008: Köstence)], , Ankara: Türk Kültürü Araştırmaları Kurumu, 2009.
Nurmuhammedoğlu, Naim-Bek, Hoca Ahmed Yesevi Türbesi, yay. haz. Hayati Bice, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1991.
Ocak, Ahmet Yaşar, Ortaçağ Anadolu’sunda İki Büyük Yerleşimci (kolonizatör) Derviş Yahut
Vefaiyye ve Yeseviyye Gerçeği: Dede Garkın & Emirci Sultan (13. Yüzyıl), Ankara: Gazi
Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi, 2011.
Ocak, Ahmet Yaşar, Türkiye’de Tarihin Saptırılması Sürecinde Türk Sufiliğine Bakışlar:
Ahmed-i YesevAhmed-i, Mevlana CelaleddAhmed-in-Ahmed-i RumAhmed-i, Yunus Emre, Hacı Bektaş-ı VelAhmed-i, AhAhmed-ilAhmed-ik, AlevAhmed-ilAhmed-ik- Alevilik-Bektaşilik (yaklaşım, yöntem ve yorum denemeleri), İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
Özbek, Namık Kemal, Ahmet Yesevi, 2003.
Özçelik, Remzi, Ahmet Yesevi, Ankara Tütibay Yayınları, 2001.
Özsoy, Özdemir, Yesevi'den Yunus'a Gönül Dostları: Koca Ozan, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1994. Parlak, Nurettin, Atmaca, Tayfun (Haz.), Türkistan’ın Piri Hoca Ahmed Yesevi ve Külliyesi, çev.
Anar Gül Omarova, Dosay Kenjetay, Enver Aliyev, Ankara: Türk İşbirliği ve Kalkınma Ajansı, [t.y.] .
Semre, Abdüsselam, Hoca Ahmed-i Yesevi Hazretlerinin Divan-ı Hikmetinden Esintiler, İzmir-Altın Kitap Matbaası, 2001-2003, 4 c.
Sever, Mustafa, Hakim Süleyman Ata (Ahmed Yesevi’nin III. Halifesi): Hikmetler ve Kıssalar, Ankara Kurgan Edebiyat, 2011.
Sönmez, Sevil İnan, Türkistanın Piri Ahmet Yesevi, ed. Erdal Çakıoğlu, İstanbul Akvaryum Yayınları, 2009.
Şeker, Mehmed – Yılmaz, Necdet (Haz.), Ahmed-i Yesevi: Hayatı, Eserleri, Fikirleri, Tesirleri, Seha Neşriyat, İstanbul, 1996.
Şeker, Mehmet, Türkistan’dan Anadolu’ya İnsan ve Toplum Hayatı: Kaşgarlı Mahmud’un Divanu
Lugati’t-Türk’ü, Ahmed Yesevi’nin Divan-ı Hikmet’i, Edib Ahmed Yükneki’nin Atabetü’l-Hakayık’ı, Hacı Bektaş Veli’nin Makalat’ı Yunus Emre’nin Divan’ı, İstanbul: Ötüken
Neşriyat, 2007.
Şimşek, Mehmet, Dede Korkut ve Ahmed Yesevi'den Günümüze Uzanan Ünlü Alevi Ozanlar, İstanbul: Can Yayınları, 1995.
Taşğın, Ahmet, Dediği Sultan ve Menakıbı: Konya ve Çevresinde Ahmet Yesevi Halifelerinin İzleri, Konya: Çizgi Kitabevi, 2013.
Tekin, Mehmet, Türkistanlı Evliya Şair Hoca Ahmet Yesevi, Antakya Kültür Ofset Basımevi, 1993. Toptaş, Mahmut, Hoca Ahmet Yesevi’nin Diliyle İslam, İstanbul Cantaş Yayınları, 2000.
Tosun, Necdet (Ed.), Ahmed Yesevi, Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, 2015.
Uluçay, Ömer, Hoca Ahmed Yesevi, Adana: Hakan Ofset, 1995.
Uslu, Mustafa, Pir-i Türkistan Hoca Ahmet Yesevi, Yozgat Gökçen Yayınları, 1997.
Uslu, Recep, Selçuklu Topraklarında Müzik (Hoca Ahmed Yesevi’den Hz. Mevlana’ya), Konya: Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2011.
Yaman, Ali, Allahçılar: Orta Asya’da Yesevilik Kızılbaş Türkler Laçiler, İstanbul: Nokta Kitap, 2006.
Yesevi, Ahmed 562/1166, Tercüme-i Divan-ı Ahmed Yesevi, mütercimi Hasan Şükrü, İstanbul: Hürriyet Matbaası, 1327. 1. c.
Yesevi, Ahmed 562/1166, Kitab-ı Divan-ı Belagat Unvan-ı Sultanü'l-Arifin Hace Ahmed Yesevi, İstanbul: Matbaa-i Osmaniye, 1881/1299.
Yesevi, Ahmed 562/1166, Yesevi'nin Fakrnamesi, haz. Kemal Eraslan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1977.
Yesevi, Ahmed, Divan-ı Hikmet, Daru’l-Hilafeti İslambul (İstanbul), Matbaa-i Mahmutbey, 1318. Yesevi, Ahmed, Divan-ı Hikmet, haz. Hayati Bice, Ankara Türkiye Diyanet Vakfı, 1993.
Yesevi, Ahmed, Divan-ı Hikmet, haz. Hayati Bice, Ankara Türkiye Diyanet Vakfı, 2009.
Yesevi, Ahmed, Divan-ı Hikmet, tsh. El-Hac es-Seyyid Şeyh Süleyman Efendi, Daru’l-Hilafeti’l-Aliyye (İslambol İstanbul), Matbaa-i Mahsusa-i Osmaniyye, 1299.
Yesevi, Ahmed, Divan-ı Hikmet, Yayına Hazırlayan: Yusuf Azmun, İstanbul Türk Kültürünü Araştırma ve Geliştirme Vakfı, (TEK-ESİN), 1994, 1. Basım.
Yesevi, Ahmed, Divan-ı Hikmet’ten Seçmeler: Edip Ahmet Atabetü’l-Hakayık Hayatı, Sanatı,
Eserleri, İstanbul Toker Yayınları, 2005, 1. Basım.
Yesevi, Ahmed, 562/1166, Hoca Ahmed Yesevi’nin Yeni Bulunan Hikmetleri, haz. Metin Akar, Derleyen Mirahmad Mirhaldaroglu, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2001.
Yesevi, Ahmed, Ahmet Yesevi: Hikmetleri, Haz. İbrahim Hakkulov; trc. Erhan Sezai Toplu, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1995.
Yesevi, Ahmed-i, Divan-ı Hikmet’ten Seçmeler, haz. Kemal Eraslan, Ankara Kültür ve Turizm Bakanlığı Başbakanlık Basımevi, 1983.
Yesevi, Ahmed-i, Divan-ı Hikmet’ten Seçmeler, haz. Kemal Eraslan, Ankara Kültür Bakanlığı, 1991. Yesevi, Ahmed-i, Divan-ı Hikmet’ten Seçmeler, haz. Kemal Eraslan, Ankara Kültür Bakanlığı, 1993. Yesevi, Ahmet, Divan-ı Hikmet, haz. Ahmet Eğilmez Rıdvanoğlu, İstanbul Erhan Yayınları, 2011. Yesevi, Hoca Ahmed, Divan-ı Hikmet, ed.Mustafa Tatcı, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk
Kazak Üniversitesi İnceleme-Araştırma Dizisi, Ankara 2016.
Yesevi: Aylık Sevgi Dergisi, İstanbul: Yesevi Yayıncılık, 1994.
Yıldırım, Ahmet, Hoca Ahmed Yesevi’nin Hadis Kültürü, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2012. Yılmaz, Durali, Ahmet Yesevi, İstanbul Ataç Yayınları, 2015.
Yuvalı, Abdülkadir – Argunşah, Mustafa, Aktan – Ali (Yay. Haz.),
Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri 26-29 Mayıs 1993,
[Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu (1993: Kayseri)], Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1993, XI.
Zeybek, Namık Kemal, Ahmet Yesevi Yolu ve Hikmetler, Ankara Ahmet Yesevi Vakfı Ay Basım Yayınları, 2003.
Zeybek, Namık Kemal, Hoca Ahmet Yesevi ve Hikmetler:”Allah’a Aşk İle Ulaş”, İstanbul İlgi, Kültür, Sanat Yayıncılık, 2010.
3. Makaleler
Açıkgöz, Namık, “Ahmed-i Yesevi’nin Yaşnamesi ve Halk Edebiyatındaki Örnekleriyle Mukayesesi”, Türk Yurdu Hoca Ahmed Yesevi Özel Sayısı, c.13, sy.73, ss.20-24.
Açıkgöz, Özkan, “Fıkıh, Kelam ve Tasavvuf Alanında Hanefilik, Maturidilik ve Yeseviliğin ‘Türk Müslümanlığı’ Zaviyesinden Tahlili”, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi [Bilig:
Bilim ve Kültür Dergisi], 2002, sayı: 20, ss. 25-56.
“Ahmet Yesevi”, Türk Kültürü, c.31, sy.360, yıl 1993, ss. 37-39.
Ağabegüm, Ayla, “Hoca Ahmed Yesevi’nin Dünyası”, Türk Edebiyatı, yıl 1986, ss. 21-22. Akalın, Haluk, “Hoca Ahmet Yesevi Üzerine”, Türk Edebiyatı, sy.96, yıl 1981, ss. 23. Akar, Metin, “Osmanlılarda Yesevilik”, Bir, sy.1, yıl 1994, ss.11-17.
Akgül, Yusuf, “Hoca Ahmet Yesevi'nin Hazar Ötesi Türkmenlerine Tesiri ve Bu Çerçevede Bazı Tespitler”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, yıl 1999, sy.8, ss. 47-64.
Akkaymak, Ebubekir, “ Abdulkadir Yuvalı-Mustafa Argunşah-Ali Aktan, Milletlerarası Hoca Ahmet Yesevi Sempozyumu Bildirileri”, Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Hoca Ahmet Yesevi Özel Sayısı, c. 7, sayı 21, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara Kasım 1995, ss.1041-1044.
Aknoldoeva, Bouboura, “Ahmed Yesevî Derneğindeki Ortaçağ Orta Asyası'nın Etnografyası”, çeviren: Afzıl Agiş, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1997, sy.3, ss. 39-42.
Akyüz, Hüseyin, “Eğitici Bir Şahsiyet Olarak Ahmed Yesevî”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat
Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (AÜTAED), 1994, sy.1, ss. 19-27.
Alışık, Gülşen Seyhan, “Yesevi Takipçisi Olarak Ubeydullah Han”, Türkbilig, 2009/18, ss.13-33. Altınok, Baki Yaşa, “Ahmet Yesevî”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2001,
cilt: VII, sy.20, ss. 221-230.
Altıntaş, Hayrani, “Ahmed Yesevi Düşüncesinin Kur’ani Kaynakları”, Türk Dili Özel Sayı, c.2, sy.499-504, yıl 1993, ss.606-610.
Arzuman, Yasemin, “İnsanlığı Kucaklayan Sevgi Misyonuyla Doğumunun 900. Yıldönümünde Hoca Ahmet Yesevi”, Petkim Dergisi, sy.78, yıl 1993, ss. 40-41.
Aslanapa, Oktay,” Hazret-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevi ve Türbesi”, Erdem Atatürk Kültür
Merkezi Dergisi, Hoca Ahmet Yesevi Özel Sayısı, c. 7, sy.21, Türk Tarih Kurumu Basımevi,
Ankara Kasım 1995, ss.975-979.
Aslıyüce, Erdoğan, “Hoca Ahmed Yesevi’de Yanlış Bilinenler”, Yesevi, sy.229, yıl 19, Kasım 2012, ss. 07-09.
Aşkar, Mustafa, “Ahmed Yesevî ve Tasavvuf Anlayışı”, Diyanet İlmi Dergi [Diyanet Dini - İlmi -
Edebi Dergi], 1993, cilt: XXIX, sy.4, ss. 49-62.
Aşık, Nevzat, “Yesevi Hikmetlerine Kaynaklık Eden Hadislerin Değerlendirilmesi ve Sünnet Kültürünün Hikmetlere Tesiri”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1995, sy.9, ss. 7-22.
Aşurbeyoğlu, Resul Muhammed, “Yesevi’nin Fakrname Risalesi”, Türk Yurtlar, c.2, sy.6, ss.22-28. Ayan, Gönül, “Ahmed Yesevi Etkisiyle Yazılan İki Yusuf u Züleyha”, Türkiyat Araştırmaları
Dergisi, 1997, sy.3, ss. 31-38.
Ayan, Hüseyin, “Bir Şiir Mecmûasında Ahmed Yesevî”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1997, sy.3, ss. 79-86.
Ayvalı, Ramazan, “Pakistan'da Neşredilen Bir Esere Göre Ahmed Yesevî”, Türkiyat Araştırmaları
Dergisi, 1997, sy.3, ss. 5-1.
Baran, Şafak, “Ahmed Yesevî”, Diyanet İlmi Dergi [Diyanet Dini - İlmi - Edebi Dergi], 1993, cilt: XXIX, sy.2, ss. 3-15.
Bardakçı, Mehmet Necmeddin, “Hoca Ahmed Yesevi ve Muhiti”, İSTEM: İslâm San‘at, Tarih,
Edebiyat ve Mûsikîsi Dergisi, 2011, cilt: IX, sy.18, ss. 11-30.
Bardakçı, Mehmet Necmettin, “Türklerin İslamlaşma Sürecinde Dönüm Noktası: Ahmed Yesevi ve Tasavvuf Dünyası”, Türk Yurdu, c.31, sy. 287, yıl 2011, ss. 45-55.
Baş, Eyup, “Ahmed Yesevî’nin Bektaşilik, Alevilik Üzerindeki Etkileri ve Osmanlı Dini Hayatındaki İzleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2011, cilt: LII, sy.2, ss. 21-53.
Baymıradov, Bayrammırat, “Hoca Ahmed Yesevi’nin Mezarında Bulunan El Yazması”, Türk
Dünyası İncelemeleri Dergisi, c.5, sy.1, yıl 2005, ss. 121-124.
Bice, Hayati, “Divan-ı Hikmet’teki Tarihi Kişilikler-II”, Yesevi, sy.197, yıl 17, Mayıs 2010, ss.8-10. Bice, Hayati, “Divan-ı Hikmet’teki Tarihi Kişilikler-III”, Yesevi, sy.198, yıl 17, Haziran 2010,
ss.30-32.
Bodur, H. Ezber, “Hoca Ahmet Yesevi ve Sosyal Bütünleşme”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli
Araştırma Dergisi, 1995, cilt: II, sy.2, ss. 13-16.
Bolay, Süleyman Hayri, “Ahmed Yesevi’nin Kelamının Günümüze Yansıması: Anadolu’ya – Anadolu Mayası- veya Yeni Bir Anadoluculuk Getiren Yalçın Koç (1950-)”, Türkiye
Günlüğü, sy.112, yıl 2012, ss. 39-55.
Candarbayev, Zikiriya, “ Hoca Ahmed Yesevi ve Kazak Hanlığı”, Türk Yurdu, c.21, sy.170, yıl 2001, ss.20-24.
Canım, Rıdvan, “Pir-i Türkistan Hoca Ahmed Yesevi’de Tasavvuf Düşüncesi”, Bilig: Türk Dünyası
Sosyal Bilimler Dergisi, sy.1, yıl 1996, ss. 9-12.
Cebecioğlu, Ethem, “Hoca Ahmet Yesevi (ö. 562/1167)”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi
Dergisi, 1993, cilt: XXXIV, ss. 87-132.
Cunbur, Müjgan, “Ahmed Yesevi’nin Anadolu’nun Türkleşmesindeki Yeri”, Erdem Atatürk Kültür
Merkezi Dergisi, Hoca Ahmet Yesevi Özel Sayısı, c. 7, sy.21, Türk Tarih Kurumu Basımevi,
Ankara Kasım 1995, ss.833-853.
Cunbur, Müjgan, “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Ahmed Yesevi”, Erdem Atatürk Kültür Merkezi
Dergisi, Hoca Ahmet Yesevi Özel Sayısı, c. 7, sy.21, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
Kasım 1995, ss.887-917.
Cunbur, Müjgan, “Yunus Emre’nin Ahmed Yesevi’ye Bir Naziresi”, Türk Halk Kültürü
Araştırmaları Yunus Emre Özel Sayısı, 1991/1, ss.1-4.
Çakan, Varis, “Hoca Ahmed Yesevi ve Divan-ı Hikmet”, Milli Folklor, 2005, yıl 17, sy. 68, ss.201-207.
Çelikcan, Hüseyin, “Türk-İslam Kucaklaşması: Hoca Ahmet Yesevi ve Bilinmesi Gereken
Gerçekler”, Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Türklerde Hoşgörü Özel Sayısı-II, c.8, sy.23, ss.365-374.
Çelik, Gülseren, “Bir Kültür Hazinesi: Ahmed Yesevi Hazretleri”, Diyanet, sy.33, Eylül 1993, ss.35-37.
Çetin, Ayşe Yücel, “Ahmed Yesevî, Yûnus Emre ve Hacı Bektaş Velî’de İnsan Anlayışı”, Türk
Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2008, sy.47, ss. 43-49.
Çınar, Ali Abbas, “Bazı Yazılı Bektaşi Kaynaklarında Ahmed Yesevi-Hacı Bektaş Veli Bağlantısı ve Yesevi’nin Hoşgörüsünü İşleyen Şiirler”, Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Türkler’de Hoşgörü Özel Sayısı-III, c.8, sy.24, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara Ocak 1996, ss.730-744.
Çiçek, Yakub, “Ahmed Yesevi ve İrşad”, Altınoluk, sy.31, Eylül 1988, ss.14-15.
Çubukçu, İbrahim Agah, “Ahmet Yesevi ve Düşüncesi”, Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Hoca Ahmet Yesevi Özel Sayısı, c. 7, sy.21, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara Kasım 1995, ss.821-831.
Damina Rahimova, “Ahmet Yesevi Hikmetlerinde Sanat”, çev. Ramazan Yiğit, Kardeş Kalemler, yıl 6, sy.66, Haziran 2012.
Demirci, Mehmet, “Ahmet Yesevi’nin Yunus Emre’ye Tesiri Olmuş mudur?”, Dokuz Eylül
Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1994, sy.8, ss. 61-84.
Demirci, Mehmet, “Yesevi Türbesi ve Yazıları”, Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi [Bilig:
Bilim ve Kültür Dergisi], 1996, sy.1, ss. 98-100.
Diclehan, Şakir, “Değeri Geç Anlaşılan Bir Şair Ahmet Yesevi”, İslami Edebiyat, sy. 22, yıl 1993, ss. 30-36.
Dilçin, Cem, “Ahmed-i Yesevi’nin Hikmetlerinde Sıra Cümleler”, Türk Dili Hoca Ahmed Yesevi
Özel Sayısı, sy.504, Aralık 1993, ss.611-618.
Diriöz, Meserret, “Hoca Ahmed Yesevi’nin Şiirleri Üzerine”, Türk Edebiyatı Özel Sayı, sy. 192, yıl 1989, ss. 17-20.
Doğan, Ahmet, “Ahmed-i Yesevi’nin Hayatı ve Divan-ı Hikmet’teki Şiirlerde Şekil ve Üslup”, Yeni
Türkiye, c.3, sy.15, yıl 1997, ss. 528-548.
Doğan, İsmail, “Hoca Ahmed Yesevi’ye Armağan Nedeniyle”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri
Fakültesi Dergisi, c.26, sy.1, yıl 1993, ss.9-14.
Ecer, Ahmet Vehbi, “Ahmed Yesevi, Dervişi Ahi Evren ve Kayseri’de Ahilik”, Erciyes Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2001, sy.11, ss. 1-18.
Ecer, A.Vehbi, “Hoca Ahmet Yesevi Neden Önemlidir?”, Yesevi, sy.229, yıl 19, Kasım 2012, ss. 10-13.
Eraslan, Kemal, “Fakrname”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c.22, yıl 1977, ss.65-82.
Eraslan, Kemal, “Ahmed-i Yesevi”, Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, Hoca Ahmet Yesevi Özel Sayısı, c. 7, sy.21, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara Kasım 1995, ss.799-819. Eraslan, Kemal, “Hace Ahmed Yesevi ve Emir Timur Hakkında Bir Belge”, Hacettepe Üniversitesi
Türkiyat Araştırmaları, 2010, ss.353-448.
Eraslan, Kemal, “Ahmed Yesevi’nin Hayatı”, Türk Edebiyatı Özel Sayı, sy. 192, yıl 1989, ss. 37-43. Eraslan, Kemal, “Ahmed-i Yesevi’nin Hikmetlerinde Hoşgörü”, Erdem, c.8, sy.24, yıl 1996,
ss.777-782.
Eraslan, Kemal, “Ahmed-i Yesevi ve Divan-ı Hikmeti”, Türk Edebiyatı Özel Sayı, sy. 192, yıl 1989, ss. 13-14.
Eraslan, Kemal, “Ahmed Yesevi” Maddesi, TDVİA, c.2, yıl 1989, ss.159-161.
Eraslan, Kemal, “Hoca Ahmed Yesevi’nin İslam’a Karşı Görüşlere İtibar Etmemesi”, Türk Dili, sy.506, yıl 1994, ss. 120-123.
Ercilasun, A.B., “Ahmet Yesevi’nin Şiirlerinde Ahenk Unsurları”, Türk Kültürü Araştırmaları, Ankara 1993, ss. 105-109.
Erkan, Serdar, “Hoca Ahmet Yesevi ve Türk Düşünce Tarihi İçerisindeki Yeri”, Türk Dünyası
Araştırmaları, sy. 180, yıl 2009, ss. 47-64.
Erken, Veysi, “Ufuk Eğitimci: Ahmed Yesevi”, Karınca, c.72, sy.846, yıl 2007, ss. 33-36. Erkul, Rasih, “Ahmed Yesevi ve Derviş Tipi”, Diyanet, sy.33, Eylül 1993, ss.19-21. Esin, Emel, “Ahmed Yesevi”, Türk Edebiyatı Özel Sayı, sy. 192, yıl 1989, ss. 32-34.
