* Sorumlu yazar: Tel: 0212 455 57 00 Faks: 0212 514 03 79 e-posta: serap@istanbul.edu.tr
Geliş Tarihi: 05.06.2013 Kabul Tarihi: 09.07.2013
In this study, the mollusca fauna and their seasonal variation with some physical and chemical properties of Down Sakarya River were investigated during the period of January 2008–October 2008. The mollusca fauna of the river consists of a total of 11 species, 8 of which belong to Gastropoda, two Prosobanchia (Viviparus viviparus, Bithynia tentaculata), six Pulmonata (Physella acuta, Galba
truncatula, Radix labiata, Lymnaeaa stagnalis, Planorbarius corneus and Planorbis planorbis) and three Bivalvia (Unio pictorum, Dreissena polymorpha, Anadonta cygnea). Also some physico-chemical variables of collecting sites (water temperature, pH,
-
-dissolved oxygen, NO -N, NO N) were given. Canonical Correspondence Analysis (CCA) species relationships with 3 2
-environmental factors (95.9 %) were examined. Species and some -environmental variables of collecting sites were recorded in Region for the first time.
Keywords: Bivalvia, Ecology Gastropoda, Water Quality
Bu çalışmada Aşağı Sakarya Nehri'nde yaşayan mollusca türlerinin mevsimsel değişimleri ve nehrin bazı fizikokimyasal özellikleri Ocak 2008 - Ekim 2008 tarihleri arasında araştırılmıştır. Sakarya Nehri'nde Prosobanchia'ya ait 2 (Viviparus viviparus, Bithynia
tentaculata) Pulmonata'ya ait 6 (Physella acuta, Galba truncatula, Radix labiata, Lymnaea stagnalis, Planorbis planorbis ve Planorbarius corneus) ve ait 3 (Unio pictorum, Anodonta cygnea, Dreissena polymorpha) olmak üzere toplam 11 tür
-
-tespit edilmiştir. Ayrıca her istasyonun su sıcaklığı, çözünmüş oksijen, pH, derinlik, NO -N, NO N değerleri verilmiştir. Türlerin 3 2
-çevresel parametrelerle olan ilişkileri Kanonik uyum analiziyle (% 95,9) incelendi. Bu bölgedeki türler ve parametreler ilk kez kaydedilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Bivalvia, Ekoloji, Gastropoda, Su Kalitesi
Bivalvia'ya
Ülkemiz su kaynaklarının korunması ve Türkiye'de omurgasız gruplar ve onları etkileyen kirliliğin önüne geçilebilmesi sistemli ve çevresel değişkenlerin beraber kullanıldığı kapsamlı çalışmalarla mümkün olabilecektir. çalışmalar son yıllarda artış göstermiştir Bentik omurgasızlar su kalitesini belirlemede (Kazancı ve Dügel, 2000; Kazancı vd., 2003; indikatör organizma gruplarından biridir. Girgin vd., 2003; Duran vd., 2003; Duran, 2006;
Abstract Özet Giriş Araştırma Makalesi Research Article 1
İstanbul Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Ordu Cad. No :200 34470 Laleli / İstanbul
© Su Ürünleri Merkez Arastırma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon
Mollusca Species of Down Sakarya River (Karasu) and Some Physico-Chemical Variables Effecting Their Abundance 1*
Serap KOŞAL ŞAHİN
Aşağı Sakarya Nehri (Karasu) Mollusca Türleri ve Onları
Etkileyen Bazı Fizikokimyasallar
Kazancı ve Türkmen, 2008; Kazancı vd., Hendek yakınında Çataltepe'den doğar. Önce 2008a; Kazancı vd., 2008b; Kazancı ve Dügel, Kabalak Deresi adıyla kuzeye akar. Yayla 2008; Kalyoncu vd., 2008; Kazancı vd., 2009; Deresi ile birleştikten sonra Karasu adını alır ve Kazancı vd., 2010; Kazancı ve Dügel, 2010; Karasu ilçesinin doğusundan Karadeniz'e Kazancı ve Ertunç, 2010; Kazancı ve Türkmen, dökülür.
2010; Girgin, 2010; Girgin vd., 2010).
İndikatör türlerin büyük kısmını Karasu'ya katılan dereler;
oluşturan Molluskların ekolojileri ile ilgili Darıçayır Deresi: Uzunluğu 33 km'dir.
olarak çok az sayıda çalışma bulunmaktadır Karasu'nun güneyinde Kocatöngel Deresi (Ertan vd., 1996; Çabuk vd., 2004; Koşal Şahin adıyla kuzeye doğru akan bu dere, doğudan ve ve Yıldırım, 2007; Şereflişan vd., 2009). batıdan küçük yan dereciklerle birleştikten Araştırmaya konu olan Sakarya Nehri sonra Tuzla yakınında Sakarya Nehrine katılır. önemli akarsularımızdan biridir. Sakarya Nehri Maden Deresi: Uzunluğu 30 km. olan
Havzası Yukarı, Orta ve Aşağı (Karasu) olarak Maden deresi, Hendek yakınında Çataltepe' üç kısma ayrılmıştır (Işık vd., 2006). Nehrin üç den doğar. Önce Kabalak Deresi adıyla kuzeye farklı bölgesinde, farklı konularda çalışmalar akar. Yayla Deresi ile birleştikten sonra Karasu bulunmaktadır (Atıcı, 1997; Işık vd. 2006; adını alır ve Karasu ilçesinin doğusundan Küçük, 2008; Çabuk vd. 2004; Balcıoğlu ve Karadeniz'e dökülür.
Öztürk, 2009). Nehrin Karadeniz'e dökülen Karaçay Deresi: Geyve ilçesinin
doğu-Aşağı Sakarya (Karasu) kısmında mollusklarla sunda Mancarlı yöresinde doğar. Uzunluğu 29 ilgili bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışma km.dir. Önce Secde Dere, sonra Karaçay ile Sakarya Nehri'nin Karasu bölümünün adlarını alarak güneybatıya doğru akar. Mollusca faunasını tespit etmek ve Mollusca Güneydoğudan gelen Karakaya Deresi ile bir-türlerinin bazı çevresel değişkenlerle kanonik leştikten sonra Karasular mevkiinde Sakarya uyum analizi yöntemini kullanarak ilişkisini Nehri' ne katılır.
kurmak amaçlanmıştır. Yırtmaç Deresi: Kandıra ilçesinin
Kuştünek mevkiinden doğar. Kaynarca-Karasu
Materyal ve Yöntem sınırındaki Acarlar Gölü'ne dökülür. Önemli kolları Büyükdere ve Kemer Deresidir.
Çalışma Alanı Okçu Deresi: Acarlar Gölü'nün atık
Sakarya Nehri, Eskişehir Çifteler ilçe suyunu, Denizköy, İhsaniye arasından Sakarya merkezinin 3 km güneydoğusundan doğmakta Nehri'ne taşıyan kanal görevini görmektedir ve daha sonra birçok küçük dereyle beslen- (Yılmaz ve Uygun, 2011)
mektedir. Uzunluğu 810 km, genişliği 60-150
m arasındadır. Sakarya Nehri'nin drenaj alanı Örnekleme
2
56000 km olup Koordinatı: 41º 6´ 12.9996´´ Sakarya Nehri'nde Ocak 2008-Ekim Kuzey, 30º 41´ 36.9996´´Doğu boylamındadır. 2008 tarihleri arasında 4 istasyondan mev-Türkiye'nin toplam alanının yaklaşık 1/13'ü simsel olarak su ve mollusk örnekleri alınmıştır kadardır. Yapılan barajlarla taşkınların, nehrin (Şekil 1). Mollusk örnekleri; el, fırça, spatula etrafına zarar vermesi önlenmiştir (Atıcı, 1997; ve Ekman Grab kullanılarak toplanmıştır.
Işık vd., 2006). Metrekaredeki birey sayıları Ekman Grab ile
Araştırmaya konu bölge Aşağı Sakarya alınan örneklerden hesaplanmıştır. Örneklerin Nehri'nin (Karasu) uzunluğu 30 km'dir. alınması, elenmesi ve saklanmasında Welch
(1948)' in yöntemi kullanılmıştır. Örnekleme Toplanan örnekler % 70'lik alkolle tespit esnasında su sıcaklığı, derinlik, pH ve edildikten sonra tür teşhisleri (Schütt, 1988; çözünmüş oksijen ölçümleri YSI 556 model Macan, 1977; Zhadin, 1965; Glöer, 2002)'e multiparametre kullanılarak arazide ölçül- göre yapılıp kabuklar kuru olarak saklanmıştır. müştür. Koordinatlar Garmin marka GPS ile Türlerin çevre ile olan ilişkilerinin kaydedilmişitr. Nitrit ve Nitrat analizleri belirlenmesinde Kanonik Uyum Analizi (Claude vd., 1992)'e göre laboratuvarda (CCA), (Kovach, 1998; Ter Braak, 1986)
yapılmıştır. kullanılmıştır.
Bulgular
Çalışma sonucunda toplam 11 tür tanımlanmıştır. Bunlardan 2 tür (Viviparus viviparus Mousson, 1863 ve Bithynia tentaculata L., 1758) Prosobranchia'ya, 6 tür (Physella acuta Draparnaud, 1805, Galba truncatula O.F. Müller, 1774, Radix labiata Müller, 1774, Lymnaea stagnalis L., 1758, Planorbis planorbis L., 1758 ve Planorbarius corneus L., 1758) Pulmonata'ya ve 3 tür (Unio pictorum L., 1758, Dreissena polymorpha Pallas, 1771 ve Anadonta cygnea L., 1758) Bivalvia'ya aittir.
Tür çeşitliliği ve metrekaredeki ortalama birey sayısı en fazla olan istasyon 3. istasyondur (Şekil 2a-b).
Şekil 1. Sakarya Nehri önekleme istasyonları.
Şekil 2b. Türlerin istasyonlara göre metrekaredeki birey sayıları.
Su sıcaklığı 7,56 - 25,43ºC; derinlik 1,3 - 11 m. Çözünmüş oksijen (Ç.O) 5,2 10,4 mg/L, -pH değerleri 4,2- 8,5. NO N 0,451-5,269 2 -mg/L. NO -N 2,235- 10,86 mg/L değerleri 3 arasında ölçülmüştür (Tablo 1).
truncatula, Gyraulus albus, Gyraulus ehrenbergi, Physella acuta, Planorbis carinatus ve Radix labiata'dır. Araştırmada bulunan türlerle bu türlerin farkı olmasının nedeni, çalışmaların farklı dönemlerde yapıl-Türlerin çevresel parametrelerle olan mış olmasının yanısıra kirliliğin de artmış ilişkisini anlayabilmek için kanonik uyum olması ile açıklanabilir.
analizi uygulanmıştır. %95,9 güvenlik yüzdesi Gastropoda ve Bivalvia türlerinin
ile açıklanmıştır. ilkbahar ve yaz aylarında daha fazla
bulundukları ve besin tuzu toleranslarının geniş
Tartışma olduğu bildirilmiştir (Dillion, 2000). Araştır-Araştırma sonucunda 11 tür kayde- mamızda da Gastropoda ve Bivalvia türlerinin dilmiştir. Bu türlerden L. stagnalis, V. metrekaredeki birey sayıları ilkbahar ve yaz viviparus ve P. acuta en fazla rastlanan tür- aylarında diğer aylara oranla daha fazladır lerdir. Çabuk vd., (2004)'ne göre Aşağı (Şekil 2a). Pulmonata altsınıfına ait sucul Sakarya Nehri'nde 16 gastropod türü türlerin çoğunun besin tuzu toleransları geniştir tanımlanmıştır. Bu türler Fagotia sangarica, (Hart ve Samuel, 1974). Bu nedenle tatlı Melanopsis preamorsa costata, Oxyloma sularda yayılışları olağandır ve sucul sistemin elegans, Pseudoamincola natolica natolica, ekolojik özellikleri hakkında fikir verebilmek-Sadleriana byzanthina, Theodoxus heldreichi, tedirler. Ayrıca kanonik uyum analiz sonucuna Valvata cristata, Valvata piscinalis, Valvata baktığımızda tür dağılımının sıcaklıkla doğru pulchella, Bithynia badiella, Galba orantılı olduğu görülmektedir (Şekil 3).
Şekil 3. Sakarya Nehri mollusk türlerinin ölçülen parametrelerle olan ilişkilerinin Kanonik Uyum Analizi ile gösterilmesi [Vv (Viviparus viviparus), Bt (Bithynia tentaculata), Pa (Physella acuta), Gt (Galba truncatula), Rl (Radix labiata), Ls (Lymnaea stagnalis), Pp (Planorbis planorbis), Pc (Planorbarius corneus), Up (Unio pictorum), Dp (Dreissena
Gallordo vd. (1994)'ne göre pH değeri makrofitlerin yoğun olduğu tatlı sularda yaygın mollusk türleri için belirleyici bir faktördür. olduğu bildirilmiştir (Dillon vd., 2002; Taylor, Ayrıca düşük pH (<6)'nın molluskların 2003). Çabuk vd. (2004)'nin Yukarı Sakarya gelişimine engel olduğu hatta öldürücü Nehri'nde yaptığı çalışma ile bizim araştırma-olabileceği bildirilmiştir (Hart ve Samuel, mızda Physella acuta ve Radix labiata tespit 1974; Dussart, 1976). Ancak, araştırmamızda edilen ortak türlerdir. Physella acuta bu
2
pH, Nisan 2008'de 3. istasyonda 4,21 ve 4. çalışmada 444/m bireyle Ağustos 2008'de 2.
2
istasyonda 4,65 olarak ölçülmüştür (Tablo 1). istasyonda, Radix labiata 244/m bireyle yine Bu değerlerin özellikle 3. İstasyonda tespit Ağustos 2008'de 3. istasyonda tespit edilmiştir edilmiş tür dağılımına etkisinin olmadığı (Şekil 2a-b). Yaptığımız Kanonik uyum analiz görülmektedir (Şekil 2b). Kanonik uyum sonucuna göre (Şekil 3) Physella acuta'nın analiz sonucuna baktığımızda da pH'nın merkeze çok yakın olması bu türün yaygın mevcut türler için çok önemli olmadığı sonucu olması sonucunu desteklemektedir. Girgin vd. görülmektedir. Eksen 2'de tür ve çevresel (2003)'nin yaptığı çalışmada P. acuta aynı değişkenler arası uyum % 95,9 ile açıkla- şekilde Dreissena polymorpha'nın kosmopolit maktadır (Tablo 2). tür olduğu bildirilmiştir (Robert ve Dillion, 1999). Çalışmamızda bu türe her mevsim rastlanmıştır (Şekil 2a-b). Ayrıca Kanonik uyum analiz sonucuna göre türün merkezde yer alması bu görüşü desteklemektedir (Şekil 3). Yine Kanonik uyum analiz sonucuna göre sıcaklığın türler için önemli olduğu görülmek-tedir. Şekil 2a'daki grafiğe bakıldığında ilkbahar ve yaz aylarında sıcaklığın artışıyla
2
türlerin m /birey sayılarındaki artış görül-Çabuk vd. (2004)'nin yaptığı çalışma
mektedir. sonucunda pH değerleri 6,9-8,3 aralığında, su
pH değerlerinin sınırlayıcı olmadığını sıcaklığı değerleri, 4-25,6ºC aralığında iken
göstermektedir (Şekil 3). Galba truncatula araştırmamızda 7,56-25,43ºC değerleri
omurgalı hayvanlarda, özellikle sığır ve arasındadır. Çözünmüş oksijen değerleri,
0,5-koyunların karaciğerlerinde fascioliosise neden 13,3 mg/L iken bu araştırmada 5,2-10,4 mg/L
olan Fasciola hepatica'nın en önemli ara arasındadır. NO -N değerleri, 0-18,8 mg/L3
konağıdır (Akman vd., 2005). Fascioliosis bu değer aralığında iken bu araştırma da
2,235-hayvanlarda ölümlere, et ve süt veriminin 10,869 mg/L, NO -N değerleri 0-0,2 mg/L iken 2
düşmesine neden olması yüzünden önemli araştırmamızda 0,451-5,269 mg/L pH: 7,4-7,8
e k o n o m i k k a y ı p l a r a y o l a ç m a k t a d ı r iken araştırmamızda 4,2- 8,52 aralığında
2
Araştırmamızda bu türe 466/m bireyle 3. ölçülmüştür(Tablo 1).
istasyonda rastlanmıştır. Soylu, (1990)'ya göre Su Kalitesi ve Kontrolü Yönetmeliği
Rutilus rutilus (L. 1758), Blicca bjoerkna (SKKY)'ne (2004) göre araştırmanın yapıldığı
(Nordmann), Vimba vimba (L. 1758), Aşağı Sakarya Nehri'nin mevsimsel olarak
Scordinus erythrophthalmus (L. 1758) türü ölçümü yapılan nitrit, nitrat azotu, su sıcaklığı
balıkların mide içeriği incelenmiş ve mide ve pH ölçüm sonuçlarına göre 3. Sınıf yani
muhteviyatlarında Dreissena ve Galba cins-kirlenmiş su kategorisine girmektedir.
lerine ait türler başta olmak üzere çeşitli mol- Physella acuta, dünya genelinde durgun,
.
Tablo 2. Kanonik Uyum Analizi (CCA) Eigen Değerleri
lusk örneklerine rastlanmış olması, bazı pictorum ve Anodonta cygnea' ya az sayıda balıkların bu gruptan besin olarak da yararla- rastlanmaları, gelişme ve çoğalmalarındaki bu nıldığını göstermektedir. Unio sp. ve Anodonta özelleşme ile açıklanabilir.
sp. yaşam döngülerinde parazitik bir yaşam Dussart (1976)'a göre gastropod ve evresi mevcuttur. Bu türlerin bazılarında, bivalv türleri bahar ve yaz aylarında yüzeye yumurtadan çıkan larvalar göl dibine çöktü- yakın sonbahar ve kış aylarında dip kısımlarda ğünde, dibe yakın yüzen balıklara yapışarak yaşamlarını sürdürürler. Bu çalışmada, şekil 2a' deri altında kistler oluştururlar ve böylece da türlerin yaz ve bahar aylarında daha yoğun gelişimlerini tamamlarken, konak balıklar olduğu görülmektedir. Ayrıca Kanonik uyum aracılığıyla da göl içinde dağılımlarını analiz sonucu türlerin bahar ve yaz aylarında
sağlarlar. ortaya çıktığı sonucunu desteklemektedir
Diğer bazılarında ise örneğin Rhodeus (Şekil 3). Bu analiz sonucuna göre sp. ile Unio sp. arasında, simbiyotik bir ilişki Planorbarius corneus,Viviparus viviparus, söz konusudur (Demir, 1992). Dişinin Unio pictorum ve Bithynia tentaculata'nın pH, ovaryumunda olgunlaşmış yumurtalar solun- nitrit, çözünmüş oksijen ve nitrat değerlerine gaçlara geçer ve burada filtre suyuyla taşınan toleranslarının geniş olmadığı görülmektedir. spermlerle döllenir. Yumurtalar dişinin solun- Ülkemizde tatlı su mollusklarının ekolojileri gaçlarına mukusla tutunur (McMahon, 1991). iyi bilinmediği için karşılaştırma yapılama-Yumurtalar bölünerek glochidia adı verilen maktadır.
larvalar oluşur. Larvaların solungaçlarda kalış Sonuç olarak daha önce bu tarz çalışma-süresi türlere bağlı olarak farklılık gösterir. nın bulunmadığı Aşağı Sakarya Nehri'ndeki (Mass, 1987)'in yaptığı bir çalışmada Unio mollusca türleri tanımlanmıştır ve ölçümü pictorum'un larvalarının konakçı balık olan yapılan fiziko-kimyasallar yardımıyla su Rutilus rutilus' da 25 gün geçirdikleri kalitesine yaklaşımda bulunulmuştur. Ülke-bildirilmiştir. Weaver vd. (1991)'e göre larvalar mizdeki su kaynaklarının korunabilmesi için mayıs ayından eylül ayına kadar konakçı balık bu gibi çalışmaların ekolojik parametrelerle tarafından taşınmaktadır. Jirka ve Neves desteklenerek devam etmesi gerektiği düşünül-(1992)'de yaptıkları bir çalışmada Unio mektedir. Bundan sonraki çalışmalarda her bir türlerinin yaz ortalarında yumurtlama olurken türün çeşitli çevresel değişkenlere karşı kış boyunca glochidia larvalarının kuluçka- toleranslarının bilinmesi su kaynaklarımızın landığını bildirmişlerdir. Göl genelinde Unio korunması için önemlidir.
Akman, M.A. A., Yazar, S. Şahin, İ. ve Yıldırım, Z. Claude, E., Boyd- Craig, S. ve Tucker, K. 1992. Water
2005. Kayseri Karpuz Sekisi Havzasında Tatlı Su Quality and Pond Soil Analyses for Aquaculture.
Gastropodlarının Araştırılması (Investigation of Acedemic Press, London.
Freshwater Snails in Kayseri Karpuz Sekisi Çabuk, Y. Arslan, N. ve Yılmaz, V. 2004. Species
Basin). Sağlık Bilimleri Dergisi (Journal of Composition and Seasonal Variations of the
Health Sciences) 14(1) 1-5. Gastropoda in Upper Sakarya River System
Atıcı, T. 1997. Sakarya Nehri Kirliliği ve Algler. Ekoloji. (Turkey) in Relation to Water Quality. Acta
24: 28-32. hydrochim. Hydrobiology. 32: 393-400.
Balcıoğlu, E. ve Öztürk, B. 2009. Oil pollution in the Demir, N. 1992. İhtiyoloji. İstanbul Üniversitesi
surface water of Sakarya River. J. Black Sea yayınlarından sayı: 3668. Fen Fak. No 219.
Mediterranean Enviroment. 15: 99-108. İstanbul Üniversitesi basımevi, 391.
Dillon, R.T. 2000. The ecology of fresh water Mollusca. J.Freswater Ecology. 7(1):35-44.
Cambridge University Press, Cambridge, U.K. Kalyoncu, H., Yorulmaz, B., Barlas, M., Yıldırım, Z. M. ve
Dillon, R.T., Wethington, A.R., Rhett, J.M., ve Smith, T.P. Zeybek, M. 2008. Aksu Çayı'nın Su Kalitesi ve
2002. Populations of the European freshwater Fizikokimyasal Parametrelerinin Makroomurgasız
pulmonate Physa acuta are not reproductively Çeşitliliği Üzerine Etkisi, Fırat Üniv. Fen ve Müh.
isolated from American Physa heterostropha or Bil., 20 (1): 28-88.
Physa integra. Invertebrate Biology, 121: 226-234. Kazancı, N. ve Dügel, M. 2008. Prediction of global
Duran, M. 2006. Monitoring Water Quality Using Benthic climate change impact on structure of aquatic insect
Macroinvertebrates and Physicochemical assemblages by using species optimum and
Parameters of The Behzat Stream (Tokat, N tolerance values of temperature. Review of
TURKEY). Polish Journal of Environmental Hydrobiology 1,2: 73-80.
Studies, 15,5:709-717. Kazancı, N. ve Dügel, M. 2000. An evaluation of water
Duran, M., Tüzen, M. ve Kayim, M. 2003. Exploration of quality of Yuvarlakçay Stream in Köyceğiz- Dalyan
biological richness and water quality of stream Protected area, SW Turkey. T. J.of Zoology 24:
69-Kelkit, Tokat-Turkey. Fresenius Envir. Bull., 12 (4): 80.
368-375. Kazancı, N. ve Dügel, M. 2010. Determination of influence
Dussart, G.B.J. 1976. The ecology of freshwater molluscs in of heavy metals on structure of benthic
North West England in relation to water chemistry. macroinvertebrate assemblages in low order
Journal of Molluscan Studies. 42: 181–198. Mediterranean streams by using canonical
Ertan, Ö. O., Yıldırım, M.Z. ve Morkoyunlu, A. 1996. correspondence analysis, Review of Hydrobiology,
Konne Kaynağında Dağılım Gösteren Mollusca 3,1: 13-26,
Türleri ve Beslenme Tipleri. II. Uluslar arası Su Kazancı, N. ve Ertunç, Ö. 2010. Use of Simuliidae (Insecta,
Ürünleri Sempozyumu. 21-23 Eylül, İstanbul. Diptera) species as indicators of aquatic habitat
Gallordo, A. Prenda, J.ve Pujente, A. 1994. Influence of quality of Yeşilırmak River Basin (Turkey), Review
some environmental factors on the freshwater of Hydrobiology, 3,1: 27-36
macroinvertebrates distribution in two adjacent Kazancı, N. ve Türkmen, G. 2008. Yedigöller Milli Parkı
river basins under Mediterranean climate II. (Bolu) Ephemeroptera (Insecta) faunası üzerine bir
Molluscs. Arch. Hydrobiol., 131: 449-463. arastırma: Su kalitesi ve referans habitat özellikleri.
Girgin, S. 2010. Evaluation of the benthic macroin- Review of Hydrobiology 1,1: 53-71.
vertebrate distribution in a stream environment Kazancı, N. ve Türkmen, G. 2010. Assessment of water
during summer using biotic index. Int. J. Environ. quality of Kelkit Stream (Turkey) with application
Sci. Tech., 7 (1): 11-16. of various macro invertebrate-based metrics.
Girgin, S., Kazancı, N. ve Dügel M. 2010. Relationship Proceeding of Balwois.
between aquatic insects and heavy metals in an Kazancı, N., Dügel, M. ve Girgin, S. 2008a. Determination
urban stream using multivariate techniques, Int. J. of indicator genera of benthic macroinvertebrate
Environ. Sci. Tech., 7 (4): 653-664. communities in running waters in western Turkey.
Girgin, S., Kazancı, N. ve Dügel, M. 2003. Ordination and Review of Hydrobiology, 1(1): 1-16.
classification of macroinvertebrates and environ- Kazancı, N., Oğuzkurt, D. ve Dügel, M. 2003. Beyşehir
mental data of a stream in Turkey. Water Sci. Tech., Gölü'nün Limnolojisi, Çevre Kalitesi, Biyolojik
47: 133-139. Çeşitliliği ve Korunması. in Kazancı, N., (Ed.)
Glöer, P. 2002. Mollusca Süβwassergastropoden Nord-und Türkiye İç Suları Araştırmaları Dizisi VII, Imaj
Mitteleuropas, Bestimmungsschlüssel, Leben- Press, Ankara. 148 s.
sweise, Verbreitung. 73. Teil, 327 pp. Conch Books. Kazancı, N., Öz, B., Dügel, M., Ertunç, Ö. ve Türkmen, G.,
Hart, C.W. ve Samuel, L.H.F. 1974. Pollution Ecology of 2009. First faunistic survey and canonical
Freshwater Invertebrates. New York, Academic correspondance analysis of interstitial aquatic insect
Press. 389 pp. assemblages of running waters in Turkey. Review of
Işık, S., Şaşal, M. ve Doğan, E. 2006. Sakarya Nehrinde Hydrobiology 2,2: 1-11.
Barajların Mansap Etkisinin Araştırılması. Gazi Kazancı, N., Türkmen G., Ertunç, Ö., Ekingen, P., Kazancı,
Üniv. Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, N. ve Gültutan, Y. 2010. Su Çerçeve Direktifi
21(3): 401-408. kapsamındaki taban büyük omurgasızlarına dayalı
Jirka, K.J ve Neves, R.J. 1992. Reproductive biology of four yöntemlerin uygulanması ile Yeşilırmak Nehri'nin
species of freshwater mussel (Mollusca:Unionidae) ekolojik kalitesinin belirlenmesi, Review of
Kazancı, N., Türkmen, G., Ertunç, Ö., Gültutan, Y., Fauna of the Sapanca Gölü (Marmara Region,
Ekingen, P. ve Öz, B., 2008b. A research on water Turkey). Zoology in the Middle East 2: 79-85.
quality of Kelkit Stream using benthic SKKY, 2004. Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği 25687
macroinvertebrates and physicochemical varia- Sayılı resmi Gazete.
bles, Review of Hydrobiology 1,2: 145-160. Soylu, E. 1990. Sapanca Gölü Mollusk Faunası: İstanbul
Koşal-Şahin, S. ve Yıldırım, M.Z. 2007. The Mollusc Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 4, 1:73-88.
Fauna of Lake Sapanca (Marmara region, Şereflişan, H. Yıldırım, M.Z. ve Şereflişan, M. 2009. The
Turkey) and Influence of Some Physico- Gastropod Fauna and on Their the Abundance
Chemical Parameters on Their the Abundance. and some physicochemical parameters of Lake
Turk J. Zool., 31: 47-52. Gölbaşı (Hatay, Turkey). Turkish Journal of
Kovach, W. 1998. Multi-variate statistical package, Zoology, 33:287-296.
version 3.0 Kovach Computer Services, Taylor, D.W. 2003. Introduction to Physidae
Pentraeth. (Gastropoda: Hygrophila). Biology,
classifi-Küçük, S. 2008. The Effect of Organic Pollution on cation, morphology. Revista de Biologia
Benthic Macroinvertebrate fauna in the Kirmir Tropical, 51 (1): 1-299.
Creek in the Sakarya Basin. Adnan Menderes Ter Braak, C.J.F. 1986. Canonical correspondence
Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 5 (1): 5-12. analysis: a new eigenvector technique for
Macan, T. 1977. A Key To the British Fresh anda multivariate direct gradient analysis. Ecology, 67:
Brackish Water Gastropods. Freshwter Biology. 1167-1179.
Association Scientific Publication. No: 13. Weaver, L.R., Pardue, C.B ve Neves, R.J. 1991.
McMahon, R.F. 1991. Mollusca:Bivalvia, Ecology and Reproductive biology and fish hosts of the
classification of North American freshwater Tenessa clubshell Pleurobema oviforme
Invertebrates (eds J.H. Thorp and A.P. Convich), (Mollusca:Unionia) in Vi.Am.Mid.L.Mat.
Academic Press, Sen Diago. 315-399. 126(1): 82-89.
Mass, S. 1987. Investigations on reproduction bıology of Welch, P. S. 1948. Limnological Methods. New York,
Inland freshwater mussel of the genus Unio. Mac Graw-Hill Book Company Inc., 381 pp.
Treraerztliche Hochch Honnover (FRG). Yılmaz, R. ve Uygun, Ö. 2011. Karasu'nun Genel Durum
Instıtutıon Ever Zoologie. 108 pp. Değerlendirmesi Ve Swot Analizi Raporu. T.C.
Robert, T. ve Dillion, J.R. 1999. The Ecology of Doğu Marmara Kalkınma Ajansı, 52:13-15.
Freshwater Molluscs. 561. 367-464. Zhadin, V. I. 1965. Molluscs of Fresh and Brackish
